olej, płyta, 22,9 × 20,1 cm
sygn. ołówkiem p. d.: „Olga Boznańska”
Proweniencja:
– kolekcja marszanda, Angelo Sommarugi (1857–1941). Słynny wydawca, dziennikarz i marszand. W 1876 r. założył w Cagliari dziennik „La Farfalla” o charakterze postępowym i antyklerykalnym. Następnie przeniósł się do Bolonii, potem zaś do Rzymu, gdzie w latach 1881-1885 opublikował ponad 130 dzieł autorów tak nowatorskich, jak Gabriel d’Annuzio, Giosue Carducci czy Edmund de Amicis. W jego kolekcji były dzieła Francuzów, Amerykanów, np. George’a Obertuffera (1878-1940) a także Polaków działających wówczas w Paryżu, m.in. Olgi Boznańskiej i Eugeniusza Zaka (na podst. E. Bobrowska, U. Kozakowska-Zaucha, „Olga Boznańska”, Muzeum Narodowe w Warszawie, Kraków 2014, s. 258).
– kolekcja Marii Caputo Sommarugi (obraz odziedziczyła po śmierci ojca w 1941 r.)
– kolekcja prywatna
– kolekcja „Galeria Marek”, do 2004 r.
– kolekcja prywatna
Reprodukowany i opisywany:
– E. Bobrowska-Jakubowska, „Artyści polscy we Francji w latach 1890–1918. Wspólnoty i indywidualności”, Warszawa 2005, il. 7, s. 210-211
Praca zostanie uwzględniona w katalogu raisonné dzieł malarskich Olgi Boznańskiej przygotowywanym przez Urszulę Kozakowską-Zauchę (Muzeum Narodowe w Krakowie) oraz Ewę Bobrowską-Jakubowską.
„Cyrk” Olgi Boznańskiej jest pod wieloma względami pracą unikatową, wyróżniającą się na tle portretów i martwych natur, z których znana jest przed wszystkim twórczość artystki. Choć Boznańska odżegnywała się od porównań z dziełami impresjonistów, w obrazie tym nie sposób nie zauważyć reminescencji bliskich malarstwu Edgara Degasa. Zaplanowana w ciasnym kadrze kompozycja, prezentująca przyglądający się popisom woltyżerki tłum widzów jest bardzo fotograficzna w charakterze. Jak wiemy wynalazek dagerotypii wpłynął w istotnym stopniu na podejście artystów do komponowania prac, była to technika stwarzającą nowe możliwości pracy na dziełem. Widz przypatrując się rozgrywającej na obrazie scenie, ma wrażenie jakby przyglądał się popisom akrobatycznym niejako oczami samej artystki z perspektywy pierwszego rzędu, tuż przy samej arenie. Niewykluczone, iż tematem obrazu jest widowisko odbywające się w słynnym cyrku „Medrano” (zwanym kiedyś „Fernando”), który mieścił się przy Boulevard de Rochechouart na Montmartrze. Z racji swojego umiejscowienia na wzgórzu, które stało się ośrodkiem paryskiej bohemy artystycznej działający po dziś dzień cyrk inspirował wielu artystów. Znane są dzieła Henri de Toulouse-Lautreca (ilustracja powyżej), Auguste Renoira, Georgesa Seurata oraz Edgara Degasa podejmujące ten temat. Oferowany na aukcji obraz należał do włoskiego marszanda, Angelo Sommarugi. Okoliczności nawiązania znajomości między kolekcjonerem, a malarką nie są znane. Sądząc jednak po ilości oraz czasie powstania dzieł, które znalazły się w jego zbiorach, była to trwająca przeszło dwie dekady współpraca – najwcześniejszy „Portret małego chłopca”, datowany jest na ok. 1890 r., drugi biegun wyznacza portret własny samego zleceniodawcy z ok. 1910 roku. Oprócz wspomnianych już dzieł, w kolekcji Angelo Sommarugi znalazły się również prace ukazujące całe spektrum tematów podejmowanych przez Boznańską, w tym martwe natury („Bukiet czerwonych kwiatów (Gladiole)”, „Martwa natura z japońską figurką”) oraz pejzaż przedstawiający widok na Kościół św. Ludwika w Paryżu. (E. Bobrowska- -Jakubowska, „Artyści polscy we Francji w latach 1890-1918. Wspólnoty i indywidualności”, Warszawa 2005, s. 210-211). „Cyrk” Boznańskiej jest bezsprzecznie pracą intrygującą, niejako eksperymentalną, o dużych walorach kolekcjonerskich. „...zdaje się przeczyć poglądom jakie panują nie tyle na temat malarstwa, ile osobowości artystki. Postrzegana jest ona bowiem na ogół jako niezwykle skromna, niemal purytańska w swych przedstawieniach. Tymczasem wspomniana scena nie jest może frywolna, ale w każdym razie lekka” (E. Bobrowska-Jakubowska, „Artyści polscy..., op. cit., s. 211).
