Słownik malarzów

ABEL JÓZEF.

Jeden ze znakomitszych malarzy wiedeńskich z początku bieżącego wieku, w Polsce jakiś czas przebywał. Przyszedł na świat r. 1708 w Aschach w okolicy Linzu, kształcił się w akademii wiedeńskiej pod Fügerem, a rozwinięta jego zdolność zyskała mu już r. 1784 akademickie nagrody. W młodszych latach pracował w Polsce w domach książąt Czartoryjskich i Lubomirskich, gdzie się korzystnie z talentu swego dał poznać. R. 1797 już był z powrotem w Wiedniu. R. 1802 wyjechał do Rzymu, jako stypendysta austryackiego rządu, a sześć lat tamże bawiąc, wielce się jeszcze w sztuce udoskonalił. Wróciwszy do Wiednia, słynął tamże za pierwszego po Fügerze malarza, będąc z uczniów jego najlepszym. Malował przedmioty mitologiczne i ze starożytnych dziejów, obrazy kościelne i wyborne portrety. Umarł w Wiedniu r. 1818. Jego portret księcia A. Czartoryskiego syna, sztychował w Wiedniu A. Geiger r. 1799. Portret Dyonizego Franciszka Kniaźnina, wierszopisa (♰ d. 25 Sierpnia 1807, licząc lat wieku 57, w Końsko Woli, tamże pochowany); miał być w Puławach. 

(Joh. Georg Meusel, Neue Miscellaneen artistischen Inhalts Leipzig 1797. Stuck VI. str. 827. - Tegoż Miscellaneen Erfurt 1784 XXI, 185-6. - G. K. Nagler. I, 5. - Atanazy Hr. Raczyński, Histoire de l'art moderne en Allemagne, Paris 1839, 4to, II, 5 48). 

ADAM. 

Malarz krakowski, o którym wspominają akta radzieckie tego miasta, pod rokiem 1519, księga A. 5, str. 421; również pod r. 1521.

Malarz Krakowski. Akta radzieckie tego miasta już go wzmiankują pod r. 1499, Adam pictor, jako poręczenie dającego. Również r. 1506 przywiedziony jest Adam pictor jako opiekun, w księdze Liber juris civilis in ceptus A. 1493 (A. Grabowski Skarbniczka str. 41). 

Widzieliśmy go takoż jeszcze r. 1519 i 1521. 

X. An. Grodzicki w księdze o żywocie S.Jacinkta 1595, wspomina szczegół z życia tego malarza, podając pod rokiem 1519, jako Jadam malarz mieszczanin krakowski doznał cudu uzdrowienia u grobu tego świętego (A. Grabowski w Bibl. Warsz. z r. 1854 I, 413).

ADAM. 

Malarz Warszawski, w wieku 16 tu żyjący i pracujący, o którym niejakie wiadomości dochowały akta radzieckie miasta Starej Warszawy, gdzie wielokrotnie bywa wspominany, lubo nazwisko jego wykryć się tamże nie daje, gdy z imienia tylko zawsze wymieniony bywa. Tak roku 1588 okazuje się on jako rajca przedmieścia freckiego; r. 1591 w godności takowej potwierdzony. Roku 1596 umierając, czyni testament ciekawe zawierający szczegóły. Zeznaje on w nim, iż wziął zadatku od pani Łęczyckiej na malowanie kaplicy u Bernardynów złp. 40; od p. Lewickiego zadatku na ołtarz złp. 4; od p. Kulińskiego na effigiem do Kamiona złp. 4; od p. Nadarzyńskiej na ołtarz złp. 3; naostatek, iż dwu chłopców Stanisława i Matysa, którzy podówczas przezeń na robotę do Mniszewa posłani byli, uwalnia to jest wyzwala. Spisany inwentarz pozostałych po nim rzeczy, wymienia między innemi obrazy, które jeżeli nie wszystkie, to w większej części niewątpliwie tworami są jego własnemi: 

„Item Obras wielki Salvator mundi.

- Effigies Beatae Mariae Virginis na płótnie. 

- Skrzynia z rozmaitemi obrazy papierowemi kuarthami ktorich w liczbie 370. 

- Obras Krucyfix na płótnie pod wodą. 

- Obras Pan Christus w Ogroiczu. Dwoie malowanie niemieczkye. 

- Effigies Beatae Marine Virginis pod oleiem. 

- Rozmaite kunsti na płótnie. 

- Sztuka malowania niemieczkyego na płótnie.

Item Obras Wladislawa i Alexandra kroliow. 

- Effigies Beatae Marine Virginis et Salvatoris pod olejem. 

- Obras wielki niedomalowany. 

- Sztuka malowana do ołtarza. 

- Dwie sztucze malowane do ołtarza.“ 

Wdowa po nim Agnieszka, zawarła r. 1606 powtórne związki małżeńskie z Matysem Dedeńskim takoż malarzem, który jak się zdaje był poprzednio zmarłego Adama uczniem, owym w testamencie wyzwolonym chłopcem. 

Akta m. Starej Warszawy radzieckie Ks. 10 str. 153; Ks. 11 str. 66, 67; Ks. 12 str. 34; Ks. 16 str. 407; Ks. 17 str. 216. 

Z tego wszystkiego okazuje się, iż malarz Warszawski Adam był wielce czynnym artystą, obrazy zwłaszcza treści religijnej malujący. Z żalem o zaletach prac jego nic na teraz powiedzieć się nie da, gdy obecnie żadna z nich znaną nie jest. 

ADAMOWICZ TOMASZ. 

Malarz  krakowski, był starszym cechu malarskiego tego miasta roku 1071, jak to świadczą akta radzieckie z tego roku.

Już pod rokiem 1647 wspominają go akta cechowe miasta Krakowa. Roku 1671 d. 21 czerwca, jako starszy cechu malarskiego, użyty był do oszacowania obrazów pozostałych po Gerhardzie Priamim rajcy krakowskim. Na akcie urzędowym podpisał się: Tomasz Adamowicz malarz. (Z akt radzieckich Ambr. Grabowski Skarbniczka str. 63-64).

ADELHAUSER JAN (Hansen). 

Niemiec rodem, przebywał i pracował, zdaje się, w Polsce, w drugiej połowie XVI wieku, za czasów panowania Zygmunta Augusta. Znany jest sztych Matei Zünten (Zündta czyli Zyndta) z r. 1568, z obrazu J. Adelhausera: Widok Grodna z wjazdem poselstw moskiewskiego i wołoskiego w czasie tamecznego sejmu za króla Zygmunta Augusta, r. 1568. Rycina ta wykonana w Norymberdze, przypisana jest królowi Zygmuntowi Augustowi. Mniemać wypada, że malarz obrazów wykonywać musiał na miejscu. 

ANDRZEJ. 

Malarz krakowski, wspomniany pod r. 1530 w aktach radzieckich tego miasta, ks. A. 8, str. 256. 

X. AHORN ANDRZEJ, Jezuita. 

Kościół w Piotrkowie jezuicki, a po zniesieniu tego zakonu pijarski, stał się polem do wykrycia niepośledniej zdolności malarskiej księdza Andrzeja Ahorna, jezuity. Kościół ten cały przyozdobiony jest malowaniami ściennemi al-fresco, a celniejsze z nich dziełem są tego zakonnika. Z pomiędzy licznych przedstawień zwracają szczególniej uwagę malowania na sklepieniu, z których jedno wyobraża Nawrócenie Indyan przez S. Xawerego, drugie S. Xawerego unoszonego do niebios przez aniołów; w środku sklepienia Walka Polaków z Turkami. Nad skarbcem przeciw zakrystyi pięknie wystawiony modlący się za kratą zakonnik, ma być portretem samego malarza. Nad chórem umieszczone trzy osoby, składają rodzinę z której pochodził; pod niemi jest napis: 

D. O. M. Gloriae, divi Xaverii Honori, Posteritatis memoriae. Opus hoc marte proprio et ingenio (quia sine ullo Moderato re hac in arte) peractun ex integro post conflagrationem a Patre Andrea Ahorn S. J. gratis pro Deo 1741 28 Julii. 

Z napisu tego okazuje się, iż w pierwszej połowie XVIII wieku wykonał odznaczające się malowania ścienne kościoła jezuickiego w Piotrkowie, X. Andrzej Ahorn jezuita, które d. 28 Lipca 1741 r. ukończył; nadto, ze w nabyciu udoskonalenia w sztuce malarskiej nie miał żadnego przewodnika, że się w niej przeto przy wrodzonej zdolności sam ukształcił. 

Uczony kapłan opisujący wspaniały ów przybytek Pański w Piotrkowie, do powyższej o malarzu jezuicie wiadomości przydaje: iż sam znał jeszcze osoby, co za bytności swej w szkołach jezuickich koło roku 1760, widzieli na rusztowaniach w kościele malującego księdza jezuitę; niemniej, iż po zniesieniu zakonu jezuickiego, pamiętano przybycie razu pewnego do świątyni księdza jezuity, nad skarbcem odmalowanego, który z zakonnika zostawszy proboszczem, przejeżdżał przez Piotrków, a oglądając lat młodszych dzieło swoje, od rzewnych łez wstrzymać się nie mógł. 

(X. J. Gacki, Dzieje instytutów edukacyjnych mianowicie pijarskich zakładów w Piotrkowie, zamieszczone przy programmie popisu publ. uczniów szkoły XX. Pijarów w Piotrkowie r. 1830. Warsz. 4to, str. 37-38). 

AIGNER KAROL. 

R. 1786 wysłany kosztem rządu do Rzymu, celem doskonalenia się w malarstwie, poczynił tam znaczne postępy i trzykrotnie nagrodami akademii kapitolińskiej uwieńczony (Gazeta Rządowa Warszawska z r. 1794 Nr. 70). Uzdolniony ten artysta umarł w młodym wieku; był on bratem słynnego budowniczego Piotra Aignera. 

Portret własny malarza znajdował się w Puławach u jego siostry, pani Sobolewskiej.

(Wzmianki o nim: w Gazecie Warsz. z r. 1788 Nr. 86; w Gazecie Warsz. z r. 1821 Nr. 117; w S. Ciampiego Bibliografia critica, Firenze 1839, II, 257). 

ALBRYCHTOWICZ JAN. 

Pisany takoż Albrychiewicz i Albrykiewicz. Malarz Krakowski, w r. 1745 mistrzem cechu malarskiego będący. Należał wtedy do reformy cechu i poddania go pod zarząd uniwersytecki, a na ten koniec podanie do rektora wraz z innymi malarzami podpisał. 

R. 1747 wpisany w album uniwersyteckie Jan Albrykiewicz. 

(Ustawy cechu w końcu tego tomu). 

R. 1750 d. 6 kwietnia na zgromadzeniu cechowem obrany radzcą czyli konsyliarzem (Dziennik rękopiśmienny A. Radwańskiego, gdzie go pisze Jan Albrychiewicz). 

Dalszy bieg jego żywota, uzdolnienie w sztuce i rodzaj prac podejmowanych, nie są nam wcale wiadome.

ALRERTRANDI ANTONI. 

Syn mieszczanina warszawskiego, a brat uczonego biskupa, przyszedł na świat w Warszawie w pierwszej połowie 18-go wieku po roku 1730, w temże mieście w dosyć podeszłym wieku umarł. Bawił długi czas za granicą, gdzie się zapewne w sztuce malarskiej doskonalił. Po powrocie został malarzem nadwornym króla Stanisława Augusta, i przez niego wyznaczony na nauczyciela malarstwu poświęcającej się młodzieży, dla jej użytku napisał dzieło: 0 malarstwie, wiersz w5 pieśniach (w Warszawie u Grölla 1790, 8-vo), gdzie od str. 98 do 136 jest wykład osteologii, myologii i proporcyi ciała ludzkiego, tudzież różnych wyrazów twarzy, dla artystów służyć mający. 

Malował ze znajomością sztuki obrazy kościelne i portrety. Niektóre jego dzieła: 

S. Karol Boromeusz, w ołtarzu bocznym u Ś. Krzyża w Warszawie (X. Michał Symonowicz w opisie tego kościoła, Rozmaitości do Gazety Korresp. Warsz. z r. 1825 N. 3).

Portret króla Stanisława Augusta, kilka razy powtórzony. Podług niego sztychował Jan Marstaller. 

lmperatorowa Katarzyna II, kopia niegdyś w Galleryi króla Stanisława Augusta. Miara cali 60-46, cena w spisie czerw. zło. 60. 

Jan Chrzciciel Albertrandi jezuita, Biskup Zenopolitański, Prezes Tow. Warsz. Przyjaciół Nauk ♰ Warszawie 10 Sierpnia 1808 r. w 77 roku życia, brat malarza; takoż przedtem w galleryi Stan. Augusta. Miara cali 15-11, cena w spisie czer. zło. 10. 

X. Stanisław Hieronim Konarski, Rektor konwiktu pijarów, ♰ sierpnia 1773 r. U XX. Pijarów warszawskich. 

Portret Antoniego Albertranclego, malował Krafft, a znajdował się w zbiorze króla Stan. Augusta. 

ALEXANDER. 

Malarz Krakowski, o którym akta radzieckie tego miasta przechowują wspomnienie pod r. 1486, jako zeznawał dług Grzegorzowi, Alexander pictor. (A. Grabowski Skarbniczka str. 175. 

ALEXANDROWIC STANISŁAW.

Może Alexandrowicz, malarz Lwowski z początku 17 wieku. W aktach radzieckich lwowskich wspomniany jest pod rokiem 1611, jako zięć malarza P. Bogusza: „Alexandrowic Stanislaus pictor, famati olim Pauli Bogusz Armeni pictoris gener.“ (Z notat p. Żegoty Pauli).

ALEKSANDROWICZ. 

Uczeń Łukasza Smuglewicza, przebywał w Warszawie malując tu portrety około r. 1782. Miernego usposobienia, w lat kilka później umarł w młodym wieku.

Portret jego pędzla Jana Zamojskiego hetmana i kanclerza, przywodzi A. Grabowski Skarbniczka str. 43: “Kanclerz jest w żupanie zielonkowatym, okryty delią czerwoną obłożoną czerwonem futrem, spiętą pod szyją dużą spinką. Na drugiej stronie portretu napis: Jan Zamojski, hetman i kanclerz W. Kor. r. 1605. Poniżej: Alexandrowicz pinxit 1783. “Owal na tle ciemniejszem czworobócznem; miara cali 21½-18. 

Podobne jego portrety sławnych ludzi, z podpisem: „Alexandrowicz pinxit 1777“ znajdowały się w Porycku, własności niegdyś Tadeusza Czackiego, mianowicie; Andrzej Firlej wojewoda Sandomirski; Karol Chodkiewicz hetman W. Lit.; Marcin Kazanowski hetman polny kor.; Ludwika Marya Gonzaga królowa polska; Łukasz Opaliński marszałek W. Kor.; Cecylia Renata królowa polska. 

Ten malarz w Słowniku pisany był Aleksandrowicz, lecz mylnie przez rodzaj uporu drukarzom niektórym warszawskim dziś właściwego, którym głoska x stała się jakby wstrętną.

ALEXANDROWICZ JAN. 

Malarz Lwowski, który otrzymał od króla Jana Kazimierza przywilej na serwitorat, pod datą d. 18 kwietnia 1663 r., mianujący go prawdziwym sługą i malarzem królewskim. Przywilej rzeczony jest treści następującej: 

Jan Kazimierz mając sobie zaleconego przez niektórych panów Rad Jana Alexandrowicza malarza lwowskiego, w sztuce malarskiej biegłego, oraz prawość jego obyczajów i t. d. przyjmuje onego w liczbę sług swoich, a dozwala mu swobodnego wykonywania sztuki malarskiej, przyjmując czeladź (socios), uczniów (tyrones) i chłopców (pueros), jednego lub tylu co mu się podobać będzie, a mogąc onych po nauce wyzwalać. Pozwolono mu także sprowadzać towary z zagranicy, lub takowe z kraju za granicę wywozić; nadto wolną miał propinacyę wszelkich trunków i we wszystkich miastach. Wyjętym jest od jurysdykcyi jakich bądź sądów, a tylko sądom królewskim i marszałkowskim podległy. Uwolniony także od wszelkich ciężarów służb i podatków, wyjąwszy tych które na sejmie uchwalone ogółu dotykać mają; i za prawdziwego sługę i malarza królewskiego poczytany. Akta metryki koronnej Ks. 203 str. 225. 

Prace i zdolność tego artysty, królewskiego malarza, znane nie są wcale; wierząc w słowa królewskie przywileju iż był w sztuce biegłym, życzyć należy tworów jego odszukania. Być może, iż jest z jednej rodziny co wyżej nadmieniony Alexandrowic Stanisław. 

ALLAN WILHELM (WILLIAM). 

Pisany takoż Allen, jeden z najzawołańszych malarzy angielskich w wieku bieżącym, urodzony w Edymburgu roku 1782. Robił kompozycje historyczne i rodzajowe, a okazał równą siłę w przedmiotach poważnych jak wesołych; figury jego pełne są wyrazu, gruppy urozmaicone, koloryt łagodny i powabny. Sława jego ustaliła się w Anglii około r. 1822, umarł d. 23 lutego 1850 r. w Edymburgn licząc lat 68, a będąc prezydentem szkockiej akademii sztuk pięknych. 

W młodym wieku sprowadzony on był do Polski przez Szczęsnego Potockiego, u którego w Tulczynie wiele lat przebywał. Pozostawił tamże liczne obrazy rodzajowe olejne i akwarelle. Posłany ztąd na wystawę do Londynu obraz, przedstawiający wesele żydowskie, początkiem był tamże artystycznej jego sławy. Do wydania Zofljówki St. Trembeckiego z tłumaczeniem hr. de Lagarde, w Wiedniu 1815 r., dołączone sześć rycin są z rysunków Allana, które bezwątpienia na miejscu zdejmował, sztychowane przez W. F. Schlotterbecka- Na rycinach tych podpis: Allen del. 

W. Allan był przyjacielem Waltera Scotta, a utwory tegoż natchnęły malarza do wielu wzniosłych kompozycyi historycznych. 

ALTAMONTI MARCIN. 

Urodzony w Neapolu r. 1657, uczył się sztuki malarskiej w mieście rodzinnem i w Rzymie. R. 1682 jeden z kardynałów posłał go królowi Sobieskiemu do Polski, gdzie wedle twierdzenia Ciampiego i Naglera lat trzy, lecz prawdopodobniej czas dłuższy pozostawał, pracując szczególnie ku ozdobie Willanowa i innych zaników królewskich, jako też kościołów które w większych względach u króla zostawały. Malował takoż dla hetmana Stanisława Jabłonowskiego. Przybycie atoli Attamontego do Polski wcześniejszem o kilka lat być musiało, jeżeli obraz bitwy pod Chocimem w kościele Żółkiewskim znajdujący się, istotnie jego jest dziełem. Obraz ten albowiem był już w tej świątyni roku 1679, oglądany tamże przez kawalera de Beaujeu, ja kto świadczą jego pamiętniki (Memoires du Chevalier de Beaujeu contenant ses divers voyages, tant en Pologne, en Allemagne, qu’en Hongrie, avec des relations particulieres des affaires de ces pays-la, depuis l’annee 1679. Amsterdam, 1700, str. 234). Niewiadomo z jakiego powodu wyniósł się następnie Altemonti do Wiednia; tutaj osiadłszy, wiele prac podejmował i pięknych obrazów wykonał, a w końcu r. 1745 umarł w 88 loku wieku. Przezywany bywa rozmaicie: Allomonte, Altemonte, Altamonte i Attamonte; nadto Niemcy przekształcają go niekiedy po swojemu na Hochberga. 

Z dzieł po nim w Polsce pozostałych, odznaczają się we względzie tak historycznym jak artystycznym, trzy ogromnego rozmiaru obrazy w kościele farnym Żółkiewskim po dziś dzień znajdujące się: 

1. Bitwa pod Chocimem d. 11 Listopada 1673 r. Geniusz unoszący się trzyma rozpuszczoną wstęgę z napisem: Dextera Domini percussit inimicum. Chwila jest wzięta, kiedy ze wszech stron uderzono na obóz nieprzyjacielski. Widać po drugiej stronie Dniestru okopany obóz, Turcy ociekają, wielu ginie w rzece; Polacy napadają na obóz ze wszystkich stron. Z przodu w całej okazałości świetnieje wódz, na spinającym się koniu gniadym, w wielkości naturalnej: głowę ma odkrytą, buława hetmańska w ręku, ubrany w zbroję po której spływa tygrysia skóra, a lekki płaszcz czerwony unosi się z wiatrem w powietrzu; wyraz twarzy surowy i spokojny, zwycięztwo zapowiadający. Obraz ten kolorytu żywego, dobrej perspektywy, wielkiego ogólnego wrażenia. U spodu napis: In expugnatis direptisque Turcarum ad Chocimum castris, ibique plusquam octoginta millibus barbarorum deletis, altero ab obitu Michaelis Poloniae regis die, virtute et imperiis Joannis Sobieski, protunc supremi Regni et Campi Mareschalci, nunc feliciter Poloniae regnantis Joannis III ac victoris Dei. 1673 Nov. XI ipso divi Martini, militum et heroum patroni die. - Ten obraz umieszczony jest po prawej stronie wielkiego ołtarza nad stallami. W dziele: Galicya w obrazach, Lwów u Pillera 4 to str. 10, powiedziano jest, iż malarz tego obrazu nazywał się Koster, lecz temu trudno dać wiarę, a kilkokrotne oglądanie Żółkiewskich obrazów śmiało i tenże Altumontemu przyznawać skłania. Być może że ów Koster czy też Coster, był uczniem Altamontego, a zatem i pomocnikiem jego. Wszakże dzieje sztuk kilku Costerów wspominają. Wreszcie dodać winienem, że dochodząc troskliwie wiadomości pewniejszej o istotnym malarzu tego obrazu, otrzymałem w ostatnich czasach doniesienie od p. Marcina Jabłońskiego ze Lwowa, iż tenże doczytał na rzeczonym obrazie podpis malarza: Kaestler, a mniema p. Jabłoński, że obraz ten nie jest pędzla Altamontego. Czas wyświeci zapewne wątpliwość rzeczy, którą tu wiernie przedstawiam. 

2. Bitwa pod Wiedniem r. 1683 d. 12 Września. U góry unosi się anioł, trzymający w jednej ręce nad głową króla palmę zwycięztwa, w drugiej wstęgę z napisem: Ne quando dicant gentes, ubi est Deus eorum. 113 psal. Obrana chwila przechylania się zwycięztwa, gdy turcy zaczynają ratować się ucieczką. W głębi po prawej stronie widać miasto okryte dymem i płomieniami, wieżą Ś. Szczepana odznaczające się. W środku świetny obóz turecki, obszerny jakby miasto: wśród niego szklni się szkarłatny namiot w. wezyra. Ze strony lewej okazuje się król w wielkości naturalnej, na czele swoich zbrojnych rycerzy: złocista zbroja okrywa bohatera, na głowie srebrny szyszak z skrzydlatym orłem u wierzchu, w ręku ma buławę; wyraz twarzy powagi i godności pełny; dosiada konia bułanego, pod którego nogami padają trzej przewróceni turcy. Zaraz za królem rycerz z drzewcem, u wierzchu którego osadzone skrzydło, znak objawiający obecność wodza, którego widok przekonał był dopiero Kara Mustafę, że król jest przy wojsku. Po nad osobą króla przelatuje orzeł od Kalembergu, wróżba zwycięztwa. Przed królem uciera się kilka chorągwi, Turcy uciekają w prawo, a wśród uchodzących widać siedzącą na wielbłądzie faworytę wezyra, którą Janczary uprowadzić usiłują: odznacza się też uciekający strwożony siedmiogrodzanin. Pod tymże, na samym kraju obrazu, wypisane jest nazwisko malarza. - Obraz ten wielkiego ogólnego wrażenia, zajmujących szczegółów, arcy historycznie ważny, tonu nieco ponurego a kolorytu zielonkowatego, któremu korzystne jest światło pogodne, umieszczony jest w kaplicy po lewej stronie. Ten obraz był litografowany we Lwowie u Pillera z rysunku de Münsterfeld.  

3. Bitwa pod Ostryhoniem (Gran, Strigonium, po węgiersku Esztergom) i Parkanami r. 1683 d. 9 Października. Widokrąg przedstawia po drugiej stronie Dunaju miasto Ostryhon z zamkiem na wysokiej skale, z tej zaś strony rzeki są Parkany. Most po którym Turcy chcą się ocalić, w połowie zburzony, a całe ich usiłowanie żeby się na drugi brzeg dostać. Król w naturalnej postaci, na koniu bułanym, przodkuje swym rycerzom: ozdobna złocista zbroja okrywa pierś jego, na głowie hełm srebrny z orłem jak na poprzednim obrazie, oprócz tego ma wstęgę błękitną orderową. Obok króla młody szesnastoletni syn jego, królewicz Jakób w zupełnej zbroi, rozkazy ojca odbierający. Po lewej stronie puszkarze polscy nabijają skwapliwie ogromne działa. Nad głową króla ulatuje takoż orzeł biały. U góry r obłokach anioł, w jednej ręce trzymający palmę, w r drugiej wstęgę z napisem: Flavit spiritus tuus, et submersi sunt quasi plumbum in aquis vehementibus. - Obraz ten niemniej cenny, w kaplicy po prawej stronie umieszczony, zacieniony ołtarzem i z tego powodu dla braku światła, ponurego nieco wydaje się tonu. 

Trzy powyższe obrazy w nowszych czasach restaurowane były kosztem Stanów galicyjskich, przez malarza Józefa Engerth. Lecz szerzące się na nich znaki zbutwienia, mniej trafne podklejenie dowodzące, wzniecają obawę blizkiego zniszczenia. Do innych zalet i tę posiadają, że główne osoby są w nich portretowane. 

Prócz tych trzech naczelnych tworów, znane są jeszcze inne Altamontego w Polsce wykonane roboty, a pragnąć należy by ściślejsze poszukiwania wykryć onych więcej zdołały. 

4. Ś. Marcin, zrobiony do ołtarza kościoła ks. Karmelitów we Lwowie, fundacyi Sobieskiego. Dostał się później do galleryi hr. Ale. Chodkiewicza w Warszawie. 

5. Ś. Roch, uzdrawiający w szpitalu powietrzem rażonych; obraz ołtarzowy malowany w Wiedniu r. 1719, był w kościele miejskim OO. Franciszkanów we Lwowie, następnie przeniesiony przez nich do kościółka na przedmieściu przy klasztorze tego zakonu znajdującego się. W ogólnym pożarze tego kościoła na dniu 15 maja 1833 r. nastąpionym, obrazów przez ratujących nie mogąc być z ołtarza wyjętym, rozdarty na cztery części został i tak na plac wyrzucony; na domiar nieszczęścia, leżące na ziemi części, przechodnie konie zdeptały. Tak zniweczonego obrazu szczątki, zebrane troskliwością przełożonego, niepoślednim przemysłem niejakiego p. Wagnera po kilkomiesięcznej pracy r. 1835 złożone i przez Ant. Langa odrestaurowane zostały, a obraz do pierwiastkowego niemal stanu powrócił. Umieszczony jest znowu w rzeczonym kościele, na ścianie jego prawej (Gazeta Lwowska z r. 1839 Nr. 40, str. 247).

6. S. Jan z Dukli, który Lwów oblegających Turków, unosząc się w powietrzu, poraża. W kościele X.X. Bernardynów we Lwowie. 

7. Ś. Jan Nepomucen, obraz małego rozmiaru, jest we Lwowie u artysty malarskiego P. Marcina Jabłońskiego. 

8. Narodzenie Chrystusa. Obraz ten należący do prywatnej galleryi we Lwowie, był do nabycia tamie przy sprzedały publicznej owej galleryi r. 1839 (Gazeta Lwowska z r. 1839, Nr. 64 str. 394).

9-10. Ś. Rodzina, w zamku Podhoreckim (jak to opiewa inwentarz tego zamku). - Tamże portret Stanisława Koniecpolskiego kaszt, krakowskiego, hetmana w. koron. Z tego portretu wedle rysunku K. W. Kielesińskiego rytował Ant. Tepplar, a sztych ten dołączony jest do dzieła: Pamiętniki o Koniecpolskich Stanisława Przyłęckiego, Lwów, 1842; lecz co do portretu tego nasuwa się wątpliwość, gdy Stan. Koniecpolski jeszcze r. 1646 umarł, przeto i wizerunek jego wcześniejszego zdaje się być malowania. 

11. Altamonti miał być takoż użyty do przyozdobienia kościoła Ś. Piotra na Antokolu w Wilnie (J. I. Kraszewski, Wilno… II, 367), co bliższego zbadania godne jest. Jakieby prace wykonał dla hetmana St. Jabłonowskiego, nie jest dotąd wiadome.

(O Altamontim pisali: T. Swięcki, Opis staro. Polski, wyd. 2gie, II, 25-33 w ustępie za Gazetą Lwowską z roku 1824.-Seb. Ciampi, Notizie... Lucca 1830, str. 65-67; tenże, Bibiografia critica, Firenze, 1839,11,234-235.-Mała wzmianka w Gazecie Krako. z r. 1830 N. 133 str. 548.- Przyjaciel Ludu z r. 1842, artykuł Żółkiew N. 39 przez J. K. - J. R. Fuessli, 1779 fol. str. 22. - G. K. Nagler, I, 83, tudzież VI, 203. - O obrazach Żółkiewskich Karol Milewski, Pamiątki hist. krajowe, artykuł Żółkiew, Warszawa, 1848, str. 198 i następne; tudzież w Zbieraczu umysłowych rozrywek, Kraków, 1839 II, 203-211, powtórzenie z Gazety Lwowskiej). 

W zamku Żółkiewskim znajduje się pędzla jego portret Jakóba Sobieskiego królewicza, w młodym wieku. 

Tamże w Żółkwi u XX. Dominikanów jest jego ręki portret Teofili Sobieskiej z Danilewiczów, matki króla Jana III. 

(Z notat p. Żegoty Pauli).

AMBROZINO PIOTR. 

Malarz Warszawski, syn Bartłomieja Ambrozino murarza (murator). Wzmiankę o nim przechowały akta radzieckie miasta Starej Warszawy Ks. 15 str. 23 odwr.: w roku 1601 zezwala on na zajęcie swego domu na Krakowskiem Przedmieściu przez wierzyciela Mikołaja Moczydłowskiego mieszczanina warszawskiego, iw tym celu robi przed aktami zeznanie. 

AMMAN. 

Powiada Jarzemski w opisaniu Warszawy w roku 1643, że w pałacu Ossolińskiego, kanclerza w. kor. na reformackiej ulicy, znajdowały się portrety familijne, przez malarza nazwiskiem Ammana robione (Zbiór Pamiętników J. U. Niemcewicza III, 435). O tym malarzu nic więcej nie ma wiadomego; nazwisko to wszakże sztuce malarskiej obcem nie jest, a między innemi był H. Ammon malarzem w Norymberdze w początku 17go wieku. 

ANDRZEJ. 

Powiada Dyonizy Zubrzycki w Kronice m. Lwowa 1844 str. 147, pod rokiem 1524, że w tym czasie znajdował się we Lwowie „jakiś sławny malarz Jędrzej Rusin." 

ANDRZEJ. 

Malarz osiadły w Warszawie około połowy 17 wieku i tutaj własność nieruchomą posiadający. Ciekawy dowód na to przechowują akta metryki koronnej Ks. 199 str. 21, akcie z daty 27 kwietnia 16-11 r. Jan Grzybowski starosta Warszawski dworzanin pokojowy króla Imci „upatrując to być z większym prowentem tak starostwa warszawskiego jakoteż i podatków Rzplitej przyczynieniem, mianowicie gdy się grunty i place pod miastem warszawskiem, na których się różnej kondycyi ludzie za wiadomością i pozwoleniem moim tudzież i konfirmacją JKMci fundować i osiadać się na czynszu dorocznym, rozdadzą. Co do effektu przyprowadzić chcąc naznaczyłem i wymierzać kazałem sztukę gruntu do starostwa warszawskiego należącego za S. Krzyżem przy gościńcu z Warszawy do Ujazdowa idącym będącego, wszerz zagonów dziesiątek a wzdłuż począwszy przez staje podle pana Pawła Piaskowskiego muzyka króla Jmci z jednej, a z drugiej strony podle pana Lenarta kołodzieja króla Jmci. Jakoż i niniejszym listem moim daję i pozwalam sławetnemu panu Andrzejowi malarzowi i potomkom jego, na którym placu wolno mu się będzie budować i stanowić i tym budynkiem według upodobania za konsensem moim i sukcessorów moich dysponować, dać, darować i jakimkolwiek sposobem alienowąć i na insze pożytki salvo censu annui obrócić wolno będzie, szynki różnych napojów ku pożytkowi swemu, salvis oneribus, mieć i wynajdować. A względem tego płacić i budynków na nim postanowionych żadnych ciężarów ani robót dziennych mnie samemu i następcom moim należących, salva tanien jurisdictione Capitaneali, nie będzie powinien pełnić i odprawować, oprócz czynszu dorocznego po złotych dwunastu i groszy piętnastu, który do podstarościego mego prowentowego starostwa warszawskiego on sam iz potomkami swemi począwszy od daty dzisiejszej co rok oddawać na Święty Marcin powinien będzie.“ W nadaniu tein zastanawia, iż obdarzony sławetny malarz Andrzej wymieniony jest jedynie z imienia, gdy sąsiedzi gruntu mu nadanego z nazwisk są przytoczeni. 

ANDRZEJ. 

Malarz Wileński z drugiej połowy 17 wieku. Przy dziele Zbiór dawnych dyplomatów i aktów miast: Wilna, Kowna, Trok, prawosławnych monasterów, cerkwi i w różnych sprawach 1843, 4wjęzykach rossyjskim i polskim pobocznie wydanem, znajduje się dołączony bardzo ciekawy plan m. Wilna. Plan części miasta Wilna z autentyku zrobionego w r. 1672 znajdującego się w archiwum wileńskiego prawosławnego klasztoru S. Trójcy. Na planie tym wyrażającym domy wedle ówczesnych posiadaczy, zamieszczony jest takóż „domek Andrzeja malarza" Dalszych o nim wiadomości, a zwłaszcza stopniu uzdolnienia w sztuce czy też robotach, nie posiadamy obecnie wcale.

ANDRZEJ Z GELNICZ. 

R. 1526 przyjął prawo miejskie w Krakowie: Andris moler de Gelnicz dedit (wstępnego) grossos 36. (Z księgi Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski Skarbniczka str. 42). 

R. 1539 pozostałą już po nim wdowa Helena, przyjęła prawo miejskie. Helena Andreę pictoris de Gelnicz relicta vidua. Dedit unam sexagenam, to jest kopę. (Tamże, str. 42-43). 

ANGELI. 

Malarz dekorator, był jakiś czas przy teatrze Warszawskim, i r. 1805 odmalował kortynę miernej roboty z napisem Wirgiliusza: Regit dictis animos et pectora.

de ANGELIS MIKOŁAJ. 

Rzymianin, uczeń Landiego, sprowadzony do Polski z Włoch przez lir. Ludwika Paca r. 1823, do przyozdobienia malowaniami pałacu w Dospudzie w Augustowskiem. Wykonał tamże wiele obrazów przedmiotów historycznych, jako tez następnie do pałacu hrabiego w Warszawie. R. 1828 opuścił Polskę i powrócił do Rzymu, gdzie d. 3 sierpnia tegoż roku umarł. 

Dwa jego obrazy ołtarzowe zdobią kościół w Raczkach, fundacyi generała Paca. Takoż w kościele w Różance, fundacyi podobnie gen. Paca, obraz w ołtarzu kolosalnej wielkości, jest pędzla M. de Angelis. 

(S. Ciampi, Bibliografia critica, Firenze 1839 II, 250-251).

ANKIEL JAN.

Malarz Krakowski, mieszkał na Kazimierzu, a miał syna Bartłomieja takoż malarza, który się wyniósł do Warszawy r. 1586. Akta m. Starej Warszawy, Ks. 526 niefoliowana pod tym rokiem, jak zaraz poniżej. 

ANKIEL czyli ANGIEL, lub ANKIELEWSKI BARTŁOMIEJ. 

Syn malarza krakowskiego Jana, tamże zapewne zrodzony, sam malarz w Warszawie osiadły. Dochowały o nim niejaką wiadomość akta radzieckie miasta Starej Warszawy, gdzie wielokrotnie jest wspominany. Atoli nazwisko jego w aktach rozmaicie przekręcano, pisząc go naprzemian Ankiel, Ankielewski, Angiel, Hangiel, Zangiel, nawet Zanklik, ztąd trudno jest nateraz wywieść jaka była właściwie nazwa jego: najprawdopodobniej Ankiel czy Ankielewski. 

Przeniósł się on z Krakowa do Warszawy i przyjął tu prawo miejskie d. 17 listopada 1586 r. (Akt przerzeczonych Ks. 526 niefoliowana, pod datą feria secunda post festum Sancti Martini A. 1586). R. 1587 miał sprawę z niejakim Jakóbem Stańskim o summę zip. 15 (Ks. 10 str. 74). Roku 1588 wiódł proces z cechem złotników, w rozsądzeniu którego nakazane zostało złotnikom złożenie ich przywileju (Ks. 10 str. 203). R. 1591 miał znowu proces z Janem Litwinkiem malarzem krakowskim o zip. 100 przynależnych za włócznie, pro hastis; wyrokiem skazany na zapłacenie należytości i kar sądowych (Ks. 12 str. 2, 15). Umarł w tymże roku 1591, spisawszy d. 25 sierpnia testament, mocą którego uczynił żonę swą Jadwigę główną dziedziczką. Posiadał dom w Warszawie w ulicy Mostowej, który r. 1595 wdowa jego sprzedała Janowi Czapiga; drugi w Krakowie, na którym zapisał złp. 100 dla szpitala P. Maryi na Nowem Mieście w Warszawie i drugie zł. 100 dla kościoła S. Ducha. Zeznał także, że mu winien zł. 400 Mikołaj Mniszek starosta Łukowski, a złp. 50 Jakób Gostomski; tę ostatnią summę zapisał kościołowi p. Maryi na Nowem mieście (Ks. 11 str. 224 odwr.). 

X. ANTAŁKIEWICZ ANDRZEJ. 

Proboszcz Rabski, przyozdobił kościół swój parafialny w Rabce malowaniami al-fresco r. 1802. Tamże nad drzwiami w zakrystyi, zawieszony jest wizerunek tego xiędza malarza amatora. On takoż przyozdobił malowaniami freskowemi kościół w Skomelni Białej w parafii Rabka. 

ANTONI. 

Malarz Warszawski, wspomniany jest w aktach m. Starej Warszawy w r. 1617, jako posiadacz domu na Krakowskiem przedmieściu: dom ten wymieniony jest jako sąsiedni domowi Jana Raczek rzeźnika, w akcie sprzedaży przez tegoż Raczka na rzecz Jana Urbacha i Agnieszki małżonków. (Akta jak wyżej ks. 545 str. 14). 

X. ANTONI. Karmelita. 

Brat Antoni od Ś-go Jana, urodzeniem Ormianin Lwowski, z szlachetnej a malarskiej rodziny pochodzący.  

Opowiada X. Sadok Barącz w dziele o Ormianach, Polskich, że „malarze Ormiańscy przyniósłszy z sobą sztukę tę nadobną do kraju, pierwszymi zapewne byli rozkrzewicielami szkoły bizantyńskiej na Rusi. Niepodobna bowiem, żeby te wszystkie obrazy mające cechę wschodu, przechowywane niegdyś w cerkwiach i kościołach na Rusi, były w Carogrodzie lub jego okolicach malowane. Lecz niestety czas w swym niepohamowanym prądzie wszystko niszczący, pochłonął nawet ślady imion tych znakomitych mężów, którzy przez wizerunki świętych przez siebie wykonane, tak dzielnie działali na umysł i serce pobożnego ludu. Dopiero w drugiej połowie wieku szesnastego, jawią się dowody istniejących rodzin Ormiańskich, którzy piękną swą umiejętność, jakoby drogą spuściznę potomkom swym przekazywali." Nieujmując w niczem ważności dostrzeżenia X. Barącza, iż rodziny Ormiańskie w dawnych wiekach do Polski, Rusi zwłaszcza Czerwonej przybyłe i w niej osiadłe, przynieść z sobą mogły sztukę i smak malarstwa Bizantskiego; przydać wszakże winniśmy, iż ten malarstwa rodzaj od wieku już czternastego z pewnością uprawiany był w Polsce takoż przez malarzy Rusinów, których na ten cel w głąb kraju nawet sprowadzano, na co mamy niejednokrotne dowody. Tak w końcu wieku czternastego Władysław Jagiełło do malowania Kościoła Śto-Krzyskiego na Łysej-Górze i sypialni swej na Krakowskim zamku, sprowadził był malarzy Ruskich, pictores Ruthenicos, jak o tem świadczą znane z tamtych czasów rachunki wydatków domu królewskiego; podobnie malarzom Ruskim powierzał naprawę uszkodzonego obrazu Częstochowskiego. W drugiej połowie wieku piętnastego syn Jagiełły, Kazimierz Jagiellończyk, przyozdabiał takoż kaplicę fundacyi swej przy katedrze Krakowskiej, malowaniami bizantskiego stylu; na malowaniach tych były napisy narzecza słowiańskiego, a mianowano je współcześnie jako wykonane Graeco more, zaś kaplica sama od rzeczonych zapewne malowań nazywała się niegdyś Ruską. Przeto nie sami tylko Ormianie uprawiali w odległej przeszłości sztukę tę w kraju naszym, lubo być może, iż ją rzeczywiście tutaj z sobą przynieśli.  

Na dowód swego twierdzenia, przywodzi X. Barącz żywot, jak powiada sławnego malarza, pochodzącego od rodziny malarskiej z nazwiska dziś niewiadomej, Brata Antoniego od Ś-go Jana, o którym wiadomość wyczerpał z dzieła: Konterfekt życia przykładnego z ozdoby Karmelu zakonnego kopiowany, w Krakowie w dr. Dyaszewskiego 1747 fol. O nim tedy podaje, iż przyszedł na świat roku 1593 w Lwowie, z rodziców szlachetnych, a ojciec jego miał być wyśmienitym malarzem i syna sztuki swej nauczył. Wstąpiwszy w młodym wieku do zakonu Karmelickiego, wysłany został z Przeorem Lwowskim Cyrylem do Rzymu, gdzie jakiś czas zabawiał. Wróciwszy do kraiu, poświęcony na zakonnika w Krakowie dnia 24 Czerwca 1617 roku, odtąd wiek swój cały po klasztorach swego zakonu świątobliwie trawił, w pokorze i posłuszeństwie polecone mu przez starszych czynności i prace wykonywając. „Tak zaś prostotę szczerą w posłuszeństwie zachował, ze kiedy z rozkazania malował według reguł kunsztu malarskiego, w którym był bardzo doskonały, a przełożony na próbę posłuszeństwa jego ganił mu sztukę, albo mu ją zamalować rozkazał, zaraz to wszystko jakby się na tem nie znał, po prostu, jak mu rozkazano uczynił." Umarł w Krakowie w czasie powietrza dnia 30 Sierpnia, lecz nie dodaje X. Barącz którego roku. Prace jego malarskie, jak same nazwisko rodowe, pozostają na dziś zupełnie nieznane; przechowują się jeszcze gdzie może po Karmelitańskich Kościołach i Klasztorach, zwłaszcza w Krakowie.  

(X. Sadok Barącz, Żywoty sławnych Ormian w Polsce, Lwów 1856 str. 181-188).  

X. ANTONI. Karmelita. 

W kościele Ś-go Ducha w Poznaniu znajdują się wielkie obrazy malowane na płótnie, przedstawiające cuda trzech skradzionych Hostyi w r. 1399, wykonane przez Braciszka Antoniego Karmelitę w latach 1682, 1683 i 1689. (Alex. Lesser, wzmianka w Kronice Warsz. z roku 1856 Nr. 254). Nie można przypuścić, żeby to mógł być jeszcze poprzedni Brat Antoni Karmelita, urodzeniem Ormianin Lwowski, gdyż on żył i pracował wcześniej; jest to przeto inny takoż zakonnik Karmelitański, imieniem podobnie Antoni. 

ANTONIN. 

Bazylian, malował cerkiew w Supraślu. (Z notat p. Żegoty Pauli).

ARMKNECHT. 

Malarz Krakowski, żyjący około roku 1387-1390. W księdze Acta Consularia civitatis Casimiriensis przy Krakowie, obejmującej wydatki rajców z rzeczonych lat, znajdują się wypłaty za kupno obrazów do kościoła Bożego Ciała. Tamże jest zapisano: Pro ymagine Armknecht pictori dedimus marcas 4. 

Okazuje się ztąd, że ten malarz w drugiej połowie XIV wieku malował obrazy treści religijnej. 

(A. Grabowski, Skarbniczka 1854 str. 38). 

ARSZELFET. 

Malarz Warszawski z pierwszej połowy 18 wieku, o którym wie się tylko z ubocznej wiadomości w aktach radzieckich miasta Starej Warszawy, Ks. 80 str. 332 dochowanej. R. 1745 wdowa jego, łącznie z bratem swym Józefem Ciemniewskim chorążym wojsk J. KMści, prowadziła process przeciwko Józefowi Antoniemu Pęczkowskiemu sędziemu Ciechanowskiemu o 2,000 tynfów, jako resztę z szacunku dóbr im przynależnych.

AUGUSTYN. 

Malarz Lwowski z 16 wieku, o którym kilkakrotne wspomnienia dochowują się w aktach tego miasta radzieckich. Pod r. 1551 kupuje dom: „Sebastianus mensator domum suam ante portam haliciensem Augustino pictori concivi Leopoliensi pro 130 flor. poi. vendit.“

R. 1553 jest sprawującym urząd miejski: „Augustinus pictor loco viceadvocati suburbii haliciensis." 

R. 1557 „Augustinus pictor suburbanus Leopoliensis."

Z powyższych zapisów okazuje się, że już r. 1551 był mieszczaninem lwowskim i domu na przedmieściu halickiem posiadaczem; że musiał być człowiekiem pewnego w mieście odznaczenia i nauki, kiedy pod r. 1553 występuje jako urzędnik gminy. 

Co do jego prac malarskich widzimy dalej, iż r. 1567 odnowił obraz N. Panny Maryi ww. ołtarzu w katedrze, za co zapłacono mu z kassy miejskiej złotych 8. (Dyonizy Zubrzycki, Kronika m. Lwowa 1844 str. 190, za temiż aktami miejskiemi). 

D'AUVIGNY KAROL. 

Francuz, bawił w Warszawie za czasów króla Stanisława Augusta. Malował miniatury, ale nie szczególnie, i dawał w mieście godziny rysunków. Podobno następnie przebywał jakiś czas na Litwie, lecz potem wrócił do Warszawy. Był on zapewne synem metra tańców d’Auvigny, sprowadzonego z zagranicy przez ks. Adama Czartoryskiego gener. ziem podolskich, do nauki dzieci swoich. Na pierwszej wystawie sztuk warszawskiej, z r. 1819, ukazał oryginalny obraz olejny: Pierwszy żeglarz, podług idylli Gessnera.

Na wystawie z r. 1821 malowanie miniaturowe: Amor i Psyche, niemniej kilka robót gwaszowych. Umarł w Warszawie śmiercią nagłą, tknięty apoplexyą d. 4 lutego 1830 r. licząc lat 70 wieku, a w wielkim niedostatku zostający. Opowiada o nim Kuryer Warsz. (z r. 1830, Nr 35) anekdotę następującą: „Gdy miał lat 30, był przekonanym, iż nie będzie żył dłużej jak do roku 50go, i trwając w tem przekonaniu cały swój majątek podzielił na 20 części, aby skromnie resztę życia przepędzić. Lecz minęło lat 20, a artysta czuł że jest zdrów i czerstwy, ale gotowizna zupełnie wyszła. Musiał więc wrócić do dawnej pracy i przeżył lat 70“. Pisano go takoż Dauvigny, lecz błędnie.

AYRER JUSTYNA 

Malarka z Gdańska rodem, gdzie r. 1704 na świat przyszła. Uczyła się u Dumasa, i malowała portrety miniaturowe, a nadto obrazy rodzajowe. Zmarła około r. 1790. (G. K. Nagler I, 212). Wspomnieć tu przychodzi, ze matka słynnego Daniela Chodowieckiego była z domu Ayrer Henryetta; zdaje się ze Justyna była tamtej siostrą a ciotką Chodowieckiego. J. D. Fiorillo mówiąco Chodowieckim powiada , ze po roku 1743 zachęcany był w Berlinie do sztuki malarskiej, przez ciotkę swą panią Ayrer, która sama wielce była biegłą w malarstwie miniaturowem (Geschichte der zeichnenden Kunste 1818, 111, 405).

AYRES PIOTR. 

Włoch, rodem z Turynu, tamecznej akademii sztuk uczeń, sprowadzony do Warszawy przez Stanisława hr. Potockiego, Ministra oświecenia, w którego domu wiele pracował. W Willanowie, w galleryi otwartej od ogrodu, malował r. 1816 na pilastrach muzy olejno, pomiędzy zaś pilastrami na ścianach krajobrazy al-fresco, tudzież tamże dwa sufity; na jednym z nich piękny obraz historyczny ku czci króla Sobieskiego. Podobne roboty wykonał w Gucinie i w domku wiejskim w Morysinie. 

W galleryi wilanowskiej są jego krajobrazy: Nr. 50 i Nr. 385 spisu. 

Na wystawie sztuk warszawskiej z r. 1819 był jego obraz oryginalny Zachód słońca, powrót Sylena z uczty od Bachusa. Obraz ten jest w galleryi wilanowskiej. 

Z Warszawy wyjechał do Anglii. G. K. Nagler I, 212 przytacza Piotra Ayres urodzonego w Savigliano a zamieszkałego w Turynie, iw sztuce wielce uzdolnionego. Lecz zdaje się, iż to jest inny lubo tego samego imienia i nazwiska malarz. 

(Wzmianka o nim u S. Ciampiego, Bibliogr. critica Firenze 1839. II, 248, ale go zowie Haires). 

AZBEJOWSKI. 

Malarz Warszawski, żyjący w połowie 18 wieku. Wzmiankę o nim podają akta radzieckie m. Starej Warszawy: wymieniony w wykazie dłużników wedle rachunków kupieckich po Makinim rajcy i kupcu warszawskim r. 1758 zmarłym, Ks. 87 str. 52. W tychże aktach Ks. 69 str. 144 wspomniany znajduje się Azbiejowski Augustyn rajca Leszna; niewiadomo czyliby był jedną z malarzem rzeczonym osobą.

de BAAN JAN. 

Dwa wielkie obrazy historyczne jego pędzla znajdują się w zamku podhoreckim: Oddanie Smoleńska Władysławowi IV, i Szwedzi pod Wolą proszą o pokój, (opis tego pałacu Stan. Przyłęckiego, w Dniestrzance Stan. Jaszowskiego, Lwów 1841 str. 12). Wnosić wypada, że ten artysta przebywać musiał w Polsce, i tutaj powyższe obrazy malował. Dalsze poszukiwania wątpliwość tę może w czasie wyświecą. 

Co do żywotu Jana van der Baan, wiadome są szczegóły następujące: Przyszedł na świat d. 20 Lutego 1633 r. w Haarlem; początki sztuki powziął od wuja Pirmansa, następnie uczył się pod Jakóbem Backer. Był biegłym portrecistą, starając się naśladować van Dycka. Bawił niedługi czas w Anglii, gdzie zjednał upodobanie. Malował wiele znakomitych osób. R. 1676 mianowany przez Elektora Brandeburgskiego pierwszym nadwornym malarzem i Dyrektorem Akademii Berlińskiej, odmówił te godności. Umarł w Hadze 1702 r. Jakby się zaś ten jego żywot pogodzić dał z pobytem w Polsce i podjętemi tu historycznemi kompozycyami, dalszym śledzeniom zostawić przychodzi. 

(S . Descamps. II, 471. - J. D. Fiorillo 1818. III, 193- 194. - J. R. Fuessli, 1779 fol. str. 43. - G. K. Nagler I, 214. L. Moreri, Dietl. Histo. 1759 fol. II, 3). 

BACCELLI MATEUSZ. 

Włoch urodzony w Lucce r. 1769, w ośmnastym roku życia udał się do Rzymu dla doskonalenia się w malarstwie, gdzie lat szesnaście zostawał; członek Akademii Ś. Łukasza. W roku 1807 sprowadzony do Polski przez Tadeusza Czackiego dla uczenia jego dzieci rysunków i języka włoskiego, przez lat dziesięć bawiąc w Krzemieńcu, dawał prywatne godziny rysunków będącej w Liceum krzemieckiem znakomitszej młodzieży Wołynia i Podola. Następnie był nauczycielem rysunków w gimnazyum w Kamieńcu Podolskim. Malował wiele obrazów kościelnych i portretów, które po znaczniejszych kościołach i domach Wołynia i Podola przechowują się. Ostatnie lata życia od r. 1830 strawił w Czarnym Ostrowcu na Podolu, w domu hrabiego Przezdzieckiego, Marszałka Gubernii Podolskiej. Prace jego malarskie odznaczają się dokładnością rysunku, widać w nich akademicką naukę; lecz w kompozycyach zarzucano mu brak oryginalności i życia w kolorycie. Doszedł sędziwego wieku.

Z robót jego godniejszych uwagi są dwa oryginalne obrazy w kościele Czarno-Ostrowskim: Wskrzeszenie Piotrowina i Chrzest Cesarza Konstantyna. 

Z jego portretu Tadeusza Czackiego sztychował w Wilnie prof. Saunders. 

(Wzmianka o nim Alexandra Hr. Przezdzieckiego: Podole, Wołyń, Ukraina. Wilno, 1841. I, 84-90). 

Dla udokładnienia życiorysu jego, przydają się następujące szczegóły. W Kamieńcu Podolskim był on jak się rzekło nauczycielem rysunków w gimnazjum, a to w latach 1817 do 1820 (Kalendarzyk polit. z tychże lat, tudzież X. W. Marczyńskiego Statystyka Podolska, Wilno 1822). Przebywał zaś w Kamieńcu Podolskim jeszcze do r. 1827. Od tego roku i przez dwa lata następne bawił z powrotem w Krzemieńcu. Od r. 1830 do końca życia zostawał w domu hrabiego Przezdzieckiego w Czarnym Ostrowie na Podolu i tutaj umarł r 1850. 

Szczególnem przeoczeniem w drukach urzędowych szkolnych pisano go Maciejem, gdy rzeczywiście imię jego chrzestne było Mateusz. Jako cudzoziemiec i języka krajowego mało świadomy, nie dostrzegał zapewne sam takowej pomyłki. 

BACCIARELLI MARCELLI.

Urodzony w Rzymie d. 16 Lutego 1731 r., od młodości poświęciwszy się sztuce malarskiej, doskonalił się w niej pod sławnym wówczas nauczycielem Benelialim. Już w 22 roku życia dał dowody biegłości, a przy wzrastającej sławie, powołany r. 1753 przez Króla Augusta III do Drezna, użyty najprzód do rysowania celniejszych obrazów tamecznej galleryi, z których to rysunków wykonane sztychy, znajdują się zamieszczone w wydanym zbiorze rycin galleryi drezdeńskiej fol. maj. W Dreźnie poślubił Bacctarelli Fryderykę Rychter, celującą artystkę w malowaniu miniatur. Odwiedzając z Augustem III Warszawę, poznany od znakomitszych Polaków, podobał się szczególniej Stanisławowi Poniatowskiemu, podtenczas Stolnikowi Litewskiemu. Cesarzowa Marya Teressa wyjednała u Augusta III przybycie Bacciarellego do Wiednia w r. 1761, gdzie portrety całej cesarskiej rodziny, i wielki obraz Apollina z muzami na górze Parnassu cztery córki Cesarzowej wyobrażający, wykonał. Nastąpiła śmierć Augusta III: książę Kaunitz namawiał Bacciarellego do pozostania w Wiedniu, czyniąc mu u dworu cesarskiego zaszczytne i korzystne warunki; podobne namowy i od innych dworów odbierał, lecz przeniósł wezwanie Stanisława Poniatowskiego już wtedy Króla Polskiego. 

Osiadłszy tym sposobem w Warszawie r. 1765, zasługiwał sobie odtąd ciągle w nowej ojczyźnie na wziętość i szacunek. Już na sejmie extraordynaryjnym warszawskim, r. 1767 rozpoczętym a r . 1768 zakończonym, otrzymał szlachectwo polskie (Konstytucye tego Sejmu, str. 330); Stanisław August mianował go Generalnym Dyrektorem budowli królewskich. Niezliczone są od tej pory dzieła malarskie długiego a pracowitego życia Bacciarellego: prócz wykonanych poprzednio w Dreźnie i Wiedniu, przyozdobiły się niemi domy znakomitych panów polskich, a mieszkania królewskie w Warszawie zimowe i letnie: Zamek i Łazienki, szczególnym stały się pomnikiem sławy artysty. W początkach trzymał się Bacciarelli samych tylko portretów, lecz na usilne naleganie Króla odważył się i do historycznego malowania. Z dzieł jego celniejszych, zwracał uwagę na zamku w sali marmurowej szereg portretów Królów Polskich, poczynający się od Bolesława Chrobrego a idący aż do Stanisława Augusta. Wizerunki pierwszych Królów z wielką trudnością wykonane być mogły: zbierano zewsząd dawne ich obrazy i rysunki, a stosownie do nich i do charakterów jakie każdemu z osobna panującemu przypisują narodowe dzieje, tworzone zostawały początkowych Królów zarysy. W portretach Królów późniejszych większa jest dokładność, w portrecie zaś Króla Stanisława Augusta, prócz szczególnego podobieństwa, uderza świetność hiszpańskiego stroju, w którym koronacyę odbył, iw nim na portrecie tym wystawionym być zechciał. W sali środkowej balowej na suficie wielki utwór: Jowisz świat z zamętu wyprowadzający. W sali rycerskiej sześć wielkich obrazów, wyobrażające znaczniejsze z dziejów krajowych zdarzenia: Kaźmierz W. przyjmujący proźby chłopów i rozkazujący naprawę miast, Ustanowienie Akademii Krakowskiej, Nadanie Prus w lenność księciu Albertowi I przez Zygmunta I, Połączenie Polski z Litwą na sejmie lubelskim r. 1569, Traktat Chocimski, Jan III oswobodzający Wiedeń. W tejże sali portrety sławnych Polaków: Krzysztofa Radziwiłła, Rewery Potockiego, Stanisława Hozyusza, Romana Sanguszki, Jana Karola Chodkiewicza, Jana Tarnowskiego, Marcina Kąckiego, Andrzeja Olszowskiego, Mikołaja Kopernika, Marcina Kromera. W pałacu Łazienkowskim salę gościnną zwaną, ozdobił obrazami dzieje króla Salomona wystawiającemi, w których główniejsze głowy portretami są wielu współczesnych na dworze bawiących osób.

Obok tylu prac znamienitych, nowym jeszcze pożytkiem zapragnął przysłużyć się krajowi, otwierając w własnej pracowni szkołę malarską, brak publicznej akademii sztuk zastąpić mającą. W niej z życzliwością uczył uczęszczającą młodzież początków rysunku i zasad sztuki; kierując zaś dalszemi jej postępami, sposobił na biegłych artystów. Cierpliwość, słodycz i przyjacielskie przy tych naukach obejście, zyskiwały mistrzowi szczególną uczniów cześć i miłość. Król znawca, miłośnik i niepośledni sztuk opiekun, oceniając wartość Bacciarellego, prócz mnogich prac malarskich, w pracowni na zamku urządzonej a często przez Króla odwiedzanej, wykonywanych, poruczył mu dozór ogrodów swoich i nawet ekonomii kozienickiej; polecił korrespondencyę z sławniejszymi artystami zagranicznymi, od których odbierał doniesienia o wychodzących nowych dziełach co do sztuk, o przedaży obrazów, posągów, rycin i rysunków, a z takich doniesień przedstawiał Królowi, coby do tworzonych zbiorów nabyć wypadało. Równie sprowadzenie z zagranicy kosztownych sprzętów ku ozdobie mieszkań królewskich, smakiem Bacciarellego kierowane było. Nadto miał zwierzchni dozór nad kopalniami kamieni i marmurów krakowskich, do czego w podróży do Włoch odbytej, ugodził i sprowadził zdatnych rzemieślników, którzy z korzyścią te prace w dalszym czasie wykonywali. Wreszcie nie było u Dworu większego publicznego obchodu, festynu, illuminacyi, fajerwerku, zgoła świetniejszej zabawy, którejby urządzeniem nie musiał zająć się Bacciarelli. Takie to zasługi ściągały zasłużenie szczególne królewskie względy i szacunek.  

R. 1787 po dokonaniu tak licznych dzieł, udał się Bacciarelli za zezwoleniem Stanisława Augusta do Włoch i południowej Francyi. Doznał w tej podróży niepośledniego przyjęcia w Wiedniu od Józefa II Cesarza, i od brata jego Leopolda księcia Toskańskiego. Akademia sztuk pięknych wiedeńska umieściła go w gronie swych członków; został też przybrany za członka Akademii sztuk w Dreźnie, Berlinie, St. Łukasza w Rzymie, w Wenecyi i Bolonii. Papież Pius M mianował go kawalerem orderu złotej ostrogi. Zaszczycili go laskami Królowie sardyński i neapolitański, a osobliwie królowa neapolitańska, która go jeszcze w Wiedniu przed zamęźciem bawiąc przy matce Maryi Teressie znała. Korzystał z tej podróży Król St. August ku wzbogaceniu swej galleryi, i sprowadzeniem wzorów starożytnych posągów, uczniom zamierzonej akademii sztuk do nauki służyć mającym. 

Po powrocie do Warszawy, nie ustawał Bacciarelli w robotach. Z tego to czasu odznaczają się między płodami jego pędzla dwa obrazy do kościoła parafialnego w Szczorsach, w dobrach Joachima Chreptowicza Kanclerza Lit. zrobione. 

R. 1807 obrany członkiem Towarzystwa Warsz. Przyjaciół Nauk, ofiarował mu dzieło swe, portret Fryderyka Augusta, Króla saskiego Księcia warszawskiego, który salę posiedzeń Towarzystwa zdobił. Do ostatka życia ciągle był pracowitym, i niepoślednie dzieła wykonywał. Między ostatniemi w starości jego malowaniami, odznacza się obraz, który zrobił dla kościoła metropolitalnego St. Jana w Warszawie. Kościół ten przyozdobiony był obrazem Palma młodszego w w. ołtarzu umieszczonym, który w r. 1807 przez Francuzów do Paryża zabrany został. Wynagradzając tę stratę, zrobił Bacciarelli obraz tejże wielkości i przedmiotu, i ofiarował go kościołowi. Wystawia to dzieło N. Pannę, z dzieciątkiem Jezus na ręku trzymanem, otoczoną Aniołami, u spodu S. Jan Chrzciciel, patron kościoła i S. Stanisław Biskup, patron kraju. Naśladowanie to dawnego obrazu, nie niewolnicze, wiele pięknych zalet odznacza. „Zdaje się, mówi uczony malarza życiopis X. Szaniawski, że żywość młodego wieku jaśniejąca w tyra obrazie, nie daje bynajmniej dostrzegać drżącej ręki starości. Przypomina ten obraz, przez wyrażenie na nim figur Świętych Jana i Stanisława, smutne zdarzenie zmarłych w kwiecie młodości wkrótce jednego po drugim dwóch braci Książąt Mazowieckich Janusza i Stanisława". Po zwróceniu pierwotnego obrazu Palmy z Paryża, dzieło Bacciarellego ustąpiło mu miejsce ww. ołtarzu kościoła, i odtąd w składzie kościelnym przechowane zostaje. Przy zaprowadzeniu wydziału nauk i sztuk pięknych w nowo utworzonym królewskowarszawskim Uniwersytecie, został Bacciarelli Professorem malarstwa, a zarazem pierwszym wydziału tego Dziekanem, którego urządzenie w części wedle planu przez niego podanego nastąpiło. Do ostatnich dzieł malarza należy wizerunek Cesarza i Króla Alexandra I., z polecenia Tow. Przyjaciół Nauk Warszawskiego rozpoczęty, a którego ukończenia śmierć nie dozwoliła. 

D. 5 Stycznia 1818 r. zszedł z tego świata w Warszawie. W ocenieniu prac jego malarskich, baczenie mieć wypada na ogólny smak w czasach tamtych panujący. Szkoła francuzka powagą znamienitych w niej malarzy Bouchera i Wanloo utrzymywana, obszerne miała panowanie: Król Stanisław August, pierwsze osoby w Warszawie, smakowi temu sprzyjały. Bacciarelli szedł w części za popędem ówczesnym, dogadzając i wiekowi i osobom prac jego żądającym. Uznana jest poprawność jego rysunku, umiejętność i płodność w kompozycji, wielkie podobieństwo w portretach, zręczność w władaniu pędzlem, w układaniu czyli grupowaniu figur, bogactwo i piękność draperyi, lekkość, czystość i harmonia kolorytu, którego wszakże cechą w wszystkich niemal tworach artysty jest pewna bladawość. Dla takich to zalet bezstronna potomność umieści go bezsprzecznie w rzędzie znakomitych 18go wieku malarzy. Wszakże hołdując smakowi ówczesnej francuzkiej szkoły, nie zawsze zachował ścisłość historyczną w wyobrażanych osobach, co razi nieraz w jego utworach historycznych, zwłaszcza zaś w wielkich Łazienkowskich obrazach. Przymioty jego duszy i zachowanie w życiu prywatnem skreśla wymownie szanowny jego biograf: „Dobry mąż, czuły ojciec, przyjaciel stały, grzeczny, przystępny, uprzejmy dla każdego, unikający pochlebstwa względem wyższych, niepogardzający niższymi; powszechny zyskał szacunek u wszystkich, którzy go znali. Skromny w każdej okoliczności życia, często sam wykazywał wady i uchybienia w obrazach przez siebie malowanych. Unikał okazałości światowych, nie zajęty sobą, względny na drugich, pamiętał i o ubogich, wspierał hojnie a skrycie ich potrzeby. Dochował do samej śmierci czerstwość, żywość, uczciwość, przystojność; miłym był w każdem towarzystwie osób choć z różnego wieku i stanu złożonem, miłym ciągle nawet w znacznie posuniętej starości. Dokonał szczęśliwie zamierzonego sobie od najwyższej Opatrzności kresu na ziemi, spokojnie umarł bez poprzedniczej choroby kończąc 87 rok wieku swojego, żałowany powszechnie". Trzebaż dodać, ze i on nie uszedł pocisków zawiści, każdą wyższość szarpać zwykle lubiącej. Ciało zmarłego, stosownie do ostatniej jego woli, złożone było obok żony w grobach kościółka niegdyś Belwederskiego; lecz przy zamierzonem rozebraniu onego, zwłoki obu małżonków przeniesione zostały do kościoła Metropolitalnego Warszawskiego, i tamże w sklepie przed w. ołtarzem spoczywają. Pozostałe dzieci i wnuki wystawiły malarzowi i jego żonie piękny pomnik grobowy w tejże świątyni, a napis do niego stosowny ułożył Prof. Seb. Ciampi. - Bacciarelli miał ciągle mieszkanie obok pracowni swej na Zamku; nadane mu przez Króla Stanisława Augusta, w posiadaniu którego pozostawiały go i następne rządy. R. 1772 otrzymał od Króla prawem dziedzicznem grunt przy ulicy Okopowej Ner. 1761; tam nie małym kosztem pobudował domki i założył ogród owocowy i przechadzkowy. Tę własność posiadał do końca życia, która przez jego spadkobierców sprzedana, w późniejszych czasach Bagatelą przezwaną została. 

Obrazy M. Bacciarellego wykonywane dla króla Stanisława Augusta. 

(Ceny oznaczone są przez samego malarza, w spisie galleryi St. Augusta). 

Królowie polscy w sali Marmurowej na Zamku: 

1. Bolesław Chrobry. 

2. Wacław Czeski. 

3. Władysław Łokietek. 

4. Kazimierz W. 

5. Ludwik Węgierski. 

6 Jadwiga. 

7. Władysław Jagiełło. 

8. Władysław Warneńczyk. 

9. Kazimierz Jagiellończyk. 

10. Jan Albert. 

11. Aleksander. 

12. Zygmunt I. 

13. Zygmunt August. 

14. Henryk Walezyusz. 

15. Stefan Batory. 

16. Zygmunt III. 

17. Władysław IV. 

18. Jan Kazimierz. 

19. Michał Wiszniowiecki. 

20. Jan III. 

21. August II.

22. August III. - Te wszystkie 22 portrety cenione po czerw. zło. 50. Z nich kilka jest litografowanych przez J. Piwarskiego; cena 1100 zł

23. Stanisław August, w wielkości naturalnej, w ubiorze koronacyjnym. Ten portret jest obecnie w Jabłonnie; cena 300 zł 

24. Sufit w tejże Sali Marmurowej, wystawiający Sławę głoszącą pamiętne czyny Monarchów Polskich; cena 800 zł 

25. Ogromny sufit w Sali wielkiej koncertowej, wyobrażający Jowisza wyprowadzającego świat z zamętu; 720-288"; cena 3000 zł

Obrazy w Sali Rycerskiej na Zamku:

26. Kazimierz W. nadający prawa. Na ramie był napis: Leges Casimiri; 144-132"; cena 500 zł

27. Władysław Jagiełło ustanawiający akademię krakowską. Napis na ramie: Acad. Cracov. inslituta; 144-132"; cena 500 zł 

28. Nadanie Prus w lenność Księciu Albertowi I przez Zygmunta I. Napis na ramie: Prussia in fidem data Poloniae. Ten obraz zabrany przez Francuzów do Paryża r. 1807, powtórnie odmalował artysta z polecenia króla saskiego, księcia warsz. Oryginał zwrócony został po roku 1815; 144-132"; cena 500 zł 

29. Unia Litwy z koroną za Zygmunta Augusta. Na ramie napis: Lilhvania juncta Poloniae; 144-132"; cena 500 zł

30. Traktat Chocimski. Napis na ramie: Pax Cholimensis;144-132"; 500 zł 

31. Oswobodzenie Wiednia przez Jana Sobieskiego. Z napisem na ramie: Vienna liberała; 144-132"; cena 500 zł 

32. Jan Tarnowski; 39-28"; cena 60 zł

33. Roman Sanguszko; 39-28"; cena 60 zł 

34. Jan Karol Chodkiewicz; 39-28"; cena 60 zł 

35. Mikołaj Kopernik; 39-28"; cena 60 zł 

30. Stanisław Hozyusz; 39-28"; cena 60 zł

37. Rewera Potocki; 39-28"; cena 60 zł 

38. Krzysztof Radziwiłł; 39-28"; cena 60 zł 

39. Andrzej Olszowski; 39-28"; cena 60 zł 

40. Marcin Kromer; 39-28";cena 60 zł 

41. Marcin Kącki; 39-28"; cena 60 zł 

42. Sufit w dawnej sali Tronowej, przedstawiający kwitnienie w pokoju sztuk, nauk i przemysłu; cena 1500 zł 

43. Posłuchanie młynarza. Król leżący, młynarz klęcząc całuje go w rękę; młynarka okazuje mu w pokłonie wdzięczność. Przy królu z lewej strony stoją: Franciszek Ryx kamerdyner, starosta Piaseczyński i Reymann lekarz królewski; za nimi dwaj chirurdzy królewscy Lagenie i Ritsch. Z przodu obrazu hr. Moszyński August stolnik kor. i prałat Kajetan Ghigiotti, za tymi dwaj szambelani od służby Zabiełło i Walewski. Na prawo Jan Boekler doktór nadworny, generał Ernest Fryderyk Coccey kommendant gwardyi kor., nadto Susson szatny królewski. Malarz obecny tej scenie, zdarzonej nazajutrz po porwaniu króla 1771 r., odmalował się w głębi, pomiędzy kaszt. Karasiem marszałkiem dworu a vice-marszałkiem Tomaszem Aleksandrowiczem. Po za tymi rotmistrz Przyłuski podkoniuszy królewski. - Wszystkie portrety zadziwiającego podobieństwa; 25-24"; cena 200 zł 

44. Obraz odpowiedni poprzedzającemu (pendant), późniejszego malowania: szkic wyobrażający Smierć króla Stanisława Augusta w Petersburgu d. 12 Lutego 1798 r. Król konający leży na łożu, przy którem stoją: Imperator Paweł I z dwoma synami W. Ks. Aleksandrem i Konstantym, tudzież książę Repnin. Po za nimi szambelanowie Trembecki i Wolski, kamerjunker Jabłoński i podkoniuszy Kawecki. Z lewej strony łóżka doktór Boekler trzymający za puls króla. Po jego stronie Mniszech marszałek w. kor,, za nim Arnold Byszewski i Michał Kirkor adjutanci, tudzież Tadeusz Witski marszałek dworu. Wprost łoża X. Jurewicz jałmużnik, za którym adjutant Cichocki i Wilczewski dworzanin; 25-24"

45. Dyanna raniona przez uciekającego Kupidyna; przy niej Nimfa i dwa psy; 61-58; cena 150 zł 

46. Religia (owal); 40-56"; cena 100 zł 

47. Sprawiedliwość (owal); 40-56"; cena 100 zł 

48. Mądrość miarkująca zapęd młodości, wystawione pod postacią Arystotelesa i Alexandra (owal); 40-56"; cena 100 zł 

49. Siła pod postacią Samsona poskramiającego lwa (owal); 40-56"; cena 100 zł 

50. Popiersie starca w ciemnej sukni, włosy i broda siwe; 20-15"; cena 25 zł 

51. Ester mdlejąca przed Assuerem, (owal); 46-53"; cena 100 zł 

52. Rebeka przyjmująca dary z ręki Eleazara (owal); 46-53"; cena 100 zł 

53. Agar na puszczy trzymająca syna na kolanach (owal); 43-23"; cena 80 zł 

54. Anioł okazujący Agarze źródło (owal); 43-23"; cena 80 zł 

55. Narcyz; 25-47"; cena 25 zł 

56. Dyana czyli Księżyc; 20-29"; cena 20 zł 

57. Apollo czyli Słońce; 20-29"; 20 zł 

58. Kopia Magdaleny Correggia; 36-56; 50 zł 

59. S. Magdalena; 33-58"; 80 zł 

60. Sufit przedstawiający tryumf Anfitryta (owal podłużny); 90-205"; cena 150 zł 

w Łazienkach: 

61. Sufit Sen Salomona; cena 300 zł

62. Poświęcenie kościoła Jerozolimskiego przez Salomona; cena 600 zł

63. Salomon czyniący ofiary fałszywym bogom; cena 600 zł

64. Sąd Salomona; 300 zł

65. Królowa Saba; cena 300 zł

66. Salomon z królem Hieram; cena 200 zł

67. Sprawiedliwość; cena 100 zł

68. Mądrość; cena 100 zł

69. Łagodność (Clementia); cena 100 zł

70. Sita; cena 100 zł

Portrety osób współczesnych: 

71. Stanisław Poniatowski, ojciec królewski, w kirysie, kopia podług Pesne; 24-19"; cena 15 zł 

72. Matka królewska, w sukni dworskiej, kopia; 24-19"; cena 15 zł 

73. Kasztelan Krakowski, ojciec króla, kopia ( owal); 53-41"; cena 25 zł 

74. Pani Krakowska, matka królewska, kopia (owal); 53-41"; cena 100 zł 

75. Ojciec i Matka króla Stan. Augusta, w wielkości naturalnej; 78-54"; cena 100 zł 

76. Stanisław Ciołek Poniatowski, kasztelan krakowski, ojciec króla, w 83 roku życia, w pół ciała, malowany r. 1758. - Z niego sztychował Bart. Folin w Warszawie 1767. Jest obecnie w Jabłonnie; 51-37"; cena 70 zł 

77. Książę Andrzej Poniatowski, generał en chef wojska Austryjackiego, brat króla (owal); 23-18 ½"; cena 25 zł 

78. Pani Wincentowa Tyszkiewiczowa, córka ks. Andrzeja Poniatowskiego (owal); 23-181"; cena 25 zł 

79. Książę Józef Poniatowski, syn księcia Andrzeja, trzyma dwa gwoździki (owal); 16-13"; cena 12 zł 

80. Książę Józef Poniatowski, w mundurze gwardyi konnej. Nabył hr. Mniszech; 28-22"; cena 30 zł 

81. Pani Wincentowa Tyszkiewiczowa, siostra jego; trzyma zasłonę okrywającą głowę; 16-13"; cena 12 zł 

82. Książę Kazimierz Poniatowski, w. podkomorzy kor., brat króla (owal); 23-18 ½"; cena 25 zł 

83. Jego żona z domu Ustrzycka (owal); 23-1 ½"; cena 25 zł 

84. Książę Stanisław Poniatowski, syn ks. Kazimierza (owal); 23-18 ½"; cena 25 zł 

85. Pani Tyszkiewiczowa z Poniatowskich, córka ks. Kazimierza (owal); 23-18 ½"; cena 25 zł 

86. Księżna Poniatowska, w. podkomorzyna kor. w ubiorze białym, z synem księciem Stanisławem w postaci amora; 58-42" zł 

87. Książę Kazimierz Poniatowski, w. podkomorzy kor. Był później w Jabłonnie; 61-43"; cena 60 zł 

88. Pani Tyszkiewiczowa z Poniatowskich, (okrągły); 10 ½"; cena 15 

89. Książę Michał Poniatowski, arcyb. gnieźnieński, prymas, brat króla (owal); 23-18 ½"; cena 25 zł 

90. Pani Zamojska z Poniatowskich, wojewodzina Podolska; siostra królewska (owal) 23-18 ½"; cena 25 zł 

91. Pani Mniszech, marszałkowa w., z Zamojskich, córka poprzedniej, (owal); 23-18 ½"; 25 

92. P. Mniszech z Zamojskich (okrągły); 10 ½"; cena 15 zł 

93. Pani Mniszchowa, marszałkowa w. kor. w stroju dworskim. Kopia z Roslina. Nabyty przez hr. Mniszcha; 28-22"; cena 15 zł 

94. Pani Branicka z Poniatowskich, hetmanowa w. kor., siostra królewska (owal); 23- 18 ½"; cena 25 zł 

95. Pani Branicka z Poniatowskich, kaszt, krakowska, siostra królewska; siedząca, w ubiorze strojnym błękitnym, poniżej kolan; prawa ręka sparta na roztwartej księdze, na której sztych portretu ojca pani krakowskiej. Jest dziś w Jabłonnie; 57-42"; cena 60 zł 

96. Książę Adam Czartoryski, generał ziem podolskich, później generał feld-marszałek austryjacki ♰ w Sieniawie d. 19 marca 1823 r. w 89 roku życia, pochowany w Warszawie w kościele xx. missyonarzy; w mundurze generała gwardyj litewskich, z kapeluszem pod pachą. Nabył hr. Mniszech; 28-22"; cena 30 zł 

97. August II, w sukni aksamitnej ponsowej, złotem bramowanej; 46-38"; cena 50 zł 

98. Imperatorowa Katarzyna II, w postaci Minerwy; 24-19"; cena 36 zł 

99. Taż, w postaci Dyanny; 24-19"; cena 36 zł 

100. Taż, popiersie w profilu, we włosach i sukni błękitnej, podług Rotarego; 21-16"; cena 25 

101. Neuman Bey poseł turecki w Warszawie r. 1777; 36-34"; cena 50 zł 

102. Denhoff, po kolana, w ubiorze dawnym z krysą koronkową; ma włosy białe, sparty jedną ręką na lasce. Kopia; 41-32"; cena 15 zł 

103. Wilczewski, głucho-niemy, kamerjunker dworu królewskiego, kasztelanie Wiski; 16-13"; cena 20 zł 

104. Księżna Sapieżyna z domu Branicka (owal). Nabył później hr. Mniszech; 23-19"; cena 25 zł 

105. Pani Popielowa kasztelanowa Sierpska; 23-19"; cena 25 zł 

106. Księżna Sapieżyna z Lubomirskich kanclerzyna Lit., głowa sparta na ręce; 38-29"; cena 25 zł 

107. Pani Bielińska, marszałkowa nadw., w ubiorze błękitnym, z draperyą karmazynową, trzyma pieska; 17 ½" -14 zł 

108. Pani Sewerynowa Potocka z książąt Sapiehów; 36-28"; cena 50 zł 

109. Aleksandra hrabina Krasicka z Grabowskich, niewykończony; 26-22"; cena 15 zł 

110. Anna z Scypionów Szaniawska starościna Małogolska ♰ 1795. Nabyty przez lir. Mniszcha; 34-26"; cena 36 zł 

111. Księżna Kurlandzka z hrabiów Medem; 40-31"; cena 80 zł 

112. Pani Thomatis, w profilu (owal); 27-21"; cena 25 zł 

113. Pani Thomatis, w postaci Muzy, 27-21"

Inne rozmaite obrazy i portrety

114. Ś. Izydor orzący rolę, w oddaleniu żona z dziecięciem pod cieniem drzewa oczekuje na powrót rolnika, z wysokości niebios Bóg Ojciec błogosławi pracy. (Do kościoła w Szczorsach, dobrach kanclerza Lit. Joachima Chreptowicza). 

115. Chrystus Pan dający błogosławieństwo dzieciom (do tegoż kościoła). 

116. Naśladowanie obrazu Palmy młodszego dla kościoła Metropolitalnego Warszawskiego: N. Panna z Dzieciątkiem Jezus na ręku otoczona aniołami, u spodu Ś. Jan Chrzciciel i Ś. Stanisław biskup. Za obraz ten malarz żadnej nagrody przyjąć nie chciał; przeto Kapituła jednomyślnie wdzięczność mu swoją na piśmie oświadczyła, a po śmierci zwłoki jego i żony w grobach kościelnych złożyć dozwoliła.

117. Nadanie Ustawy Księstwa Warszawskiego przez cesarza Napoleona w Dreźnie, d. 22 Lipca 1807 r. Cesarz siedzący podaje Ustawę Stan. Małachowskiemu prezesowi kommissyi rządzącej; za cesarzem stoją ministrowie Talleyrand książę Benewentu i Maret, z przodu członkowie kommissyi rządzącej Ludwik Gutakowski, Stanisław lir. Potocki, Józef Wybicki, Ksawery Działyński, Piotr Bieliński, Walenty Sobolewski i sekretarz generalny Jan Paweł Łuszczewski. Wszystkie osoby wielkiego podobieństwa. Obraz malowany z rokazu króla Saskiego księcia Warszawskiego, po trzech letniej pracy r. 1811 ukończony (Gazeta Korr. Warsz. z r. 1811, dodatek do Nru 90). Z niego litografia szczególnie piękna Fr. Hanfstaengla w Dreźnie. 

118. Sen Stanisława Augusta, obraz allegoryczny małego rozmiaru. (Z galleryi Józefa lir. Ossolińskiego, u hr. Leona Łubieńskiego w Warszawie). 

119. Portret allegoryczny króla Stanisława Augusta z klepsydrą, burza na niebie i napis: Lucebit lumen de Coelo. Malowany w kwietniu 1793 r. Ten nader piękny portret sam malarz powtórzył kilkakrotnie. (Jest u hr. z Tyszkiewiczów Wąsowiczowej w Krakowie, inny w domu hr. Gutakowskiej, inny w Wiśniowcu u hr. Mniszcha). Był też i przez innych kopiowany, a z niego sztychował A. Fogg r. 1798. Miara cali 60-48. 

120. Stanisław August z popiersiem marmurowem papieża Piusa VI. Powtarzany (jeden jest u piszącego). Miara cali 48-39. 

121. Stanisław August król (w Willanowie N. 424). 

122. Stanisław August król, malowany r. 1775, w zbroi i zarzuconym płaszczu koronacyjnym w orderach Orłab. i ś . Stanisława (owal). Cali 27-21. (U piszącego). 

123. Stanisław August król, w mundurze generalskim błękitnym. (W Jabłonnie). 

124. Stanisław August w ubiorze koronacyjnym, w całej postaci, małego rozmiaru. Cali 20½-14. (U P. Jahołkowskiego w Warszawie). 

125. Stanisław Poniatowski kaszt, krakowski, ojciec króla (owal). Jest w Jabłonnie. 

126. Konstancya z książąt Czartoryskich Poniatowska, matka króla (owal). Jest w Jabłonnie. 

127. Książę Michał Poniatowski, arcyb. gnieźnieński, prymas, brat króla; w stroju duchownym czarnym, z orderem Orła białego i ś. Stanisława (owal). Cali 27-21. (U piszącego). 

128. Książę Michał Poniatowski, prymas, w purpurze. Cali 30-25.

129. Książę Kazimierz Poniatowski, w. podkomorzy kor., w całej postaci, w ubiorze francuzkim, siedzący na krześle. (U wnuczki hr. Anny z Tyszkiewiczów Wąsowiczowej w Krakowie). 

130. Książę Kazimierz Poniatowski, ex-podkomorzy kor., brat królewski. W sukni ponsowej z kołnierzykiem futrzanym, w orderach Orła b. i ś. Stanisława (owal). Cali 27½ - 21. (U piszącego). 

131. Książę Stanisław Poniatowski, podskarbi w. Lit., szef gwardyi kor., syn księcia Kazimierza. W mundurze ponsowym ze szlifami złotemi, i orderach Orła b. i ś. Stanisława (owal). Cali 27-20. (U piszącego). 

132. Konstancya Tyszkiewiczowa z Poniatowskich, hetmanowa polna Lit., córka księcia Kazimierza. W sukni fioletowej z dużemi białemi kryzami; na głowie fryzura wysoka pudrowana, wianek z białych kwiatów i dwa pióra błękitne i białe (owal). Cali 26½ - 21. (U piszącego). 

133. Pani Zamojska wojew. podolska, siostra króla. W sukni karmazynowej z sobolami, czepku białym z owinięciem czarnem i włosach pudrowanych (owal). Cali 26½ - 20 (U piszącego). 

134. Urszula hrabina Mniszech z Zamojskich, marszałkowa w. kor., córka wojew. podolskiej, siostrzenica króla. W sukni materyalnej paljowej z sutym garnirunkiem białym i kutasami; na głowie wielka fryzura pudrowana, u wierzchu biała przepaska i zielone liście (owal). Cali 27½  - 20. (U piszącego). 

135. Pani Branicka hetmanowa w. kor., siostra królewska. W sukni jedwabnej białej w złoty haft, owinięta futerkiem sobolowem; głowa w samych włosach pudrowanych (owal). Cali 26½ - 20. (U piszącego). 

136. Pani Branicka, hetmanowa w. kor., siostra królewska. Ubiór strojny biały z zielonym; po niżej kolan. (W zbiorach Imienia Ossolińskich we Lwowie). 

137. Jan Klemens Branicki hetman w. kor. kaszt, krakowski, ♰ w Białymstoku r. 1773 licząc lat wieku 83, pochowany w Krakowie w kościele po-jezuickim r. 1779. 

138. Księżna Izabella z Flemingów Czartoryska, generałowa Ziem Podolskich, ♰ d. 17 czerwca 1835 r. w Wysocku w obw. Przemyskim, licząc lat 90 wieku. Powtórzony kilkakrotnie. 

139. Andrzej Mokronoski, wda mazowiecki. W sukni ponsowej z kołnierzykiem futrzanym, w orderze orła b. (owal). Cali 27-20. (U piszącego). 

140. X Kajetan Ignacy Sołtyk, biskup krakowski, siedzący. (♰ 30 lipca 1788 r.) Sztychowany w Rzymie r. 1767 przez Cunego i Perini. Podobno powtarzany, jeden jest u P. Hoppen w Radomiu. Odznacza się pięknością draperyi, szczegółów ubioru. 

141. Franciszek Salezy Potocki wda kijowski. Z tego sztychował w Wiedniu 1782 r. Dom. Cunego. Portret ten bardzo piękny Fr. Salezego Potockiego, w ubiorze polskim, sztychował Dom. Cunego r. 1781 nie w Wiedniu lecz w Rzymie. Rycina nosi podpis: Baciarelli pictor Regius pinxit Varsavii. Jest takoż równoczesny portret żony powyższego, Anny Elżbiety z Potockich Potockiej, cytowany podobnie w Rzymie r. 1782 przez Dom. Cunego, z podpisem na rycinie: Baciarelli pictor regius pinxit Versavii (sic).

143. Stanisław książę Lubomirski marszałek w. kor., owal. (W Willanowie Nr. 44 spisu). 

144. Tenże, inny portret. Owal. (W Willanowie N. 482). 

145. Izabella księżna Lubomirska, z książąt Czartoryskich marszałkowa w. kor. siedząca w ubiorze strojnym, kosz kwiatów na stole przed nią, z którego lewą ręką wyjmuje kwiatek, prawą zaś głaszcze psa; postać poniżej koIan.♰ w Wiedniu d. 25 listopada 1816 r. w 83 roku życia. (W Wilanowie Nr. 483). 

146. Joachim hr. Chreptowicz, kanclerz w. lit. ♰ w Warszawie d. 4 marca 1812 r. w  84 roku życia. 

147. Maciej Sobolewski, kaszt, warszawski; ♰ w Warszawie d. 2 lipca 1804 w 81 roku życia. (W domu hr. Gutakowskiej w Warszawie). 

148. Hr. Brahl pierwszy minister Augusta III. (U piszącego). 

149. Kardynał Archetti Andrzej arcybiskup kalcedoński, były nuncyusz papieski w Polsce. 

150. Hr. Stackelberg ambassador rossyjski u dworu polskiego. Sztychowany przez Koschkine.

151. Thomatis Karol, dworzanin królewski, później hrabia, dyrektor Teatrów. 

152. Walenty Gagatkiewicz doktór nadworny. Sztychował w Warszawie 1805 r. Jan Ligber. 

153. Marya Antonina, królowa francuzka, żona Ludwika XXI. Kopia z Davida. 

154. Fryderyk August, król Saski książę Warszawski. 

155. Królowa Saska jego małżonka. 

156. Książę Józef Poniatowski jako wódz naczelny, z burką. Wielokrotnie kopiowany. (Jest w Jabłonnie). Z niego sztychował Bollinger, tudzież John w Wiedniu. 

157. Stanisław Nałęcz Małachowski, referendarz w. kor. marszałek sejmu wielkiego, prezes kommisyi rządzącej za księstwa warszawskiego, potem senator wojewoda i prezes senatu ks. warszawskiego, ♰ 29 grudnia 1809 r. w 74 roku wieku swego. W mundurze kom. rządzącej. - Dwukrotnie, dla ówczesnego rządu i u hr. Wincentego Krasińskiego. 

158. Ludwik hr. Gutakowski, wojewoda, prezes senatu księstwa warszawskiego, ♰ d. 1 grudnia 1811 w Warszawie licząc lat 86 życia. W mundurze kommissyi rządzącej księst. warsz. (W domu lir. Gutakowskiej w Warszawie). 

159. Maryanna z hr. Sobolewskich hr. Gutakowska, żona poprzedniego. (Tamże). 

160. Tomasz hr. Ostrowski, kasztelan czerski i podskarbi nadw. kor. za Rzpltej, później senator wojewoda i prezes senatu; ♰ 5 lutego 1817 r. w Warszawie w 82 roku wieku, pochowany w Nadarzynie. 

161. Stanisław Kostka hr. Potocki, generał artylleryi, członek kommisyi rządzącej, prezes rady stanu i ministrów za księstwa Warszaw.; minister oświecenia i religii, senator wojewoda i prezes senatu król. pol.; członek tow. war. Przyjaciół nauk, słynny mówca i wielu dzieł pisarz, ♰ d. 14 września 1821 r. licząc lat 64 w Willanowie, tamże pochowany.

162. Ksawery hr. Działyński, członek kommisyi rządzącej r. 1807, senator wojewoda; ♰ w Warszawie d. 13 marca 1819 r. w 63 roku życia. 

163. Walenty hr. Sobolewski, w mundurze członka kommissyi rządzącej księst. warszawskiego. Starosta Warszawski za Rzpltej, Członek Kommissyi Rządzącej po wejściu francuzów, Senator Wojewoda, Prezes Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, ♰ w Warszawie dnia 4 Czerwca 1831 r. licząc lat 66 wieku

164. Jan Paweł Łuszczewski, minister spraw wewnętrznych za księst. warsz. ♰ 4 lipca 1812 r. w Warszawie, licząc lat wieku 48. Z niego sztychował J. Ligber. 

165. Anna Nakwaska z Krajewskich, kasztelanowa. 

166. Burakowski, sędzia (up. w . K. Wójcickiego). Czytać Burakowski Dominik Sędzia Najw. Instancyi.

167. Pani Gąsiorowska, głowa ubrana w zawój. 

168. Józef Łukaszewicz, prezydent m. Warszawy w ostatnich latach zeszłego wieku.

169. Tegoż żona. 

170. Jan Zamojski kanclerz i hetman w. kor. Miara cali 59-41. (W galleryi Królikarni). 

171. Jan Tarnowski hetman. Malowany na miedzi. 

172. Stanisław Żółkiewski hetman. Na miedzi. 

173. Wiszniowiecki hetman. Na miedzi. 

174. Andrzej Olszowski prymas. Na miedzi

175. Floryan Czartoryski biskup. Na miedzi. 

176. Niewiasta z Amorem płaczącym. Wielkość naturalna. 

177. Niewiasta trzymająca pieska. Tamtemu odpowiedni. 

178. Portret własny malarza, nabyty przez ówczesną kommissyę wyznań relig. i oświecenia. 

179. Portret dziewczynki, wnuczki malarza (u piszącego). 

180. Cesarz i król Aleksander I, przez tow. przyjaciół nauk warsz. obstalowany, dzieło malarza ostatnie, którego wykończenie śmierć przerwała. 

Portrety znajdujące się w Wiśniowcu u hr. Mniszcha, prócz już przytoczonych wyżej:

181. Stanisław August w stroju koronacyjnym. Miara cali 84-60. 

182. Książę Michał Poniatowski, prymas. Miara cali 108-72. 

183. Urszula z Zamojskich Mniszchowa, marszałkowa w. kor. Miara cali 108-60.

184. Jan Mniszech podkomorzy w. Lit. 

185. Michał Wandalin Mniszech marszałek w. kor., w całej postaci. Miara cali 18-12. 

186. Jego żona, w całej postaci; szkic. Miara cali 18-12. (Na 181-186 przytoczone w spisie galleryi hr. Mniszcha w Wiśniowcu, w Wizerunkach i roztrząsaniach naukowych, Wilno 1836 III, 153, 156, 157). 

Obrazy w posiadaniu P. Karola Hoppen w Radomiu:

187. Zwiastowanie N. Panny i dwie figury. Miara cali 191-25. 

188. N. Panna z dzieciątkiem, w obłokach. Cali 21-29. 

189. Nereidy z amorkiem na wodzie. Cali 27-22 ½. 190. Betsabea w kąpieli. Cali 18-22 ½. 

191. Stanisław August w ubiorze cywilnym, po kolana. Cali 35-47. 

192. Pani Szymanowska, owal. Cali 33 -46. 

193. Pani Węgierska, owal. Cali 33-46. 

194. Jedna z córek malarza, owal. Cali 33-46. 

195. Tyszkiewicz. Cali 22-27. 

196. Napoleon, z profilu. Cali 20-25 ½. 

197. Sam malarz. Cali 22 ½ -28. 

198. W Horodnie na Litwie, majętności niegdyś Ludwika Tyszkiewicza marszałka w. i hetmana polnego w. ks. Lit. mają znajdować się portrety rodziny króla Stan. Augusta, wszystkie pędzla Bacciarellego. (Wiadomość udzielona przez lir. Annę z Tyszkiewiczów Wąsowiczową, obecnie właścicielkę dóbr Horodeńskich). 199. W pałacu Działoszyńskim w miasteczku w pow. Wieluńskim, własności P. Ignacego Myszkowskiego, niegdyś należącem do starosty Wieluńskiego Stanisława Męcińskiego, znajdować się ma przeszło 20 wizerunków pędzla Bacciarellego, rodziny króla Stanisława Augusta, Czartoryskich i innych monarchy tego krewnych. W pałacu rzeczonym zbudowanym i okazale przyozdobionym przez starostę St. Męcińskiego, król Stan. August podpisał statuta orderu Ś. Stanisława; w pokojach od jego tamże pobytu zwanych królewskiemi, znajduje się ów zbiór portretów rodziny Stan. Augusta. W Plancie w Sandomirskiem, majętności P. Ludwika Łempickiego, trzy portrety: 

200. Książę Aleksander Sapieha kanclerz w. lit. 

201. Karolina z książąt Sapiehów pierwszych ślubów Potocka, powtórnych Sołtykowa; w piórach na głowie, a przy orderze krzyża złocistego. 

202. Adam hr. Potocki, pułkownik 11go pułku jazdy za księstwa warszawskiego, ♰ w Warszawie d. 25 listopada 1812 r.; wystawiony jako adjutant gen. Kościuszki, w 15 roku wieku. 

203. Wizerunki dwa przytoczonego powyżej X. Kajetana Ignacego Sołtyka biskupa krakowskiego, w całej postaci, znajdują się jeden u P. Franciszka Sołtyka w Piastowie w Radomskiem, drugi w Kurozwękach w Krakowskiem u P. Pawła Popiela. Szkice większych dzieł Bacciarellego pozostały własnością rodziny. Wielki zbiór jego rysunków, a między temi studiów do wykonanych obrazów, posiada P. Hoppen w Radomiu. Seb. Ciampi mówi, i z przeszło 200 portretów odmalował osób prywatnych, różnej wielkości. Syn zaś malarza twierdzi, że dla samego króla zrobił przeszło 250 portretów oryginalnych, a prace jego dla Stanisława Augusta wykonane, ocenione zostały przez malarzy obcych na summę dwudziestu tysięcy czerwonych złotych. Z różnych portretów tego króla, niektóre kilkakrotnie powtórzył, które dziś rozmaicie rozproszone natrafiać się dają. To samo powiedzieć można o jego portretach wielu znakomitszych ów czesnych osób. Z portretów królewskich kilka było sztychowanych: jeden r. 1784 przez S. Kuetnera. Król Stanisław August gdy po upadku kraju z Grodna wyjeżdżał, chcąc wynadgrodzić godnie zasługi Bacciarellego, przesłał mu rewers do swego prywatnego majątku na summę czerwonych złotych 25,000. W pozostałych po malarzu papierach, znajdowało się wiele listów i biletów Sta. Augusta, w różnych czasach do niego poufale pisanych. Jeden z nich zamieszcza się tu dla ciekawości: 

ce 19 Juin. 

Si Vous avez le moyen de parvenir a Łazienki a 6 heures ce soir, je serai bien aise de vous y voir. Ma belle-soeur la princesse Gde chambellane s’est obligemment offerte, a vous preter sa main et son bras pour votre Muse. Nous ne pouvons en souhaiter de plus beaux. Mais nous ne dirons pas qui fut l’original de cette Muse. 

204. Głowa młodzieńca w kapeluszu, miara cali 17-14. Był w galleryi lgn. hr. Krasickiego arcyb. gnieźnieńskiego (Spis tejże sporządzony do publicznej sprzedaży, drukowany w Warszawie 1805 r.)

(O M. Bacciarellim pisali: Nekrolog bezimienny w Gazecie Korresp. Warsz. w dodatku do Nr. 5 z d. 17 stycznia 1818 r . - Obrona przez syna Fryderyka Bacciarellego, w Rozmaitościach do Gazety Warsz. z r. 1819 Nra 40, 41 i 42.-Nekrolog bezimienny w Gazecie Liter. Warsz. z r. 1822 Nr. 36 z d. 14 października. - X. Szaniawski, rys życia czytany na publicznem posiedzeniu Tow. król. warsz. przyjaciół nauk d. 25 stycznia 1822 r., w rocznikach tow. XVI, 222-232. - Seb. Ciampi, Notizie Lucca 1830. - Tenże Bibliogr. critica, Firenze 1839 II, 238-244.- J. R. Fuessli, allgem. Künstlerlexicon 1779 fol. str. 43.-Dr. G. K. Nagler Künstler-Lexicon, Munchen 1835 1, 215, lecz bardzo niedokładnie, a zowie go raz właściwem nazwiskiem, i znowu Bacciarchi). 

Że w wyliczeniu prac Bacciarellego, tudzież następnie kilku innych malarzów, znajdują się często przytoczeni członkowie rodziny Sta. Augusta króla, a skład onej mógłby nie być obecnym w pamięci ogółu dzisiejszych czytelników; przeto zdawało się rzeczą stosowną przypomnieć go, jako objaśnienie przedmiotu. 

Skład rodziny króla Stanisława Augusta. 

Ojciec: Stanisław z hrabiów Torelli Ciołek, wojewoda mazowiecki, potem kaszt, krakowski. Urodzony d. 15 września r. 1676, zmarły w Rykach d. 30 sierpnia 1762 r. Wchodził dwukrotnie w związki małżeńskie, najprzódz Wojnianką Jasienicką kasztelanką nowogrodzką, wdową po Ogińskim mieczniku lit.; powtóre z Konstancyą Czartoryską. 

Matka: Konstancya z książąt Czartoryskich, córka Kazimierza ks. Czartoryskiego kasztelana wileńskiego, zaślubiona d. 14 września 1720 r., zmarła w Malczycach d. 27 października 1759 r., pochowana w Janowie na Rusi Czerwonej. 

Bracia, podniesieni do godności książęcej na sejmie koronacyjnym r. 1764: 

1. Książę Kazimierz, podkomorzy w. kor. (później zwany księciem ex-podkomorzym). Urodzony r. 1721, zmarły d. 13 kwietnia 1800 r. w Warszawie. 

Jego żona Apolonia z Ustrzyckich kasztelanka przemyska, zmarła w Wiedniu d. 22 listopada 1813 r. w 72 roku życia. 

Potomstwo ich: Książę Stanisław, szef gwardyi pieszej kor., podskarbi w. lit., generał lejtnant wojsk kor., urodzodzony d. 23 listopada 1754 r., zmarły we Florencyi d. 13 lutego 1833 r. 

Konstancya hr. Tyszkiewiczowa, żona Ludwika Tyszkiewicza marszałka w. i hetmana polnego w. ks. lit., urodzona d. 2 marca 1759 r., zmarła w Wiedniu dnia 28 kwietnia 1830 r. 

2. Franciszek, Infułat, proboszcz krakowski; urodzony r. 1723, zmarły r. 1758. 

3. Książę Andrzej, książę rzeszy niemieckiej, generał porucznik wojsk austryjackich. Urodzony r. 1735, zmarły d. 3 marca 1773 r. w Wiedniu. 

Jego żona Marya Teressa hrabianka Kińska, zaślubiona r. 1760. Potomstwo ich: książę Józef, urodzony w Warszawie dnia 7 maja 1763 r., naczelny wódz wojska poi. r. 1792, minister wojny i wódz naczelny za ks. warszawskiego, marszałek cesarstwa francuzkiego 1813 r.; zginął w nurtach Elstery pod Lipskiem d. 19 października 1813 r., ciało złożone w grobach katedry krakowskiej.- Marya Teressa hr. Tyszkiewiczowa, żona Wincentego hr. Tyszkiewicza, referendarza Lit., urodzona dnia 28 listopada 1765 r., zmarła we Francyi w mieście Tours d. 2 listopada 1834 r., pochowana w Valencay dobrach księcia Talleyranda. 

4. Michał Jerzy, biskup płocki, następnie arcybiskup gnieźnieński, prymas królestwa. Urodzony d. 12 października 1736 r., zeszły ze świata w Warszawie d. 12 sierpnia 1794 r. 

Siostry: 

1. Ludwika Zamojska, żona Jana Zamojskiego wojew. podolskiego; urodzona r. 1728, zmarła r. 1797. - Jej córka Urszula hrabina Mniszchowa, zaślubiona poprzednio Wincentemu Potockiemu podkomorzemu w. kor., powtórnie Michałowi Wandalinowi hr. Mniszchowi marszałkowi w. kor.; dama orderu Ś. Katarzyny z gwiazdą (ozdobiona r. 1787), dama portretowa, zmarła we Lwowie d. 7 października 1816 r. 

2. Izabella Branicka, żona Jana Klemensa Branickiego herbu gryff, hetmana w. kor., kasztelana krakowskiego; urodzona r. 1730, zmarła w Białymstoku d. 14 Lutego 1808 (pisali ją Jaśnie Oświeconą). 

M. Bacciarelli nie trudnił się malowaniem akwarelli; szkice nawet czyli pomysły do obrazów historycznych, wykonywał zwykle na płótnie olejno. Jedyna podobno dochowująca się akwarella jego roboty, jest pomysł do wielkiej kompozycyi historycznej, noszący podpisy jak następuje: „Założenie Akademii krakowskiej r. 1400. - Stanislaus Aug. Rex invenit. - Bacciarelli pinxit Varsaviae.“ Widocznie król podał artyście myśl do obrazu, który życzył mieć wykonanym, a zażądał przełożenia sobie poprzedniego rzutu. Wielce ciekawy ten obrazek znajduje się w zbiorach Andrzeja hr. Zamojskiego. 

BACCIARELLI ANNA. 

Panna, córka Marcellego i Fryderyki ur. Richter, nabyła uzdolnienia w sztuce od rodziców, a malowała zwłaszcza zaletnie miniatury. Z prac jej tego rodzaju w zbiorze piszącego znajdują się dwa portrety: pani Wittowej później Szczęsnowej Potockiej, greczynki; tudzież inny niewiadomej niewiasty w stroju tureckim, z zawojem na głowie. 

Panna Bacciarelli w młodych latach posiadała takoż biegłość w śpiewie, tak dalece, że na pokojach u króla Stanisława Augusta śpiewała w koncertach po włosku i polsku. Zakończyła smutno żywot wielce exaltowany, w Odechowie w Sandomierskiem, gdzie w kościele jest jej obraz Zwiastowanie Najśw. Panny.

BACCIARELLI FRYDERYKA, urodzona RICHTER. 

Miniaturzystka z Drezna, niepoślednią sławę w połowie drugiej 18go wieku posiadająca. Poszła za mąż r. 1755 za malarza M. Bacciarellego w służbie króla Augusta III będącego, i z tego powodu towarzyszyła mężowi do Warszawy r. 1756. R. 1759 otrzymała od Augusta III patent malarki nadwornej. R. 1761 udała się z mężem do Wiednia, a od r. 1765 wraz z nim osiadła w Warszawie, gdzie r. 1812 umarła. Pochowana w grobach kościółka niegdyś Belwederskiego, a przy zamierzonem jego rozebraniu, ciało wraz z mężowskiem przeniesiono do grobów kościoła metropolitalnego Ś. Jana. Pomnik dla obu małżonków wystawiło potomstwo w tymże kościele. 

W Dreźnie kopiowała ołówkiem niektóre obrazy tamecznej galleryi, które potem sztychowane były w Paryżu. Portret jej Stanisława Augusta, medalion przez orła w chmurach unoszony, rytował r. 1765 Demercenay. - Portret artystki malowany przez A. Graffa, posiada P. Hoppen w Radomiu; z tegoż kopia J. Gładysza nad grobowcem, inna u piszącego.

(Wspomnienie o niej Fr. Bacciarellego syna, w Rozmaitościach do Gazety Korres. Warsz. z r. 1819 N. 41 str. 108. - Wzmianka u G. K. Naglera XIII, 139; lecz co do biegu życia bardzo mylna). 

BACH KAROL DANIEL FRYDERYK. 

Jeden z bieglejszych pruskich malarzy, który wyższe uzdolnienie swoje winien był opiece i wsparciu polskiego pana sztuk pięknych szczególnego miłośnika. Przyszedł na świat w Potsdamie 1756 r., a uczył się sztuki u A. B. Krugera w Potsdamie, le Sueura dyrektora akademii berlińskiej i prof. Frisch. Do ukształcenia tez jego umysłowego, przyczynili się najsławniejsi owocześni uczeni berlińscy. W młodym wieku okazał się wielce oddanym sztuce i ku temu przedsiębiorczym: wtedy już dal on stanowczy popęd akademii sztuk berlińskiej, spowodowawszy wprowadzenie do niej rysunku i studyowania z natury. W pośród mnogich a ciągle podejmowanych prób i doświadczeń, do różnostronnego zaprawienia się w sztuce, gdy razu jednego kopiował którąś z naczelnych prac Pesna, zastał go przy tej robocie Józef hr. Ossoliński; to przypadkowe spotkanie wpłynęło głównie na przyszły los artysty. Podobał się hrabiemu pilny młodzieniec, znawczem okiem upatrzył w nim niepospolitą zdolność; wziął go przeto z sobą do Warszawy na domownika i nadwornego malarza. Następnie posuwając dalej dobroczynną opiekę, wysłał go do Francyi i Włoch, a opatrzył pensyą na czteroletni pobyt w Rzymie. Umiał Bach korzystać z tej długiej zagranicznej bytności, wyniósł się tez na znamienitego artystę. Gdy z Rzymu udał się był do Florencyi, mianowano go tu professorem i członkiem akademii. W Wenecyi wuczał się jeszcze w dzieła Correggia; w Wiedniu otworzył odznaczającą się dzieł własnych wystawę. Za powrotem do Berlina wystawił podobnież na widok prace przez siebie we Włoszech wykonane, a pięć obszernych izb niemi zapełnił. Ku końcowi wieku zeszłego mianowany dyrektorem szkoły szląskiej sztuk pięknych w Wrocławiu; otrzymał takoż tytuł nadwornego radzcy. W dalszym czasie wykonywał Bach mnogie i odznaczające się dzieła : malował obrazy historyczne, rodzajowe, portrety, zwierzęta, robił wyborne kopie, rysunki, a niekiedy nawet sztychował. Zachwalony jest z śmiałości pędzla, dobrego rysunku, prawdy i piękności w kolorycie. R. 1825 żył jeszcze. Prace jego rozeszły się obficie po Niemczech, Rossyi i Polsce; przecie żadnej z nich w kraju tutejszym przechowanej odszukać nie udało się, a co dziwniejsza, że spisy galleryi hr. Józefa Ossolińskiego żadnego onych nie wykazują śladu. 

Nie jest wiadomo, jak dalece Bach zachowywał w sercu wdzięczność dla dobroczyńcy swego hr. Ossolińskiego; wierzyć temu wypada. Udzielenie to artyście hojnego a szlachetnego wsparcia, wspominane jest wprawdzie przez Niemców, lecz obojętnie i jako rzecz wcale niby naturalną, niemal powinną. Pomoc owa i tyle owocna protekcya cudzoziemca, godne są zaiste największej pochwały. Jest to niezaprzeczenie najpiękniejsze użycie mienia, którem młodzież zdolnością obdarzona, ale do rozwinięcia onej środków nieposiadająca, przez umiejętne a szczodre wsparcie, wznieść się za czasem zdoła do stopnia mężów wyższej sławy i niepospolitej zasługi. Cześć więc głośna i należna niechaj będzie takowym dobroczyńcom. Atoli zarailczyć nam tu nie można, że czyn piękny hr. Ossolińskiego, z widoczną szkodą krajową przypadł na artystę cudzoziemskiego. Mógł był pod tę porę z łatwością znaleźć młodzieńca rodaka, podobnej dobrej chęci, równej wrodzonej zdolności; było i będzie u nas zawsze takich wiele. Korzyść ztąd wynikłaby dla sztuki krajowej widoczna, wdzięczność dla dawcy zapewne silniejsza. Znalazłożby się kiedy, zęby wzorem podobnym który germanin, zaniechawszy pospolitą chciwość a samolubstwo rodzime, podeprzeć zechciał jakiego niedostatnego polaka? 

(G. K. Nagler I, 216-217. - F. Faber, Conversations-Lexicon für bildende Kunst, Leipzig 18-16 II, 15). 

BACHMATOWICZ KAZIMIERZ. 

Uczeń Rustema w szkole wileńskiej, najbliższy rodzajem talentu mistrza, malarz wdzięczny lecz manierny, który zdolność swą obracał na ładne drobnostki, ztąd słusznie malarzem sztambuchowym nazwany. Małe jego krajobrazy, figurki, wiele mają powabu; robił wszakże i olejne obrazy, tudzież portrety. Nie doszedłszy lat 30 życia, zstąpił do grobu r. 1837 w Dobrowlanach, w domu hr. Güntherów, miejscu na Litwie znamienitem ze swej ozdobności, wykształcenia i dobrego smaku jego mieszkańców, a nadto ze zbioru dzieł sztuki i dawnych pamiątek. Bachmatowicz odznaczał się słodyczą charakteru i szlachetnością duszy, był też za życia lubiony, a zgon jego tak wczesny wzbudził żal powszechny. 

Trudnił się on takoż litografią, i wydał kilka litografowanych zbiorów, jako to: Przypomnienia Wilna, Dobrowlany, Orlosiady, Rysunki Jana Rustema. 

(Wspomnienie o nim Adama Szemesza w Atheneum zr. 1844 VI, 218-219). 

BĄCZKOWSKA DOROTA. 

Malarka krakowska; wspominają o niej akta radzieckie tego miasta pod rokiem 1538: Dorothea Baczkowskij. Ks. Nr. 3, 14 str. 2. 

BĄCZKOWSKI MATHIAS. 

Malarz krakowski, wspominany w aktach radzieckich podr. 1544: Boczkowski, Batzkowski alias Wolka Mathias. Księga Nr. 5, 16, str. 542 i 639. 

BALCEWSKI E. 

C. H. de Heineken, Diet, des artistes Leipzig 1788 II, 51 przywodzi go jako malarza wileńskiego, a przytacza jego portret królowej Maryi Józefy, który był sztychowany. Zdaje się że się pisał raczej Balczewski i żył za czasów Augusta III, wszelako o nim zkąd inąd żadnej nie posiadamy wiadomości.

BALICKI KAROL. 

Wyborny rysownik, w sile wieku przedwcześnie z niemałą dla sztuki krajowej stratą zgasły. Dokładny jego życiorys skreślił z uczuciem przyjaciel, i bezimiennie w Gazecie Warsz. ogłosił; z niego przeto czerpiemy o żywocie artysty główniejsze szczegóły. 

Przyszedł na świat r. 1820 z rodziców ubogich w Krakowie, tutaj też od r. 1831 pobierał nauki, naprzód jako uczeń szkoły technicznej, potem celując w oddziale sztuk pięknych rysunku wyższego, malarstwa i litografii, pod nauczycielami F. Wrońskim, Gizińskim, Bizańskim, Sztatlerem i J. N. Głowackim. Ten ostatni szczególnie opiekował się Balickim, kierując sposobność jego głównie do krajobrazów. Po Głowackiego śmierci, A. Płonczyński i A. Gorczyński wspierali rozwijające się zdolności, a pod ich okiem rósł Balicki na artystę. Niemałe przecież do zwalczenia trudności, jakby zawistnym losem stawione, natrafia! na drodze życia pilny, łaknący uzdatnienia młodzieniec: był bardzo słabego zdrowia, a przytem bardzo biedny. W tak dotkliwem położeniu, nieraz pozbawiony calszego ubrania, na ciemne zaułki i poddasza wypchnięty, w modlitwie szukał pociechy; niewiele od niego bogatsi współuczniowie i przyjaciele, ratowali jak mogli chodzącą biedotę. Oni też zebrawszy dlań małą składkę, wyprawili go w r. 1847 do Drezna, celem doskonalenia się w sztuce dalszego. Roczny za granicą pobyt posłużył jeszcze wielce do ukształcenia artysty, a gdy wrócił do rodzinnego miasta, wziął się z podwojoną gorliwością do pracy pędzlem, ołówkiem czy na kamieniu; pełen skromności, zawsze słaby i biedny, łaską Bożą prawie żyjący. W lat kilka, kiedy wyższe jego uzdolnienie zaczęło mu właśnie zjednywać znaczenie odznaczonego artysty, rozwinęła się w nim choroba sercowa, która go też wkrótce do grobu strąciła: złożony w zakładzie klinicznym, dwukrotnie przyjąwszy SS. Sakramenta, z modlitwą na ustach, skonał dnia 15 czerwca 1854 r. w wieku lat 34. 

Twory K. Balickiego nacechowane są wielką dokładnością rysunku, smakiem czystym, zrozumieniem sztuki, starannem i sumiennem wykończeniem, do drobiazgowości nieraz posuniętem. "Bo też, powiada jego biograf, zachowanie w przedstawionej rzeczy prawdy i wierności z naturą, uważał sobie za religijny obowiązek. To delikatne uczucie sumienności było poniekąd przyczyną biedy jego; rysował tak, iż przez szkła jak na daguerotypie szczegółów dojrzałeś; ztąd poszło, iż nad każdym przedmiotem ślęczał długo, z miłością, a więc praca stawała się zawsze nieopłaconą.” Rysownik i akwarelista wzorowy, wprawny litograf, na lat 4 przed śmiercią wziął się był do malowania olejnego krajobrazów, w czem zapowiadał już nadal wyższość niepospolitą. 

Celniejsze jego prace oryginalne i kopie: 

Krajobrazy olejne. 1. Las bukowy, podług Kummera. 2. Widok Rathen nad Elbą, z tegoż. 3. Okolica skalista, podług Mullera. 4. Orzech, z Gauermana. 5. Wiąz, z Steinfelda. 6. Widok Kalwaryi, z A. Gorczyńskiego. 7. Widok klasztoru Tynieckiego, z A. Płonczyńskiego. 8. Mydlinki, z natury. 9. Widok kaplicy S. Ducha w Wiślicy, podług sztychu Freja. 10. Widok Lanckorony, z A. Gorczyńskiego. 11. Widok okolicy tyrolskiej, z J. Haegera. 

Widoki akwarellą. - 1. Wezuwiusz. 2. Salzbury. 3. Jezioro Gmuden. 4. Zamek Slahrenberg. 5. Wieś niemiecka. 6. Wyższy Limpach, w Węgrzech. 7. Kościółek polski, 8. Zamek w Ojcowie, z natury. 9. Kościół w Kalwaryi. 10. Sadzawka S. Stanisława na Skałce, z natury. 11. Kapliczka S. Bronisławy, z natury. 

Rysunków widoków z okolic Krakowa, różnych gmachów i starożytności zabytków, wykonał ilość znaczną, częścią na obstalunki, częścią z własnego popędu, z których po śmierci jego wiele, stosownie do jego życzenia, przyjaciołom i dobroczyńcom rozdano. Portretów ołówkowych ślicznie rysowanych lub akwarellowych, sztuk około 50, odrobił dla wielu krakowskich rodzin. 

Litografie jego, do najlepszych tegoczesnych w Krakowie wychodzących należące, przedstawiają takoż rozliczne widoki miejsc, budowli, starożytnych sztuki pomników, obrazów i portretów; są to wszystko przedmioty przez niego samego z natury zdjęte, a poprzednio najstaranniej zrysowane. 

Wydawnictwo wzorów sztuki średniowiecznej i odrodzenia, zawezwało było między innymi takoż Balickiego do udziału w pracach; wykonał wybornie dwa do tego dzieła starożytnych przedmiotów akwarellowe przerysy. Następnie powierzone miał sobie zdjęcie rysunku wielkiego ołtarza P. Maryi w Krakowie, arcydzieła snycerskiego niezrównanego mistrza Wita Stwosza. Równocześnie zakład chromolitograficzny M. Fajansa w Warszawie, zapraszał artystę pod warunkami korzystnemi; w Krakowie też ofiarowano mu właśnie zyskowniejszą jeszcze posadę nauczyciela w szkole przemysłowej. Jak sobie w tem postąpił artysta, przywiedziemy słowa jego przyjaciela i biografa: „Wreszcie w ostatnim roku życia i los uśmiechać się zaczął nareszcie artyście... Na kilka tedy miesięcy przed skonem, nawet, przebierać mógł w czynionych mu propozycyach - zyski się otwierały i łudziły błyszcząc; przemógł artysta nad biedakiem pragnącym cieplej sukni dla chorego ciała. Wszystko na bok odłożywszy, rzucił się Balicki do wykonania ołtarza Stwosza. Robił pierwszą tablicę, wierzch i spód; podziwialiśmy sztukę, pracę, cierpliwość ogromną, sumienność i miłość, z jaką powstawała ta śliczna akwarella. Widywaliśmy go po godzinach klęczącego w świątyni Maryackiej, nim począł przelewać ołówkiem i pędzlem dzieło mistrza, którego i czuł i rozumiał. Nie była to kopia, ów dywan przewrócony na nice; ale Balicki czcił Stwosza i odtwarzał dzieło jego niby mistrzowi i sobie pomnik stawiając. Zrobić akwarellę całego ołtarza Maryackiego, było to jedyne pragnienie i życzenie artysty naszego. Kochał się w Stwoszu i rozpływał w tem uczuciu religijnem, jakie wygląda z pod każdej iglicy krakowskiego arcydzieła. Przecież iw kościele nieopuściło go nieszczęście - i tam znalazła się wilgoć i zimno z marmurów, co znów w łoże boleści złożyły ś. p. Balickiego" Wydawcy wzorów sztuki nie zaniechają korzystać z pracy tej Balickiego, zgonem przerwanej, mieszcząc w dziele swem doskonały przerys jego części słynnego ołtarza Stwosza w kościele Panny Maryi. 

K. Balicki był nadto pisarzem kilku dziełek sztuki dotyczących, w rękopismach pozostających dotąd, mianowicie: 1. Elementarny wykład perspektywy krajobrazów. 2. O potrzebie gruntownego systematu w nauce malarstwa, z niemieckiego Fr. J. Waldmüllera. 3. Przewodnik w malowaniu farbami wodnemi, przez Jerzego Barre, z niemieckiego. 

(Wiadomość o nim pozgonna, przez przyjaciela bezimiennie podana do Gazety Warsz. z r. 1854, Nr 256). 

BALTAZAR. 

Malarz Krakowski, o którym wzmiankują akta radzieckie tego miasta pod r. 1443. Baldazar moler. (A. Grabowski Skarbniczka str. 39).

BARDOU czyli BARDOW JAN. 

Malarz Berliński pastellowy, posiadający w swoim czasie wziętość; jakoż usposobiony pod Le Sueurem, był zdolnym artystą. Wiele z jego robot przecie, potraciły już świeżość farb pierwotną. Po r. 1775 przybył do Warszawy i pracował tu z powodzeniem. 

Z obrazów jego sztychowało wielu: Bause, D. Berger, i inni. Znane są takoż niektóre jego prace rytownicze. 

(G. K. Nagler I, 273. - C. H. de Heineken, Diet, des artistes Leipzig 1788 II, 130).

BARI PIOTR. 

Piotr Bari czy może z Baru miasta włoskiego; przytacza go Seb. Ciampi (Viaggio in Polonia, Firenze 1831, str. 135; tudzież Bibliogr. critica, Firenze 1839 II, 245.) pod rokiem 1605, mieniąc go Piotrem z Baru. Malował w kościele OO. Kapucynów w Krakowie, i tutaj zszedł z tego świata. W kościele rzeczonym jest jego nagrobek, na małej tablicy marmurowej po prawej stronie wielkich drzwi umieszczony; napis na nim jest następujący: 

Sta VJator en 

PetrVs Bar J 

Inslgnls PIctor 

In arte nuLLI secVnDVs 

PenlcILLo LIbItlnae 

DecoLoratVs est

Die 18 Augusti. 

Głoski większe domyślać się każą roku zejścia; lecz wychwalane w owym napisie wysokie uzdolnienie, z odszukaniem prac jego dopiero wykazaćby się mogło. 

BARON MARCIN.

Niespracowany badacz zabytków przeszłości krajowej hr. Alex. Przezdziecki, odszukał w księgozbiorze Wolfenbuttelskim ciekawą księgę zatytułowaną: Sancti et Sanctae Poloniae. Zawiera ona trzynaście rycin wyobrażających świętych polskich, a wykonanych w latach 1605-1606 przez sztycharza Piotra Querrat w Kolonii. Dwie z nich S. Stanisław Kostka i S. Jacek noszą podpis: Martinas Baron Polonus autor, a na wtórej dodatek Jeroslaviensis. 

Okazuje się ztąd, iż ten malarz Marcin Baron, urodzony w Jarosławiu na Rusi Czerwonej, przebywać musiał za granicą w początkach XVII wieku i tamże obrazy kościelne, a może i inne malował. Z tych to prac jego Querrat wykonał dwie ryciny. Nazwa ta jego tak wyrażona, w sztuce cudzoziemskiej znana, nie zdaje się być wszakże polską. Byćby mogło, iż to jest skrócenie Baronowius. Baranowski, lub co podobnego. Atoli zostaje to prostym jedynie naszym domysłem, pewniejszego za czasem objaśnienia oczekującym.

BARSZCZ. 

Malarz gallicyjski wyższego usposobienia. Około r. 1800 malował al-fresco kościół famy w Drohobyczy w okręgu Samborskim. Szczegóły życia jego nie są wiadome; to tylko pewna, że się oddawał wielce trunkowi i nie pierw szedł do roboty, póki przynajmniej kwarty gorzałki nie wychylił, inaczej głowa mu się kręciła i nie mógł robić. W malowaniu jego okazuje się wielka zdolność, zarzucić mu tylko przychodzi ostrość pędzla i zbytnie używanie czarnej farby. Umarł około roku 1814. 

BARTŁOMIEJ. 

Malarz krakowski. Akta radzieckie tego miasta wzmiankują pod r. 1518. Anna filia olim Bartholomaei pictoris. Księga A. 5 str. 360. 

Malarz Krakowski, którego przywiedliśmy jako r. 1518 już nieżyjącego. W aktach radzieckich tego miasta wzmiankowany jest jeszcze r.1481 w zapozwie: Data est adcitatio Joanni parvo pictori, cum Barthol. pictore, pro tribus flor, cum 20 gross. (A. Grabowski Skarbniczka str. 175). 

R. 1494 przyjął on prawo miejskie w Krakowie. Bartholomeus moler jus et literam habet. Dedit 12 gross, quia pauper. (Z tychże akt, tamże str. 41).

BARTŁOMIEJ. 

Malarz na szkle, vitreator, osiadły w Krakowie. R. 1536 był starszym cechu malarskiego tego miasta, jak to świadczą akta radzieckie Ks. A. 12 str. 703.; był nim takoż r. 1539, Ks. Nr. 3, 14 str. 140. Też akta wspominają pod r. 1541 starszego cechu malarskiego Bartłomieja Conard; może to jest ten sam szklarz. Ks. 4. 15 str. 325-334. 

X. BARTŁOMIEJ. 

Altarzysta przy kościele Panny Maryi w Krakowie, malarz miniaturowy ksiąg rękopiśmiennych. Roku 1481 „wniósł do akt rektorskich Uniw. Jagiellońskiego umowę zawartą z Jakubem z Bystrzycy prawa kanonicznego bakalarzem, którą obowiązuje się rzeczonego Jakuba szczerze nauczyć wszystkiego, cokolwiek do sztuki zdobienia ksiąg rękopiśmiennych złotem i kwiatami należy, za co otrzyma zapłaty czerw, złotych trzy. (Akta rektorskie str. 295).

BARTNICKI R. S. 

Malarz Lwowski, kończył malowanie al-fresco kościoła XX. Bernardynów we Lwowie r. 1740, jak to opiewa napis w tymże kościele. 

X. BARTOSZEWICZ ANTOM. 

Urodzony r. 1710, poświęcił się stanowi duchownemu, i był zakonnikiem Paulinem w konwencie warszawskim. Kalligraf, rysownik i malarz miniaturowy na pargaminie wprawny; używany był za czasów panowania Stanisława Augusta do wzorzystego sporządzania dyplomatów przez króla wydawanych. 

W zbiorze p. Jana Łaskiego prokuratora przy trybunale radomskim, znajduje się bardzo pięknie wykonany na pargaminie dyplom szlachectwa dla Wojciecha Jakubowskiego pułkownika wojsk francuzkich, a wierszopisa polskiego, przez króla Stanisława Augusta wydany. Dyplom ten rzadkiej piękności pod względem wzorzystego pisma, ozdobności herbu i arabesków, wykonał X. Antoni Bartoszewicz Paulin Warszawski, jak to stwierdza umieszczony u spodu dyplomu pomiędzy arabeskami napis drobniuchnemi głoskami: „Scripsit et adornavit P. Antonius Bartoszewicz Ordinis s. Pauli pr. Erem, in conventu Varsaviensi Pater senior A. D. 1764 aetatis suae 54, diebus decerabris, Varsaviae.“ 

W księgozbiorze klasztoru częstochowskiego XX. Paulinów, dochowują się różne kalligraflczne i rysownicze tegoż zakonnika utwory. Bezwątpienia przebywać musiał czasowo w tym takoż klasztorze. 

Nie trzeba wszakże mięszać tego X. Antoniego Paulina, z innym X. Antonim Bartoszewiczem Jezuitą, pisarzem, który żył pod też same czasy. 

(F.M. Sobieszczański, Wycieczka archeologiczna w Bibl. Warsz. z r. 1851. IV, 411).

BATKOWSKI BONAWENTURA. 

Malarz i mieszczanin Krakowski. W pierwszej połowie 18 wieku odnawiał złoceniem kościół w Skaryszewie, na co wydatki czynił miejscowy proboszcz Jacek Tułczyński Otrzymał za wyzłocenie w. ołtarza złp. 4,000, od dwóch iynych ołtarzów zło. 600; od ambony, ołtarza czwartego, pozytywu i dwóch chórów złp. 1,500, prócz podejmowania malarza z czeladzią. „Za co on wszystkie rzeźby, słupy, kapitele, szpręgle, laury lito wyzłocił, sztuki zaś stolarskiej roboty jedne wysrebrzył, drugie na srebrze wylacerował na kolor szafirowy w tartarugę. "X. J. Gacki, Hist. kościoła w Skaryszewie, w Pamięt. Relig. z r. 1853. XXV, 250. 

R. 1745 jako mistrz cechu malarskiego krakowskiego, należał do reformy cechu i poddania go pod zarząd Uniwersytecki, akt zaś na ten cel do rektora wraz z innymi malarzami podpisał. 

R. 1747 wpisany w album uniwersyteckie. (Ustawy cechu w końcu tego tomu), 

BATLOWSKI A. 

Malarz wielkiego uzdolnienia, pracujący w Dreźnie w końcu XVII wieku. C. H. de Heineken utrzymuje, że był Polakiem, atoli Nagler twierdzi, iż był z urodzenia Czechem, z czem nazwa sama jest prawdopodobniejsza, przy braku zupełnym innych o nim tutejszokrajowych wiadomości. M Bodenehr sztychował za nim wizerunek Jerzego Mejster ogrodnika dworu, i Stefana Pilarick r. 1698. 

(C. H. de Heineken, Diet, des artistes II, 227. - G. K. Nagler I, 319).

BAZYLI ze Lwowa. 

Malarz ruski, który bawił przy dworze króla Jana III, a posiadać miał wyższe w sztuce usposobienie. Jego roboty miały być obrazy niektóre w kościele farnym żółkiewskim , sceny z wojny tureckiej przedstawiające. W cerkwi Bazylianów krechowskich są jego dwa obrazy: Chrystus Pan i N. Marya Panna. W cerkwi Bazylianów krasnopustyńskich cały Ikonostas jest jego malowania. Domyślać się trzeba, że malował takoż i do Lwowa. 

(Wspomnienie o nim bezimienne w Gazecie Krakowskiej z r. 1830 Nr. 133, str. 548). 

Biskup Andrzej Załuski w listach (tomu I część II, str. 1010-1011) opowiada pod r. 1687, że król Sobieski w czasie pobytu w Lwowie w styczniu tegoż roku, zapragnął wraz z królową być świadkiem obrzędu ślubnego w cerkwi ruskiej, a zarazem zaślubin malarza swego ruskiego pochodzenia. „Demisit se Majestas per humanitatem, imo (si vera fateri libet) per curiositatem videndi Ruthenae Ecclesiae ritus circa assistentiam connubialis vinculi, pietorisque sui Rutheni origine nuptiis cum Regina interesse voluit. Non dissimiles ceremoniae graecae latinis sunt, praeterquem, quod pro annulis digito inserendis adhibeantur serta, quae his neosponsis aurea adamantibus distincta imposita fuere.“ - Wątpić nie można, że ten malarz królewski ruski jest Bazyli ze Lwowa, o którym zkąd inąd wiemy, jak to już powiedziane było, iż na dworze króla Jana III bawił iz odznaczeniem pracował. Widać że był w łaskach u królewskiej pary, kiedy swą obecnością ślub jego zaszczyciła. 

BECHON KAROL. 

Malarz miniatur, zamieszkały w Warszawie za czasów panowania króla Stanisława Augusta; w mieście tem zszedł z tego świata d. 16 kwietnia 1812 r., będąc wdowcem a lat 80 życia licząc (Sepultura w parafii Ś. Krzyża). Obok podejmowanych własnych prac malarskich, trudnił się on w Warszawie dawaniem prywatnych nauk rysunku i malowania miniatur, i kilku uczniów usposobił. Sam wykonał bardzo wiele portretów miniaturowych różnych znamienitych współczesnych osób; nadto robił i większe kompozycye miniaturowe. 

Z portretów jego odznaczają się: 

11 sztuk Rodziny panującej Saskiej, a między niemi: Fryderyk August w młodości, książę Antoni brat jego, obaj potem królowie; książę Maksymilian drugi brat, Marya Amelia żona. 

Stanisław August król, kilkakrotnie. 

Książę Michał Poniatowski, prymas. 

Ludwika Zamojska z Poniatowskich, wojewodzina podolska. 

Marya Teressa Tyszkiewiczowa referendarzowa lit., synowicą króla (u piszącego). 

Książę Stanisław Poniatowski, podskarbi w. lit. (u piszącego). 

Konstancya Tyszkiewiczowa marszałkowa w. lit., synowicą króla. 

Księżna Izabella Czartoryska z Flemingów. 

Urszula Mniszchowa z Zamojskich, marszałkowa w. kor., siostrzenica króla. 

Cesarzowa Katarzyna II. 

Suwarów generał (u piszącego). 

Tadeusz Kościuszko (u piszącego). 

Nelson admirał angielski. 

Kiliński szewc potem pułkownik 1794 r. (u piszącego).

Szymanowska regentowa.

Aleksandra z książąt Czartoryskich Ogińska, hetmanowa w. lit., pierwszych ślubów Sapieżyna podkanclerzyna lit., ♰ d. 28 sierpnia 1798 r. mając lat 68. (u piszącego). 

Z większych kompozycyj przytoczyć można: 

Zdjęcie z krzyża, grupa z 13 figur, podług Jouveneta, na pergaminie; miara cali 10-8 ½, z roku 1805. 

Cześć Kupidynowi oddana przez dziewicę, podług Greuse, na pergaminie; miara cali 7-5. 

Mucyusz Scevola w namiocie Porsenny pali własną rękę, grupa z 7 figur, na pergaminie; miara cali 10-8 ½. 

Kąpiel Dyanny z przemianą Akteona, zdaje się podług Albano, grupa z 11 figur, na pergaminie; miara cali 10-8 ½.  

W zbiorze listów przez osoby niewiadome pisanych, a w Athenaeum J. I. Kraszewskiego z r. 1651 zamieszczonych, znajduje się list pisany z Warszawy dnia 25 marca 1787 r. do xięcia Sapiechy. Tu donosi piszący o dokonanem poleceniu xięcia, obstalunku jakiegoś małego portretu widocznie miniaturowego, który też xięciu posyła. "Cug nie chciał się podjąć malować tak małego portretu, Bessona ledwo złapałem, który go u mnie maluje, ale jaką mam z nim biedę, to xiążę nieuwierzysz. Większego fanfarona w życiu mojem nie widziałem, co dzień podwyższa cenę swojej roboty, a że widzi że kuryer czeka to się droży, księżna mi na to przysłała 20 cz. zł. a on chce więcej, ale i podobieństwo złapał i podchlebił.... Portret xięcia odsyłam, rozumiem że jest dobrze zrobiony, dałem za niego 30 cz. zł., ale com się nabiedował z tym Bessonem to strach." (Athenaeum 1851. IV, 28-29). Z powyższych słów listu okazuje się, że ów piszący mało był sztuki i artystów świadomy, bo nazwiska ich nawet w piśmie przekręcał. Za owych czasów znajdowali się w Warszawie między innymi dwaj odznaczeni miniaturzyści Zeig i Bechon Karolą nie ma wątpliwości że to o nich jest mowa, tylko że pierwszego wyraża Cug a drugiego Besson. Tej wszakże nazwy Besson nie jest wcale znany u nas odrębny malarz za epoki Stanisława Augusta; przeto twierdzimy, iż to był nie kto inny jak Karol Bechon, o którym wiadomość podana jest w tomie I. 

Do najpiękniejszych jego robót, zaliczyć wypada wielką miniaturę rodziny Urbanowskich, przedstawiającą ojca i trzech synów, z podpisem malarza: „C. Bechon Pinx: Warso: 1786.“ 

Jeden z tych Urbanowskich Krzysztof, był człowiekiem światłym, w sztukach pięknych zamiłowanym. Pozostawił znakomitą bibliotekę, gabinet numizmatyczny, zbiór wybornych obrazów, rycin i rękopismów. 

Miniatura przerzeczona jest obecnie własnością pana Edwarda Starzyńskiego, spadkobiercy po Urbanowskich, do którego też przeszły wszystkie owe szacowne Krzysztofa Urbanowskiego zbiory. 

BELLOTTO BERNARD, przezwany CANALETTO. 

Przyszedł na świat w Wenecyi około r. 1724, uczył się przy wuju Antonim Canale, w którego rodzaju z wielką doskonałością następnie krajobrazy i widoki miast malował. We Włoszech robił widoki Rzymu, Verony, Medyolanu, Brescii i zwłaszcza rodzinnego miasta Wenecyi. Następnie pracował w Dreźnie, gdzie został r. 1764 członkiem tamecznej akademii; zebranie obrazów które dla elektora saskiego wykonał, tworzyłyby już same bogatą galleryę. W Dreźnie robił też widoki okolic tego miasta. Dla elektora bawarskiego malował widoki Nimfenburga. Bawił takoż w Anglii dwa lata, gdzie wiele pracował i wielką sobie sławę zjednał. Sprowadzony do Polski przez jednego z ówczesnych możnych panów, zaczął tu swe prace od wielkiego obrazu przedstawiającego Elekcyą króla Stanisława Augusta pod Wolą. Tem dziełem nabył zaraz sławy i ściągnął łaskę monarchy, który go w dalszym czasie wiele zatrudniał, tak że do śmierci w Warszawie już pozostał. Przywodzi S. Ciampi, że mu król płacił pensyi miesięcznej czer. zło. sto, po śmierci zaś malarza jego wdowie miesięcznie czer. zło. 50. Dla podobieństwa rodzaju z mistrzem Antonim Canale, przezwał go był król znawca Canaletto il giovane, i pod tą nazwą pospolicie jest odtąd znanym. Używał tytułu malarza królewskiego. Umarł w Warszawie apopleksyą tknięty r. 1780. 

Bellotto artysta wielkiej biegłości, odznacza się w tworach swych lekkością roboty, dobrą perspektywą, pięknością przezroczów, a siłą w oświetleniu przez które blask słońca przezierać się zdaje. W cieniach, czasami zanadto ciemnych i nieprzezroczystych, ściągał surowszej krytyki zarzuty; lecz i tej wady często uniknął szczęśliwie. Obojętne nawet przedmioty pod jego pędzlem nabywają uroku, zachwycają prawdą. Zarazem słynie on jako dobry rytownik, a między pracami jego rylca zaliczają się i widoki Warszawy. - Piszą go zarówno Bellotto, Belotti, i Belotto. 

Obrazy B. Bellotto dla króla Stan. Augusta wykonane: 

(Ceny oznaczone są w spisie Galleryi królewskiej na czerwone złote, zdaje się przez M. Bacciarellego).   

1. Elekcya króla Stan. Augusta pod Wolą. Wielki obraz dwa razy malowany: jeden był na zamku, drugi w galleryi hr. Aleksan. Chodkiewicza. Był też przez innych kopiowany; 91-66"; cena 400 zł 

2. Widok Willanowa wzięty z Belwederu; 91-66"; cena 60 zł

3. Widok pałacu Kommissyi; 91-66"; cena 60 zł 

4. Obrzęd la giumenta w kościele S. Piotra w Rzymie; 60-43"; cena 100 zł

5. Il Campo Vaccino w Rzymie z łukiem Septyma Severa; 60-43"; cena 60 zł

6. Widok kościoła Brygidek i arsenału Warszawie; 60-43"; cena 60 zł

7. Widok Willanowa; 42-62"; cena 60 zł

8. Widok Warszawy od bramy krakowskiej; 42- 62"; cena  60 zł

9. Plac Navonna w Rzymie; 42-62"; cena 100 zł

10. Krakowskie Przedmieście, wzięte z dom u Pani Lhuillier. (Dom narożny obok domu dra Malcza, od uliczki); 42-62"; cena 60 zł

11. Widok Willanowa z ogrodu; 42-62"; cena 60 zł

12. Widok Panteonu w Rzymie; 42-62"; cena 100 zł

13. Widok Warszawy od Pragi. Malarz wystawił się tu z synem; 65-98"; cena 100 zł

14. Widok Warszawy od pałacu Ordynackiego; 65-98"; cena 100 zł

15. Widok Willanowa od zajazdu; 31-39"; cena 60 zł

16. Widok kościoła S. Sakramentu na Nowem Mieście; 31-39"; cena  60 zł

17. Widok ulicy Miodowej z Senatorskiej; 31-39"; cena 60 zł

18. Widok rozwalin kościoła katedralnego w Dreźnie; 31-39"; cena 30 zł

19. Krakowskie Przedmieście od kościoła dominikanów obserwantów; 31-39"; cena 60 zł

20. Widok ulicy Długiej od Nowego Miasta; 31-39"; cena 60 zł

21. Pałac willanowski od strony ogrodu; 31-39"; cena 60 zł

22. Wjazd uroczysty Jerzego Ossolińskiego do Rzymu, posła r. 1663. Ten obraz dwukrotnie malowany: jeden dla króla, inny jest w zbiorach imienia Ossolińskich we Lwowie; 62-100" 

23. Widok wnętrza kościoła Ś. Pawła w Rzymie; 60-43"; cena 60 zł

24. Łuk Konstantyna w Rzymie; 60-48"; cena 60 zł

25. Widok Warszawy z mieszkania X. Kajetana Ghigiotti, kanonika warmińskiego, sekretarza królewskiego; 42-62"; cena 80 zł

26. Kapitolium w Rzymie; 31-39"; cena  40 zł

27. Szczątki świątyni Nervy w Rzymie; 31-39"; cena 30 zł

28. Widok kościoła S. Maryi Egipskiej i świątyni Fortuny w Rzymie; 31 -39"; cena 30 zł

29. Ś. Marya Maggiore z kolumną świątyni pokoju w Rzymie; 44-64"; cena 100 zł

30. Brama del Popolo w Rzymie z wyścigami konnemi; 31-39"; cena 30 zł

31. Klasztor Ś. Trójcy z wielkiemi schodami w Rzymie; 31-39"; cena 40 zł

32. Masztalerz prowadzący konia do ujeżdżalni; 26-30"; 20 zł

33. Pułkownik Koenigsfeld uczący jazdy konnej księcia Józefa Poniatowskiego; 26-30"; cena 20 zł

34. Jeździec za którym huzar; 27-24"; cena 20 zł

35. Paź Gintowt na koniu, za nim masztalerz w barwie królewskiej; 27-24"; cena 20 zł

36. Chrystus wyganiający przekupniów ze świątyni; 57 -42"; cena 150 zł

37. Widok budowli fontanny, gdzie się wystawił malarz w stroju weneckim; 57-42"; cena 150 zł

38. Kolumna Zygmunta III: król Stan. August wraca do zamku przypatrując się skrzydłu spalonemu r. 1767. Wszystkie figury są portretami wielkiego podobieństwa. W Zatorze u hr. Anny Wąsowiczowej z hr. Tyszkiewiczów. Z obrazu tego zdjął kopię Marcin Zaleski; 65-90" 

39. Widok Warszawy z tarasu zamkowego, widać ujeżdżalnię, pałac pod blachą; z wielu figurami, będącemi portretami zdjętemi z natury osób ówczesnych. Własność Anny hr. Wąsowiczowej w Zatorze; kopię takoż robił M. Zaleski; 62-99"

40. Naddrzwi: architektury z głowy. 39-42"; cena 15 zł

41. Naddrzwi: architektury z głowy. 39-42"; cena 15 zł

42. Widok Żelaznej Bramy od koszar gwardyi konnej; 31-40" 

43. Część rynku Nervy w Rzymie; 31-40" 

44. Widok ruin: widać mężczyznę co je rysuje, starca i dwie niewiasty; 31-40"; cena 30 zł

45. Architektury z pomnikami grobowemi; 190-77"; cena 150 zł

46. Architektury z pomnikami grobowemi; 190-77"; cena 150 zł

47. Dwa widoki twierdzy Koenigstein; 19-32"; cena 15 zł

48. Dwa widoki twierdzy Koenigstein; 19-32"; cena 15 zł

49. Widok kościoła Reformatów; 31-39" 

50. Pałac księcia Adama Czartoryskiego; 31-39" 

51. Widok kościoła Karmelitów; 42- 62" 

52. Widok kościoła Panien Wizytek; 42-62" 

53. Widok pałacu Lubomirskich za Żelazną Bramą; 42-62" 

54. Widok pałacu Mniszchowskiego; 42-62" 

55. Dwa widoki kościołów; 17-20"

56. Dwa widoki kościołów; 17-20"

57. Kolumna Trajana: papież Sykstus V. otoczony dworem swym. Z podpisem: B. B. de Canaletto fecit A. 1770. Ten obraz przeniesiony później do Jabłonny, tamże znajduje się; 96-61"; cena 300 zł 

58. Widok pałacu Oktawiusza w Rzymie; 31-39"; cena 60 zł

59. Obraz niewykończony, dzieło ostatnie mistrza, z przodu dwóch pustelników; 24-28"; cena 15 zł

Inne jego dzieła w Polsce:

60. Dzieciątko Jezus, w w. ołtarzu kościółka Dzieciątka Jezus w Warszawie; ma być jego pędzla (Ł. Gołębiowski, opis Warsz 1827 str. 98). 

61. Widok placu S. Marka w Wenecyi. W galleryi willanowskiej Nr. 9. 

62. Widok Drezna, tamże Nr. 136. 

63. Inny widok Drezna, tamże Nr. 149. 

64. Widok rynku w Meissen. W galleryi Królikarni, Nr. 6; 19-24" 

65. Krajobraz: klasztor, dwa domy, 2 przodu błonie po którem idą ludzie a kobiety suszą bieliznę na sznurach. Tamże, Nr 282; 19-32 1/2"

66. Dwa widoki Wenecyi. Tamże, Nra 430 i 431; 13½-23"

67. Dwa widoki Wenecyi. Tamże, Nra 430 i 431; 13½-23" 

68. Widok Neapolu, obraz podarowany niegdyś przez króla Stan. Augusta, obecnie u P. Józefowicza w Warszawie. 

Ze sztychów jego prócz innych, widoków Saksonii, są trzy widoki Warszawy z własnych obrazów, wydane w formacie arkusza wielkiego, pod tytułami: 

1.) Prospekt placu przed XX. Bernardynami to Warszawie, biorąc wejrzenie z nad bramy krakowskiej. - Inny tytuł po francuzku. W pośrodku herb Ciołek. - Poniżej: „Obraz którego sztychowano jest u króla Imci. Ten prospekt jest malowany i sztychowany przez P. Bernarda Belotto de Canaletto malarza j. królewskiej mości A. 1771” - U spodu wymienienie znaczniejszych 10 kościołów i pałaców. 

2.) Prospekt Warszawy od pałacu Ordynackiego aż do zamku, z częścią Pragi za Wisłą. Malowany w r. 1772 przez Bernarda Belotto de Canaletto i przez niego sztychowany w roku 1774. - Obok, tenże tytuł po francuzku, a między dwoma herb Ciołek. - Poniżej wymienienie 4 gmachów znaczniejszych. 

3.) Widok Warszawy zacząwszy od pałacu Sapieżyńskiego aż na koniec Solca, i dalej aż do zamku willanowskiego z częścią miasta Pragi po drugiej stronie Wisły. Malowany w roku 1770 przez Bernarda Belotto de Canaletto i przez niego sztychowany w roku 1772. - Obok, ten sam tytuł po francuzku, w pośrodku zaś obu herb Ciołek. 

B. Bellotto miał syna takoż malarza i córki z których dwie z kolei zaślubione były Karolowi de Perthees pułkownikowi wojsk koronnych i geografowi j. k. mości. Z tego małżeństwa było dwoje dzieci, po wyniesieniu się Pertheesa do Wilna tamże zamieszkałych: syn był urzędnikiem w policyi wileńskiej, córka zaś w panieństwie podeszłego dożyła wieku i w Wilnie w niedostatku zmarła r. 1818. Posiadane przez nią rysunki dziada, w ilości sztuk 47, nabył hr. Konstanty Tyszkiewicz, a takowe w zbiorach jego w Łohojsku znajdują się zachowane. W zbiorze różnych ciekawości hr. Eustachego Tyszkiewicza, jest własnoręczny Bellottego wykaz strat jakie ponieść miał w Dreźnie, w czasie bombardowania tego miasta przez Fryderyka W., a to w obrazach, książkach, sprzętach i rzeczach, 50,000 talarów wynoszących. 

(O B. Bellotto pisali: Seb. Ciampi. Notizie... Lucca 1830 str. 70-73. - Tenże, Bibliogr. critica, Firenze 1839 II, 235-238, 265-267 - 1. R. Fuessli, 1779 fol. str. 64-65. - Abrege de la vie des peintres, dont les tableaux composent la galerie de Dresde. 1782, str. 114. - G. K. Nagler I, 394.) 

C. H. de Heineken (Diet, des Artistes II, 434-437) pisze go Bellotti lecz mylnie, wylicza jego prace sztycharskie, a udokładnia przywiedzioną datą jego śmierci w Warszawie r. 1780 d. 17 października. Tytułuje go Heineken hrabią, wszakże sam w Polsce nigdy się do tego tytułu nie przyznawał.

BELOTTO CANALETTO WAWRZYNIEC.

Syn poprzedzającego. Pomagał ojcu do malowania widoków Warszawy i jej okolic, a w widokach tych prawie wszystkie figury mają być jego pędzla (Fryd. Bacciarelli w obronie ojca w Rozmaitościach do Gazety Korr. Warsz. z r. 1819 N. 41). Wnosić wypada, iż posiadał w malarstwie wyższe usposobienie; czyli co osobno malował, nie jest wiadomo. Wszakże zszedł z tego świata w Warszawie, lat 18 wieku zaledwie licząc (S. Ciampi, Bibliogr. critica II, 266). 

BELLOTO WAWRZYNIEC. 

Malarz perspektyw z drugiej połowy XVII wieku, w Warszawie zrodzony, osiadły i tutaj zapewne zmarły. Był on synem słynnego budowniczego warszawskiego za króla Jana, Medyolańczyka Jana Belloto, który jak to o nim Powiada F. M. Sobieszczański (Wiado. hist. o sztukach, Warszawa 1849 II, 213) najcelniejsze budowle owoczesne w stolicy wznosił, przykładem kościół missyonarski S. Krzyża, pałac Krasińskich i inne. Ten Jan Belloto budowniczy nadworny królewski, ożenił się był w Warszawie r. 1688 z Polką Maryanną Olewińską; z niej więc zdaje się Pochodził przerzeczony syn Wawrzyniec. Wedle Ciampiego umarł tenże przed ojcem swoim, a zatem w młodym Wieku; prace zaś jego obecnie wcale znanemi nie są. (Seb. Ciampi, Biblio critica, Firenze 1839. II. 235).

BENEDYKT.

Malarz krakowski, o którym pod r. 1549 wspominają akta radzieckie tego miasta, księga 7, 18 str. 598. 

BENEDYKT. 

Malarz w połowie wieku XVII żyjący, który roku 1645 przyozdobił stalle kościoła Bernardyńskiego w Przeworsku malowidłami z żywota S. Franciszka. Wiadomość o tem przechował rękopism: Cathalogus praecipuorum benefactorum loci Przeworscensis ad S. Barbaram renovatus per Fr. Januarium Mulecki Guardianum loci A. D. 1687. Pracował tam Benedykt równocześnie z Franciszkiem Lexyckim, a był może jego uczniem. 

(Z notat P. Żegoty Pauli). 

BENETTI FRANCISZEK.

Malarz nadworny króla Jana Kazimierza. O nim podaje Kuryer Warszawski (z r. 1826 Nr. 294) wiadomość, wyjętą w dosłownym przekładzie z dzieła włoskiego Peregrini drukowanego w Wenecyi 1688 r., opisy różnych wędrowników obejmującą. 

„Malarz Franciszek Benetti wędrując po Francyi i Niemczech, udał się do Polski r. 1648; w Szląsku zgubił sakiewkę i ledwo o kilku dukatach przybył do Warszawy. Zmiana klimatu i zmartwienie po utracie całego zapasu, stały się powodem ciężkiej choroby; najął małą izdebkę przy ulicy Capiecco (zapewne być to musi Zapiecek), a gdy już ostatni grosz mu pozostał, prosił służącej, aby sprzedała dwie miniatury, jedyną rzecz pozostałą przy nim w chorobie. Wpół godziny przyprowadza taż służąca jakiegoś dworzanina, który wypytuje się malarza o nazwisko, gdzie przebywał iw jakim czasie: po dość długiej indagacyi oddala się, a znowu wpół godziny przybywa poważny starzec, oświadcza że jest doktorem i że ma rozkaz leczyć płacąc nawet za aptekę. Gorliwe staranie tego zacnego lekarza rodem Czecha, wróciły artyście dawne zdrowie w przeciągu dni dziesięciu, poczem każe mu się ubierać, prowadzi do powozu i wiezie do wspaniałego pałacu na Krakowskiem Przedmieściu. Zdumiony cudzoziemiec nie pojmuje co się z nim dzieje. Prowadzą go do wielkiej sali, w której znajduje Pana otoczonego licznymi świetnym orszakiem dworzan. Doktór przedstawia malarza w te słowa: „Otóż to ten Włoch Najjaśniejszy Panie“. Malarz strwożony nie śmie przemówić, a król łagodnie rzecze: „Pokazano mi miniatury na których znajdowało się imię ich autora; chciałem się przekonać czy to ten jest w istocie, którego miałem zamiar wezwać, jakoż jesteś nim rzeczywiście. Gdy mnie pod strażą wieziono przez Francyę do Paryża, gdym był królewiczem, na popasie uwiadomiony zostałem, ze przejeżdżający przez toż miasteczko malarz, niezmiernie życzy aby mógł mój portret wymalować, bo teraz w całej Europie mówią o Kazimierzu, a jego portret mógłby tyle być pokupnym, iż stanowiłby los artysty, który pierwszy go wymaluje. Niegrzeczna straż nie dozwoliła aby malarz do mnie był przypuszczony, lecz ja zanotowałem jego nazwisko, a przypadek zrządził, iż stajesz w mojem państwie gdy już jestem monarchą; przeto odtąd jesteś moim nadwornym malarzem". 

„Wiadomo, dodaje Kuryer Warszawski, że Jan Kazimierz będąc królewiczem doznał wiele nieprzyjemności we Francyi, z której przez długi czas nie chciano go wypuścić. Pamiętał o wszystkich od których w tem przykrem położeniu doznał jakiej uprzejmości, i później jako król hojnie ich nadgradzał“.

BENNER.

Malarz miniatur, pochodzący z Muhlhausen, u kształcił się na artystę w Paryżu pod Isabeyem. Jeździł wiele po Niemczech, Francyi i był takoż jakiś czas w Warszawie w latach 1815 i 1816. Umrzeć miał wedle Naglera około r. 1818. W Warszawie malował wiele miniatur, między innemi: Maryi z Wołowskich Szymanowskiej, fortepianistki, r. 1816 (znajduje się u jej stryja radzcy stanu Jana Wołowskiego w Warszawie). 

Księżnej Aleksandry z Steckich Radziwiłłowej. 

Dra Filipa Kincla. 

Państwa Brejnich i całej ich rodziny. 

Księcia Józefa Poniatowskiego; z tego wizerunku jest sztych Johna w Wiedniu wykonany. 

(O nim G. K. Nagler I, 415). 

BERCHNOFF JAN GOTHARD.

Malarz niemieckiego pochodzenia, bawił w Wilnie w drugiej połowie 17go wieku. W kościele tamecznym katedralnym, w kaplicy Ś. Maryi Magdaleny, jest obraz ogromnego rozmiaru Wszystkich Świętych, na którym wykryty napis opiewa, iż go malarzów r. 1690 malował. Obraz ten okazuje wiele śmiałości, ale też zły smak i przesadę w układzie i wykonaniu (Wizerunki i roztrząsania naukowe, Wilno 1838 I, 29-31). Po bokach tego obrazu były dwa inne mniejsze tegoż malarza, Ś. Stanisław i Ś. Kazimierz. Za wszystkie trzy otrzymał w nagrodę złotych sześć set, jak to podają akta kapituły wileńskiej z r. 1697, die 2 octobris f. 594 (Wizerunki i roztrząsania naukowe, Wilno 1838.1, 29-31; tudzież 1840. XIV, 22). W rachunku współczesnym kapitule złożonym, pisany jest Berkoff, W zbiorze rysunków Pana J. I. Kraszewskiego znajduje się mały szkic tuszem na sinym papierze, Merkurego z Kaduceuszem, paletrą i pędzlami w rękach, z napisem u góry: Joannes Gothardus Berchhoff M. K.; z drugiej strony: Vilnae in Litvania A. 1676 (J. I. Kraszewski w Athenaeum z r. 1841. III, 138-9. Tudzież wzmianka w bezimiennym artykule w Wizerunkach z r. 1842. XXIII, 91-92).

BEREZA.

Rodem ze Świeża miasteczka w okręgu Brzeżańskim, kształcił się w sztuce malarskiej w Rzymie kosztem hr. Cetnera. Wróciwszy do ojczyzny, osiadł w miejscu rodzinnem, i malował ze zdolnością wiele portretów i obrazów do kościołów wiejskich. We Lwowie w kościele 00. Franciszkanów były pędzla jego wielkiego rozmiaru dzieła: Narodzenie Chrystusa, Zmartwychwstanie, SS. Paweł i Franciszek Seraficki. Obrazy te w czasie pożaru kościoła r. 1833 zaszłego, uległy zniszczeniu; atoli ostatni odratowany, odnowiony został starannie przemysłem niejakiego P. Wagnera (Gazeta Lwowska z r. 1839 Nr. 40 str. 247), i dotąd zdobi ową świątynię, umieszczony naprzeciw ambony. Na obrazie tym jest podpis: Bereza pinxit 1815. - Bereza zszedł z tego świata r. 1827 w Swieżu. 

Kosztem wojewody Cetnera wysłany na doskonalenie się do Rzymu, po powrocie do ojczyzny bawił jakiś czas u tego pana w Krakowcu. Około roku 1805 odwiedzał go tamże Jan Królikowski malarz, jak to w własnym życiorysie rękopiśmiennym opowiada. Widział on u Berezy kilka kopii w Rzymie przez niego wykonanych, przytem i oryginalne obrazy, z których jeden obstalowany był dla cerkwi unickiej Jarosławskiej. Mówi zaś o nim jako o artyście wyższego rzędu.

Felicyan Łobeski w opisie obrazów po kościołach Lwowskice utrzymuje, iż kościele Bernardyńskim w ołtarzu bocznym pierwszym po prawej stronie, obraz Ś-go Michała podług Guido Reni, jest pędzla Berezy. Atoli obraz ten szpetnie przemalowany, nic z dawnej swej piękności nie zachowuje. (Dodatek do Gazety Lwów, z roku 1853 Nr. 9 str. 36).

BEREŻYCKI. 

Dekorator teatralny Warszawski. Listy dawne płac kassy teatralnej, dochowały o nim wiadomość. Był on dekoratorem w teatrze w pałacu Radziwiłłowskim, od maja 1774 r. do lutego 1776 r., pod antrepryzą Ryxa kamerdynera królewskiego, a dyrekcyą Kurtza. Pobierał miesięcznie zło. 160. Jakie zaś były jego prace i uzdolnienie, wiadomem nie jest. 

W teatrze owym wtedy grywano sztuki w języku polskim, niemieckim, opery po włosku i balety.

BERGER WINCENTY Z FREJSTADU. 

R. 1495 przyjął prawo miejskie w Krakowie, za opłatą wstępnego groszy 15 i poręczeniem dwóch mieszczan krakowskich. „Vincentius Berger de Freystadt pictor, jus habet, pro litera portanda fidejusserunt Lasco tischer et Math, glaser, dedit 15 gross.“ (Z ksiąg miejskich A. Grabowski Skarbniczka str. 41). 

X. BETAŃSKI ANTONI WACŁAW.

Czech z miasta Pragi rodem, był kanonikiem katedry tamecznej, a następnie w Wiedniu nauczycielem dwóch synów cesarzowej Maryi Teressy, Józefa i Leopolda. Przydany do poselstwa wiedeńskiego w Warszawie, umiał tu pozyskać sobie względy hetmana W. Kor. i kasztelana krakowskiego Jana Klemensa Branickiego, który w dobrach swych nadając mu beneficya kościelne, skłonił do pozostania i osiedlenia się w Polsce. Za czasem r. 1783 został biskupem przemyskim, a z ustanowieniem r. 1784 uniwersytetu we Lwowie, mianowany onego pierwszym rektorem magniflcus. Umarł r. 1786 d. 21 stycznia, pochowany na cmentarzu w Brzozowie. 

Biskup Betański był zamiłowany w sztuce malarskiej, dom swój przyozdabiał wybornemi obrazami; nadto sam zabawiał się malowaniem nie bez zdolności. Niektóre jego prace dochowane są w mieszkaniu proboskiem w Tyczynie w obwodzie Rzeszowskim; dwa zaś obrazy ukrzyżowania Chrystusa Pana, jeden w Przemyślu, inny ww. ołtarzu kościoła w Brzozowie. 

(Żywot jego w dziele: Vitae Episcoporum Premisliensium ritus Latini, Viennae 1844 wydane przez biskupa przemyskiego Fr. Xaw. Zachariasiewicza; str. 176-181). 

BEYER HENRYKA, urodzona MINTER. 

Przyszła na świat na Pomorzu w Szczecinie d. 7 marca 1782 r., tamże chowała się w rodzicielskim domu i okazując zdolność do rysunków, otrzymała onych początki od malarza Schmidta. Między latami 1805 a 1811 odwiedzała częstokroć bawiącego w Berlinie brata Karola Fryderyka Mintera, a wtedy uczyła się malowania kwiatów od sławnego w te czasy w Berlinie onych malarza, Godfryda Wilhelma Volker, dyrektora fabryki porcellany i professora w Akademii. R. 1811 przybyła panna Minter do Warszawy, do starszego brata swego Wilhelma wówczas w wojsku xięstwa warszawskiego kapitana inżynieryi. Odtąd Warszawa stała się jej zamieszkaniem stałem, a Polska drugą ojczyzną. Roku 1813 wyszła za mąż, za Wilhelma Beyera naczelnika w Dyrekcyi Loteryi, który po sześciu latach pożycia obumarł ją roku 1819, pozostawiając przy szczupłych zasobach z trojgiem drobnych dziatek. Poznała wkrótce matka troskliwa, że do należytego wychowania synów, nie wystarczą jej posiadane dochody; przypomniała sobie przeto uprawianą dawniej sztukę, postanowiła zostać artystką. Wzięła się też gorliwie do pracy, i za czasem przy radach brata Karola Mintera a zwłaszcza professora A. Brodowskiego, lat parę w domku jej na Lesznie szczęśliwym trafem mieszkanie trzymającego, osięgła w sztuce znamienitego usposobienia. 

Już r. 1821 widziano na wystawie warszawskiej obraz jej kwiatów olejno malowany, który pozyskał jej nagrodę w medalu brązowym kl. I, jako zachętę do postępowania w zawodzie. 

R. 1823 dała na wystawę pięć obrazów kwiatów, a te uwieńczone już zostały medalem złotym, z wyrażeniem w reskrypcie Ministra oświecenia: „W ocenieniu zalet tego dzieła (owych 5 obrazów), uznaje deputacya dobry smak w układzie, świeżość kolorytu, wykończenie szczegółów i ogólną harmonię." 

Na wystawie z r. 1825 cztery jej obrazy kwiatów nagrodzone znowu zostały złotym medalem; reskrypt ministeryalny takie co do nich przydaje zdanie: „Obraz pod Nr. 30 szczególniej zwrócił uwagę deputacyi przez miękkość pędzla, łagodny koloryt i doskonałe naśladowanie natury, które najwięcej go zaleca." 

Na wystawach z lat dalszych, oglądano takoż prace pani Beyer, jednające jej zawsze upodobanie powszechne. Tak na wystawę z roku 1828 dała cztery obrazy olejne wazonów z kwiatami; r. 1836 kwiatów i owoców różnych obrazów dziewięć; r. 1838 podobnych kompozycyi obrazów dziesięć; wreszcie r. 1841 obrazów własnego pomysłu pięć. 

Obok tak licznych prac malarskich, pani Beyer trudniła się bezprzestannie dawaniem godzin w mieście licznym uczennicom. R. 1821 otworzyła była nadto szkołę malarską dla osób płci żeńskiej, w mieszkaniu swojem w pałacu Olbromskich na Senatorskiej ulicy. Szkoła ta jej istniała ciągle i później do r. 1833, przeniesiona w końcu do domu Raszkiego. 

Domierzywszy lat sędziwych, po krótkiej chorobie, zgasła Henryka Beyer w Chrzanowie majętności syna pod Warszawą, w d. 24 października r. 1855- Przewieziona do kaplicy przy warszawskim cmętarzu ewangelicko-reformowanym, tamże jest pochowana. 

Zalety utworów artystki, wykazane w sądach deputacyi wystaw warszawskich, przywiedliśmy w dosłownych wypisach. Jakoż prace jej wabią niewymownie oko ogólnym wdziękiem, smakiem W układzie, miękkością pędzla, łagodnością kolorytu, prawdą w wiernem naśladowaniu natury. Pilne a bezprzestanne studya, doprowadziły ją do tak wysokiego uzdolnienia; pozostała po niej ogromna teka, tak olejnych jak akwarellą odrabianych studyów z natury kwiatów i owoców, często w ogrodzie botanicznym z rosnącego krzewu zdejmowanych, świadczą o niezmordowanej usilności ciągłego doskonalenia się. 

Jako nauczycielka, położyła niemałe w kraju tutejszym zasługi, nietylko ukształceniem wielu odznaczonych uczennic, lecz nadto rozpowszechnieniem pomiędzy płcią piękną, tyle dlań w życiu powabu i osłody niosącego sztuk zamiłowania. W rzewnem uczuciu żalu i przywiązania, przy zwiezieniu zwłok mistrzyni, uczennice jej drogę cmętarza, całą kaplicę i katafalk, zasłały owem zmarłej prawdziwem godłem, kwiatami. 

Po śmierci artystki, pozostałe liczne jej obrazy poszły w majątkowych działach na sprzedaż publiczną: część znaczną nabył syn, uczony numizmatyk i fotograf p. Karol Beyer; kilka też ubogaciło zbiór piszącego. 

BIELAWSKI.

Malarz lwowski portretowy, żył przy końcu wieku 18go. Malował bardzo wiele portretów, które dziś natrafiać można po różnych domach; lecz wyjąwszy pamiątek rodzinnych i strojów zeszłego wieku, żadną inną wartością nie odznaczają się. 

BIELAWSKI E. 

Pracował w drugiej połowie 18 wieku w Lwowie, gdzie malował obrazy kościelne do cerkwi Wołowskiej. Zarazem robił portrety. 

Jest jego wizerunek Franciszka Szeptyckiego stolnika lwowskiego, z podpisem malarza i datą r. 1778 Febr: we Lwowie. 

Malarz inny Lwowski tego nazwiska, którego przytoczyliśmy w tomie I, pisał się T. Bielawski.

W pałacu Arcy-biskupa Ormiańskiego w Lwowie, cztery portrety Arcy-biskupów: Wartana Hunaniana ♰ r. 1715, Jana Tobiasza Augustynowicza ♰ d. 31 Lipca 1751 roku, Jakuba Stefana Augustynowicza ♰ d. 11 Stycznia 1783 r. i Jakuba Tumanowicza ♰ dnia 2 Września r. 1798, noszą z tyłu podpis Bielawski pinxit i rok 1801 i 1802. (F. Łobeski Opis obrazów w kościołach Lwowskich, Dodatek do Gaz. Lwów, z r. 1853 Nr. 6 str. 23). 

W zbiorze obrazów X. Kanonika Axentowicza w Lwowie, jest tegoż malarza Sybilla. (Tamże str. 24). 

BIELKIEWICZ.

Uczeń wileński Fr. Smuglewicza. Około r. 1820 malował przedmioty historyczne nie bez zalety. Między jego robotami odznaczała się Safo, wielkości naturalnej. Później wyjechał na Wołyń, i poświęciwszy się muzyce, z której uczenia utrzymanie znajdywał, zaniechał podobno zupełnie malarstwa. 

(Wzmianka w Tygodniku wileńskim z r. 1820. X, 149. - Wspomnienie W. Smokowskiego w Athenaeum z r. 1847 I, 162- 3). 

BIELSKI WOJCIECH. 

Malarz z Krakowa, pracował przy kollegiacie w Kielcach r. 1765. 

(Z notat p. Żegoty Pauli)

BISALDI FRANCISZEK.

Malarz osiadły w Krakowie, starszy cechu malarzy tego miasta r. 1603, akta radzieckie ks. 21/32 str. 437; wspomniany jeszcze w tychże aktach r. 1605.

BLANK ANTONI.

Malarz historyczny, przedmiotów religijnych i portretowy. Przyszedł na świat d. 6 maja 1785 r. w Olsztynie w Warmii. W dziecinnym wieku osierocony, bez majątku, znalazł opiekę w dobroczynności współobywatela. Przez tego przeznaczony początkowo do stanu duchownego, następnie do nauki prawa; lecz przyrodzona skłonność do malarstwa, inne mu powołanie wskazywała. Oddany przeto w Warszawie pod kierunek J. Kosińskiego miniaturzysty, przy którym z wielką pilnością sposobił się. R. 1808 pobyt króla saskiego w Warszawie ułatwił mu dostanie się do Drezna do tamecznej akademii sztuk, gdzie pracował niezmordowanie z nauk Grassego korzystając. W trzecim roku pobytu w Dreźnie, otrzymał zlecenie od królowej zrobienia portretu króla Fryderyka Augusta, który tak mu się uda ł, ze pochwałę królowej i hojne wynadgrodzenie, a w skutek tego dalsze liczne obstalunki portretów zjednał. Przytem trudnił się wiele starannem kopiowaniem znamienitszych dzieł galleryi drezdeńskiej, z pomiędzy których odznacza się kopia Magdaleny Corregia. R. 1815 wrócił do Warszawy i zajął się naprzód malowaniem wielu portretów, następnie zaś podejmował wyższe twory historyczne i kościelne. R. 1817 mianowany professorem malarstwa w uniwersytecie warszawskim, którą to posadę piastował chlubnie aż do zamknięcia tej szkoły. Umarł w Warszawie d. 20 lutego 1844 r., licząc lat 58, pochowany na Powązkach. 

Celniejsze obrazy Blanka:

1. Bóg Ojciec błogosławiący pracy robotników (r. 1818 z polecenia księżnej Izabelli Czartoryskiej). 

2. Niewiasta z Kanai przed Chrystusem. 

3. Katona dysputa; miara łokci 3-2½. 

4-5. ŚŚ. Piotr i Paweł. - Ś. Katarzyna. Dwa te obrazy obstalowane r. 1822 przez biskupa warmińskiego księcia Hohenlohe dla kościoła w Roesel w Warmii. 

6. Chrystus Pan ukrzyżowany. W kaplicy tow. dobroczynności w Warszawie. 

7. Przemienienie Pańskie; do kościoła na Wołyń. 

8. Edyp w Kolonos. 

9. Poślubienie S. Weroniki Chrystusowi, dla xx. Kapucynów w Warszawie. 

10. Trójca Święta., dla kościoła xx. Bazyljanów w Warszawie na Podwalu. 

W ostatnich latach malował różne obrazy do cerkwi greckich w Suwałkach, Radomiu, Jabłecznie, Drohiczynie. 

11-12. W Pałacu Skierniewickim sufit sali wyobrażający Jutrzenkę, zaś w tamecznej kaplicy obrazy na suficie. 

Portrety: 

13. Fryderyk August, król saski ks. warszawski (w Dreźnie). 

14. Andrzej Horodyski Referendarz Stanu. 

15. Anna z Ledóchowskich Czapska wojewodzina malborgska ♰ d. 25 lutego 1837 r. w Warszawie licząc lat 90 wieku. 

16. Helena Chrapowiecka z Suffczyńskich kasztelanowa mścisławska, ♰ 8 lipca 1832 r. w Warszawie licząc lat 77 wieku. 

17. Karol Ferdynand Wojda, Prezydent m. Warszawy, Radzca Stanu, później Senator, otoczony rodziną (♰ w Warszawie d. 21 lutego 1846 r. mając lat 74); obraz familijny. 

18. Cesarz i Król Aleksander I, w wielkości naturalnej; dwukrotnie dla ówczesnej Kom. Oświecenia i dla Tow. Przyjaciół Nauk. 

19. Cesarz i Król Aleksander I, do kolan; powtórzony kilkakrotnie. Jeden był w sali senackiej, inny w sali Towarzystwa Warsz. Przyjaciół Nauk. 

20. Stanisław hr. Potocki, Prezes Senatu, Minister Oświecenia. Jest w Willanowie, inny był w sali senackiej mniejszej. 

21. Abraham Stern, Członek Tow. Przyjaciół Nauk, zmarły w Warszawie d. 3 lutego 1842 r. w wieku lat 73. Miara cali 52-39 (u piszącego). Dzieło naczelne, zaszczyt malarzowi czyniące; z niego sztychował J. Piwarski. 

W kopiach umiał zbliżać się bardzo do oryginałów, ztąd tez kopie jego są cenione.

R. 1835 zajął się Blank ułożeniem i spisaniem galleryi obrazów po zmarłym księciu Michale Hieronimie Radziwille wojew. wileńskim pozostałej, a w pałacu letnim Królikarni pod Warszawą, w części zaś w Nieborowie znajdującej się. Spis ten krytyczny wyszedł r. 1835 w Warszawie, obejmujący str. 145 prócz regestru. 

BLECHOWSKI MARCIN.

R. 1651 starsi bractwa Męki Pańskiej przy kościele Ś. Franciszka w Krakowie, sprawili obraz do w. ołtarza w kaplicy Męki Pańskiej w tymże kościele, który malował Marcin Blechowski. Obraz ten malowany był na blasze cynowej, a malarz wziął za robotę swą złotych poi. 178. Ten obraz zgorzał r. 1655. Wiadomość powyższą z akt rzeczonego bractwa wyczerpał Ambr. Grabowski (Starożytności hist. polskie, Kraków 1840. I, 156-158). 

W zbiorze rycin arcy-księcia Karola w Wiedniu odziedziczonym po księciu Albercie Cieszyńskim, mają być ryciny Blechowskiego, może tego samego artysty (Rozmaitości Lwowskie zr. 1834 N. I, str. 7). Miał być jeszcze malarz Jakób Blechowski.

R. 1655 był starszym krakowskiego cechu malarzów, a jako taki użyty do urzędowego oszacowania zbioru obrazów po Janie Pavioli rajcy krako. pozostałych. Na akcie tym podpisał się d. 15 lutego 1655 r. Marcin Blechowski malarz krak. (Akt radzieckich Ks. Nr. 40 str. 693; z niej A. Grabowski Skarbniczka str. 61-63).

BLOCK JAKÓB REUGERS.

Urodzony w Gouda, w młodym wieku podróżował do Włoch poświęcając się sztuce malarskiej. Obok niej doskonalił się w matematyce, a malował wyborne architektury. Rubens widząc jego dzieła, uznał go za najlepszego malarza niderlandzkiego perspektyw i architektur. W późniejszym czasie trudnił się on wyłącznie budownictwem wojennem. Król polski, zapewne Zygmunt III, wziął go do służby swej wojskowej, a wkrótce pozyskał monarchy tego szacunek i względy; lecz opuścił tę służbę, widząc ze wzbudza w innych zawiść. Następnie wszedł w służbę arcyksięcia Leopolda, w której postradał życie około r. 1630 przy twierdzy Winnoxberge, spadłszy w wodę z koniem. 

(Arnol. Houbraken, żywoty malarzy flamandzkich, po holendersku 1718. - L. Moreri, Ie grand diction, histo. 1759 fol. II, 512.- G. K. Nagler I, 532). 

BNIAK STANISŁAW. 

W mieście Krakowie zrodzony, przyjął tu r. 1486 prawo miejskie, przyczem jako miejscowy wolny był od opłaty. Stanislaus Bnyak pictor jus habet, nil dedit quoniam hinc ortus. (Z akt miejskich A. Grabowski Skarbniczka str. 41).

BOGDANOWICZ GRZEGORZ. 

Ormianin Lwowski. Powiada o nim X. Sadok Barącz (Ormianie str. 82), oparty na aktach miejskich Lwowskich, iż r. 1675 zatem za króla Jana III, był sługą i żołnierzem królewskim, a trudnił się takoż malarstwem. Roku 1685 wygodził miastu Lwowu w sprawach Ormiańskich summą złotych 1000. R. 1692 powierzono mu urząd gospodarstwa hetmana polnego koronnego. Tyle o nim X. Barącz; atoli jakie były te jego zatrudnienia malarskie i przy jakiem uzdatnieniu, tego wcale nie wymienia. 

BOGUSZ PAWEŁ.

Ormianin we Lwowie osiadły, o którym jako też o jego artystowskiej rodzinie, przechowały niejakie wiadomości akta m. Lwowa radzieckie. Jest on w nich już wzmiankowany pod r. 1600, zaś r. 1613 jako zmarły. Żoną jego była Elżbieta Axentowiczowna, z której pozostawił dwóch synów Szymona i Jana, obu podobnie malarzy, tudzież dwie córki malarzom takoż poślubionych, Katarzynę wydaną za Stanisława Alexandrowicza i Elżbietę zaślubioną Stanisławowi Sławkowi. 

(Z notat p. Żegoty Pauli). 

BOGUSZ, BOGUSZOWICZ SZYMON.

Syn starszy poprzedniego, wzmiankowany w aktach radzieckich lwowskich pod r. 1605: Simon Boguszowie artis pictorum socius. 

Widzieliśmy go pod r. 1605 wzmiankowanego w aktach radzieckich Lwowskich, jako towarzysza sztuki malarskiej, artis pictorum socius. X. Barącz (Ormianie str. 87), czerpiąc w Księgach Acta judicii Armenorum Leopol. 1611 ad 1615, VIII str. 8, w Tab. magistr. Lwów., powiada że Szymon Boguszowicz r. 1611 jeździł do Moskwy, dla odznaczenia zdolności swej w malarstwie. R. 1644 d. 12 Marca zapisał Kościołowi miejskiemu Ormiańskiemu kamienicę własną we Lwowie (z akt Kapituły Orm. Lwów.).

BOGUSZ JAN. 

Syn wtóry Pawła, w aktach radzieckich lwowskich wspomniany pod r. 1605: Jan Boguszowic pictor. 

BOGUSZE. 

X. Sadok Barącz w dziele o Ormianach w Polsce str. 87, mówi że Bogusza rodzina Lwowska Ormiańska, byli malarzami w Lwowie całym rodem od r. 1579. „Zatrudnienie to przechodziło od ojca do syna jakoby w spuściźnie. Musieli celować w tej sztuce, gdyż mieli znaczny majątek/' Z pomiędzy nich przywiedliśmy Pawła i dwóch tegoż synów Szymona i Jana, a zdaje się iż byli i dawniejsi. 

BOGUSZEWSKI KRZYSZTOF ALEKSANDER.

W kościele katedralnym poznańskim, w kaplicy Gorków, znajduje się jego piękny obraz malowany jak świadczy napis w r. 1626, podług myśli dziekana poznańskiego Łętowskiego. Dalsza wiadomość, o tym malarzu zostaje do dochodzenia.

O tym malarzu i jego obrazie w katedrze Poznańskiej, była już mowa w tomie obecnym str. 139. Uzupełnienie wiadomości podaje p. Alexander Lesser zwiedzający Poznań, w artykule zamieszczonym w Gazecie Poznań, z d. 2 Listopada 1856 roku, a powtórzonym w Kronice Warsz. z d. 24 Grudnia 1856. 

Obraz rzeczony malowany na drzewie, przedstawia Legendę Ś-go Marcina. „Wyobrażenie to, mówi p. Lesser, jest dość osobliwe, bo czyto z niewiadomości archeologicznej, czy też dla dobitniejszego przedstawienia nabożnym widzom tego zdarzenia, artysta ubiory osób i miejscowość obrał sobie prawie współeczne. W górnej części ukazuje się Chrystus z płaszczem Ś-go Marcina, otoczony licznym chórem Aniołów. W dali jest miasto obszerne z ozdobnemi kościołami, w pośrodku którego wznosi się ratusz z krużgankami i wieżą wysoką; z przodu brama bardzo ozdobna i mury miasta otoczone wodą zamarzniętą. Tutaj liczne rycerstwo uzbrojone, z chorągwiami do miasta wjeżdża na czele którego piękny młodzian, przedstawiający Ś-go Marcina, spotyka obnażonego żebraka którego litościwie otula, ucinając połowę swego płaszcza. Scena ta naiwnie i z wielkiem uczuciem jest przedstawiona i przypomina styl malarstwa naszego za króla Zygmunta III, ... co też podpis łaciński u dołu obrazu umieszczony potwierdza, albowiem brzmi on jak następuje: Wielmożny Marcin Lentowsky Opat w Paradyżu Sekretarz Królewski, obraz ten swego patrona do kościoła w Paradyżu fundował (zkąd też obraz pochodzi), a malował go Krzysztof Alexander Boguszewski dnia 12 Września 1628 roku. Pod tym napisem znajduje się mały herb krzyża srebrnego, po bokach którego dwa półksiężyce srebrne na polu czerwonem z literami artysty K. A. B. Przy dalszem rozpatrywaniu, ukazuje się przy rycerstwie na chorągwi tylnej orzeł dwugłowy cesarski, zaś na przedniej herb z pastorałem przez Aniołów trzymany, a otoczony głoskami M. L. A. P. S. S. R. M., co znaczy: Martinus Lentowsky Abbas Paradisiensis Secretarius Sacrae Regiae Majestatis, Na ozdobnej bramie znajduje się dwa razy tarcza herbowa z trzema literami i koroną królewską; może to jest herb króla Walezego, a miasto zdaje się jedno z krajowych przedstawiać, może nawet Poznań ówczesny z ratuszem, który zbudowany 1508, widocznie był częściej był odnawiany, nawet przebudowany."

BOJA STANISŁAW.

W Kapliczce na Prądniku pod Krakowem, w jednym z ołtarzów, jest obraz nie bez zalet: Biczowanie Chrystusa Pana, na którym wyrażony rok 1604 i podpis malarza: „Stanislaus Boja pinxit.” Wyśledził gorliwy starożytności krajowych badacz p. Józef Łepkowski. 

BONVICINI. 

Malarz portretowy, który jakiś czas przebywał w Warszawie za czasów Stanisława Augusta, i wizerunek tego króla malował, za którym znany sztych J. E. Nilsona, (C. H. de Heineken, Diet, des artistes, Leipzig 1789. III, 167).

BOROWSKI GASPAR.

Zięć Antoniego Smuglewicza. Był uczniem w uniwersytecie wileńskim Franciszka Smuglewicza; ten widząc młodzieńca pracowitość, a upatrując w nim zdolność, wyjednał dla niego u kilku osób zamożnych zasiłek pieniężny, który posłużył Borowskiemu do wyjazdu do Paryża, końcem dalszego doskonalenia się w sztuce. Rok tam zabawił, lecz dla braku dalszych funduszów i opieki, przy nastąpionej zwłaszcza śmierci Smuglewicza (1807 r.), wrócić musiał do Wilna z niewielką z podróży korzyścią. Był jakiś czas nauczycielem rysunków w Wilnie, a około r. 1820 malował przedmioty historyczne w rodzaju Smuglewicza, nie bez zalety, lubo z pewną niedbałością zwłaszcza w naśladowaniu natury. Potem uzyskał posadę nauczyciela rysunków w Kownie, zkąd po niejakim czasie przeniesiony do Białegostoku, i tam stale zamieszkał. 

(Wzmianka Ossolińskiego w Czasop. lwowskim z r. 1828 I, 125. - Wzmianka w Tygodniku Wileńskim z r. 1820. X. 149. - Wspomnienie W. Smokowskiego w Athenaeum J. I. Kraszewskiego, Wilno 1847. I, 156-159).

BORTKIEWICZ.

Malarz lwowski, uczeń Rejhana ojca; posiada! wiele zdolności, malował jednak najwięcej pokoje po znamienitszych domach. Oddawszy się trunkowi, umarł w biedzie około r. 1820 w Drohobyczy, w okolicach tamtych przebywając ku schyłkowi życia. Malował wcale zaletne portrety. 

BORZYKOWSKI. 

Żyjący w pierwszej połowie 17 wieku, za czasów króla Zygmunta III; malował portrety dla prymasa Stanisława Łubieńskiego, na którego dworze zostawał i pracował. Okazuje się to z własnych słów prymasa Łubieńskiego w liście pisanym d. 25 lutego 1630 r. z Wyszkowa do wojewody łęczyckiego (?), w którym tak się wyraża: „Konterfekt królewicza JMci ma mi poprzódy przemalować Borzymowski, który teraz w Gdańsku musi prima idea do czasu przy ranie zostać, którą ja odesłać nie zaniedbam.” (Odszukał mąż uczony Alexander Batowski w rękopiśmie listów tegoż prymasa Stan. Łubieńskiego, w księżnicy zakładu imienia Ossolińskich w Lwowie). 

BOSSOWICZ STEFAN.

Malarz Warszawski. W lustracyi miasta Starej Warszawy w r. 1754 przez J. J.Dawidsona sporządzonej, a w głównem archiwum król, polskiego przy aktach dawnych miejskich Ks. 940 str. 23 znajdującej się, przywiedziony jest ten malarz, jako mieszkający przy ulicy Nowomiejskiej w domu Adama Cytulego szewca.

BOURGEOIS de PIERRES FRANCISZEK (Sir Francis). 

Anglik urodzony w Londynie około r. 1756, poświęcił się naprzód stanowi wojskowemu, lecz go potem odstąpił dla sztuki, w której się doskonalił pod Loutherburgem, iw niedługim czasie znaczne postępy uczynił. Został członkiem akademii królewskiej w Londynie, i otrzymał order zasługi. R. 1791 wszedł w służbę króla Stanisława Augusta jako malarz gabinetowy, a król ceniąc jego zdolność, wyniósł go do stanu szlacheckiego. Następnie wrócił do swojej ojczyzny i został malarzem krajobrazowym króla angielskiego, który mu otrzymane w Polsce szlachectwo zatwierdził. Żył jeszcze r. 1815. 

Celował w krajobrazach, w których ściśle trzymał się natury. Doświadczał się także w przedmiotach historycznych, ale z mniejszem już powodzeniem. Jest dokładnym i poprawnym rysownikiem; wadą częstą jego prac, był brak w całości harmonii. 

(K. G. Nagler. II, 91).

BOY ADOLF.

Malarz gdański 17go wieku. Robił portrety i krajobrazy; lecz był mniej ceniony od współczesnego Daniela Schulza, w którego rodzaju malował. Umarł r. 1677. - Jego roboty mały portret znajdował się w Gdańsku w galleryi D. Schwarza. Z jego portretów wiele sztychowano. Do dzieła Jana Heweliusa Machina Coelestis, pars prima, Gedani 1673 fol., tudzież pars posterior Gedani 1679, piękna rycina tytułowa z jego rysunku, sztychowaną była przez J. Falcka. Podobnież do dzieła J. Heweliusza Selenografia sive Lunae descriptio, Gedani 1647 fol. rycina tytułowa J. Falcka jest z rysunku A. Boya. Nadto z jego rysunku są ryciny J. Allen przy dziełach Heweliusza: Epistolae II... Gedani 1654 fol.; Dissertatio dcnativa Saturni facie, Gedani 1656 fol.; Mercurius in sole visus Gedani..., Gedani 1662 fol.; Annus dim actericus, Gedani 1685, fol. 

(Piszą o nim: I. R. Fuessli 1779 fol., str. 101. - J. Bernoulli, Reisen, Leipzig 1779. I, 293. - G. K. Nagler, II, 98). 

Malarz ten w Gdańsku wiele zajęty, znajdował takoż w Oliwie przez czas dłuższy zatrudnienie, a musiał tam niemało pracować dla opala Kosowskiego, kiedy od niego udarowany został domem mieszkalnym, o czem znajduje się wzmianka w aktach hipotecznych Oliwskich. (T. Hirsch, das Kloster Oliva, Danzig 1850 str. 35). 

Z jego portretu Sweicklera konsula gdańskiego, cytował r. 1668 Jan Bensheimer. Niemniej za jego rysunkiem emblematów sztuk siedm. 

W. Hondius sztychował z jego rysunku r. 1649 dużą thezę przypisaną Janowi Kazimierzowi królowi. (C. H. de Heineken, Diet, des artistes 1789. III, 284). 

Atoli najwięcej sztychów z prac jego wykonywał Jeremiasz Falek. Prócz przytoczonych poprzednio kart tytułowych do dzieł Heweliusza, wizerunki: Konstantego Ferbera konsula gdańskiego, Joachima Mochingera pastora u S. Katarzyny, Stuviusa Dantiscana, postać duchownego nad grobem. Nadto inne ryciny: Piramides ante fores Regii hospitii 1646; Areus circa festivitatem 1646; Brama tryumfalna na wjazd Maryi Ludwiki Gonzagi r. 1646, w dwóch rycinach; wreszcie kilka kart tytułowych do dzieł, Monita Politico-moralia Max. Fredry 1664; Kobieta z koroną w ręku i księgą na kolanach, a zapewne i inne. 

W czasie przejazdu przez Gdańsk królowej Maryi Ludwiki Gonzagi  r. 1646, a wspaniałego przyjęcia jej przez toż miasto, brama zwana zieloną była przyozdobioną pięknemi wizerunkami wykonanemi na ten cel przez A. Boya. Po jednej stronie bramy był wizerunek króla Władysława IV w ubiorze żałobnym, król stojący przy stole na którym złożone insignia monarsze: tudzież obraz drugi Kupido trzymający portret jakby żywy królowej Maryi Ludwiki. Z drugiej strony bramy para królewska siedząca, na tronach w strojach koronacyjnych, a podająca sobie ręce, pomiędzy niemi Amorek, w górze Geniusz trzymający dwie korony. Nad bramami mniejszemi były takoż wizerunki Władysława Jagiełły, Kazimierza Jagiellończyka, Zygmunta I i Zygmunta III. (Z współczesnego opisu przybycia do Polski królowej Maryi Ludwiki: Einzug der Ludovica Maria Gonzaga Braut des Kónigs Vladislaus IV von Polen, nach Danzig u. Warschau, von Adam Jacob Martini. Gedruckt in Danzig 1646).

BRENNA.

Rzymianin, biegły budowniczy, a zarazem i malarz; robił zwłaszcza piękne obrazy architektur i ścienne arabeski alfresco. Jakiś czas bawił w Warszawie za panowania Stanisława Augusta. Następnie wyniósł się do Petersburga, gdzie już r. 1801 znakomite budowle wystawił, a mianowicie wykończył budowę kościoła Izaaka w r. 1802. Mianowany był budowniczym nadwornym Cesarskim, później Radzcą Stanu. R. 1814 żył jeszcze. 

(Wzmianka Fr. Bacciarellego w Rozmaitościach do Gazety Korresp. Warsz. z r. 1819 Nr. 41 str. 108. - G. K. Nagler. II, 125 - S. Ciampi, Bibliogr. critica, Firenze 1839. II, 245). 

BROCKI WAWRZYNIEC.

Malarz i mieszczanin Krakowski. R. 1745 był mistrzem cechu malarskiego, a jako taki należał do jego reformy i poddania pod zarząd akademicki, akt po temu wraz z innymi malarzami podpisał. R. 1747 wpisany w album uniwersyteckie. (Ustawy cechu w końcu tego tomu). 

Dalszy bieg jego żywota, a usposobienie w sztuce i prac rodzaj, nie są nam wcale wiadome. 

BRODA PIOTR. 

Malarz i ławnik miasta Starej Warszawy. R. 1508 feria sexta in crastino festi Sancti Laurencii, wraz z innymi urzędnikami miejskimi, sporządzał akt urzędowego działu majątku po niegdy Mikołaju Kobiałce pozostałego. Miał Broda dwóch synów: Konstantego, któremu w roku 1509 feria quarta ante festum Sti Bartholomaei dom z ogrodem na przedmieściu w Warszawie ustąpił, i Józefa który został Augustyanem, a wtedy zrzekł się na rzecz brata Konstantego roku 1520 feria sexta in vigilia Conceptionis Sacratissimae Virginis Mariae, części swej mienia po rodzicach na niego przypaść mogącej. (Akta miasta Starej Warszawy Ks. I niefoliowana, pod datami przywiedzionymi). 

R. 1519 Piotr Broda malarz z synem Konstantym zeznali, iż zostali zaspokojeni z summy 20 kop groszy w półgroszkach, pożyczonych przedtem Ulrychowi Frescher mieszczaninowi warszawskiemu: Akta m. Starej Warszawy Ks. 529 niefoliowana, pod datą feria sexta in vigilia festi Sanctae Helizabeth. 

BRODOWSKI ANTONI.

Znakomity malarz historyczny i portretowy. Urodzony w Warszawie r. 1784, w dziecinnym już wieku objawiał zdatność do sztuki, w której następnie celował. Będący podówczas w Warszawie malarz Leicher i sztycharz a zarazem malarz Kappeller, dostrzegli tę przyrodzoną w nim zdolność, i pierwsi rozwinęli ją nauką do wieku zastosowaną. Następnie zajmował się jego wykształceniem rzeźbiarz Pink. Jednak pierwsze wychowanie Brodowskiego nie miało skierowanej dążności do wyłącznego poświęcenia się sztuce: skłonność ku niej i wrodzoną sposobność sam w młodocianym wieku udoskonalał, więcej wszakże jako amator aniżeli artysta. W r. 1805 wyjechał do Francyi, gdzie przez lat trzy bawił, i w Paryżu pod malarzem miniatur Augustin tego rodzaju malowania uczył się, w którym niepośledniej dostąpił biegłości. Za powrotem do kraju trudnił się jakiś czas jako amator robieniem miniatur; lecz ten zdrobniony rodzaj nie odpowiadał wyższym jego zdolnościom, zarzucił go tez i wziął się na nowo do rysunków i kompozycyj. Wkrótce prace Brodowskiego zwróciły uwagę znawców, a w r. 1809 izba edukacyjna wysłała go na koszt rządu do Paryża, gdzie pod Gerardem rozpoczął naukę malarstwa historycznego. Pięć lat ciągłej pracy pod sławnym mistrzem postawiły go na wysokim stopniu udoskonalenia, a tak uzdatniony wrócił do ojczyzny. Pierwsza wystawa sztuk pięknych w Warszawie r. 1819, dała mu pole do okazania obok kilku portretów, wielkiego obrazu historycznego Gniewu Saula, który jednozgodne znawców uzyskawszy pochwały, najwyższą wystaw nagrodę otrzymał. Niebawem mianowany został professorem malarstwa przy uniwersytecie warszawskim, następnie zaś r. 1822 wezwany do grona towarzystwa przyjaciół nauk. Posadę professora piastował do końca istnienia uniwersytetu, i na niej położył największe zasługi, tak w trafnem sposobieniu początkowem uczącej się pod nim młodzieży, jak w dalszem kierowaniu postępami onej na drodze czysto i głęboko pojmowanej sztuki. Jednał też powszechne uczniów swych poważanie i miłość, nabywając je słodyczą, szczerością rad i ojcowskiem około każdego zajęciem się: ubiegły czas nie osłabił tych uczuć, a pamięć mistrza nie przestaje być dotąd szczególnego uczniów uwielbienia przedmiotem.  

W biegu kilkunastoletniego życia artystycznego, pomimo najwyższego zamiłowania sztuki, wzniosłego jej rozumienia i obszernych wiadomości, nie wiele dzieł po sobie zostawił , raniej daleko, aniżeliby po niepoślednich zdolnościach spodziewać się i życzyć wypadało. Wielka osobista skromność, samemu sobie niedowierzanie, stan chorobliwy natężeń pracy nie dozwalający, w części zaś może niekorzystne ówczesne dla artystów czasy, w których zbyt rzadkie były miłośników zachęty i obstalunki: te są zapewne powody nielicznych prac Brodowskiego. Atoli za to wykonane przez niego dzieła odznaczają się wykończeniem, czystością smaku, poprawnością rysunku i szczególnie pięknym kolorytem. Długiemi cierpieniami nękany uległ im przedwcześnie, w 48 roku życia opuścił świat ten w Warszawie d. 31 marca 1832 r. pochowany na cmętarzu powązkowskim. 

Obok artystowskiego powołania, był zarazem Brodowski zdatnym urzędnikiem, naprzód w wydziale sprawiedliwości pod ministrem Łubieńskim, później w wydziale spraw wewnętrznych przy boku ministra Mostowskiego. Gruntowna nauka, umysł objęty i wielka w językach biegłość, otwierały mu i w tym zawodzie drogę do świetnego wywyższenia się. R. 1815 ozdobiony został orderem Ś. Stanisława 3-ciej klassy. W pożyciu łączył rzadkie przymioty duszy, z łagodnością i obejściem wyższych społeczeństw człowieka cechującem. Szczególnością jego było, iż rysował ręką prawą, a malował zawsze lewą.

Brodowski wykonał cztery tylko wielkie obrazy historyczne: 

1. Gniew Saula na Dawida. Obraz ten prócz najwyższej nagrody wystaw sztuk pięknych, uzyskał malarzowi pochlebny list od ministra sekretarza stanu w imieniu monarchy napisany, a z polecenia cesarza i króla Aleksandra I rzeczony obraz zakupiony został do zbioru uniwersyteckiego za summę złp. 10,000. Miara cali 156-120. (Jest w zbiorach publicznych warszawskich). 

2. Edyp prowadzony przez córkę Antygonę. Osoby wielkości naturalnej; dzieło naczelne malarza (u Radzcy Stanu Popławskiego w Warszawie. - Szkic olejny głowy Antygony u hr. Fryd. Skarbka). 

3. Hektor wyrzucający gnuśność Parysowi w obec Heleny. Ten obraz niezupełnie wykończony, nieszczęśliwym przypadkiem uszkodzony został; przywrócony przecie jest do pierwotnego stanu. Miara cali 108-127. (U piszącego). 

4. Nadanie dyplomu przez cesarza i króla Aleksandra l ustanowienia uniwersytetu warszawskiego. Obraz ten przechowuje w wielkości naturalnej wizerunki Cesarza, ministrów Stan. Potockiego i St. Staszica, tudzież składu ówczesnych professorów uniwersytetu. (W zbiorach publicznych warszawskich. - Szkic olejny niewykończony tego obrazu u piszącego). 

Obok tych wielkich utworów zamieścić należy Parysa siedzącego z lirą w ręku, w czapce frygijskiej na głowie; figura po kolana, wielkości naturalnej. Obraz bardzo pięknie wykonany jeszcze w Paryżu. (Własność pani Osińskiej w Warszawie). 

Portrety Brodowskiego malowane są z godną podziwienia zdatnością, a rodzaj w nich malarza dotąd zaszczytnie się odznacza. W ogóle liczba onych zaledwie dochodzi czterdziestu.

1. Józef Sułkowski, Adjutant gen. Bonapartego, zabity pod Kairem w Egipcie d. 21 września 1798 r. (u piszącego). Miara cali 26-22. 

2. Książę Dominik Radziwiłł, ordynat Nieświezki i Ołycki, w całej postaci, w mundurze pułkownika 8-go pułku ułanów Ktwa Warsz.; ♰ r. 1813 w 28 roku życia we Francyi w Lauterce, w skutek odniesionych ran tknięty apopleksyą, zwłoki jego przewiezione do grobów rodzinnych w Nieświeżu. 

3. Adam Krasiński biskup Kamieniecki, w całej postaci siedzący (u hr. Winc. Krasińskiego); ♰ 1800 w listopadzie, w Krasnem w ziemi Ciechanowskiej, lat 88 wieku licząc. 

4. Michał Krasiński, marszałek generalny konfe. barskiej, podkomorzy różański, w całej postaci (u hr. Winc. Krasińskiego).

5. Jan Krasiński, starosta Opinogórski, w całej postaci: obraz zaczęty przez A. Brodowskiego, dokończony przez Al. Kokulara. (u hr. W. Krasińskiego). 

6. Franciszek Krasiński, biskup krakowski, popiersie podług dawnego portretu w Krasnem znajdującego się (u hr. W. Krasińskiego). 

7. Tomasz hr. Ostrowski, prezes senatu. Z niego litografował L. Letronne w Warszawie 1822. 

8. Tadeusz hr. Mostowski, kasztelan raciążski za Rzpltej, później senator wojewoda, minister spraw wewnętrznych, ♰ w Paryżu dnia 6 grudnia 18-12 r. (u rodziny w Warszawie). Z niego litografował Marszałkiewicz. 

9. Marya hr. Mostowska z hr. Potockich, żona ministra, ♰ w Paryżu r. 1837 (tamże). 

10. Tadeusz hr. Mostowski, syn ministra (w Paryżu). 

11. Józefa hrabianka Mostowska, córka ministra. 

12. P. Szymanowski Maurycy. 

13. Marcin Badeni senator wojewoda, minister sprawiedliwości, ♰ w Warszawie d. 13 listopada 1824 r. licząc lat 75 wieku. 

14. Książę Józef Poniatowski (u piszącego). Miara cali 37-29. Portret ten uchodzi za najpodobniejszy z wszystkich innych różnego pędzla. 

15. - 16. Julian Ursyn Niemcewicz, sekretarz senatu, prezes tow. warsz. przyjaciół nauk; ♰ w Paryżu d. 21 maja 1841 r. licząc lat 83 wieku; pochowany w Montmorency; ubrany w futrze. Portret zrobiony w darze dla tow. przyjaciół nauk, i powtórnie z niektóremi odmianami w ubiorze

17. Szczepan Hołowczyc, arcybiskup prymas, poprzednio biskup sandomirski, senator, członek tow. warsz. 

przyjaciół nauk; ♰ w Warszawie d. 27 sierpnia 1823 r w 83 roku życia (u piszącego). Miara cali 52-43. 

18. Ignacy Tymowski, senator kasztelan; ♰ w Postękalicach pow. Piotrkowskim d. 3 maja 1820 r. w 61 r. życia. W ubiorze polskim (u rodziny w Warszawie).

19. Józef Tymowski, sekretarz stanu, tajny radzca i prezes banku polskiego, w wieku młodzieńczym (tamże). 

20. Dr. Filip Kincel, członek tow. warsz. przyjąć, nauk. 

21. Franciszek Morawski, generał i członek tow. wars. przy. nauk (u P. Tomasza Zielińskiego). 

22. Ksawery Kossecki, generał dywizyi, radzca sekretarz stanu.

23. Michał Szubert, professor botaniki w uniw. warsz., członek tow. warsz. przyjaciół nauk. 

24. Adam Maksymilian Kitajewski, dziekan i professor chemii w uniw. warsz., członek tow. warsz. przyjąć, nauk; ♰ d. 3 lipca 1837 r. w Warszawie. Litografowany r. 1837 przez Adolfa Piwarskiego. 

25. Pani Kurpińska Zofia w roli Ofelii z Hamleta. 

26. Wacław hr. Gulalcowski. 

27. Henryk hr. Zabiełło, d. 17 stycznia 1850 r. w Warszawie, pochowany w grobach kościoła Ś. Krzyża. 

28.-29. Dwa oddzielne portrety Ludwika Osińskiego, referendarza stanu, dziekana i professora literatury w uniw. warsz., dyrektora teatrów, wierszopisa i mówcy; ♰ w Warszawie d. 27 listopada 1838 r. licząc lat 63 wieku. Jeden z nich w przyborze wolnomularskim. 

30. Józef Ciechomski, vice-referendarz stanu. 

31. Pani Ciechomska z Łempickich. 

32. Sędzia Ignacy Karczewski.

33. P. Ignacy Rzońca, urzędnik emeryt kom. spraw, wewnętrznych. 

34. P. Nossarzewski Ignacy, zamieszkały w Paryżu i tamże malowany (u hr. Fr. Skarbka w Warszawie). 

35. Karol Brodowski, rzecz, radzca stanu, brat malarza. 

36-37. Państwo Kozłowscy, rodzice radzcy stanu Wincentego Kozłowskiego. 

38. Wincenty Kulikowski, senator kasztelan, malowany r. 1825; ♰ w Honiatynie w pow. hrubieszowskim r. 1844. 

39. Dwaj Krajewscy, Stanisław Kostka Instygator kor. (♰ w Warszawie d. 28 listopada 1801 r. w 55 roku życia) i syn jego Jan Klemens Stanisław (poległy pod Krupczycami d. 19 września 1794). Portret familijny, miara cali 52-43 (u piszącego). 

40. Jan Paweł Woronicz, arcybiskup prymas; ♰ w Wiedniu d. 6 grudnia 1829 r., w zmniejszonym rozmiarze, jedyny malarza w tej wielkości portret (u prof. J. Piwarskiego). 

41-42. Dwa oddzielne portrety samego malarza (u pozostałej rodziny). Jeden w kapeluszu, inny z którego dołączona rycina. Ten ostatni litografował takoż r. 1832 A. Piwarski. 

(Nekrolog A. Brodowskiego dwukrotnie skreślony przez jego przyjaciela Fryderyka hr. Skarbka: jeden zaraz po zejściu, w Gaz. Warsz. z d. 3 kwietnia 1832 r. N. 91 zamieszczony; inny obszerniejszy pełen uczucia, druku dotąd oczekujący).

BRODA KONSTANTY. 

W aktach miasta Starej Warszawy występuje wielokrotnie malarz Konstanty, i imienia tylko oznaczony. Mniemać wypada, że to jest właśnie Konstanty Broda syn Piotra malarza, jak to o nich obu była mowa powyżej. 

R. 1523 feria quarta post festum S. Laurentii za jego i Wencesława stolarza zaręczeniem, został przypuszczony do używania prawa miejskiego warszawskiego, malarz Hoffnal Maciej. (Akta m. St. Warszawy Ks. 526 niefoliowana, pod tamtą datą). 

R. 1530 Konstanty malarz obrany został ławnikiem m. Star. Warszawy; roku zaś następnego 1531 miał sprawę z Piotrem aptekarzem o pewien kawał gruntu. (Akta m. Star. Warszawy Ks. 2 str. 26, 30, 35, 330).

R. 1536 Sabbatho post festum S. Hedvigis, dom swój na Dunaju, położony między sąsiedztwy Mikołaja piekarza z jednej, a domu Młynkowskiego z drugiej strony, zamienił z dołożeniem pewnej summy na grunt i domostwo własnością Mikołaja Thaśnika będące, a położone za mostem idąc na Rybaki, post pontem ad piscatoriam eundo. Ale tę nowo nabytą własność odstąpił zaraz Hermanowi Dąmbala. (Akta m. St. Warszawy ks. 531 pod wyżej wskazaną datą). 

R. 1540 na rzecz jego zeznaje dług Jan Krzesiński, to jest 4½ kopy i groszy 17, którą to summę obowiązuje się zapłacić na S. Jakób 3 kopy, resztę na S. Jadwigę. (Akta miasta St. Warszawy Ks. 531, pod r. 1540 zeznanie z daty feria sexta post octavas Corporis Christi). 

Tak tedy o tym Konstantym Brodzie są spominki różnoczesne od r. 1509 do 1540; nic przecie jako o artyście. 

BRODOWSKI JÓZEF.

Przyszedł na świat w Warszawie w drugiej połowie wieku 18, i tu uczęszczał do szkół XX. Pijarów. Po roku 1794 dostał się do Łańcuta, gdyż jego ojczym jako przedtem guwerner młodego xięcia Henryka Lubomirskiego, otrzymał na koniec życia zawiadowstwo pałacu Łańcuckiego. W Łańcucie chodził jeszcze do miejscowej szkoły normalnej, a okazując wcześnie pociąg do malarstwa, uczył się rysunku od malarza wówczas w pałacu pracującego. Po niejakim czasie, gdy pierwsze młodzieńca prace przełożone zostały xiężnie marszałkowej Lubomirskiej, ta zaradziła się względem jego zdolności malarza Abla, który korzystne dał o nim zdanie; przeto na swój koszt wysłała go xiężna do Wiednia, by tamże sposobił się W akademii malarskiej. Jakoż zapisany w poczet uczniów, przez lat dziesięć doskonalił się w sztuce, lat dwa ucząc się pod Ablem a następnie pod sławnym Lampim. R. 1805 Wrócił do Łańcuta, i kilka lat tu przemieszkał, różne podejmując prace malarskie. R. 1807 przybył do Krakowa, gdzie w r. 1809 zapragnął wstąpić w szeregi wojska polskiego. Atoli odradził mu to sam generał Dąbrowski, który przejrzawszy świadectwa malarza z akademii wiedeńskiej , oświadczył iż nabyłem już uzdolnieniem pożyteczniejszym może być swemu krajowi, aniżeli oddając się służbie wojskowej. Odtąd osiadł on zupełnie w Krakowie i resztę żywota tu spędził. R. 1811 mianowany nauczycielem rysunków w liceum S. Anny; r. 1816 podobnym nauczycielem przy uniwersytecie Jagiellońskim; zaś r. 1817 rzeczywistym professorem malarstwa w rzeczonym uniwersytecie. R. 1842 uzyskał emeryturę, ar. 1853 d. 8 grudnia umarł w Krakowie, licząc lat wieku około 70. 

J. Brodowski malował nie mało, kilka kompozycji Wyższych jako też widoków, a zwłaszcza portretów. W pracach jego widać dobrą szkołę, lubo stanowiska wzniosłego w sztuce dopiąć nie zdołał. 

Celniejsze jego dzieła: 

1-3. Sceny z komedyi odegranej w zaniku łańcuckim przez amatorów. Trzy te obrazy są w Przeworsku W posiadaniu XX. Lubomirskich. 

4. Sąd ostateczny żydowski obchodzony w bóżnicy Łańcuckiej, scena nocna; obraz wyższych zalet. We Lwowie w zbiorach zakładu imienia Ossolińskich.

5. Chrystus przemawiający do S. Piotra. Ww. ołtarzu kościoła S. Piotra w Krakowie. 

6. Kościuszko w Krakowie r. 1794, scena wieczorna w rynku. Obraz zamówiony przez panią Skotnickę. 

7. Przedstawienie Krakusów Napoleonowi pod Dreznem. 

8. Wzięcie Kościuszki pod Maciejowicami. 

9. Widok zamku krakowskiego od Wisły. 

10. Widok mogiły Kościuszki. 

Dwa powyższe obrazy w Tarnowie u xięcia Sanguszki. 

11. Widok, dziedzińca zamku krakowskiego, gdzie wyobrażony Włodzimierz Potocki na czele oddziału artylleryi. Obraz nabyty przez hr. Włodzimierzową Potockę. 

12. Uczta ludowa na Skałce w dzień S. Stanisława. 

13. Sypanie mogiły Kościuszki. 

14. Baszty dawne krakowskie od ulicy Szewskiej. 

15. Kościół P. Maryi ze sąsiedniemi kamienicami. 

16. Herkules zabijający hydrę Lernejską; z wzoru żywego Herkulesa północnego Franke. Obraz darowany szkole technicznej krakowskiej. 

17. Pies Amerykański. U hrabiny Arturowy Potockiej w Krakowie. 

18. Westalki uciekające z Rzymu, kopia wykonana w Wiedniu. 

19. Zuzanna w kąpieli, kopia takoż robiona w Wiedniu. 

20. Zgon Germanika, olejno podług ryciny. 

21. Przybycie matki Koryolana do jego obozu, olejno podług ryciny. 

22. Ułani polscy pod Sommo-Sierra, olejno podług ryciny. 

23. Chrystus przed piłatem, kopia.

24. Uwięzienie S. Pawła, kopia. 

25. Rodzina Ugolino, kopia. 

Portrety: 

1. Stanisław hr. Wodzicki, Senator Wojewoda, Prezes Senatu krakowskiego, (♰ w Krakowie 14 marca 1843 r., pochowany w Niedźwiedziu). - Do sali posiedzeń Senatu krakowskiego. 

2-4. Hr. Swerts-Sperk. - Kasztelan Ignacy Miączyński. - Baron Reibnitz. Trzej kommissarze organizatory Rzpltej krakowskiej. Do sali posiedzeń Senatu krakowskiego. 

5-7. Cesarz i Król Alexander I. - Cesarz Franciszek I. - Król Pruski Fryderyk Wilhelm III. - Trzy portrety ofiarowane przez malarza Towarzystwu Naukowemu krakowskiemu. (Zdanie sprawy Prezesa z d. 15 lutego 1820 r. w Gazecie Krako. z tego roku, dodatek do Nru 21, str. 254). 

8. Tadeusz Kościuszko. Ofiarowany Towarzystwu Naukowemu Krako. r. 1821. (Zdanie sprawy Prezesa z d. 15 lutego 1821 roku, w Gazecie Krak. z tego roku Nr. 20, str. 234). 

9. Włodzimierz Potocki, pułkownik artylleryi. 

10. Tegoż synek bawiący się z gołębiem. 

11. Walenty Litwiński, Rektor uniw. Jagiellońskiego. 

12. Sebastyan Girtler, Rektor uniw. Jagiellońskiego. 

13. Józef hr. Załuski, kurator instytutów naukowych krako., generał. 

14. Józef Maxymilian hr. Ossoliński, założyciel zakładu naukowego imienia Ossolińskich w Lwowie. - W tymże zakładzie.

15. Artur hr. Potocki, malowany około roku 1807. (♰ w Wiedniu r. 1832). 

16. Thorwaldsen słynny rzeźbiarz. Malowany w czasie jego bytności w Krakowie. - W szkole technicznej krakowskiej. 

17. Pani Catalani śpiewaczka. Malowana w czasie bytności jej w Krakowie. - W szkole technicznej krakowskiej. 

18. Walabreck, mąż pani Catalani. 

19. Kącki, miody wirtuoz. - W szkole technicznej krakowskiej. 

20. Maciej Mączyński, portret bardzo piękny, malowany w Łańcucie jeszcze, w rodzaju Lampiego. - U córki pani Kremerowej w Krakowie. 

21. Rodzina cesarza Karola V, kopia z Wan Dyka, wykonana pilnie w Wiedniu. - W Łańcucie. 

22. Portret własny, w całej postaci, z paletrą w ręku przy swej pracy. 

Nadto kilka głów starców, tudzież wielu osób prywatnych wizerunki. 

Pozostawił też po sobie liczne rysunki i akwarelle, widoków miasta i okolic Krakowa. 

R. 1822 J. Brodowski odezwą w Pszczółce krakowskiej (I. 17-21), zachęcał do utworzenia Towarzystwa sztuk pięknych, na rozkrzewienie onych w kraju wpływać mającego. 

(O kilku jego obrazach przytoczonych powyżej, wzmianka w Pszczółce Krako. z r. 1822. III, 83. - Wzmianka w Gazecie Krako. z r. 1819, Dodatek do Nru 9 str. 10. - Życiorys skreślony przez syna, w Rozmaitościach do Gazety lwowskiej z roku 1855, N. 32).

BRODOWSKI TADEUSZ.

Syn wyżej przytoczonego znakomitego artysty professora Antoniego Brodowskiego, przyszedł na świat w Warszawie, d. 2 września 1821 r. W dziecinnym już wieku rokował ojcu w zawodzie sztuki wielkie nadzieje; lecz na swe nieszczęście utracił ojca zaledwie lat 10 życia dobiegłszy, a tak pozbawiony został najlepszego w dalszym żywocie przewodnika, jak w sztuce nauczyciela. W następujących latach kształcił się w sztuce malarskiej pod A. Blankiem i Aleks. Kokularem; atoli widziane utwory Verneta, a więcej jeszcze wsławiającego się już w Warszawie Januarego Suchodolskiego, zachęciły młodzieńca do chwycenia się rodzaju obu tych mistrzów. W czasie wystawy sztuk r. 1836 w Warszawie, różne próby zdolności młodego Brodowskiego zwróciły nań uwagę znawców: przedstawione Księciu Namiestnikowi Królewskiemu, zjednały mu jego wysoką życzliwość. Trzy lata następne doskonalił się jeszcze w Warszawie. R. 1839 otrzymał polecenie od Księcia Namiestnika zdjęcia kopii z niektórych bitew J. Suchodolskiego; za tę pracę hojnie nadgrodzony, następnie wyprawiony został kosztem rządu do Włoch, dokąd w listopadzie 1841 r. wyjechał. Tak więc i wrodzona zdolność i los pomyślny podający łatwość ku rozwinięciu tamtej, sprzyjały zarówno Tadeuszowi Brodowskiemu; trzeba mu tylko było chcieć z owych darów Nieba i ludzi korzystać, poświęcając się sumiennie powołaniu swemu, łącząc wytrwałość w pracy z statecznością w postępowaniu. Ale nie poszedł tą drogą młodzieniec, w odległej krainie pod strażą własnego rozsądku zostający: zwolennik wesołego życia, oddał się jego uciechom bez pomiarkowania, wkrótce tez nadwątlił zdrowie i piersiowej słabości nabył. W Rzymie bawił blisko lat dwa, poczem zwiedzał inne miasta Włoch i Sycylii; następnie udał się do Monachium, lecz niewiele tu korzystając po półrocznym pobycie, doznawszy nowych łask Księcia Namiestnika w podwojonej pensyi i zaleceniu go szczególnej opiece H. Verneta, wyjechał do Paryża. Przyjęty życzliwie przez tego mistrza, pracował w Wersalu pod jego okiem; postępy też Brodowskiego były widoczne, a dłuższy w tej szkole pilny pobyt,, mógł go był na znamienitego artystę wynieść. Lecz i tu przemogły złe skłonności, które go wkrótce do grobu zawiodły. R. 1848 d. 31 marca umarł w Paryżu, zaledwie 26 rok życia licząc; szczególniejszem zrządzeniem śmierć jego przypadła w tenże sam dzień i godzinę co i jego ojca, w lat 16 od tegoż zgonu. Pochowany na cmentarzu du Pere la Chaise. Przedwczesne to i tak marne talentu nadziei pełnego zgaśnienie, niechajby stało się choć zbawienną przestrogą dla uczącej się, a podobną wrodzoną zdolnością uposażonej młodzieży! 

Z prac Tadeusza Brodowskiego widziane na wystawie warszawskiej z r. 1841: 

Wzięcie Baszy tureckiego w niewolę przez Czerkiesów. 

Walka Persów z kozakami. 

Walka Greków z Turkami. 

W czasie pobytu za granicą nadesłał był do Warszawy: 

Pers unoszący trupa na koniu. 

Arab pędzący na koniu z uciętą głową nieprzyjaciela. 

Inne obrazy które za granicą wykonał: 

Oblężenie Wiednia. 

Ks. Józef Poniatowski nad Esterą. 

Don Quichotte w stajni. 

Nadto różne sceny wojenne perskie i kaukazkie. 

BRUDER FRANCISZEK.

Malował krajobrazy, kwiaty i owoce; rysownik biegły. Rodem niemiec z Drezna, uczeń szkoły Adr. Zink, sprowadzony do Polski przez ordynata Stan. hr. Zamojskiego. W Wasrzawie dawał godziny prywatne rysunków i był bardzo wzięty. Wrócił do Drezna, a tamże umarł. 

Na wystawach sztuk pięknych warszawskich z lat 1819, 1821 i 1823, były widywane jego roboty; mianowicie zaś krajobrazy rysowane sepią, widoki malowane akwarellą, kwiaty i owoce wykonane gwaszami.

BRUNELLY KAROL WIKTOR de St. Dilger. 

Przybył do Warszawy r. 1800 z Paryża, i trudnił się malowaniem miniatur, a nadto dawał godziny rysunków. Zachorowawszy na suchoty, umarł d. 31 stycznia 1813 r., licząc lat 34. 

Piękna jego miniatura malarza Ludwika Vesus, z rokiem 1812 jest u piszącego.

X. BRYGIERSKI ANTONI.

Altarysta kollegiaty P. Maryi w Kielcach, którego pędzla jest obraz Ukrzyżowania P. Jezusa w tymże kościele, naprzeciw loży biskupiej znajdujący się. W kruchcie przy kościele w posadzce jest kamień grobowy, z cmentarza tu przeniesiony z poza wielkiego ołtarza, na nim jest napis następujący: 

D. O. M. 

Hoc sub marmore quiescit Adm. Rdus. Antonius Brygierski Altarista hujus Eccsiae, Sacerdos exem plaris, Pictor celeberrimus. Obiit a. 1791 d, 14 septembr. Aetatis suae anno 69. Cujus animae amice Viator, requiem praecare aeternam. 

Zalety obrazu wyżej przytoczonego, jako jedyne dzieło dotąd znane tego kapłana malarza, zasługują na bliższe badanie jego życia i prac malarskich. 

(Opis kollegiaty P. Maryi kieleckiej przez X. Walentego Michała Witkowskiego, w pamiętniku religijno-moralnym warsz. 1845 IX, 197).

Nim został altarzystą w Kielcach, był proboszczem w Otfinowie. P. Żegota Pauli posiada w Krakowie dwa portrety jego pędzla: 

Andrzeja Załuskiego biskupa krakowskiego, ♰ 1758 r. 

Michała Poniatowskiego prymasa. 

Podług jego rysunku sztychował w Wrocławiu J. B. Strachowski mały obrazek: Droga do nieba. 

BRYGIERSKI PIOTR. 

Malarz z Cieszyna, który r. 1706 odnawiał starożytny obraz Pocieszenia P. Maryi w kościele Żywieckim, jak to opowiada kronika Komonieckiego. 

Być może, iż był ojcem albo stryjem poprzedniego X. Antoniego Brygierskiego. 

BRZUSZKIEWICZ IGNACY. 

Rodem z Wołynia, uczył się sztuki w Wilnie, a następnie w Krzemieniu u J. Pitschmanna. Był za czasem nauczycielem rysunków i budownictwa w gimnazjum podolskiem w Winnicy około r. 1820, gdzie też plany do ogólnej gmachów gimnazjalnych restauracyi wygotował. (X. W. Marczyński, Opis. gub. podolskiej 1822.II, 35-39). Umarł na Podolu. 

Z jego rysunku sztychował w Wilnie r. 1804 Izydor Weiss portret Hieronima Strzemień Strojnowskiego biskupa koad. łuckiego, rektora uniw. wileńskiego. 

BUISSET JÓZEF. 

Niderlandczyk rodem, był nauczycielem rysunków przy uniwersytecie lwowskim w pierwszych lalach 19 wieku; atoli sam rysował niewyśmienicie, a mało co malował, zwłaszcza olejno kwiaty. Umarł w Lwowie około r. 1830, słabą pod względem sztuki zostawiwszy pamięć. 

GAYOT DU BUISSON JAN CHRZCICIEL. 

Francuz, uczył się w Paryżu u znamienitego malarza kwiatów Jana Chrzciciela Monnoyer; następnie wsławił się sam w malowaniu kwiatów i owoców. Długi czas pracował we Włoszech, szczególniej w Neapolu, gdzie się tez i ożenił. W Rzymie zabrał znajomość z słynnym malarzem Antonim Pesne, który tamże córkę jego najstarszą Urszulę Annę poślubił; gdy zaś Pesne powołany został do Berlina, wyjechał tam za zięciem i Du Buisson. W Berlinie wiele prac wykonał, między innemi cztery pory roku, wielkiego rozmiaru obrazy, na których Pesne dorabiał figury. Z temi obrazami udał się Gayot du Buisson do Drezna, celem przedstawienia onych Augustowi II królowi polskiemu, który podług nich kazał wykonać kobierce i takowe do Warszawy posłał. Podążył tamże i sam malarz, a do śmierci w Warszawie pozostał, która zaskoczyła go 75 lat wieku liczącego. Dwie młodsze córki wydał za mąż w Warszawie; pozostawił nadto trzech synów, którzy wszyscy malarzami byli, atoli w obcych krajach pracowali. Zdaje się iż W Polsce znajdować się powinny prace Du Buissona. 

Portret tego malarza był w zbiorze obrazów Ign. hr. Krasickiego arcyb. gnieźnieńskiego, miara cali 28-22, spisu drukowanego Nr. 223. 

(Nachrichten von verschiedenen Künstlern welche.... in Berlin gelebt und gearbeitet haben, von Abraham Humbert und von J. M. Falben herausgegeben. Leipzig 1768. I. 21. - J. R. Fuessli 1779 fol. str. 115. - G. K. Nagler II, 194). 

BURKATH JAN.

Malarz krakowski, r. 1542 posiadał nieruchomość na Kawiorach przy Łobzowie, z której do kasy miasta płacił rocznego czynszu groszy 30. (Regestra przychodów i wydatków miasta Krakowa, w oryginale za uprzejmą pomocą P. A. Grabowskiego przejrzane). Wspominają o nim takoż akta radzieckie tego miasta pod r. 1541 Ks. Nr. 4, 15 str. 379; również pod r. 1549, Ks. 7 - 18 str. 700 - 710. 

R 1539 przyjął prawo miejskie w Krakowie, Joannes Burkat pictor. (Z księgi Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski Skarbniczka str. 43). 

Jeszcze w roku 1557 wspomniany on jest w aktach radzieckich krakowskich, jako posiadacz domu na Kawiorach. (A. Grakowski, tamże str. 175). 

BURSTIN JAN.

Malarz i mieszczanin krakowski. R. 1603 już nie żył, gdyż tego roku stawiła się u urzędu rajców miejskich jego wdowa Anna. Akta radzieckie Ks. 21/32 pod tym rokiem. 

R. 1583 był w Krakowie starszym cechu malarzów, jak to świadczą akta miejskie radzieckie z tego roku. (A. Grabowski Skarbniczka str. 43)

R. 1589 z polecenia rajców miejskich, wygotował 17 tablic do zawieszenia na miejscach publicznych, na których siekiera do ręki przyłożona jest, za co otrzymał grzywnę 1, groszy 37. (Z rachunków miejskich, tamże str. 57). 

R. 1594 użyty był wraz z Kasprem Kurcz do przyozdobień malarskich bramy tryumfalnej i piramid, na wjazd do Krakowa króla Zygmunta III, za co otrzymali oba nagrodę. (Tamże, str. 126).

BYCZKOWSKI.

Malarz warszawski z drugiej połowy 18-go wieku, uczeń Torabarego i Brenny których był naśladowcą, pracował potem przy B. Bellotto. Znany jest z arabesków i kwiatów, któremi w malowaniach al-fresco i więcej klejowo zdobił pokoje. Był lubiony dla zręczności w tego rodzaju robotach. Są takoż jego niektóre obrazy olejne, tak na przykład na korytarzach klasztoru OO. Kapucynów warszawskich. Umarł w podeszłym wieku, r. 1815 żył jeszcze. 

(Kalendarz domowy E. Gałęzowskiego na r. 1832, Warszaw. str. 27). 

BYCZKOWSKI TYTUS.

Z Mińska rodem, uczeń Rustema w Wilnie, r. 1829 wyjechał do Drezna. Nie mając zasiłków, musiał szukać utrzymania w dawaniu prywatnych godzin i robieniu na zamówienie licznych kopij z galleryi drezdeńskiej. Obok tego rysował i malował portrety wielu rodaków w Dreźnie przebywających, a między tymi portret olejny gen. Kniaziewicza. Lecz czuł to dobrze Byczkowski, ze do wyższego usposobienia w sztuce, konieczną jest gruntowna akademicka nauka; udał się przeto r. 1836 do Monachium, a chociaż już siwiejący, postanowił naukę malarstwa od początku w akademii rozpocząć. Przykład skromności u artystów rzadki, godzien pochwały i wskazania go oddającej się sztukom młodzieży. Jakoż pomyślny skutek uwieńczył usilności malarza; odtąd przedsiębrał wyższych rodzajów oryginalne utwory, w których odznaczył się dobrą kompozycyą i śmiałością pędzla. Następnie powrócił do Drezna, a w r. 1842 wyjechał do Wenecyi. Tu r. 1843 odebrał sobie życie: popłynąwszy do Lido poderżnął sobie gardło, rzucił się w wodę i utonął. Zwłoki jego w dni kilka wyrzuciła woda w Lido, od ryb morskich pogryzione; pogrzebiony tamie na piasku, w miejscu gdzie się był utopił. Przyczyna samobójstwa trudną była do odgadnienia, gdyż Byczkowski był człowiekiem prawym, zawsze wesołym, nawet w biedzie, a dla pięknych przymiotów powszechnie lubionym. Być może iż go do tego przywiodły cierpienia oczów, na które był zapadł, w czem do dalszej gorliwej pracy przeszkody doznawał. Obok malarstwa miłował namiętnie muzykę, grając sam dobrze na skrzypcach.

Z dzieł jego przytacza się celniejsze: 

Druidki wróżące straszną przyszłość. Obraz duży, pół-figury naturalnej wielkości, nabyty w Dreźnie. 

Ś. Wiktorya zbierająca jałmużnę dla biednych. W Monachium u Bankiera Felshof. 

Żniwiarz szwajcarski ostrzący kosę. W Krakowie u P. Soczyńskiego. 

Dziewczynka z potłuczonym dzbankiem przed druciarzem. 

Muzyk strojący wioloncellę. Był na wystawie warszawskiej r. 1841 i otrzymał pochwałę; nabyty przez P. Mintera. 

Hr. Konstanty Tyszkiewicz, prostując co o życiu tego artysty powiedziane było, udzielił wiadomość, iż tenże przyszedł na świat w domu Tyszkiewiczów, gdy ojciec jego był kuchmistrzem u rodziców hr. K Tyszkiewicza w Łohojsku. Dodaje hr. Tyszkiewicz, iż zwał się właściwie nie Byczkowski ale Byszkowski; przecie później gdy na artystę wyszedł, pod pierwszą nazwą powszechnie był znany i pisany. Do Drezna wywiózł go pułkownik Szymanowski na nauczyciela rysunków do swych dzieci, w roku 1827 a nie 1829. 

Pan Kraszewski utrzymuje, że Byczkowski miał na imię chrzestne Tadeusz a nie Tytus; lecz to jest mylne, gdyż uczony pisarz mięsza dwie osoby Tytusa Byczkowskiego z żyjącym Tadeuszem Byczkowskim synem obywatela pow. wileńskiego, który się pierwiastkowe oddawał był w Uniwersytecie wileńskim malarstwu, następnie od r. 1828 urzędował w Banku Polskim w Warszawie, potem w majętności ziemskiej w Wileńskiem osiadł i tamże obecnie przebywa. 

BYSZKOWSKI.

X. Piotr Widawski (Kościół i klasztor X. X. Cystersów w Obrze, w Przyja. Ludu z r. 1844 N. 28 I, 218) powiada: ze kościół parafialny S. Elżbiety w Obrze w Poznańskiem, malował wewnątrz około r. 1785 malarz z Poznania Byszkowski.

BZOŻOWSKI.

Tenże X. P. Widawski (1. c. I, 220) pisze, że w kościele X.X. Cystersów w Obrze, podniebienie kościelne malowane było w latach 1753-1754, przez malarza z Poznania Bzożowskiego, staraniem opata X. Józefa Michała Loki. 

CALLOTH KLAUDYUSZ. 

Nadworny malarz trzech królów polskich z kolei, Jana Kazimierza, Michała Korybuta i Jana III, o którym jedyną na teraz wiadomość wyczerpujemy z jego nagrobku. Znajduje się on we Wrocławiu w kościele Sgo Wicentego: u góry jest niewielki a wcale miernego wykonania obrazek olejny, przedstawiający popiersie zmarłego artysty podtrzymywane przez figury symboliczne, po nad wizerunkiem unoszą się geniusze z wieńcami. Pniżej napis: 

D. O. M. 

Claudius Calloth 

Nobilis Lotharingus 

Trium Poloniae Regum 

Pimarius Pictor 

Regi cui omnia vivunt 

Vixit annos LXIV 

Obiit Vratislaviae 

Anno 1689 die 21 Angue. 

Okazuje się ztąd, że ten malarz przyszedł na świat W Lotaryngii r. 1625, ze pochodzi! z rodu tamecznego szlacheckiego, że przeżył lat 64, a zakończył żywot d. 21 sierpnia 1689 we Wrocławiu, gdzie też ostatni spoczynek w kościele Sgo Wincentego znalazł. 

W mieście stołecznem Lotaryngii Nancy była z dawna osiadła znakomita rodzina Callotów, z której Klaudyusz Callot r. 1584 do stanu szlacheckiego podniesiony został. Syn tegoż Jana znajdował się na dworze księcia lotaryńgskiego, wnuk zaś Klaudyusza a syn Jana Jakób r. 1592 zrodzony w Nancy, r. 1635 zmarły, wyszedł na wysokiej sławy artystę sztycharza. Ten Jakób roku właśnie 1625 zawarł był śluby małżeńskie z panną Kattinger z szlacheckiego rodu de Marsal; rok ten dziwnie przypada z rokiem urodzenia naszego królewskiego malarza Klaudyusza Kalloth. Wszelako jak życiorysy sztycharza Jakóba pouczają, tenże dzieci nigdy nie miał, pzzeto i nasz Klaudyusz synem jego być nie może. Jakkolwiek bądź, nie zdaje nam się ulegać wątpliwości, że pochodził z tejże samej znamienitej rodziny Callotów Nancejskich, z której w sztuce odznaczył się niepospolicie sztycharz Jakób. 

Zwrócimy tu jeszcze uwagę na tożsamość imienia chrzestnego rzeczonego polskich królów malarza, z Callotem lotaryngskim, który w tamtym rodzie pierwszy nobilitacyę otrzymał, az porównania dat mógł być pradziadem naszego. 

Jakieby zaś było w malarstwie uzdolnienie tego naszego Klaudyusza Calloth czy może Callot (bo ten napis nagrobkowy przez kończącą głoskę h nie może stanowczo rozróżniać tożsamości rodu), jakie wykonywał prace, kiedy i gdzie przebywał w Polsce, w której był przecie nadwornym malarzem trzech królów, a zatem wedle daty śmierci jego Jana Kazimierza, Michała i Sobieskiego, za panowania którego r. 1689 umarł; wszystko to zostaje do dalszych poszukiwań i szczęśliwych odkryć. 

(Pierwszą wskazówką wiadomości o tym malarzu i jego nagrobku, udzielić raczył Warszawski miłośnik i znawca sztuki p. Józefowicz). 

CAMPANA JACENTY.

Malarz z Bolonii, uczeń Fr. Brizio, następnie Fr. Albaniego. Kardynał Santa Croce wysłał go do Polski, gdzie został malarzem nadwornym Władysława IV, i jako taki nabył sławy w Warszawie. Lecz nie mogąc znieść tutejszego klimatu, zszedł z tego świata około r. 1650 zaledwie lat 50 licząc. Żadna z jego robót w Polsce znaną dziś nie jest. 

(J. R. Fuessli, 1779 fol. str. 126. - G. K. Nagler ll, 312. - Wzmianka u S. Ciampiego, Bibliogr. critica, Firenze 1839 II, 245). 

CAMPIGLI.

Włoch, malarz architektur i widoków, bawił jakiś czas w Polsce za panowania Stanisława Augusta, o czem i Seb. Ciampi wzmiankuje. W zbiorach tego króla było kilka jego robót, jako to miniatury: 

Venus pieszcząca Amora, trzyma dwa gołąbki; pół postaci. Miara cali 4-3½, cena w spisie czer. zł. 18. 

Venus leżąca, przy niej pies; podług Titiana. Miara cali 3½- 4¾, cena w spisie czer. zło. 16. 

Niemniej rysunek: Portret króla Stanisława Augusta, pod którym wiersze. Miara cali 27-23, cena w spisie czer. zło. 18. 

(Wzmianka u S. Ciampiego: Bibliogr. critica, Firenze 1839 II, 245). 

CANALETTO MŁODSZY.

Patrz Belotto Bernard.

CEBULSKI PIOTR.

Malarz i mieszczanin warszawski, o którym wspominają akta radzieckie krakowskie pod r. 1604: Fam. Petrus Cebulski pictor civis Varsoviensis. 

CENKLER ANDRZEJ. 

Takoż pisany Cengler, Cangler i Cegler, malarz i mieszczanin Krakowski. R. 1745 jako mistrz cechu malarskiego, należał do onego reformy i poddania pod zarząd uniwersytetu Jagiellońskiego; akt na ten cel wraz z innymi malarzami podpisał. Roku 1747 zapisany został w album uniwersyteckie. Roku 1748 był radzcą czyli konsyliarzem cechu, a należał do układu nowych dla cechu przepisów. (Akta cechu w końcu tego tomu). 

Prace atoli jego, stopień uzdolnienia i dalszy bieg życia, nie są nam znane. 

CERCHA EZECHIEL.

Urodzony w Krakowie w drugiej połowie 18-go wieku, uczył się malarstwa obdarzony protekcyą króla Stanisława Augusta. Malował miniatury nie bez zalet. Ku końcowi życia przeniósł się do Warszawy i tu po roku 1820 umarł. Posiadał takoż biegłość w graniu na skrzypcach. 

CERTOWICZ ANDRZEJ. 

Malarz Warszawski w 17 wieku żyjący. 'Ślad wiadomości o nim przechowały akta radzieckie miasta Starej Warszawy. Z nich okazuje się, iż roku 1641 zakupił pewien grunt nad Wisłą położony za zł. 300 (Ks. 28 str. 33); roku 1644 miał sobie przeczone posiadanie tego gruntu przez spadkobierców Jana Kaczki kuśnierza (Ks. 29 str. 817, 937); r. 1645 spłaciwszy rzeczonych spadkobierców, nabył dom w Warszawie za furtką miejską położony (Ks. 30 str. 71 odwr).

CHARLI ANTONI. 

Francuz zdaje się rodem, w Warszawie osiadły, za czasów króla Sobieskiego i Augusta II tutaj pracujący. Niejaką wiadomość o tym malarzu podają akta pałacu Kazimierowskiego tyczące się, a w archiwum Kommissyi Rządowej Przychodów i Skarbu w Warszawie zachowane. Pałac Kazimierowski był własnością króla Jana III, od wierzycieli króla Jana Kazimierza kupiony. Po śmierci Sobieskiego, dzieci jego nie mogły się z sobą długo zgodzić o podział ojcowskiego majątku; tak więc i pałac Kazimierowski pozostał bez pewnego właściciela, ztąd pustoszał i niszczał. Wtedy St. Szczuka podkanclerzy lit., jako pełnomocnik rodziny Sobieskich, chcąc zabezpieczyć rzeczony pałac od dalszego upadku, zawarł kontrakt w Warszawie d. 7 września 1799 r. z niejakim Antonim Charli malarzem, w języku francuzkim spisany, mocą którego wynajął cały pałac temuż artyście, z obowiązkiem naprawy pałacu, utrzymywania go w całości swojej i ozdobie, mianowicie zaś „konserwowania obrazów i malowideł, które p. Charli do pierwotnego stanu przyprowadzić przyrzeka," za to zaś wolno mu wszelkie korzyści z pałacu ciągnąć, wynajmować i t. p. W następnym akcie z d. 20 kwietnia 1702 r., pod tytułem Copie du Compte, Szczuka otrzymuje rachunek malarza Charli i świadczy że się przekonał, iż na naprawę pałacu Kazimierowskiogo zewnątrz i wewnątrz wydał Charli z własnych pieniędzy zł. 22,400, pokrył go zupełnie nowym dachem, pokoje odnowił, dal nowe podłogi, okna, piece, nowe malowanie i obrazy odnowił, tudzież inne ozdoby dodał, nie otrzymawszy zysku z najmu jak zł. 2,650; że te naprawy i odmiany wykonał w bardzo krótkim czasie, wyrestaurowawszy 15 pokoi. Szczuka zatem w imieniu książąt Sobieskich zapewnia p. Charli, że z ich skarbu będzie miał rzeczoną summę zapłaconą. 

Z powyższej o nim dochowanej wiadomości wnosić można, iż musiał do lepszych ówczesnych malarzów warszawskich należyć, w mieście tem za czasów króla Jana III czynnych. Zawarta z nim umowa przez podkanclerzego Szczukę świadczy zarówno o pokładanem zaufaniu w jego charakter i zdolność w sztuce, jak niemniej że musiał być pewnej majątkowej zasobności. 

Przywodzą go również akta m. Starej Warszawy radzieckie, Ks. 50 str. 354, jako w r. 1694 prowadzącego process z Łukaszem Krymskim o zip. 20. Jest on tu wymieniony Szarli Antoni malarz, co widocznie jest spolszczeniem w pisowni istotnego jego nazwiska Charli. 

CHARLIŃSKI FRANCISZEK WINCENTY. 

Żył w połowie 18 wieku, a malował obrazy kościelne. W Warszawie w posiadaniu p. Jundzilła są jego tego rodzaju dwie prace: S. Antoni Padewski trzymający dziecię Jezus na książce siedzące, w ręce drugiej lilię. W postaci całkowitej. Po stronie odwrotnej napis: „1768 d. 24 mart. Pincx. Fr. Vincenti Charliński."

S. Barbara, w całej postawie. Podobnie na odwrotnej stronie napis: „1768 d. 24 Mart. Pincx. Fr. Vincenti Charliński.” Atoli oba te dzieła wcalo są nizkiej wartości. 

CHARMEŃSKI JAN. 

Malarz z pierwszej połowy XVII wieku, w Krakowskiem pracujący. W kościele we wsi Tłuczani są jego malowania ścienne klejowe z r. 1618. W napisie świadczącym o tem, wyraża sam malarz, iż jest starego rodu i multis memoratus in oris. Przecie malowania te jego w Tłuczani wcale są mierne, jeżeli je późniejsze jakie odnowienie nie popsuło. 

CHEBDA STANISŁAW.

Malarz krakowski, wzmiankowany w aktach radzieckich tego miasta pod r. 1549. Księga 8-19 str. 52 i 266. 

R. 1540 przyjął on prawo miejskie w Krakowie, za poręczeniem starszych malarskiego cechu. Stanislaus Chebda pictor. Fidejusserunt Seniores pictorum. (Za księgą Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski Skarbniczka, str. 43).

CHEŁMIŃSKI WOJCIECH.

Wojciecha Chełmińskiego malarza z Inowrocławia, sprowadził Zygmunt August do Wilna. Nie wiadomo czyli był istotnie artystą, czy może tylko malarzem pokojowym. 

(Rachunki Justa Ludwika Decyusza kassyera Zygm. Augusta z lat 1552-1562, w pamiętniku warsz. F. Bentkowskiego, 1815 II, 155).

CHMIEL SZYMON. 

Malarz Krakowski, o którym wzmiankują akta radzieckie tego miasta pod r. 1559, Simon Chmyl pictor. 

R. 1573 mieszkał on w dzielnicy miasta zwanej Kwartał Grodzki. 

(A. Grabowski w Bibl. Warsz. z r. 1854. I, 414). 

Zdaje się że to jest ten sam malarz, którego widzimy zwanego tylko z imienia Szymon, a który roku 1578 już nie żył.

CHMIELECKI PIOTR. 

Malarz Krakowski żyjący w połowie wieku 18. Wspomnienie o nim dochowuje się w rządkiem dziś dziele w Rzymie r. 1764 fol. wydanem: Sacra rituum Congregatione.... Beatificationis et canonisationis Ven. Vincentii Kadłubek de Rosis.... Użyty był ten malarz roku 1762 do poświadczenia dawności wizerunku błogosławionego biskupa w Jędrzejowie znajdującego się, a na str. 48 rzeczonego dzieła powiedziano, iż świadectwo wydał „Petrus Komielecki in arte pictoria peritus magister.“ Atoli jest to nazwisko przekręcone przez Włochów, gdy na str. 63 i dalej zwany jest ciągle Petrus Chmielecki. W świadectwie zaś przez siebie tu wydanem, powiada, iż z owego obrazu błogosławionego biskupa Wincentego Kadłubka, kopii 15 sam zrobił.

CHMIELOWICZ SAMUEL.

Malarz krakowski, był starszym zgromadzenia malarzy krakowskich r. 1648, jak o tern świadczą akta radzieckie m. Krakowa z tegoż roku; również i r. 1650. 

R. 1648 jako starszy zgromadzenia malarzów, użyty był do urzędowego szacowania obrazów, przy czem podpisał się Samuel Chmielowic (z akt miejskich A. Grabowski Skarbniczka str. 61). 

Może jest potomkiem malarza Szymona Chmiel, z nazwiska którego obyczajem ówczesnym następcy przezwali się Chmielowicz.

CHODOWIECKI DANIEL MIKOŁAJ.

Sławny rytownik, był zarazem miniaturzystą i olejne robił obrazy. Że sława jego z rycin ustalona, przeto obszerniejsza o nim wiadomość i wykazanie w tamtym zawodzie zalet, dziełom o sztycharstwie pozostawić należy. Tutaj pokrótce tylko o nim się powie. Urodzony w Gdańsku d. 16 października 1726 r., następnie osiadł w Berlinie. W młodych latach sposobił się do handlu, któremu do r. 1754 wyłącznie się poświęcał, tak że w wolnych tylko chwilach mógł oddawać się rysunkowi i malowaniu. Z początku malował miniatury do tabakierek. Zaniechawszy kupiectwo, zwrócił się całkiem do sztuki: malował portrety miniaturowe na emalii i niektóre olejne obrazy. Z tych Pożegnanie nieszczęśliwego Calasa, nader wykończona praca, dowiodła wysokiej jego do malarstwa zdolności. Podczas siedmio-letniej wojny, malował obrazy historyczne, do których pomysły czerpał w ówczesnych zdarzeniach. Roboty jego miniaturowe z Żywotu Chrystusa Pana, z wielkim wyrazem i wykończeniem wykonane, powszechnie się podobały. Lecz rytownictwo stało się głównem jego zatrudnieniem, które sławę jego najwyżej wyniosło. Umarł w Berlinie d. 7 lutego 1801 r., jako dyrektor królewskiej akademii sztuk pięknych. 

Z jego mnogich rysunków sztychowali: D. Berger, Gejser, E. Henne, J. F. Krethlow i inni. Wykaz sztychów D. Chodowieckiego wydał w Berlinie Jacoby pod tytułem: Chodowieckim Werke, oder: Verzeichniss sämmtlicher Kupferstiche, welche der verstorbene Herr Daniel Chodowiecki, Direktor der Königl. Preuss. Academie der Kunste, von 1758 bis zu seinem Tode 1800 veriertigt, und nach der Zeitfolge geordnet hat. Berlin, 1814. In Jacoby’s Kunst-Handlung, 8° str. XII, 163. Obejmuje numerów 950; atoli sztychy Chodowieckiego do 3000 numerów dochodzą, zbiór zaś onych najzupełniejszy oglądać można w słynnym gabinecie rycin polskich P. Gw. Pawlikowskiego w Medyce. - Na wystawie malarstwa we Lwowie r. 1837 widziana była jego miniatura Podowskiego prymasa arcyb. gnieźnieńskiego.

Księgozbiór uniwersytetu jagiellońskiego w Krakowie, przechowuje między szacownemi pamiątkami, ciekawy list własnoręczny D. Chodowieckiego, wywód jego polskiego pochodzenia podający. List ten w wiernem tłumaczeniu zamieścił J. S. Bandtkie w swojej Historyi drukarń krakowskich, Kraków 1815 str. 106-7; jest on następującego brzmienia: 

„Kiedy zechcesz mnie liczyć do Polaków, których rodzice w Niemczech osiedli, to mnie krzywdzisz; bo tym sposobem nie byłbym Polakiem, lecz Niemcem; a ja sobie zaszczyt czynię być prawdziwym Polakiem, chociażem w Niemczech osiadł. Bartłomiej Chodowiecki był ziemianinem w Wielkiej Polsce. Jego syn czwarty Mateusz z Krystyny Morawskiej urodzony r. 1583, był dyssydenckim księdzem w Żychlinie i ożenił się z Elżbietą Mozoniowną. Mateusz spłodził r. 1610 syna Jana, potem księdza w Toruniu, a żona jego była Elżbieta Rychowska. Tenże Jan spłodził r. 1655 Krystyana kupca w Gdańsku, za którym była Zofia de Gentinowna. Krystyan r. 1698 także kupiec w Gdańsku spłodził Godfryda syna, który się ożenił z Henriettą Ayrer, i r. 1726 spłodził Daniela. Ten ja sam jestem, pierwszy z Chodowieckich, który opuściwszy Polskę, w Niemczech osiadł. Ztąd widzisz Pan, żem prawdziwy Polak“. 

Uczony Józef Łukaszewicz w gruntownem dziele: O kościołach Braci Czeskich w dawnej Wielkiej Polsce, Poznań 1835 str. 328, przywodząc Samuela Chodowieckiego ministra kościoła Braci czeskich w Orzeszkowie, a od r. 1675 konseniora zborów wielkopolskich, r. 1691 zmarłego, powiada że rodzina Chodowieckich jest polska, pochodząca z Chocza nad Prosną w wojew. kaliskiem, a do rodziny tej należał Daniel Chodowiecki rytownik w Berlinie osiadły, w temże dziele przytacza J. Łukaszewicz kilku innych ministrów czyli kapłanów wyznania braci czeskich z tegoż rodu Chodowieckich: Macieja Sereniusza, urodzonego w Choczu, który lat kilkanaście był plebanem w Parcicach, zkąd przeniósł się do Żychlina i tam umarł w godności konseniora r. 1641 str. 335; tegoż synowca Józefa, który pełnił obowiązki duchowne przy zborach braci czeskich w Ostrorogu iw Skokach, str. 333, a w czasie wojny Szwedzkiej za Jana Kazimierza zmuszony uchodzić za granicę ze Skoków, umarł w Dreźnie r. 1656, str. 344 i 347; Samuela Sereniusza, ministra w Skokach str. 347; Jana Sereniusza ministra w Toruniu, str. 404; wreszcie Jana syna poprzedniego, urodzonego w Toruniu, ministra od r. 1688, rektora szkoły w Lesznie od r. 1695, a następnie w Gdańsku od r. 1702, tamże zmarłego; ten Jan był człowiekiem uczonym, pisarzem dzieł kilku i członkiem akademii naukowej berlińskiej, str. 404-405. Z genealogii własnej Daniela Chodowieckiego okazuje się, iż od wyżej przytoczonego Jana Sereniusza pochodził. 

(Bliższą o nim wiadomość szukać w dziełach następujących: Gw. Pawlikowski w Czasop. lwowskim zr. 1829 I, 125-138. - W tymże Czasopiśmie: wiadomość z rękopismów Ossolińskiego wyjęta, r. 1828 I, 126- 129. - Wspomnienie przez E. Z. w Magazynie Powszechnym, Warsz. 1837. Wspomnienie w Przyjacielu Ludu z r. 1839 N. 6. - J. G. Meusel’s Miscellen artistischen Inhalts, gdzie i własne podanie Chodowieckiego; zeszyty V, 3-43; VII, 3-14; IX, 3; XXII, 227; XXX, 338 - Heinecke Dictionnaire des artistes. - Erscha i Grubera Powszechna encyklopedya. - M. Huber, Notices generates des Graveurs et des Peintres, Dresde 1787, str. 73-74 i 114- 116. - J.D. Fiorillo, Geschichte der zeichnenden Künste in Deutschland. 1818 III, 404-407. - Conversations-Lexicon 1827 II, 635 6. - J. R. Fuessli Allgemeines Künstler-Lexicon 1779 fol. str. 157. - G. K.Nagler, Neues allg. Künstler-Lexicon II; 520- 524 . - Atanazy hr. Raczyński, Hist. de Fart moderne en Allemagne, Paris 1841. Ill. 6). 

Pomiędzy źródłami wiadomości o tym znakomitym artyście, wymienione było (tom l, str. 89) dzieło zbiorowe J. G. Meusel’s Miscellen artistischen Inhalts, i wskazane znajdujące się tamże kilkakrotne o nim artykuły. Jeden z tych, w zeszycie V 3-43 z r. 1780, jest autobiografią Chodowieckiego, a wystawia pełen życia, prawdy i prostoduszności obraz jego lat młodzieńczych i stopniowego postępu w zawodzie. Wielce zajmujące to opowiadanie, jako uzupełnienie życiorysu poprzednio podanego, zdawało się być rzeczą stosowną zamieścić tu w wyciągu. 

„Przyszedłem na świat, tak o sobie mówi D. Chodowiecki, w Gdańsku d. 16 października 1726 r. Mój ojciec, kupiec, malował dla rozrywki miniatury i dał mi pierwsze wskazówki w tej sztuce; ale że mnie wychowywał właściwie do kupiectwa i r. 1740 już umarł, przeto mało bardzo dotąd nauczyłem się w rysunku i malowaniu. Siostra mojej matki, panna Ayerer, lepiej od ojca mego malująca, po śmierci jego uczyła mnie jeszcze cokolwiek; lecz wkrótce oddano mnie na naukę do handlu korzennego, gdzie bawiłem półtora roku, ar. 1743 posłany zostałem do Berlina do innego handlu do brata mojej matki. Tu oddany kupiectwu, jeździłem z pryncypałem na jarmarki i byłem jego buhalterem. W chwilach wolnych malowałem miniatury do osadzenia onych w tabakierki, które mój pryncypał innym kupcom sprzedawał. Dał on mi się takoż uczyć malowania na emalii i kazał malować mnóstwo emaliowanych tabakierek. Ale to wszystko nie mogło ukształcić mnie na artystę, gdy nie otrzymałem żadnej wskazówki ani w rysunku, ani w kompozycyi i z żadnym artystą nie miałem znajomości. Czułem dobrze że wszystko co robię bardzo jest błędne w rysunku, a niedokładne w kolorycie; nie było tu żadnej harmonii, tylko wszystko z rycin kopiowane. Mój wuj był kupcem; o zysk szło mu więcej, jak o postępy moje w sztuce; na malarstwie nie znał się wcale, a wierzył że co tylko ja maluję były to same arcy-dzieła; ai ja też prawie to samo myślałem. W końcu zobaczyłem u malarza co mnie uczył malowania na emalii (był to Augsburczyk nazwiskiem Hayd) akademickie i inne rysunki, usłyszałem od niego jak artysta uczyć się powinien; bo on posiadał więcej teoryi, aniżeli praktyki. To wszystko podnieciło we mnie ogień w popiele dotąd ukryty; zacząłem poznawać że nic nie umiem. Do handlu straciłem zupełnie ochotę; cóż miało się stać ze mną?.... R. 1754 postanowiłem ostatecznie porzucić kupiectwo zupełnie. Opuściłem mego wuja, pracowałem bezprzestannie, poznałem się zwolna z dobrymi artystami; odwiedzałem Pesna, Fallego, Rodego, le Sueura i wielu innych. Teraz przeświadczyłem się tem bardziej, jak nic nie umiem; nie odstraszyłem się przecie, porzuciłem malowanie fabryczne tabakierek, rysowałem pilnie, wprawiałem się w własne kompozycye, zacząłem malować portrety miniaturowe i uzyskałem upodobanie. W tym rodzaju malarstwa zatrudniałem się długo prawie wyłącznie, w chwilach wypoczynku czyniąc niekiedy tylko doświadczenia w malowaniu olejnem..." 

Opowiada dalej, jak współubieganie innych malarzy tabakierek, znacznie taniej malujących, skłoniło go do rzucenia się do rytownictwa, a zawód ten rozpoczął r. 1756. 

W kilka lat później wykonał olejno odznaczający się obraz Pożegnanie nieszczęśliwego Calasa, o czem sam tak powiada: „Wyszła była w Paryżu rycina „la malheureuse familie de Calas;” rycina ta mało się tu podobała, ja nie byłem tego zdania i starałem się ją bronić. Znajdowałem prawdę w postawach i stosowny wyraz w przedstawieniu; tylko traktowanie przedmiotu nie podobało mi się. Zkopiowałem to olejno, a kto mój obraz widział, pogodził się z ryciną. Nabyłem ochoty zrobić do tego obraz odpowiedni: postarałem się o wiadomości, jakie z powodu toczonych dochodzeń w processie Galasowym, w Paryżu drukowane były, a z czytania ich dostrzegłem, że rozmyślnie w Paryżu do tamtej ryciny wybrano ową chwilę, która się tutaj tak zimną wydała. Gdy mi o to nie szło, ażeby zrobić komplement narodowi francuzkiemu, ale żeby obrać chwilę zgrozę wzbudzającą, a na myśl niewinnie kołem łamanego zacnego człowieka, łzę politowania wyciskającą; wybrałem przeto scenę ową, kiedy przed wyprowadzeniem na plac żegna się z rodziną swoją. Pomysł ten wykonałem, a miałem tę przyjemność, że nikt z oglądających nie odchodził bez wzruszenia." Z obrazu tego r. 1767 wykonał sam rycinę, która wyszła rokiem 1768 oznaczona. „Gdy tym sztychem zajęty byłem, mówi dalej, zacząłem przewidywać, że będę może musiał malowania miniaturowego ostatecznie zaniechać." Już zaczęto czynić mu obstalunki do rycin,, a mogłem patrzyć na to obojętnie, że tańsze portrety miniaturowe przekładano nad moje.“ 

„R. 1773 po trzydziestoletniej nieobecności, odwiedziłem moją drogą ojczyznę (miasto Gdańsk), która mnie nie jako zbiegłego syna, lecz z całą miłością i przyjaźnią przyjęła. Obciąłem dwa tylko tygodnie zabawić na rodzinnem łonie, ale zarzucono mnie tylu robotami, że dziewięć tygodni pozostać, musiałem. Tu pomiędzy wielu portretami miniaturowemi, malowałem największy jaki kiedy wykonałem, Prymasa Polskiego Xięcia Podoskiego, co potem zmarł w Marsylii, miniatura 13 cali wysoka, 10 szeroka. Nie pomyślę nigdy bez wzruszenia o owych dniach przyjemnych, które tam spędziłem. Z artystów nie znalazłem tu nikogo, prócz pana Wessel biegłego malarza, i pana Dausch sztycharza. Pan Lohmann był tu jeszcze takoż." 

Dalej opowiada o następnych robotach swoich sztycharskich i dołącza spis wszystkich swych sztychów od r. 1758 do 1781 włącznie (spis ten ukończony w Meusla zeszycie IX, 131-136 z r. 1781). Wszystkie zaś tu przytoczone ryciny, jeżeli przy nich nie jest wymieniony malarz lub rysownik, wykonane były z własnego pomysłu Chodowieckiego. 

Powyższa autobiografia poucza jeszcze, że ojciec Daniela, Godfryd Chodowiecki kupiec Gdański, tamże r. 1740 zmarły, zabawiał się jako amator malowaniem miniaturowym. Również, że panna Justyna Ayrer malarka z Gdańska rodem, urodzona r. 1704, o której w właściwem miejscu (I, 15) była mowa, jest rzeczywiście ciotką Daniela Chodowieckiego, a siostrą jego matki Henryetty; że długo bawiła w Gdańsku, bo jeszcze po roku 1740, a nie źle malowała. Zdaje się, że później przeniosła się do Berlina. 

Obraz olejny D. Chodowieckiego bardzo wielkiego wykończenia a wzniosłej kompozycji: Pożegnanie nieszczęśliwego Jana Calasa, znajduje się w galeryi królewskiej w Berlinie. Tamże w ostatnich czasach dostały się dwa wysokich zalet obrazy jego olejne. Jeden z nich wystawia grę zwaną das Blindekuhspiel: towarzystwo liczne w ogrodzie przypatruje się tej grze przez młodą parę odgrywanej; podpis O. Chodowiecki p. 1768, na płótnie, miara cali 25-30¾, Numer Galleryi 482. Drugi tejże miary i z tejże daty, tamtemu odpowiedni (pendant), wyobraża grę der Hahnenschlag; mnogie towarzystwo przygląda się w ogrodzie grze do kurka przez młodzieńca wykonywanej; Nr. galleryjny 485. Oba te odznaczające się utwory, celują lekkością i dowcipem; w jasnych, śrebrzystych tonach przypominają one rodzaj Lancreta; zresztą łączą w sobie wszystkie zalety robót artysty sztycharskich, trafne postrzeganie natury, dobry rysunek i wiele życia. 

Również piękny obraz olejny Chodowieckiego malowany na płótnie, miary cali 10¾-13¾, wyobrażający Niewiastę siedzącą przy gotowalni, a obzierającą różne do stroju nąleżące przyniesione jej towary, znajduje się w zbiorze piszącego. Obraz ten w rodzaju Lavreinca i Baudouina, nabyty został na publicznej wyprzedaży w Lipsku r. 1856, galleryi po księgarzu J. A. Baumgärtnerze.

Chodowiecki rysował prześliczne głowy, jako studia akademickie, zwykle czerwoną kredą. Wzmiankuje podobne jego roboty R. Wejgla Kunstkatalog; siedm takowych jest w zbiorze piszącego. 

Portret D. Chodowieckiego sztychował z rysunku A. Zinka Geizer; inny G. C. Kilian; takóź Schellenberger do Lawatera dzieła fizyognomii, i oddzielnie odmienny; sam Chodowiecki zamieścił swój wizerunek, wraz z osobami ze swej rodziny, w rycinie pod nazwą Gabinet malarza; z tego kopiował J. A. Haid; niemniej sztycharz bezimienny w Augsburgu. 

(Do źródeł wiadomości o nim przydać należy: J. A. Romberg i Fried. Faber, Conversations-Lexicon fur bildende Kunst, Leipzig 1846, II, 428-429. - C. II. de Heineken, Diet, des Artistes. Leipzig 1790, IV, 76-99, gdzie jest spis sztychów artysty). 

CHODOWIECKI BOGUMIŁ.

Młodszy brat sławnego rytownika Daniela. Urodzony w Gdańsku r. 1728, osiadł był w Berlinie, gdzie r. 1781 umarł. Malował miniaturowo i na emalii, zwłaszcza widoki okolic, łowów, bitew i koni. Pozostawił tez piękne rysunki piórem, a zarazem był biegłym rytownikiem. (Gw. Pawlikowski w Czasop. Lwowskim 1829 I, 125. - Joh. Georg Meusel, Teutsches Künstler-lexikon. Lemgo 1778 str. 24-25. - I. R. Fuessli 1779 fol. str. 157. - G. K. Nagler II, 524). 

CHODOWIECKA ZOFIA czy ZUZANNA, zamężna HENRY.

Jedna z córek słynnego rytownika Daniela, zaślubiona pastorowi Henry, była dobrą malarką w Berlinie osiadłą i wielce cenioną, której roboty na wystawach sztuk tej stolicy z upodobaniem były widywane, a wiele z nich do zbiorów królewskich zakupione. R. 1812 obrana członkiem akademii sztuk berlińskiej; r. 1819 d. 27 marca zmarła w Berlinie, przeżywszy lat 55. Robiła olejno i pastelami różne obrazy: portrety, obrazy familijne, kopie z celujących mistrzów. 

Z licznych jej prac przytoczyć można: 

1. Obraz z płaczącą dziewczyną z r. 1799, chwalony. 

2. Szereg 8 obrazów wystawiających w rodzaju Hogartha dobre i złe wychowanie córek, z r. 1800; takoż podobały się. 

3. Portrety rodziny królewskiej pruskiej. 

4. Skutki szczęśliwego i nieszczęśliwego małżeństwa, jako dalszy ciąg wychowania dziewcząt; z r. 1802. 

5. Szereg obrazów wystawiających różność sposobu życia żonatego i bezżennego mężczyzny, z r. 1810. 

6. Sceny z Oberonu. 

7. Szereg 12 obrazów wystawiających porównanie sposobu życia niedzielnego w początku 18 a 19 wieku; sztychowane przez Henne. 

8. Kopia Magdaleny Battoniego. 

9. Kopia Amora Mengsa. 

10. Kopia Ś. Rodziny del Sarto. (G. K. Nagler. VI, 108. - Gw. Pawlikowski, Czasop Lwowski 1829 I, 125. - Wiadomość o zejściu w Gazecie Korr. Warsz. z r. 1819 Ner 30.)

CHOJNICKI JÓZEF.

Malarz lwowski, Uczeń i zięć stan. Stroińskiego, dostąpił wyższego usposobienia; malował z uczuciem i wielkiem wykończeniem. R. 1774 wezwany został do malowania obrazów do kościoła metropolitalnego lwowskiego, które potąd w większej części świątynię tę zdobią. Wedle umowy z kanonikami katedralnymi zawartej na dniu 18 kwietnia 1774 r., zobowiązał się malarz wykonać owe obrazy w ciągu półtora roku za cenę czerwonych złotych 300. Obrazy te przez niego malowane są następujące. 

1. Abraham nawiedzony przez aniołów. Na zasuwę do St. Trójcy. 

2. Przemienienie Pańskie. 

3. Chrystus Pan w Ogrojcu. Na zasuwę do Przemienienia Pańskiego. 

4. SS. Wojciech i Stanisław. 

5. SS. Wacław i Floryan. Owal w górze. 

6. S. Jan Kanty. 

7. S. Stanisław Kostka, błogosławieni Wincenty Kadłubek i Jozafat arcybiskup płocki. Owal. 

8. S. Kazimierz królewicz, i S. Jadwiga królowa. 

9. S. Kunegunda i S. Salomea. W górze. 

10. SS. Patroni miasta Licowa. 

11. S. Jan Chrzciciel. 

12. S. Jan Nepomucen. Owal. 

13. Zesłanie Ducha Świętego. 

14. Święci doktorzy łacińscy. 

5. Najś. Panna Bolesna. 

16. SS. Ewangeliści. 

17. Tajemnica ukoronowania. Na zasuwę do Pana Jezusa miłosiernego. 

18. S. Eligiusz. 

19. S. Michał. 

20. S. Walenty. 

21. Niepokalane poczęcie. Na zasuwę. 

22. S. Joachim i S. Anna. 

23. SS. Piotr i Paweł. 

24. S. Tomasz dotykający boku P. Jezusa. Owal. 

25. S. Sebastyan. 

26. S. Rozalia. 

27. S. Józef.

28. S. Barbara. Owal. 

29. S. Tekla. 

Z portretu Chojnickiego X. Ferdynanda Onufrego Kickiego arcybiskupa lwowskiego, sztychował r. 1784 Prixner. 

J.Chojnicki umarł około r. 1812.

Do prac jego przydać jeszcze wypada obraz w Katedrze ormiańskiej lwowskiej: S. Piotr i S. Paweł, jemu przypisywany a kompozycji oryginalnej. 

CHOIŃSKI EUSTACHY.

Przyszedł na świat w Wiedniu d. 23 grudnia 1814 r.; ojciec jego, pokojowy księcia Franciszka Sapiehy, odbywając liczne podróże po Polsce, Niemczech, Anglii i Francyi, woził z sobą syna, sposobiąc go do malarstwa. W Paryżu zwłaszcza otrzymał on pierwsze wykształcenie w sztuce; Wróciwszy zaś z ojcem do Wiednia, oddany do akademii sztuk pięknych, wielce się w niej uzdolnił. Umarł w młodym wieku w Wiedniu d. 31 marca 1836 r. 

Na wystawie sztuk pięknych w Wiedniu r. 1836 trzy jego obrazy uzyskały pochwały znawców. Robił takoż portrety i podobieństwa, poprawnego rysunku i pięknego kolorytu zaletne. Kopie jego z obrazów dawnych wielce są chwalone: jedna z nich z obrazu Ticiana, zakupioną została do galleryi księcia Pawła Esterhazego w Wiedniu. W zakładzie naukowym imienia Ossolińskich we Lwowie jest jego obraz: mężczyzna z brodą w szubie i czapce zimowej, siedzący za stołem i palący fajkę; lecz obraz ten okazuje początkujące dopiero zdolności.

(Wspomnienie o nim w Rozmaitościach lwowskich z r. 1837 Nr. 46).

CHYLEWSKI MICHAŁ.

Przyszedł na świat dnia 29 września 1787 r. we wsi Szczurowie w Gallicyi, zmarł dnia 26 kwietnia 1848 r. w Kaliszu, będąc majorem w kommendach inwalidnych z b. weteranów polskich a kommendantem poczty extradycyjnej. Oddawał się sztuce malarskiej jako amator; w młodości robił portrety miniaturowe zalecające się podobieństwem, później wykonywał takowe olejno. Malował takoż różne sceny życia domowego, z mniejszem wszakże powodzeniem. R. 1835 w czasie zjazdu monarchów w Kaliszu, wypracował obraz Parady wielkiej wojskowej na polach kaliskich; ten obraz jest w galleryi JO. Księcia Namiestnika Królestwa Polskiego.

CIELECKI FRANCISZEK. 

Malarz Poznański, żyjący za czasów Stanisława Augusta. Malował zewnątrz Ratusz Poznański: główna facyata onego przedstawia wizerunki królów polskich, malowane al-fresco; choć znacznie zacierające się, jednak dotąd dotrwałe. 

(J. Łukaszewicz, Obraz m. Poznania. 1838, II, 71 i 74).

Malarz krakowski, r. 1649 miał swą kamienicę w ulicy grodzkiej, jak to świadczą akta radzieckie z tego roku. 

CISOWSKI KAZIMIERZ.

Powiada X. Michał Siejkowski (Świątnica Pańska....... str. 11), ze w konwencie XX. Dominikanów krakowskich żył brat zakonny malarz Kazimierz Cisowski, który wiele obrazów malował. Umarł r. 1726 w Janidłowku, włości do OO. Dominikanów krakowskich należącej. 

Jego dziełem, wedle przechowanej w klasztorze wiadomości, są obrazy w ilości sztuk 19 na korytarzach klasztoru dominikańskiego Ś. Trójcy w Krakowie będące, a zdarzenia z żywotów świętych tego zakonu wystawiające, które brat Cisowski przekopiował z pierwotnych ręką sławnego Tomasza Dolabelli wykonanych. Z tych lubo kopii, okazuje się sposobność malarska Cisowskiego (A. Grabowski, Starożytności hist. polskie, Kraków 1840.I, 421). W jednym z tych obrazów upatrzył X. W. P. (lebankowicz) portret malarza, który w Przyjacielu Ludu został rycony. (Wzmianka tamże o K. Cisowskim przez X. W. P. (lebankowicza) Rok 1842 Nr. 26). W kaplicy Ś . Jana Chrzciciela tegoż kościoła, znajduje się kilka obrazów, przedstawiające różnych Świętych kaznodziejów zakonu Dominikańskiego, w wielkości naturalnej, które zdaniem X. W. P. z rozkazu zwierzchnika K. Cisowski odmalował (Tamże). 

X. Michał Siejkowski w opisaniu kościoła dominikańskiego krakowskiego (Swiątnica Pańska, Kraków 1743 4-to str. 11-12) powiada: że w kaplicy Ligęzów przedtem S. Stanisława dziś Pana Jezusa ukrzyżowanego, jest wiele obrazów różnych świętych zakonu dominikańskiego, które malował brat konwers tego zakonu Kazimierz Cisowski, malarz, tak że co święto jakiego świętego lub świętej z zakonu dominikańskiego, wystawiany bywa obraz na cześć tego czyja jest uroczystość. Obrazy te malował Cisowski za staraniem przeora X. Seweryna Oczka; umarł zaś Cisowski r. 1726 we wsi do konwentu OO. Dominikanów krakowskich należącej Jodłownik. Powtarza to dosłownie P. H. Pruszcz: Klejnoty m. Krakowa 1745, 4-to str. 74-75.

O malarzu tym już pod rokiem 1639 wspominają akta cechowe m. Krakowa. 

CLOSSE.

Rodem zdaje się z Warmii, pracował wiele dla biskupa warmińskiego potem arcybiskupa gnieźnieńskiego Ignacego hr. Krasickiego; mianowicie malował dla niego szereg wizerunków w małym rozmiarze sławnych w dzejach polaków. W galleryi obrazów arcyb. Krasickiego znajdowało się 30 wizerunków takowych, jako to: 

1. Stanisław Łubieński, biskup Płocki. 

2. Piotr Tomicki, biskup krakowski, kanclerz w. kor. 

3. Piotr Gembicki, biskup krakowski. 

4. Stanisław Lubomirski, wojewoda krakowski. 

5. Zbigniew Oleśnicki, biskup krakowski, kardynał. 

6. Michał Pac, wojewoda wileński, hetman w. lit. 

7. Jakub Zadzik, biskup krakowski. 

8. Andrzej Maksymilian Fredro, wojewoda podolski. 

9. Samuel Maciejowski, biskup krakow. kanclerz w. ko. 

10. Andrzej Chryzostom Załuski, biskup warmiński, kanclerz w. kor. 

11. Łukasz z Bnina Opaliński, marszałek w. kor. 

12. Paweł Piasecki, biskup przemyski. 

13. Jan Herburt, kasztelan sanocki

14. Jan Tarnowski, kaszt. krakow. hetman w. kor. 

15. Konstanty książę Ostrogski, kasztelan wileński, hetman w. lit. 

16. Stanisław Karnkowski, arcyb. gnieźnieński, prymas. 

17. Stanisław Orzechowski. 

18. Jan Długosz, nominat arcybiskup lwowski. 

19. Bernard Maciejowski, biskup łucki, potem krakowski, arcyb. gnieźnieński, prymas, kardynał. 

20. Tenże, powtórnie. 

21. Marcin Kromer, biskup warmiński. 

22. Jerzy książę, Lubomirski, marszałek w. kor. 

23. Stanisław Żółkiewski, kancl. w. kor. i hetman w. kor. 

24. Krzysztof Radziwiłł, wojew. wileński, hetman w. lit. 

25. Jan Zamojski, kanclerz w. kor., hetman w. kor. 

26. Andrzej Lipski, biskup krakowski. 

27. Roman książę Sanguszko, wojewoda bracławski, hetman polny w. lit. 

28. Hieronim książę Wiszniowiecki, czytać Jeremiasz, wojew. ruski, ojciec króla Michała. 

29. Andrzej Olszowski, arcyb. gnieźnieński, prymas. 

30. Stanisław Koniecpolski, kasztelan krakowski, hetman w. kor. 

Te 30 portretów wykazane są jako dzieła Clossego, w spisie galleryi arcybiskupa Krasickiego do sprzedaży publicznej pozostałości po nim sporządzonym: Catalogue de tableaux, desseins, bronzes et bustes faisant partie de la succession du defunt archeveque de Gnesne comte de Krasicki, dont l’enchere publique se fera a Varsovie le 25 Fevrier 1805 a Varsovie, imprimime chez J. C. G. Ragoczy. 8-vo. Wnosić można, że w zbiorze Krasickiego było takowych portretów Clossego więcej. Część onych nabył Stanisław lir. Zamojski ordynat i znajdują się w pałacu ordynackim w Warszawie, to jest Nra 20-30. Tamże jest jeszcze 

31. Karol Chodkiewicz, hetman w. lit.

32. Ignacy hr. Krasicki, biskup warmiński, arcyb. gnieźnieński (u piszącego). 

Wszystkie te wizerunki są jednostajnej miary, cali 10½-9½, a wcale zaletnego pędzla. Szczegóły życia Clossego o zupełnie są nieznane. 

CLOVIO JULIUSZ.

Miniaturzysta Wioski najwyższej sławy, urodzony w Grisone w Kroacyi r. 1498, zmarły w Rzymie r. 1578. S. Ciampi Notizie str. 88, zamieścił go między artystami włoskimi, którzy przebywali w Polsce, ale bez żadnego co do jego tu pobytu dodatku czyli objaśnienia, a nie wskazując źródła zkądby tę wiadomość zaczerpał. W póżniejszem dziele Bibli. Critica, juz go nawet z szeregu włochów w Polsce pracujących wypuszcza. Dodajmy, że z wielu pisarzy o sztukach pięknych, którzy życiorys Juliusza Clovio Podają, żaden o bytności jego w Polsce nie wie. Jakkolwiek bądź, na zasadzie owego przywiedzenia jego nazwy przez Ciampiego, urosło u nas mniemanie, ze Clovio był jakiś czas w Polsce, a mianowicie na dworze Zygmunta I i królowej Bony. Byćby to mogło, atoli wyznać musimy, iż obecnie nie mamy po temu dostatecznego dowodu. Z żywotu malarza wiadomo, że cały prawie wiek swój we Włoszech spędził, przecie lat parę bawił na dworze króla węgierskiego Ludwika II Jagiellończyka, od r. 1524 aż do króla zgonu, zatem do roku 1526, w którym ten król w bitwie pod Mohaczem zginął. Jeżeliby więc Clovio iw kraju polskim, w stolicy jego Krakowie, jakiś czas na dworze Zygmunta I bawił, to pobytów jego nastąpić tu musiał przed jego bytnością w Węgrzech, to jest przed r. 1524, gdyż ztąd wrócił on zdaje się wprost do Włoch, ar. 1527 już był niewątpliwie w Rzymie. 

CONARD BARTŁOMIEJ. 

Był starszym zgromadzenia malarzy w Krakowie r. 1541; patrzyć pod Bartłomiej. 

COPIKOWICZ JAKÓB. 

Malarz krakowski, r. 1562 przyjął prawo miejskie, jak to świadczą księgi archiwalne m. Krakowa. Więcej o nim nie wiadomo. 

CORNAROM. 

Malarz ten Włoch, sprowadzony był przez Katarzynę z Sosnowskich Platerowę kasztelanowę Trocką do Beresteczka, gdzie pałac jej malowaniami ściennemi przyozdobił Są tam wyobrażene bitwy Turków z Grekami, krajobrazy i rozmaite inne przedmioty. Również przyozdobił malowaniami ściennemi i obrazami kościół Trynitarski w Beresteczku. Był takoż zatrudniany w domach okolicznych obywateli. W Równem pracował podobnie do zamku X. Józefa Lubomirskiego kasztelana kijowskiego. Nadto robił malowidła do kościoła katedralnego w Lublinie. 

Cormaroni malował najczęściej al-fresco, ale wykonywał także obrazy olejne, portrety, widoki i miniatury. Umarł około roku 1815-1817 w Beresteczku tamże pochowany. 

(Z notat prof. Adama Słowikowskiego). 

COUDERE CHEVALIER de. 

Francuz rodem, emigrant z czasów rewolucji francuzkiej wieku zeszłego, przemieszkiwał długi czas w Polsce, a malował piękne krajobrazy. W Warszawie przebywał do r. 1819. 

Jego krajobraz skalisty posiadał gen. Rautenstrauch w Warszawie.

COURTIN. 

Francuz rodem ze Strasburga, lat kilkanaście przebywał w Warszawie podejmując prace malarskie. R. 1809 przeniósł się do Płocka i w gimnazyum tamecznem dawał prywatne godziny rysunków. W mieście tem d. 20 lutego 1810 r. rozstał się z życiem. Rodzaj tego malarza i zdolność w sztuce nie są nam wiadome 

(Wspomnienie o nim w Gazecie Korresp. Warsz. z r. 1810, dodatek do Nr. 17) str. 282).

COURTIN LUDWIK.

Francuz, malarz dekoracyi, krajobrazów i portretowy. Sprowadził go do Warszawy r. 1818 Ludwik Osiński podówczas antreprener i dyrektor teatru warszawskiego. Malował dekoracye ze zdatnością, a przez czas pobytu swego przy warszawskim teatrze, następujące dekoracye wykonał: 

R. 1818 do opery Jan Kochanowski jednę. - Do opery Tankred 2, 

R. 1819 do opery Dzwonek 3. - Do baletu Parys na górze Ida 1. - Do tragedyi Zbigniew 2. 

R. 1820 do melodrammy Machabeusze 10. - Do baletu Mars i Flora 2. - Do opery Jagiełło w Tęczynie 2. - Do tragedyi Dziewica Orleańska 7. - Nadto dekoracyę z natury Widok Łazienek Królewskich. 

R. 1821 do opery Jadwiga 3. 

W tymże roku opuścił teatr. Dekoracye jego lubo ze zdolnością wykonane, uległy temu samemu nieposzanowaniu co i dawniejsze A. Smuglewicza, przez późniejszego dekoratora zniszczone, lub wyprane i przemalowane. Courtin malował nadto w Warszawie wiele portretów, zwłaszcza kobiet; prócz tego robił piękne krajobrazy, z których kilka było na wystawach warszawskich sztuk pięknych. 

Na wystawie z r. 1819: 

Widok Łazienek, z natury malowany. 

Widok pałacu z zewnątrz, malowany z natury. 

Widok dziedzieńca pałacu jakiegoś w Paryżu. 

Widok fabryki we Francyi. 

Na wystawie z r. 1821: Krajobraz historyczny. 

R. 1821 Courtin wyniósł się z Polski i powrócił do Paryża, gdzie żył jeszcze do niedawna.  

CWICZEK MACIEJ. 

C. de Heineken Diet, des Artistes, IV, 470 powiada, że to był malarz Polak, który się trudnił takoż sztycharstwem, o żył około r. 1648. Pisze go Matthias Czwiczeck, i przywodzi jego rycinę, wizerunek Xięcia Kurlandzkiego Jakóba. G. K. Nagler III, 233, mówi o tym samym artyście, pisząc go Matthias Czwiczeck, Cwiczeke lub Schwezge, lecz wcale go za Polaka nie trzyma i dodaje, ze był malarzem nadwornym Elektora Brandenburgskiego. Już r. 1628 był on czynny, a okołur. 1643 malował przedmioty historyczne i perspektywy, tudzież portrety, mianowicie wizerunek wielkości naturalnej Kurfirsta Fryderyka Wilhelma i obu sióstr jego. Tegoż Xięcia malował on wielokrotnie i jeszcze r. 1648. Więcej nie wie nic o tym malarzu Nagler. J. J. Kraszewski twierdzi, że on był istotnie polakiem, a Niemcy go sobie tylko przywłaszczają; atoli nie Mając na to przekonywających dowodów, nie zdaje się żeby go za naszego krajowca poczytać można, gdy nazwa raczej na Czeską zakrawa.

CYBULSKI PIOTR. 

Malarz i mieszczanin Warszawski, w pierwszej połowie wieku 17 żyjący. Wiadomości o nim niektóre, lubo sztuki niedotyczące, przechowały akta radzieckie miasta starej Warszawy. Występuje w nich często pod samem tylko imieniem Piotra malarza, począwszy od r. 1604, a to w sprawie przeciwko Montelupim, o zło. 415, o które żonę jego Elżbietę z tytułu spadku pozywali. Z porównania nazwisk innych osób do tego interesu wchodzących, wykrywa się istotne jego nazwisko. (Też akta ks. 15, str. 631, 643). R. 1609 sprzedał wraz z żoną Elżbietą część własną domu na Waliszewie ku mostowi, Baltazarowi Jałmużna, a zaraz w tym roku kupił inny dom od spadkobierców Jana Króla mieszczanina warszawskiego (Ks. 16, str. 229, 355). W r. 1622 gdy miał process ze słodownikami, braxatores, pisanym jest w aktach: pictor, civis Varsaviensis, senior braxatorum alias Kyiankow; co naprowadza na wniosek, że oprócz malarstwa zajmował się warzeniem piwa, kiedy był starszym cechu tego (Ks. 22, str. 40, 45, 364). 

CYMERMAN SEBASTYAN. 

Malarz i mieszczanin krakowski, o którym wzmiankę przechowują akta radzieckie m. Krakowa pod rokiem 1604: Joachim Cymerman Doctoris et Dorothae Miączyńska conjugum fllius. 

CZACKA BEATA Z POTOCKICH. 

Żyjąca w 18-ym wieku, żona Michała Czackiego podczaszego kor., od lat młodych miała upodobanie do malarstwa, w którem doskonaliła się u najlepszych artystów, tak w kraju jak bawiąc we Włoszech. Z jej obrazów godne są przytoczenia: 

Hebe karmiąca orła. 

Portret familijny, w którym na wzór matki Grachów, okazuje swe dzieci jako najdroższe klejnoty. 

Portret w postaci Sybilli. Portret P. Bystrego. 

Jego żony. 

Głowy starców.  

Obrazy do kościoła w Sielcu, Pow. Włodzimirskim, majętność tej pani. 

W czasie pobytu w Rzymie, doskonaliła się w sztuce takoż od malarza Landiego. Zmarła w Sielcu na Wołyniu r. 1824. 

Szereg obrazów i portretów pędzla tej odznaczonej artystki amatorki, przechowujących się po większej części w Sielcu, majętności rodziny Czackich: 

1. Hebe karmiąca orła; w rozmiarach nadnaturalnych. 

2. Diogenes. 

3. Judyta. 

Te trzy obrazy wykonane były w Rzymie około r. 1795, pod kierunkiem Landiego. 

4. Sybilla, w większym nad naturę rozmiarze. 

5-7. Trójca Święta. - Najśw. Panna. - Święty Józef. Trzy obrazy do kościoła parafialnego w Sielcu. 

8. Tadeusz Czacki. Portret w większych nad naturę rozmiarach, z widokiem w głębi Krzemieńca.

9. Józef Czacki, syn poprzedniego; zmarły w Szczekocinach r. 1812. 

10. Michał Czacki, Podczaszy Wiel. Kor., mąż Beaty, ♰ w Sielcu dobrach swych na Wołyniu r. 1829, licząc lat wieku 75. 

11. Julia z Czackich Stecka, córka Beaty, takoż artystka malarka. 

12. Wincenty Szeptycki Pułkownik gwardyi, potem Generał; zięć Beaty. ♰ w Lwowie d. 22 stycznia 1836 roku, przeżywszy lat 53. 

13. Konstancya z Czackich Szeptycka, żona poprzedniego, a córka druga Beaty. 

14. Aniela Czacha, siostra poprzedniej, córka trzecia Beaty, f r. 1855. 

15. Rozalia z Czackich hr. Tarnowska, córka Szczęsnego Czackiego Podczaszego W. Kor. i Katarzyny Małachowskiej; żona Jana hr. Tarnowskiego Starosty kakorlickiego. ♰ w Warszawie d. 12 kwietnia 1821 roku, w wieku lat 68. 

16. Antonina z Czackich hr. Krasińska, siostra poprzedniej, żona Jana hr. Krasińskiego, Starosty opinogórskiego. ♰ w Warszawie d. 27 lipca 1834 roku, w wieku lat 89. 

17. Xiężna de Sault z domu Choiseul. 

18. Pani Duchesne z domu Merlini. 

19. Ignacy Lisiecki. 

20. La Porte. 

Oba poprzedni, nauczyciele w domu Czackich. 

21. Jan Albertrandi biskup Zenopolitański, pierwszy Prezes Tow. Warsz. Przyjaciół Nauk.

22. Gustaw hr. Olizar. 

23. Pani krajczyna Potocka. 

24. Romuald Bystry, Tajny Radzca, członek Kommissyi edukacyjnej wołyńskiej, podolskiej i kijowskiej. Kopia z pani Lebrun. 

25. Żona poprzedniego. Takoż kopia z pani Lebrun. 

26. Ludwika Elżbieta Lebrun, malarka. Kopia z jej własnego portretu.

27. August hr. Moszyński, Stolnik Kor. ♰ W Wenecyi r. 1782. Kopia z Grassego. 

28. Stanisław Nałęcz Małachowski, Marszałek sejmu czteroletniego. Kopia z Lampiego ojca. 

29. Walerya z hr. Strojnowskich hr. Tarnowska, córka Waleryana hr. Strojnowskiego, żona Jana hr. Tarnowskiego Senatora Kasztelana; autorka i artystka amatorka. Kopia z Landiego, w większych nad naturę rozmiarach. 

Wszystkie powyższe obrazy przechowują się w Sielcu majętności rodu Czackich. 

30. Jan Kanty Bożydar Podhorodeński biskup Polemoneński, officyał Łucki i Żytomirski, niegdyś professor akademii Zamojskiej; zmarły w Łucku. Portret ofiarowany rodzinie biskupa, u niej znajduje się. 

31. Kasper Kolumna Cieciszowski biskup Łucki i Żytomirski, potem metropolita arcy-biskup Mohylowski; zmarły w Łucku. 

32. Ludwik Kropiński Generał, Wizytator gener. szkół wołyńskich i podolskich, członek Tow. Warsz. Przyjaciół Nauk, poeta; zgasły w dobrach swych Woronczynie. 

33. Krzysztof Dunin hr. Karwicki Generał; zmarły w Mizoczu.

34. Adam xiążę Czartoryski, Generał ziem podolskich.

35. Wincenty Korwin hr. Krasiński, Generał Broni, Senator Wojewoda. 

36. Marya z Czackich xiężna Lubomirska, córka Tadeusza Czackiego; artystka amatorka. 

37. Wiktor Czacki, syn wtóry Tadeusza. 

38. Felix Czacki, Prezes Kommissyi edukacyjnej wołyńskiej i podolskiej; syn Beaty. 

39. Marya Barbara z Czackich Czacha, żona poprzedniego. 

40. Alexander Czacki, syn wtóry Beaty. 

41. Michał Czacki, Marszałek szlachty gub. wołyńskiej. 

42. Tekla z Pilichowskich Czacka, żona poprzedniego. 

43-45. Leontyna z Czackich hr. Ledóchowska. - Ewelina Czacka. - Wanda Czacka; córki poprzednich.

46. Franciszek Czacki, Strażnik W. Kor. 

47. Kunegunda z xiąiąt Sanguszków Czacka, żona poprzedniego; artystka amatorka. 

48. Dominik Czacki, syn poprzednich; zmarły w Boremlu. 

49. Regina z Gutkowskich Czacka, żona tamtego. 

50. Barbara z Dembińskich Czacka, Starościna Nowogrodzka, żona Tadeusza. 

51. Hr. Wielhorski, Generał. 

52. Z Dembińskich hr. Wielhorska, żona tamtego, siostra pani Tadeuszów ej Czackiej. 

53. Waleryan hr. na Strojnowie Strzemień Strojnowski, Tajny Radzca, Senator, członek Towarzystw uczonych, pisarz dzieł ekonomicznych. 

54. Pierwsza jego żona.

55. Jan hr. Tarnowski, Senator Kasztelan, wizytator szkół wołyńskich i podolskich, członek Tow. Warsz. Przyjaciół Nauk, historyk i bibliofil, zięć poprzedniego; zmarły w dobrach swych Dzikowie d. 3 maja 1842 roku, w wieku lat 65. 

56. Michał hr. Tarnowski, brat Jana; zmarły na Wołyniu w dobrach swych Iwaniu. 

57. Jacek Nałęcz Małachowski, kanclerz W. Kor. 

58. X. Hieronim Strzemień hr. Strojnowski, Rektor Uniwersytetu, potem biskup Wileński; pisarz dzieł ekonomicznych.♰ w Wilnie. 

59. Antoni de Galles hr. de Courbon, emigrant francuzki, zmarły w Stepaniu u hr. Wercellów. 

60. X. Chevalier, kanonik Łucki. 

61. Stanisław August król. 

62. Tadeusz Kościuszko. 

63. Józef xiążę Poniatowski.

64. Józef xiążę Zajączek, Namiestnik Król. Pol. 

65. Mikołaj Nowosilcof, Senator, w końcu Prezes Rady Państwa, hrabia. 

66. Portret własny. 

67. Oprócz wyżej przytoczoncch obrazów olejnych, rodzina Czackich w Sielcu posiada jeszcze przedziwną miniaturę pędzla Beaty Czackiej, wyobrażającą całą jej rodzinę: ją samą, męża, dwóch synów i trzy córki. 

(Z notat uzyskanych od dostojnej rodziny, tudzież udzielonych przez prof. Adama Słowikowskiego).

CZACKA KUNEGUNDA z Xiążąt SANGUSZKÓW. 

Córka Pawia xięcia Sanguszki, Marszałka W. X. Lit. Duninowny Referendarzowny Kor., żona Franciszka Czackiego Strażnika W. Kor.; malowała olejno, na porcelanie cytowała na miedzi. Uczyła się sztuki w Gdańsku około r. 1770, od sławnego artysty Mateusza Deisch. Obrazy jej pędzla znajdowały się w Porycku. 

Z jej rycin znane są dwa portrety: Kajetana Sołtyka biskupa krakowskiego 4°, i Beaty z Duninów Sanguszkowej Marszałkowej W. X. Lit. fol., matki swojej. 

Hrabia CZAPSKI.

Generał-Major w polskiej służbie, żyjący w połowie 18-go wieku. Człowiek uczony, obczytany, miłośnik starożytności, oddający się nauce chemii, o której parę pisemek wydał. Posiadał przytem wiele talentów, a między innemi biegłym był w malarstwie miniaturowem, w którem zwłaszcza piękne robił portrety. W młodszych latach wiele podróżował. Gdy razu jednego bawiąc w Londynie zabrakło mu pieniędzy, wpadł na myśl zaradzenia chwilowemu niedostatkowi, zdolnością swą w sztuce malarskiej. Wykonał różne portrety osób nieznających go, i dobrze za nie zapłacony został. Wkrótce doczekawszy się nadejścia funduszów z domu, wyjechał do Francyi i ukazał się na wersalskim dworze, stosownie do swego urodzenia i stopnia. Tam spotkał się z pewnym panem angielskim, którego niedawno co portret malował; ten wpatrując się w rysy twarzy hrabiego, nie mógł się wstrzymać żeby mu nie powiedział jak dalece znajduje go podobnym do jakiegoś malarza, który niedawno portret jego robił. Hrabia śmiejąc się wyznał mu szczerze swoję w Londynie przygodę, a później z upodobaniem zdarzenie to przyjaciołom opowiadał. Hr. Czapski osiadł następnie w Gdańsku, zgromadziwszy w domu swym rozmaite naukowe ciekawości, gabinet mineralogiczny i historyi naturalnej, bibliotekę, zbiór malowań miniaturowych i pastelowych. R. 1777 żył jeszcze. 

(O nim pisali: Johann Bernoulli, Reisen... Leipzig 1779 I, 319-321. - G. K. Nagler III, 232). 

Czapskich generałów wojsk Rzeczypospolitej było dwóch braci; zdaje się że wylej przytoczony jest Antoni podkomorzy chełmiński, generał-lejtnant wojsk koronnych, szef regimentu pieszego, kawaler orderu S. Stanisława, zmarły w Warszawie 1792 r. 

X. CZAJKOWSKI GRZEGORZ. 

Karmelita, urodzony na Rusi Czerwonej w ziemi sanockiej. W młodych latach oddał się był zawodowi malarskiemu, przy czem doskonalił się też w umiejętności lekarskiej. Następnie wstąpił do zakonu Karmelickiego w konwencie lwowskim, w którym r. 1757 kres żywota znalazł, lat 43 wieku domierzywszy. Ula pożytku i dobra zakonu swego, zajmował się w nim zarówno malowaniem i leczeniem: po wielu klasztorach pozostawił obrazy swego pędzla. Bibliotekę konwentu lwowskiego pomnożył nabytkiem znacznej liczby dzieł w przedmiocie lekarskim. 

Tyle czerpiemy o nim z notat X. Ign. Chodynieckiego Karmelity lwowskiego, zakonu swego życiorysy skreślającego. 

W kościele S. Michała we Lwowie, jest portret zakonnika malarza, z pędzlami i paletrą w ręku, z napisem przekazującym bliższą jeszcze o jego życiu i uzdolnieniu w sztuce wiadomość. Napis ten jest brzmienia następującego: R. P. Gregorius Czajkowski Carmelita, A. R. O. Theologus, Medicus et Pictor, Romae artium harum electus: reversus, patriam perfectis imaginibus, fratrum ordinis sui in Conventibus Galiciae, Volhyniae ac Lithuaniae, unitam pro tunc Provinciam constituentibus, praesentemque sui ipsius propria manu ex specula pictam. ornavit. Obiit in Conventu majori Leopoliensi A. 1757. Aetatis suae 48, religionis 20 annorum. 

Okazuje się tedy z napisu powyższego, ze Grzegorz Czajkowski przyszedł na świat r. 1709, w r. 1737 w zakonie Karmelickim został kapłanem, a bawiąc w Rzymie doskonalił się w sztuce lekarskiej i malarstwie. Powróciwszy do ojczyzny, spędził resztę żywota w zaciszy klasztornej, lecząc i zdobiąc tworami pędzla swego kościoły prowincji karmelitańskiej, Gallicyę, Wołyń i Litwę wówczas obejmującej. Wizerunek własny pozostawił w konwencie Lwowskim, w którym też umarł roku 1757, licząc lat życia 48. (Podług Chodynieckiego 43, lecz tamta data zdaje się pewniejsza). 

P. Felix Łobeski, który o jego pracach i życiu, ciekawe wiadomości w Lwowie wyśledził, powiada, że w kościele lwowskim S. Michała, kilka ołtarzowych obrazów i portretów na korytarzach klasztoru są jego dziełem; nadto, że podobno malował portrety niektórych osób znakomitych, zmarłych w latach 1734 i 1755. Na nieszczęście większa część owych jego obrazów w rzeczonym kościele, ręką nieumiejętną przemalowane zostały, tak, że zaledwie parę z nich wyższe artysty zdolności poznać i ocenić dziś dozwalają. Obrazy te, idąc za panem Łobeskim, są następujące: 

1. S. Wojciech Karmelita siedzący w celi, w całej postaci a naturalnej wielkości. W pierwszym ołtarzu bocznym po stronie prawej kościoła. „Przed nim na stoliku lilia, w głębi oknem widać morze i okręta. Skończony rysunek, żywy i mocny koloryt, lekka technika, czystość i przezroczystość farb, są zalety niniejszego utworu i znamionujące przeto pędzel Czajkowskiego.“ 

2. S. Anna i S. Joachim w postaci siedzącej, w pośród których N. Panna ze złożonemi rękami stojąca na wężu, z gwiazdami około skroni; w górze w obłokach błogosławiący Bóg Ojciec i dziecię Jezus na kuli świata z wielkim krzyżem w ręku. W ołtarzu bocznym po lewej stronie. ”Ta sama co i w poprzednim utworze lekkość i przezroczystość farb, takaż moc kolorytu oraz wyższość kompozycyi i stylu; słowem, cecha wielkiego uzdolnienia i niepospolitego ukształcenia artysty." 

3. S. Eliasz, klęczący w obłokach na tęczy, przed nim tezy miecz płomienisty; w górze Mojżesz i Chrystus. W ołtarzu obok filaru z prawej strony. „Piękny utwór tak w Pomyśle jak i kompozycyi, twarz dotąd pełna natchnienia; lecz tu i owdzie dotknęła go już niezgrabna i niedbała ręka.“ 

4. S. Jan od Krzyża, w ołtarzu trzecim z prawej strony. Obraz zupełnie przemalowany i zeszpecony. „Tu już nie pozostało i śladu z pierwotnej oryginalności." 

5. Angelus Postąpski, Prowincyał karmelit., ♰ w Lwowie d. 24 maja 1767 r.

6. Łukasz Drzażgowski Przeor konwentu karmelitańskiego lwowskiego, f d. 9 paźdz. 1648 r. 

7. Wojciech Barszczewski, Karmelita, Przeor konwentu lwowskiego, ♰ d. 21 grudnia r. 1734. 

8. Andrzej Barszczewski, Prowincyał karmelitański, ♰ d. 17 maja r. 1755. 

Wszystkie powyższe portrety niepośledniej wartości, przypisuje P. Łobeski Czajkowskiemu. 

(Notaty X. Ign. Chodynieckiego Karmelity lwowskiego. - Felix Łobeski, w dodatku do Gazety lwów, z r. 1853, Nra 41, 42, 44, 46. - Za tymże A. Grabowski, Mozaika w Bibl. Warsz. z r. 1855, IV, 58-59). 

CZECH MARCIN. 

Malarz w Krakowie osiadły, roku 1573 mieszkający w Kwartale Grodzkim. 

(A. Grabowski w Bibl. Warsz. z r. 1854. I, 414). 

CZECHOWICZ SZYMON. 

Celujący malarz historyczny, przedmiotów prawie wyłącznie religijnych. Przyszedł na świat w Krakowie d. 22 sierpnia 1689 r. z rodziców szlachetnego rodu ale ubogich Jana i Kunegundy Czechowiczów. 

W dziecinnym wieku osierocony, znalazł opiekę w Franciszku Maksymilianie Ossolińskim podskarbim nadw. kor., i jego staraniem otrzymał pierwiastkowe wychowanie. Wkrótce odkryła się w młodzieńcu szczególna skłonność do malarstwa; lecz pod tę porę nie było w Polsce łatwości sposobienia się w sztukach, a do wyjazdu za granicę nie posiadał wcale zasobu. Atoli iw tern znalazł pomoc u dobroczyńcy swego, którego kosztem do Włoch wyprawiony został. Zawdzięczając tę doznaną opiekę, pisał się później na niektórych obrazach Simon Czechowicz Pol. Dom. Ossol. Pictor Romae. 

W Rzymie jako w siedlisku wzorów i mistrzów, oddał się Czechowicz z całym zapałem nauce zamiłowanej sztuki. Sławny ówczesny malarz Karol Maratti przyjaźnią go swoją zaszczycał, a będąc początkowej jego nauki przewodnikiem, wprowadził go na tę udoskonalenia drogę, po której następnie do wysokiej chwały doszedł. Własnem uczuciem kierowany, potrafił wpatrywaniem się w arcydzieła sztuki, zgłębić onej tajniki, nabyć czyste pojęcie pięknego, i wykształcić smak w sposób który się w dalszych jego tworach tak zaletnie odznacza. Wkrótce zdołał dać dowody niepospolitej zdatności i biegłości, a płody jego pędzla przez akademię Ś. Łukasza kilkakrotnie nagrodami uwieńczone zostały. Lat 30 przemieszkiwał w Rzymie ciągle pracując, ciągle się doskonaląc. Natężona usilność w pracy, przy klimacie gorącym włoskim, tak zwątliły zdrowie jego, iż mu lekarze powrót do ojczyzny doradzili. Rzym więc i Włochy nie bez żalu porzucić musiał. 

Za powrotem do Polski, udał się naprzód do rodzinnego miasta Krakowa; lecz nie długo tu zabawiwszy, przeniósł się do Warszawy. Odtąd w ustronnem życiu sztuce swej zupełnie oddany, nader liczne dzieła wykonywał i do wieku podeszłego w pracy nie ustawał. Malował prawie wyłącznie obrazy kościelne i przedmioty treści religijnej. Wybór onych odpowiadał wzniosłemu Czechowicza pojmowaniu sztuki, czystemu wyobrażeniu pięknego, dla których rodzaj ten stawał się najwłaściwszym; zgadzał się on iz uczuciami malarza, z pobożnością w której był ciągle zatopiony, tak dalece iż dla zupełniejszego jej oddania się bezżenne życie prowadzić postanowił, i w niem trwał aż do zgonu. Piękne obrazy tego znakomitego artysty ozdobiły bardzo wiele kościołów w Polsce, Litwie, Ukrainie, a nawet i w Szląsku; wiele ich było i jest w prywatnych domach po kraju. W Warszawie r. 1750 mieszkał wraz z mężem swej siostrzenicy Łukaszem Smuglewiczem, w rynku Starego Miasta w domu pod Nr. 59 (Ł. Gołębiowski, opisanie Warszawy 1827 str. 175). Zdaje się iż musiał iw Wilnie przebywać, kiedy tam prac jego tyle się znajduje; podejmował zaś ich w tern mieście najwięcej dla kościołów xx. Jezuitów. Bawił jakiś czas w podhoreckim zamku u Wacława Rzewuskiego hetmana w. kor. kasztelana ki akowskiego, pana sztuki piękne wielce miłującego; wiele też obrazów dla niego wykonał, które w podhoreckim zamku dotąd pozostają. Pobyt ten Czechowicza w Podhorcach nastąpił przed rokiem 1767, gdyż sam hetman Rzewuski do tego roku tylko w zamku tym przemieszkiwał. Około r. 1770 sprowadzony do Połocka przez rektora X. Czerniewicza do kollegium akademickiego jezuickiego, dwa lata tamże blizko zamieszkał i mnogie dzieła zdobiące kościół i kollegium wykonał. Na starość został tercyarzem zakonu kapucyńskiego w Warszawie (M. Baliński, Fundacya zakonu i kościoła XX. Kapucynów w  Warszawie, w Alleluja z r. 1840 str. 160), a dla kościołów kapucyńskich w Koronie wiele pięknych dzieł wykonał. Umarł dnia 21 lipca r. 1775 w późnej starości, licząc 86 rok życia; ciało jego w grobach kościoła kapucyńskiego spoczywa, złożone tamże d. 24 lipca tegoż roku, jak to księga sepultur klasztoru kapucyńskiego świadczy. 

Szymon Czechowicz trzyma niezaprzeczenie pierwsze miejsce między malarzami polskimi przeszłych wieków. Twory jego pędzla nacechowane są wielkiem przejęciem się klassycznemi wzorami sztuki. Układ w nich prosty, nie wymuszony, lecz zawsze głęboko pomyślony; zasada jedności ściśle zachowana, wszędzie panuje naturalność i prawda. Rysunek jest poprawny; koloryt nie wrzaskliwy, rozważny, oku przyjemny. Ogólne wrażenie zajmujące, miłe, słodyczą, harmonią i wdziękiem serce przenikające. Obok tylu przeważnych zalet, nie jest wszakże Czechowicz bezbłędnym, i zarzucić mu nie raz przychodzi zaniedbanie w draperyach, czasami ciężkich i niezgrabnych. Sztuka krajowa, prócz wzniesienia się w utworach pędzla do stopnia celującego mistrza, zawdzięcza mu inną jeszcze zasługę: bo on pierwszy z Polaków otworzył u siebie formalną szkołę malarstwa, nieznaną do tego czasu na naszej ziemi. Zaopatrzywszy ją znacznym zbiorem wyborowych rycin, sprowadziwszy nie małym nakładem z Rzymu modele i klassycznych posągów odlewy, poświęcał to wszystko bezpłatnie dla usposobienia swych uczniów; a nie przestając na udzielanych naukach, kilku z nich ubogich własnym utrzymywał koszem. Ta to szkoła rozszerzyła zamiłowanie malarstwa, i stała się przykładem późniejszym w tym względzie przez samego króla sterowanym usiłowaniom. - Czechowicz dożył czasów panowania Stanisława Augusta, pod jego niemal bokiem pracował w Warszawie. Zadziwiającą jest rzeczą, iż król sztuk pięknych lubownik i znawca, nie zdawał się oceniać wysoką zdolność malarza. W pośród tylu artystów dla Stanisława Augusta pracujących, nie był używany Czechowicz, nie zaszczycił go ani jeden obstalunek królewski, i ani razu podobno dworskich nie przestąpił progów. Zaniedbanie to nie inaczej sobie tłumaczyć można, jak ocenieniem rodzaju ówczesnego w malarstwie smaku, któremu przedmioty światowe i dziejowe milej przypadały, kiedy Czechowicz same tylko kościelne i religijne odrabiał.- W życiu prywatnem odznaczał się Czechowicz wielkiemi cnotami: bogobojny, prawy, dobry, łagodny, dobroczynny. 

Dokładna wiadomość o licznych tworach pędzla S. Czechowicza, nie jest dziś łatwą; co tylko z naocznego widzenia lub wiarogodnych źródeł zebrać się dało, wykaz poniższy przedstawi, dalszym badaniom zostawiając sprostowania i uzupełnienia: 

1. Nawiedzenie N. Maryi Panny,  ww. ołtarzu kościoła Panien Wizytek w Warszawie (Ł. Gołębiowski, Opis. Warsz. 1827 str. 93, lubo A. Grabowski utrzymuje że ten obraz T. Konicza). 

2.-5. Ś. Wojciech Karmelita. - Marya Magdalena. - Ś. Józef. - Ś. Eliasz. W ołtarzach kościoła Karmelitów na Lesznie w Warszawie; ale obrazy te były odnawiane przez D. Kondratowicza (Ł. Gołębiowski, str. 84). 

6.-7. Pan Jezus na krzyżu, u spodu N. Panna i Ś. Jan. - Narodzenie Zbawiciela. W sali posiedzeń Towa. Dobroczynności w Warszawie (Ł. Gołębiowski, str. 91). 

8.-10. P. Jezus ukrzyżowany.- Ś. Jan Nepomucen.- Ś. Józef Oblubieniec. W kościele XX. pijarów w Warszawie trzy te obrazy sprawione były kosztem X. Antoniego Wiśniewskiego pijara, jak to wspomina pod r. 1772 kronikarz kollegium warszawskiego (Wiadomość udzielona przez X Fr. Ksaw. Kurowskiego). Ł. Gołębiowski powiada: iż powyższe obrazy niektórzy przypisują malarzowi Mańkowskiemu; lecz to jest zupełnie błędne. Równie myli się Ł. Gołębiowski str. 86, przytaczając w kościele pijarskim czwarty obraz Czechowicza, S. Jan Kanty, albowiem jest to kopia obrazu z Francyi przywiezionego przez Jana Tarłę wojew. lubelskiego, który dotąd w refektarzu XX. pijarów znajduje się. Szkic oryginalny obrazu P. Jezusa ukrzyżowanego z w. ołtarza, w małym rozmiarze, jest w refektarzu XX. pijarów. 

11.-12. Przeminienie Pańskie. - S. Wojciech. W w. ołtarzu kościoła XX. kapucynów w Warszawie; ostatni mały nad tamtym (M. Baliński, Alleluja z r. 1840 str. 149) 

13.-14. Komunia S. Ludwika. - Ś. Stanisław. Dwa te obrazy były w gallery i hr. Józefa Ossolińskiego w Warszawie. 

15. Zwiastowanie N. Panny, w małym rozmiarze. U doktora Kosztulskiego w Warszawie. 

16.-20. Ś. Antoni. - Ś. Anna. - Ś. Jan Nepomucen. W ołtarzach bocznych kościoła Przemienienia Pańskiego XX. pijarów w Krakowie. Te obrazy miały być w Rzymie jeszcze malowane (J. Mączyński, Pamiątka z Krakowa. 1845 II, 347). 

21-24. W stallach kościoła S. Anny w Krakowie są Czechowicza cztery obrazy, umieszczone tamże r. 1741, a zapłacone malarzowi czer. zło. 24 (L. Kosicki, opis tego kościoła str. 31. - J. Mączyński II, 202). 

25. Matka Boska w obłokach unosząca się nad Krakowem, w kościele XX. pijarów w Krakowie. Widok Krakowa jako współczesny malowaniu obrazu przez wielkiego mistrza, nader jest ciekawy. 

26. Cud S. Jana Kantego, w kościele S. Floryana w Krakowie, na filarze. 

27. Chrystus Pan na krzyżu, w małym rozmiarze, u sena. Karola Soczyńskiego w Krakowie. Na ramie napis ów Pictor Dom. Ossolińscianae. 

28. Nawrócenie S. Pawła; był w Krakowie. 

29. Chrystus P. pomiędzy Apostołami, oddający klucze S. Piotrowi. Obraz mały, w zbiorze szkoły technicznej krakowskiej. Jest to kompozycya pierwotna do wielkiego obrazu zdobiącego dawniej wielki ołtarz kościoła S. Piotra w Krakowie, który przez arcy naganną nieświadomość wartości dzieła, z ołtarza wyjęty i zniweczony został. 

30. Chrystus między faryzeuszami; małego rozmiaru. Był litografowany, lecz tylko w dziesięciu egzemplarzach. 

31-40. W Lubartowie w kościele XX. kapucynów jest obrazów Czechowicza dziesięć. W w. ołtarzu Męczeństwo S. Wawrzyńca, figury wielkości więcej jak naturalnej. Obraz piękności znamienitej. - Nad tym: S. Mikołaj, popiersie. - W ołtarzach bocznych: Zwiastowanie N. Panny; ten obraz należy do celniejszych dzieł malarza. - Nad nim S. Kajetan, popiersie.- Objawienie Chrystusa P. Śmu Antoniemu Padewskiemu.- Nad nim: S. Fidelis kapucyn męczennik, popiersie. - S. Franciszek z Assiso w chwili kiedy mu się Chrystus P. z N. Panną objawiają, dopraszający się odpustu zwanego Porcienkula. - Nad nim: S. Jan Nepomucen. - N. Panna składająca w ręce S. Feliksa kapucyna Dzieciątko Jezus. - Nad nim: S. Serafin kapucyn. 

41-44. W Zakroczymie w kościele XX. kapucynów są w ołtarzach bocznych obrazy Czechowicza następujące: S. Franciszek, podobny do obrazu w Lubartowie.- S. Feliks, takoż jak w Lubartowie. - S. Jan Nepomucen trzymający krzyż, w całej postaci, wielkości naturalnej. - S. Antoni z Dzieciątkiem Jezus na ręku, w całej postaci, wielkości naturalnej. 

45. Odwiedzenie grobu Chrystusowego po Zmartwychwstaniu przez Matkę Boską i święte niewiasty. Wysokości około 3 łokci: W Nacpolsku w płockiem u PP. Dembowskich. 

46. Wniebowzięcie N. Maryi Panny, ww. ołtarzu kościoła kollegiackiego P. Maryi w Kielcach. Obraz w Rzymie malowany i tamże kosztem biskupa krakowskiego Felicyana Konstantego Szaniawskiego za 100 czer. zło. zakupiony i sprowadzony r. 1728. (Opis hist. staty. m. Kielc, w Pamiętn. Sandomirskim 1829 I, 73; takoż w Lwowianinie z r. 1838 III, 73 ). Wedle zaś twierdzenia X. W. M. Witkowskiego, obraz ten malowany w Rzymie nakładem X. kanonika Żeromskiego, sprowadzony był z Rzymu r. 1727 przez XX. pijarów krakowskich, a kosztował złp. 2000 (Opis kollegiaty kieleckiej w Pamiętniku Relig. 1845 IX, 196). 

47-53. W Kielcach w zbiorze P. Tomasza Zielińskiego: S. Tadeusz, wielkości naturalnej.- Męczeństwo S. Floryana.- Męczeństwo S. Jana Nepomucena.- S. Stanisław Kostka. - N. Panna z synem. - S. Józef z Chrystusem P.- Zmartwychwstanie Pańskie, figury wielkości naturalnej Wszystkie te obrazy mają być Czechowicza. 

54. W Pilicy w kościele XX. reformatów w jednym z ołtarzów bocznych S. Franciszek Seraficki.

55-56. S. Stanisław wskrzeszający Piotrowina. - S. Stanisław Kostka; do kościoła katedralnego poznańskiego. Te obrazy dziś nie istnieją, i zdaje się, ze w pożarze który wnętrze tej świątyni r. 1772 dotknął, wraz z innemi jego ozdobami zgorzały. 

57. W kościele XX. paulinów we wsi Leśna, w dawnem wojew. brzesko-litewskiem, mają być jego obrazy (T. Święcki, Opis staro. Polski 1828 II, 225; tudzież K. W. Wójcicki, Opis cudownego obrazu w Leśny, Alleluja 1843 str. 248). 

58.-59. W Siemiatyczach, majętności niegdyś księżnej Anny z książąt Sapiehów Jabłonowskiej, wojewodziny bracławskiej, w kościele XX. missyonarzów w ołtarzach: Najś. Panna i S. Wincenty a Paulo (Dyaryusz bytności króla Stan. Augusta w Siemiatyczach, w grudniu 1793 r. w Korres. krajowym i zagranicznym warsz. z d. 10 grudnia 1793 r.. Dodatek do Nr. 99, str. 2209 ). 

60.-61. W Wilnie w kościele katedralnym: S. Ignacy Łojola, spotykający się, przed Rzymem z Chrystusem P. krzyż niosącym, w kaplicy Ś. Ignacego, obraz przeniesiony tu r. 1798 z kościoła pojezuickiego Ś. Ignacego; miary łokci 7½- 3 (M. Baliński, Wilno 1835 str. 175). Ukrzyżowanie Zbawiciela, pod krzyżem stoją Najś. Panna i S. Marya Magdalena; w kaplicy tego imienia, obraz przeniesiony tutaj z kościoła niegdyś Ś. Kazimierza, odnawiany przez Januszewicza (Wizerunki i roztrząsania naukowe. Wilno 1838.1, 25 i 1841. XXH, 139). Z tego obrazu sztych wykonany przez Antoniego Oleszczyńskiego w Paryżu, jest w Album wileńskiem J. K. Wilczyńskiego. 

62.-76. W kościele Ś. Katarzyny przy klasztorze panien benedyktynek w Wilnie znajduje się obrazów oryginalnych Czechowicza sztuk trzynaście: W w. ołtarzu Zaślubienie S. Katarzyny z dzieciątkiem Jezus na rękach Najś. Maryi Panny; obraz znacznych rozmiarów i wielkiej piękności, lubo przez czas uszkodzony (Wizerunki… Wilno 1838 I, 77). - Święta Trójca, obraz w. ołtarza umieszczony nad poprzednim. - Niepokalane poczęcie N. Maryi Panny, w ołtarzu bocznym. - S. Placyda, w ołtarzu bocznym. - S. Gertruda, której się Chrystus P. objawia w widzeniu, w ołtarzu. - S. Mechtylda, w ołtarzu. - Nad tym obrazem mniejszy owalny S. Franciszka. - S. Benedykt opat, w ołtarzu, obraz odznaczający się. - S. Scholastyka ksieni, założycielka zakonu PP. benedyktynek, w ołtarzu; obraz takoż wyższych zalet. - Nadto cztery obrazy pomniejsze nad obrazami ołtarzowemi, legendy z życia świętych przedstawiające. - Prócz tych 13 obrazów, znajdowały się jeszcze w tymże kościele w dwóch pobocznych ołtarzach obok wielkiego, ponad mensą u dołu dwa małych rozmiarów piękne obrazy: Rodzina Święta i Zwiastowanie N Panny, atoli obrazy te w ostatnich czasach znikły. 

77. W kościele pojezuickim na teraz parafialnym Ś. Rafała w Wilnie na przedmieściu Snipiszki: Wzniesienie do nieba archanioła Rafała w przytomności starego Tobiasza i jego rodziny. Obraz ołtarzowy, który w czasie wojny napoleońskiej przeniesiony był z tego kościoła czasowo. do kościoła ś. Jakóba na Łukiszkach. a następnie tu zwrócony. 

78. W kościele Ś. Jakóba na Łukiszkach w Wilnie, mają być podobno obrazy Czechowicza (J. 1. Kraszewski, Wilno... 1840. II, 354). 

79.-85 . W kościele PP. wizytek w Wilnie na przedmieściu Rosa zwanem, jest siedm dobrze dochowanych jego obrazów, umieszczone w ołtarzach. (J. Saunders str. 640; J. I. Kraszewski, Wilno... II, 491; Wizerunki... Wilno 1838. I, 78); a mianowicie: Nawiedzenie N. Panny, ww. ołtarzu, obraz wielkiego rozmiaru. - S. Joanna Franciszka Fremiot de Chantal, pierwsza matka zgromadzenia PP wizytek. - S. Franciszek Salezyusz, ustawodawca tegoż zakonu. - Chrystus P. ukrzyżowany, obraz zalecany z wybornego rysunku. - S. Józef piastujący na rękach dzieciątko Jezus; obraz najwyższych zalet, nie tylko znawców lecz każdego uczuciem obdarzonego widza oko i serce zachwycający. Z tego obrazu sztych w Album wileńskiem J. K. Wilczyńskiego, Antoniego Oleszczyńskiego. - S. Franciszek Ksawery postrzegający w widzeniu mnogość krzyżów po niebie rozproszonych. - S. Jan Ewangelista w zachwyceniu, z piórem w ręku; do celniejszych dzieł artysty należący. 

86. W kościele Ś. Stefana przy klasztorze PP. maryawitek w Wilnie na przedmieściu rudnickiem był ww. ołtarzu obraz Czechowicza (Wizerunki… Wilno 1838. I, 78), przedstawiający S. Józefa z dzieciątkiem Jezus, S. Anną i aniołem. Obraz ten wielkich zalet przeniesiony tu był z pojezuickiego niegdyś kościoła Ś. Ignacego, a w ostatnich czasach stał się własnością znanego miłośnika sztuk p. Kazim. Wilczyńskiego. 

87.-90. W kościele Ś. Jerzego przy Seminaryum dyecezyalnem wileńskiem były na ścianach bocznych cztery Czechowicza obrazy, pochodzące z kościoła niegdyś Ś. Ignacego: S. Franciszek Borgiasz.- S. Aloizy Gonzaga - Przebicie serca S. Teressy. - S. Anna z Joachimem i N. Panną Maryą dzieckiem. Obrazy źle utrzymywane i nieco podupadłe, nie wiadomo w czyje posiadanie przeszły. 

Twierdzi J. Saunders, str. 640, ze w kościele wileńskim S. Kazimierza, przedtem należącym do jezuitów, następnie missyonarskim, dziś zaś na katedrę grecką zamienionym, miały być jego obrazy, mianowicie zaś S. Jan Nepomucen. Lecz to jest mylne, gdyż obrazy tego kościoła malował uczeń Czechowicza, niewiadomego nazwiska, presbiter unicki. W Wilnie nadto w rękach prywatnych były lub są dotąd niektóre obrazy Sz. Czechowicza: 

91.-103. Posiadali takowe prof. Gdański i prałat Dłuski (J. Saunders, str. 640). Tego ostatniego zbiór obrazów przeszedł na własność P. Konstantego Nowomiejskiego, u którego dziś są prace Czechowicza następujące: S. Jan Kanty wstępujący do nieba; małego rozmiaru. Wskrzeszenie Piotrowina przez S. Stanisława, małego rozmiaru. S. Franciszek Ksawery nawracający Indyan, niewielkiego rozmiaru. S. Józef z dzieciątkiem Jezus, takoż małego rozmiaru. S. Anna ucząca czytać N. Pannę Maryę, okrągły.- Prof. J. Saundres miał jego piękny obraz S. Magdalena. - S. Jan Nepomucen modlący się; miara łokci 2 ½- 1 ¾. jest w zbiorach dra Kazim. Wilczyńskiego. - Zjawienie się dwóch aniołów grających na cytrze i śpiewających przed S. Janem Kantym, który układa na pulpicie śpiew gregoryański do hymnu o N. Pannie przez siebie napisanego, a niebieską ową melodyę z natężeniem słucha i przejmuje. (Wizerunki Wilno 1838. I, 100-101). Obraz ten niewielki lecz pełen zalet, należał do pro!. Mikołaja Mianowskiego, obecnie ma być u jego wdowy w Solecznikach pod Wilnem. - S. Józef z dzieciątkiem Jezus w obłokach nad kulą ziemską siedzący; prośby z niej ludzkie do Niebios wznoszące się, wypisane na osobnych kartkach: Bonam mortem, Venaim peccatorum, Serenitatem, Panem, Sanitalem, Devotionem; takowe Chrystus Pan podpisem Fial potwierdza. Pomysł nie zupełnie trafny, lecz pięknie Wydany. Mały ten obraz był niegdyś w kościele Ś. Ignacego, obecnie u P. Walinowicza. - S. Paweł po nawróceniu uleczony przez Ananiasza, figury wielkości prawie naturalnej (J. I. Kraszewski w Athenaeum 1846. III, 81). - Pan Jezus w dziecinnym wieku rozprawiający z Doktorami (M. Czarnowski w Dzień, wileńskim z r. 1822. III, 109). - Cud S. Jana Kantego ze stłuczonym garnkiem mleka, obraz największych zalet, za arcydzieło malarza przez znawców uznany (przytoczony przez J. Saundersa str. 635, tudzież przez Michała Czarnowskiego w Dzień, wileńskim z r. 1822. III, 109.) Przedmiotem tego obrazu jest spotkanie Ś. Jana Kantego przed gmachem akademickim w Krakowie, biednej w rozpaczy służącej, która stłukłszy garnek z mlekiem, surowej za to obawia się kary; wzruszony litością mąż Boży, składa rozproszone skorupy naczynia, które w jego rękach zrastają, a rozlane mleko cudownie się nagradza; w głębi trzech studentów akademii krakowskiej przypatruje się ciekawie tak dziwnemu zjawisku. Studenci owi mają wysoko podgolone czupryny, w czem malarz popełnił anachronizm, gdyż podówczas w Polsce długie jeszcze włosy noszono. Miara cali 51-36. Obraz ten długo zostawał w zapomnieniu i w zupełnej niewiadomości jego wysokich zalet. Dopiero w r. 1811 Adam hr. Chreptowicz członek honorowy uniwersytetu wileńskiego, wybrany na wizytatora szkół gubernii grodzieńskiej, zwiedzając szkołę powiatową XX. Bazylianów w Żyrowicach, dostrzegł ów obraz w pokojach biskupa unickiego brzeskiego Józefata Bułhaka, natenczas tamże przemieszkującego. Znawczem okiem oceniwszy wartość obrazu, uprosił biskupa o jego pożyczenie dla zdjęcia kopii i przesłał go do Wilna professorowi J. Rustemowi Użyty do skopiowania Januszewicz trzy aż tegoż kopie wykonał, a tak mu się udały, iż sami professorowie Rustem i Saunders kopii od oryginału rozeznać nie mogli. Jedna z nich odesłana biskupowi Bułhakowi, druga hr. Chreptowiczowi, sam zaś oryginał pozostał w zbiorach szkoły malarskiej uniwersytetu wileńskiego, w dalszym czasie wraz z wszelkiemi uniwersyteckiemi zbiorami przewieziony do Kijowa. Kopia trzecia jest dotąd w Wilnie, własnością professora i dziekana byłego tamecznego uniwersytetu, radcy stanu Michała Pełki Polińskiego. 

104. W kościele XX. missyonarzów w Śmiłowicach, dobrach PP. Moniuszków były jego roboty (J. Saunders, str. 640). 

105. Syn marnotrawny, obraz niegdyś należący do Krasińskiego oboźnego kor. 

106. W Szczorsach u hr. Adama Chreptowicza są jego prace (Ale. Przezdziecki w Athenaeum zr. 1842 II, 187). 

107-109. Trzy głowy starców, w Dobrowlanach u hr. Adama Günthera (Ale. Przezdziecki w Athenaeum 1842 II, 192). 

110. Portret S. Czechowicza przez niego samego robiony, w Postawach u hr. Tyzenhauza (Ale. Przezdzlecki w Athenaeum 1842 II, 198). Ten wizerunek uprzejmie przez właściciela w oryginale nadesłany, posłużył do wykonania dołączonej tu ryciny. 

111. W kościele katedralnym Mińskim były jego obrazy (J. Saunders, str. 640); między innemi S. Józef z dzieciątkiem Jezus na ręku, wielkości naturalnej.

112. S. Benedykt, miara łokci 4-2 blisko, w kaplicy w Czerwonym Dworze w gub. kowieńskiej u hr. Benedykta Tyszkiewicza. 

113. Narodzenie Chrystusa P., obraz odznaczającej się piękności, w Ostrowiu u hr. Jana Tyszkiewicza. 

114. S. Franciszek modlący się przed dzieciątkiem Jezus, miara łokci 1½ -1 przeszło; w Żurowicach w zbiorze X. biskupa Hołubowicza. 

115-117. Zwiastowanie N. Panny, miara łokci 1½ -1. Niemniej dwa inne obrazy treści religijnej; w Kociuchowie. pow. Borysowskim up. Wincentego Hornowskiego. 

118. Cudowne przeniesienie przez aniołów domku Loretańskiego; rysunek na szaro wykończony na tekturze, nigdy olejno niemalowany, miara cali 15-11. W Łohojsku u hr. Konstantego Tyszkiewicza. 

119. Śmierć S. Benedykta, małego rozmiaru; przedtem malarza Wal. Wańkowicza, nabyty za wysoką kwotę przez księżnę Aleksandrowę z Morszkowskich Radziwiłłowę. 

120. Przedstawienie w świątyni Pańskiej, obraz należący do znacznej prywatnej galleryi we Lwowie, był do nabycia tamże r. 1839 przy sprzedaży publicznej tejże galleryi (Gazeta lwowska z r. 1839 Nr 64 str. 394).

121-122. Bawiąc w Rzymie wykonał obrazy dla kościołów SS. Jana i Pawła, tudzież pielgrzymów polskich S. Stanisława w obu dotąd znajdujące się. (Seb. Ciampi, Viaggio in Polonia... Firenze 1831 str. 152. - L. Kosicki, opis kościoła S. Anny w Krakowie, w programmie popisów liceum S. Anny, Kraków 1833 str. 31). W tym ostatnim kościele jest jego Chrystus na krzyżu (Kuryer krako. z r. 1834 str. 295). 

123-126. Portrety: Jana Aleksandra Lipskiego, kardynała biskupa krako., z którego sztychował J. F. Mylius w Warszawie. - Jana Fryderyka Sapiehy, kanclerza w. lit., z którego sztychował J. F. Mylius 1741 w Warszawie. - Sebastyana Dembowskiego biskupa kujawskiego, sztychowany przez J. F.Myliusa r. 1743. - Księcia Hieronima Radziwiłła, który szczególniej uczcił malarza, gdy chcąc się dać malować i na ten cel sprowadzając go do Ołyki rezydencyi swojej, wysłał po niego pojazd i kuchnię (Kalendarz domowy warsz. A. Gałęzowskiego na r. 1832, str. 26).

Obrazy S. Czechowicza w zamku Podhoreckim niedaleko Brodów znajdujące się, sztuk 107 (przytoczone w opisie tego zamku przez Stanisława Przyłęckiego w Dniestrzance St. Jaszowskiego. Lwów 1841, str. 11-17): 

127. Anioł, Tobiasz podaje mu rękę. 

128. A. Panna ze S. Dominikiem. 

129. S. Stanisław Kostka trzyma P. Jezusa. 

130. Głowa A. Panny, kopia z Rafaela. 

131. S. Apolonia. 

132. Porciunkula. 

133. Mojżesz, lud na puszczy od ukąszenia wężów zabezpieczający. 

134. Jezus nogi uczniom umywa. 

135. Jezus dziecię zasypia, aniołowie pokazują mu narzędzia przyszłej jego męki. 

136. S. Paweł nawraca Sergiusza konsula. 

137. S. Paweł, któremu chcą czynić ofiary jako bożkowi. 

138. S. Stanisław Kostka od anioła kommunię przyjmuje. 

139. N. Panna z Dzieciątkiem Jezus, kopia z Rafaela. 

140. N. Panna śpiącego Jezusa S. Janowi pokazuje. 

141. S. Antoni z Padwy. 

142. Zaślubienie S. Katarzny, i P. Jezus. 

143. S. Stanistaio Szczepanowski Piotrowiną wskrzesza. 

144. S. Roch. 

145. Chrystus oddaje klucze Piotrowi. 

146. S. Józef trzymający Jezusa. 

147. S. Onufry przyjmuje kommunię od anioła. 

148. S. Józef z P. Jezusem, otoczony aniołami. 

149. S. Kajetan całuje ranę boku Chrystusowego. 

150. S. Antoni z Padwy trzyma P. Jezusa. 

151. S. Antoni z Padwy trzyma P. Jezusa między ubogiemi. 

152. Jezus, Marya i Józef. 

153. S. Jan chrzci P. Jezusa w Jordanie. 

154. S. Szymon wprowadza M. Pannę do kościoła, 

155. Professya S. Borgiasza. 

156. S. Franciszek Ksawery. 

157. N. Panna z dzieciątkiem Jezus, z Rafaela. 

158. N. Panna z dzieciątkiem Jezus, inna kopia z Rafaela.

159. Natan i Abison w rozstąpioną ziemię z ludźmi zapadający. 

160. N. Panna trzyma stojącego P. Jezusa, na głowie ma zasłonę. 

161. N. Panna trzyma śpiącego P. Jezusa, głowę ma pod zasłoną. 

162. S. Anna trzymająca N. Pannę. 

163. S. Józef któremu we śnie okazuje się anioł. 

164. P. Jezus któremu anioł kielich podaje. 

165. Wniebowzięcie N. Panny. 

166. Dzieciątko Jezus śpiące między aniołami. 

167. Piłat umywa ręce od sprawy Jezusa. 

168. Pan Jezus z krzyżem. 

169. P. Jezus upada pod krzyżem. 

170. P. Jezus krzyż dźwigający, któremu N. Panna, drogę zachodzi. 

171. Pan Jezus związany, Nikodem krzyż niesie. 

172. P. Jezus pod krzyżem upada, Weronika chustkę podaje. 

173. P. Jezus pod krzyżem upada, Cyreneusz krzyż podnosi. 

174. P. Jezus z krzyżem za bramę wychodzi, niewiasty płaczące zachodzą mu drogę. 

175. P. Jezus pod krzyżem upada, od katów ciągniony. 

176. P. Jezus ze szat obrany. 

177. P. Jezus na krzyż przybijany. 

178. P. Jezus ukrzyżowany. 

179. P. Jezus zdjęty z krzyża. 

180. P. Jezus w grobie złożony. 

181. P. Jezus wstępuje do piekieł.

182. Zmartwychwstanie Chrystusa. 

183. N. Panna prowadzi Jezusa, S. Józef i S. Jan/ Obraz na srebrnej blasze. 

184. Spoczynek w podróży N. Panny z P. Jezusem i S. Józefem. 

185. S. Franciszek. 

186. P. Jezus do słupa przywiązany. 

187. Cecylia. 

188. Tomasz niewierny kładzie palec w ranę boku Chrystusa, 

189. S. Urszula.

190. Złożenie do grobu Chrystusa. 

191. Marya Magdalena pokutująca. 

192. N. Panna trzyma Dzieciątko Jezus. 

193. N. Panna i S. Józef. 

194. P. Jezus i S. Jan. 

195. Narodzenie P. Jezusa. 

196. Marya Magdalena leżąca na ziemi. 

197. S. Franciszek.

198. Zwiastowanie P. Maryi. 

199. Pan Jezus przy Józefie konającym.

200. Pan Jezus ubiczowany pada na ziemię. 

201. S. Antoni klęczy przed P. Jezusem. 

202. S. Franciszek na puszczy. 

203. P. Jezus ukazuje się Apostołom. 

204. S. Paweł. 205. Herod każe zabijać dzieci w Egipcie. 

206. S. Stanisław Kostka bierze P. Jezusa od P. Maryi.

207. Porcinkula. 

208. S. Sebastyan.

209. Powitanie Ś. Elżbiety. 

210. S. Franciszek na modlitwie. 

211. Tomasz niewierny dotyka boku Chrystusa palcem. 

212. N. Panna trzyma dziecię Jezus i Ś. Józef. 

213. P. Jezus wkłada wieniec na głowę Ś. Katarzyny. 

214. Tobiasz z synem, którym ukazuje się anioł. 

215. N. Panna z P. Jezusem, Ś. Elżbieta i S. Józef. 

216. N. Panna podaje P. Jezusa S. Józefowi. 

217. Pan Jezus po zmartwychwstaniu ukazuje się aniołom. 

218. S. Antoni z Padwy. 

219. P. Jezus mówiący do zakonnicy. 

220. S. Bruno. 

221. Zwiastowanie N. Maryi Panny. 

222. S. Kazimierz klęczący. 

223. S. Fidelis, kapucyn męczennik.

224. S. Michał archanioł. 

225. N. Panna i S. Feliks. 

226. S. Augustyn. 

227. Serce P. Jezusa. 

228. Adam i Ewa. 

229. P. Jezus przed Piłatem. 

230. S. Makary na puszczy, kuszony od złego ducha. 

231. Judasz całuje P. Jezusa. 

232. N. Panna trzyma dziecię Jezus, i S. Józef. 

233. Obrzezanie Jezusa Chrystusa, kopia z Juliusza Romano, obraz wielkiego rozmiaru. 

Obrazy S. Czechowicza w kollegiacie akademickiej XX. jezuitów w Połocku, około r. 1770 w ciągu lat dwóch malowane. z opisu J. E. Lachnickiego.

234. Stefan Batory, fundator Kollegium Potockiego r. 1579; wielkości naturalnej. Miara łokci 3 ½-2. W refektarzu. 

235. Gody w Kanie Galilejskiej. 

236. Chrystus P. uczący w kościele doktorów: dwaj z nich mają okulary na nosie. 

237. Chrystus P. na puszczy usługiwany przez aniołów. 

238. Nakarmienie zgłodniałych na puszczy. 

239. Ostatnia wieczerza Chrystusa P. z uczniami. 

240. Wniebowzięcie Bogarodzicy. 

241. Ukazanie się Chrystusa P. dźwigającego krzyż S. Ignacemu przed Rzymem. Powtórzenie obrazu będącego w katedrze wileńskiej. 

242. S. Stanisław Kostka piastujący na ręku dzieciątko Jezus. 

Nra 235-542 miary łokci 2-2, wszystkie w refektarzu. 

243. Chrystus Pan z sercem płomienistem. 

244. Paweł III. papież. 

245. Grzegorz XIII papież. 

246. Bellarmin kardynał. 

247. Mikołaj Łęczycki prowincyał lit. jezuicki. 

248. Piotr Skarga. 

249. Wawrzyniec Ricci ostatni generał jezuicki. 

250. Błogosławiony Franciszek de Hieronymo. 

251. Wielebny Ludwik de Ponte. 

252. Wielebny brat Berchmans. 

253. Wielebny Alfons Rodriques. 

254. Wołłowicz podkanclerzy. 

255. Żuk dobroczyńca zakonu.

Nra 243-255 owalne, po 1½  łokcia wysokie, w refektarzu nad poprzedniemi. 

256. S. Aloizy Gonzaga, z krzyżem i lilią w ręku; głowa w promieniach. Wielkości naturalnej, owal, około 4 łokci wysoki. 

257. S. Stanisław Kostka, któremu ukazuje są dzieciątko Jezus; głowa w promieniach. Owal, około 4 łokci wysoki. 

258. N. Matka piastująca śpiące dziecię Jezus. Kwadrat po 2½ łokcia. 

259. S. Stanisław Kosika w zachwyceniu, utrzymywany przez aniołów. Kwadrat po 2½ łokcia. 

Nra 256-259 na korytarzach. 

260. Chrystus Pan na krzyżu. Miara łokci 1- ½ . 

261. N. Matka z dziecięciem Jezus na ręku. Miara łokci 1-1. 

Nra 260-261 w mieszkaniu księdza ministra. 

262. N. Matka z dziecięciem spiącem na ręku. Około 1½ łokcia w kwadrat. W oratoryum duchownem. 

263. Błogosławiony Jędrzej Boholi. Owal 1½  łokcia wysoki. 

264. S. Borgiasz otoczony aniołami w zachwyceniu przed N. Sakramentem. Miara łokci 3½-2 ½ . Uszkodzony. 

Nra 263-264 w zakrystyach

265. N. Matka ze S. Kazimierzem, N. Janem Nepomucenem i błogosławionym męczennikiem Jozafatem Kuncewiczem arcyb. połockim. Osoby wielkości naturalnej: Miara łokci 8 ½-4. 

266. N. Matka oddaje dziecię Jezus w ręce S. Stanisława Kostki, poniżej S. Aloizy Gonzaga i S. Franciszek Borgiasz. Osoby wielkości naturalnej; miara łokci 8 ½-4. 

267. S. Michał Archanioł pokonywający szatana. Miara łokci 3 ½- 1½ . 

268. Anioł Stróż prowadzący duszę do nieba. Miara łokci 3½-1½. 

269. S. Barbara wstępująca do nieba. Miara łokci 3½ -1 ½. 

270. S. Katarzyna męczenniczka. Miara łokci 3 ½-1 ½. 

271. Spotkanie S. Elżbiety z N. Panną. Owal, 4 łokcie wysoki. 

Nra 265-271 w kościele Ś. Szczepana. 

272. Chrystus P. krzyż dźwigający zachodzi drogę S. Ignacemu przed Rzymem. Miara łokci 7 ½-3 około. Powtórzenie obrazów w katedrze wileńskiej i w refektarzu. 

273. S. Borgiasz w zachwyceniu przed N. Sakramentem. Miara łokci 3 ½- 2 ½, odmienny od wyżej przytoczonego pod N. 264. 

Nra 272 - 273 w kościele Ś. Krzyża. 

274. Śmierć S. Ksawerego apostoła Indyj wschodnich. Miara łokci 1 1/2-3 około. 

275. S. Szczepan wstępujący do nieba. Miara łokci 8 ½-4; obraz w wojnie 1812 r. mocno uszkodzony. 

Nra 274-275 w kościele Ś. Ksawerego na Mogile, 2 wersty od Połocka. 

276. Stefan Batory, wielkości naturalnej. Był w domu wiejskim Spas pod Połockiem, spalony podczas wojny r. 1812. 

277. Piotr Skarga, wielkości naturalnej. Tamże, podobnemu uległ losowi, wraz z kilku innemi pomniejszemi obrazami Czechowicza.

Kościół i kollegium pojezuickie w Połocku w późniejszym czasie zajęte zostały na korpus kadetów, a część obrazów Czechowicza poszła w poniewierkę i rozproszenie. 

278. W Olesku w kościele XX. kapucynów: S. Stanisław wskrzeszający Piotrowina, obraz wielkiego rozmiaru; podobnego układu lecz mniejszy jest w Podhorcach, przytoczony wyżej. 

S. Czechowicz jako troskliwy przestrzegacz natury w utworach swych, zwykł był przy rozpoczęciu jakiego obrazu zrysowywać poprzednio na papierze z natury pojedyncze figury i części ciała, a nawet draperye i różne sprzęty, które następnie w obrazy przenosił. Zbiór takich jego rysunków posiadał P. Kasper Borowski nauczyciel w gimnazyum białostockiem. Wiele szkiców jego należących spadkiem do Smuglewiczów, poszły do zbiorów hr. Adama Günthera W Dobrowlanach i hr. Tyzenhauza w Postawach. Opisał je starannie Alex. hr. Przezdziecki w Athenaeum z r. 1842. Szkice te całą genialnością artysty nacechowane, wielkie są wartości dla krajowej sztuki; zebranie onych i ogłoszenie sztychem, jak niemniej upowszechnienie sztychem obrazów samych Czechowicza, byłoby wielce korzystnym nabytkiem dla sztuki, a pięknym pomnikiem dla sławy malarza. Niektórzy piszą Czechowicza Szymonem z Lipnicy; lecz pochodzenie to rozumieć należy nie jako malarza samego, ale jego świętego patrona. Przypisują mu, jako też i Dolabelli, odznaczający się obraz Zdjęcia z krzyża u P. Maryi w Krakowie pod małym chórem na ścianie zawieszony; ale to jest błędne, a obraz ten pewnie z Włoch dawniej sprowadzony został. 

(O S. Czechowiczu pisali: Józef Saunders, wiadomość o życiu i dziełach Czechowicza w Dzienniku wileńskim z r. 1815 II, 625-640.- J. E. Lachnicki, wiadomość o obrazach w Połocku, Dziennik wil. z r. 1817 VI, 144- 152. - Ignacy Mieroszewski, wzmianka w rozprawie o malarstwie z r. 1817 w Rocznikach tow. naukowego krakowskiego 111. 243, gdzie twierdzi iż Czechowicz rodem jest z Wieliczki, lecz to jest błędne, gdy i księgi metrykalne wielickie, staraniem P. Amb. Grabowskiego przejrzane, zamilczają o tem pochodzeniu. - Wzmianka bezimienna w Tygodniku wileń.  z r. 1820 X, 152. - J. M. Ossoliński, wiadomość w Czasop. Lwowskim z r. 1828 I, 120- 125. - Wzmianka w Kalendarzu A. Gałęzowskięgo na rok 1832. - Wspomnienie w Kuryerze krakowskim z r. 1834 N. 74 i z r. 1835 N. 1. takoż wywodzi go z Wieliczki. - Alex. hr. Przezdziecki. wiadomość o szkicach S. Czechowicza w Athenaeum J. I. Kraszewskiego z r. 1842 II, 186- 194. - Julian Heppen. wspomnienie w dzienniku Zorza, Warszawa 1844 r. sir. 134-7, takoż z Wieliczki pochodzenie malarza wywodzący. - Pominąć tu nie można uwagi, że hr. Atanazy Raczyński, niepospolity sztuk pięknych znawca w znakomitem dziele swem o sztukach Del’art moderne en Allernagne, dając dorywczy obraz malarstwa w Polsce, nic nie wie o istnieniu S. Czechowicza. - J. R. Kuessli 1779 fol. wspomina go zowiąc zarówno Cekowitz, Cenowiz i Lekowitz, ztąd bajka o malarzu Szymonie Lekowiczu. który jest tymże samym S. Czechowiczem).

W lustracyi m. Starej Warszawy r. 1754 przez J. J. Dawidsona Gminnego dokonanej, zapisany jest słynny ten malarz jako mieszkający wraz z Łukaszem Smuglewiczem, w rynku Starego Miasta, w kamienicy Tomasza Czempińskiego, obecnie Nr. 59 (w Archiwum główne m Król. Pol. Ks. 940, str. 6). W życiorysie jego powiedziane było, iż w tymże domu już r. 1750 oba malarze stali: okazuje się więc, że tam było ich trwałe długoletnie zamieszkanie. 

C. H. de Heineken, Diet, des Artistes, wspomina o Czechowiczu w kilku słowach dwukrotnie, a robi z niego dwóch oddzielnych niby malarzy, raz IV, 10 zowiąc go Simon Cescowitz, gdzie przywodzi jeden jego obraz S. Wincenty a Paulo przed. N. Panną, z którego sztychował J. B. Jacoboni; inny IV, 470 pod istotnem malarza nazwiskiem S. Czechowicz. 

G. K. Nagler III, 232 wie o nim takoż bardzo mało, jednak wzmiankuje o nim dokładniej, przyznając mu, że był biegłym polskim malarzem, ein geschickter polnischer Maier. Wszakże zowie go Czechowicza, a idąc za błędem innych, odróżnia go od mniemanego Lekowicza. Zarzucają cudzoziemcom, iż w dziełach o sztuce zbyt mało i niedokładnie, a nawet zupełnie mylnie mówią o artystach polskich; Nagler ulega takoż temu obwinieniu. Wszelako dziwić się temu niewypadałoby, a przypisać trzeba raczej winę nam samym, gdy tak mało przedtem o artyzmie ojczystym wspominaliśmy, wiedzieć o nim prawie jakby niechcąc. Spodziewać się trzeba, że od obudzonej pod tym względem u nas ciekawości i objawionych około tego przedmiotu prac zasobniejszych, zwróci się na nie uwaga pisarzów zagranicznych, a sztuka polska jak dotąd nieznaną i lekceważoną przez nich nie będzie. 

Do dzieł malarskich S. Czechowicza przydać jeszcze należy, piękny obraz w kościele Mielnickim na Polesiu Wołyńskiem znajdujący się: S. Franciszek kluczący w obłokach (Gazeta Warsz. z r. 1852 Nr. 130, dodatek). Niemniej z rysunku jego w Rzymie wykonanego rycinę, Wskrzeszenie Piotrowina, z napisem u dołu: Romae Simon Czechowicz delin.; exemplarz tej ryciny odbity na jedwabnej różowej materyi, jest w zbiorze zakładu imienia Ossolińskich we Lwowie. 

CZECHOWICZ.

X. Piotr Widawski w opisie kościoła i klasztoru XX. cystersów w Obrze w poznańskiem (Przyja. Ludu z r. 1841 N. 28. I, 220) powiada, że w tymże kościele ww. ołtarzu jest obraz Wniebowzięcia Najś. Maryi Panny, malowany r. 1756 z obstalunku opata Józefa Michała Loki, przez Czechowicza z Poznania. O malarzu tym poznańskim, jego uzdolnieniu, jako też czyli był w związku jakowym pokrewieństwa z Szymonem Czechowiczem, nie posiadamy żadnej innej wiadomości. 

CZESLA JAN. 

R. 1446 przyjął prawo miejskie w Krakowie, Joannes Czesia pictor. (Z akt miejskich A. Grabowski Skarbniczka str. 40). 

CZIPSER BENEDYKT. 

R. 1536 przyjął prawo miejskie w Krakowie. Benedict Czipser de Lenczona pictor. Mozę Cypser z Łęczny. (Za księgą Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski Skarbniczka str. 42). 

CZOPOWSKI. 

Uczeń Fr. Smuglewicza w Warszawie, robił z talentem al-fresco architektury i widoki. Zginął na Pradze r. 1794. znajdując się tamże przypadkowo w czasie zdobywania. 

CZUMTHURN PAWEŁ

Malarz osiadły w Krakowie i mieszczanin tego miasta w drugiej połowie 16-go wieku. Wdowa po nim pozostała Barbara, wyszła powtórnie za mąż za malarza krakowskiego Jakóba Mertens, który r. 1598 wynosząc się z tego miasta do rodzinnego kraju Niderlandów, testamentem zapis onej uczynił. Innej wiadomości o malarzu tym Pawle Tomtorn nie ma, ani tez o jego pracach; testament zaś rzeczony, wzmiankujący o nim, znajduje się w archiwum miasta Krakowa.

W aktach radzieckich krakowskich wzmiankowany jest pod r. 1583, jako starszy cechu malarskiego, a pisany Paweł Czumthorn (A. Grabowski, Skarbniczka, str. 43). 

W regestrach miasta Krakowa zapisał pod r. 1587 Lonher: „P. Tomaszowi Sławek dałem pożyczkę z Skarbu publicznego grzywien 2 groszy 24, których on użył na zapłatę malarzowi Pawłowi czum Thurn, za odnowienie obrazów w Izbie Radzieckiej, które on swoim kosztem chciał mieć odnowione.“ (A. Grabowski, Mozaika w Bibl. Warsz. z r. 1855, IV, 59). 

Okazuje się tedy, iż malarz ten Krakowski mylnie był przez nas wyczytany Tomtorn, i że raczej zwał się Czumthurn, Czumthorn, może Czumturn.

CZWOCHOROWICZ JERZY. 

Wzmiankowany jest w aktach radzieckich lwowskich pod r. 1629, jako malarz tameczny z przedmieścia Halickiego. (Z notat P. Żegoty Pauli). 

CZYSZKOWSKI TEOFIL. 

Urzędnik przy ekonomii rządowej we Lwowie, potem emeryt, bawił się rysowaniem okolic lwowskich. Widoki Lwowa zdejmował wielokrotnie, z szczególną dokładnością, które zrysowane na papierze, kolorami następnie podkładał. Był on rysownikiem z niezmierną cierpliwością pracującym. Umarł w Lwowie około r. 1840 w biednym stanie. Szkice jego dostały się po nim artyście malarskiemu lwowskiemu Maszkowskiemu. 

CZWYRTOCH MARCIN. 

Malarz krakowski, był starszym zgromadzenia malarzy krakowskich r. 1552, jak to poświadczają akta radzieckie tego miasta, księga 8-19 str. 778. 

DAHLBERGH hr. ERICH JÖHNSON.

Szwedzki generał i senator; pełen zdolności człowiek, oddawał się szczególnie inżynieryi i nauce budownictwa wojennego, przytem był bardzo biegłym rysownikiem. Nieodstępny towarzysz wypraw wojennych Karola Gustawa, znajdował się w wojsku szwedzkiem w czasie całej wojny w Polsce przez tego króla ukończonej, r. 1655 rozpoczętej a pokojem Oliwskim r. 1660 ukończonej; pełnił on wówczas obowiązki generał-kwatermistrza wojska, będąc zaś naocznym świadkiem i współdziałaczem owoczesnych wydarzeń, zdejmował sam plany wojenne różnych kraju polskiego okolic, główniejszych bojowisk, rysunki miast, zamków i licznych scen tejże wojny. Z takowych jego rysunków wykonane sztychy, zdobią dzieło Samuela Bar. de Pufendorf, De rebus a Carolo Gustavo Sueciae Regegestis Norimbergae 1696 fol.; wszystkie zaś rzeczone rysunki Dahlberga podwójną dziś mają wartość, bo nietylko artystyczną lecz i historyczną, przedstawiając dokładne widoki z natury zdjęte celniejszych miast i zamków polskich w połowie 17-go wieku, tudzież wiele zdarzeń i scen wojennych z tamtej epoki. Z pomiędzy nich odznaczają się pięknością i historycznem zajęciem, prócz mappy król. polskiego, innej okolicy Gdańska, niemniej licznych planów okolic, zamków i miejsc obronnych, widoki następujące:

Posłuchanie dane przez Karola Gustawa Przyjemskiemu w obozie pod Kołem d. 16 sierpnia 1655 r. - Zamek Łowicki. - Zajęcie Warszawy przez Szwedów d. 30 sierpnia 1655 r. - Utarczka pod Tarnowem d. 23 września 1655 r.- Zdobycie przez Szwedów Krakowa d. 8 Października 1655 r. - Hołd Koniecpolskiego Karolowi Gustawowi pod Krakowem złożony d. 16 października 1655 r. - Hołd Potockiego pod Nowem-miastem d. 3 listopada 1655 r. - Zamek Świecki. - Wzięcie Torunia d. 26 listopada 1655 r. - Bitwa pod Sandomirzem d. 24 marca 1656 r. - Potyczka pod Sandomirzem z wojskiem litewskiem d. 25 marca 1656 r. Bitwa pod Gnieznem d. 27 kwietnia 1656 r. Widok Gdańska. - Trzy bitwy pod Warszawą d. 18, 19 i 20 lipca 1656 r. - Widok Iłży. - Oblężenie Rygi 1656 r. - Widok Piotrkowa. - Widok Janowca. - Widok Pińczowa. - Inny widok Pińczowa. - Widok Brześcia-Kujawskiego. - Spotkanie się Karola Gustawa z Rakoczym pod Czmielowem d. 7 kwietnia 1657 r.- Inne przyjęcie przez Karola Gustawa Rakoczego we wsi Modlibożyce d. 1 kwietnia 1657 r. - Widok Zawichostu, z przejściem wojsk nieprzyjacielskich przez most 1657 r. - Oblężenie Brześcia-Litewskiego 1657 r. - Widok Zakroczymia, z przejściem wojsk przez most roku 1657. - Widok Warszawy z za Wisły 1656 r. - Oblężenie zamku Złotowa (Fiatów) r. 1657.- Widok Pułtuska. - Widok Bydgoszczy. - Oblężenie Grudziąża 1656 r. - Widok Kruszwicy 1655 r. 

Wszystkie niemal te sztychy noszą podpis rysownika, na główniejszych zaś wypisany jest całkowicie: Erich Jönson Dahlberg locumtenens supremi Castrorum metatoris ad vivum delineabit, takoż: General Quartier meister Lieut. ad vivum delineahit. Z wojny tej szwedzkiej przez Karola Gustawa w Polsce prowadzonej, która krajowi naszemu tyle zrządziła niepowrotnych klęsk, strat i spustoszeń, jedna tylko podobno na teraz korzystna pozostaje pamiątka, właśnie te współczesne z natury zdjęte chociaż nieprzyjacielską ręką krajowe widoki; szacowny i ciekawy pomnik do znajomości historyczno-geograficznej dawnej Polski. Ktoby dziś z dzieła Pufendorfa zebrał wszystkie owe ryciny z rysunków Dahlberga kraju naszego dotyczące się, i wydał je z stosownem objaśnieniem w polskim języku, przysłużyłby się zaiste pożyteczną pracą literaturze historycznej krajowej. 

Dahlberg był w Szwecyi dyrektorem generalnym budowy twierdz, następnie za Karola XI gubernatorem Inflant i kanclerzem uniwersytetu dorpackiego, w końcu feldmarszałkiem i senatorem, nadto otrzymał tytuł hrabiego. Zszedł z tego świata r. 1703. Do znamienitego dzieła Suecia antiqua et hodierna, wygotował większą część rysunków, przedstawiających widoki szwedzkich zamków, miast, portów, i starożytności. (G. K. Nagler III, 246. Jest tu wyrażony rok urodzenia Dahlberga, 1675; ale to jest widoczna pomyłka). 

DAGOBERT M. 

Kalligraf i malarz na rękopismach za czasów Augusta II w Warszawie pracujący. Archiwum kupieckie miasta Warszawy dochowuje piękny przywilej Augusta 11 z dnia 28 czerwca 1700 r., potwierdzenie przywileju Bractwu Młodzianków kupieckich w Warszawie. Przywilej ten na pargaminie, pisany bardzo ozdobnie, przystrojony ładną obwódką i pięknemi głoskami początkowemi; rysunek dobry, w kolorach. Na dole podpis: M. Dagobert S. Inne jego prace, jak niemniej szczegóły żywota, pozostają do poszukiwania dalszego. 

DAMEL JAN. 

Z rodziców szlacheckiego stanu zrodzony r. 1780 w Kurlandyi, syn pułkownika wojsk saskich, chodził do szkół w Nitawie, a ztamtąd udał się do Wilna na naukę malarstwa pod Fr. Smuglewiczem i Rustemem. Uzyskawszy stopień magistra sztuk pięknych r. 1809, zostawał adjunktem przy katedrze malarstwa w uniwersytecie wileńskim do r. 1820. W tym czasie uległ nieszczęściu: był on w znajomości z niejakim Cezikiem, który okazał się być fałszerzem assygnat; przy przeglądzie papierów tegoż znalezione pismo Damela, spowodowało skazanie jego na wywiezienie na Syberyę, jakoż do Tobolska wywieziony został, gdzie przez dwa lata pozostawał. Tam malował wiele portretów, miejscowych wyższych urzędników i innych osób, a nadto obrazy kościelne do kościoła ewangelickiego w Tobolsku i XX. Bernardynów w Tomsku. Z Tobolska odbywał z własnej woli podróże po Syberyi, do Irkucka, Omska, Jenisejska; wszędzie zaś zapisywał dostrzeżenia swoje, i utrzymywał całej podróży i pobytu w Syberyi dziennik, dotąd niedrukowany, a wielu szczegółami mający być zajmującym. księgi rękopiśmienne tych notat znajdują się w posiadłości w połowie P. Jerzego Kobylińskiego w Mińsku, w drugiej u hr. Konstantego Tyszkiewicza w Łohojsku. Całkowity dziennik podróży Damela do Syberyi, jest w szacownych zbiorach tegoż hr. Tyszkiewicza. Przymioty osobiste Damela zjednały mu na tern wygnaniu życzliwość wielu możniejszych osób, a zwłaszcza ówczasowego wielkorządcy Syberyi Sperańskiego, który go szczególnie polubił: stosunek ten osładzał mu wielce pobyt na miejscu, przyczynił się do ułatwienia powrotu. II. 1822 ułaskawiony wrócił na Litwę, osiadł w Mińsku, i tutaj oprócz krótkiej w r. 1836 do Petersburga podróży, do końca życia pozostał. Pracował ciągle i wiele; a umierając okrom dobrego imienia i z dzieł sławy, wzorem niejednego znakomitego artysty żadnego zapasu nie pozostawił. R. 1810 d. 30 sierpnia uderzenie apopleksyi pozbawiło go nagle życia; pochowany w Kalwaryi cmentarzu mińskim, w kaplicy pod w. ołtarzem, gdzie nad grobem zamiast pomnika zamieszczono jedno z celniejszych dzieł jego, obraz Chrystusa modlącego się w ogrójcu. 

Damel był człowiekiem światłym, posiadającym rozległe wiadomości i wielkie obczytanie; przymiotów duszy i serca znamienitych, słodki, łagodny, dobroczynny, dowcipny, wesoły, przez co życzliwość i powszechny szacunek zjednać sobie potrafił. Powiedziało się wyżej jak w czasie pobytu w Syberyi, zaskarbił sobie przyjaźń ówczesnego kraju tego wielkorządcy. Mąż ten znakomity, po powrocie już Damela do Mińska, nie przestawał obdarzać go listowną pamięcią; a gdy do wyższych dostojeństw do Petersburga powołany, przez Mińsk przejeżdżał, dzień cały w mieście tern zatrzymał się, żeby go przebyć w skromnej pracowni ulubionego artysty. Dzieła jego malarskie odznacza łatwość pomysłu, oryginalność, prostota i effekt w rzuceniu świateł; obdarzony wrodzonem uczuciem pięknego, umiał w ciągu prac swych postępować ku udoskonaleniu. Słabą jego stroną jest koloryt, a w początkowych zwłaszcza utworach pewna w wykonaniu niedbałość. Przy całem usposobieniu do swej sztuki, brakło mu widzenia wielkich jej wzorów, styczności z artystami, rozwinięcia wyobrażeń. Brak ten, potrzebę zwiedzenia krain sztukami słynących iw wzniosłe jej płody obfitujących, czuł sam dobrze; okoliczności były mu na przeszkodzie, a gdy już o wyjeżdzie choć w podeszlejszym wieku zamyślał, śmierć go zaskoczyła. Malował przedmioty religijne, zdarzenia historyczne, widoki i portretów wielką ilość. Żałować przychodzi, iż prace Damela znajdują się wszystkie jakby w ukryciu, w miejscach mało znanych i nieodwiedzanych; ztąd pochodzi że i malarz sam obcym niejako dla świata pozostał, i dotąd w miarę wartości swej oceniony nie jest. Celniejsze utworu jego obrazy są następujące: 

1. Chrystus krzyż niosący. Dla kościoła ewangelickiego w Tobolsku. 

2. N. Panna z dzieciątkiem Jezus. Dla kościoła XX. bernardynów w Tomsku. 

3- 6. Zdjęcie z krzyża. - Złożenie do grobu Chrystusa P. - Zmartwychwstanie. - Wniebowstąpienie. Te cztery obrazy zrobione na żądanie gubernatora wojennego syberyjskiego w Tobolsku. 

7. Cesarz Aleksander I. podpisujący w Wilnie amnestyę r. 1812. Obraz wielkiego rozmiaru, u senatora Gieczewicza. 

8. Uwolnienie T. Kościuszki z niewoli przez cesarza Pawia. Figury naturalnej wielkości, naśladowanie ze znanego angielskiego sztychu. U marszałka rzeczyckiego Michała Rokickiego w Konstantynowie gub. mińskiej pow. rzeczyckim. 

9-11. Spotkanie się Jana III z cesarzem Leopoldem pod Wiedniem. - Zgon ks. Józefa Poniatowskiego. - Zgon mistrza krzyżaków Ulricha von Jungingen w bitwie pod Grundwaldem. Trzy te obrazy są u P. Ant. Ratyńskiego w gub. mińskiej pow. ihumeńskim. 

12. Złożenie Chrystusa Pana do grobu. Obraz wielkiego rozmiaru, z figurami więcej jak naturalnej wielkości, liczący się do najlepszych tworów malarza. Nabyty do Moskwy za rubli assyg. 3,000. 

13. Czarniecki przebywa wpław Pilicę. U P. Aleks. Horwatta w gub. mińskiej pow. rzeczyckim. 

14-21. Smierć Glińskiego w więzieniu. - Twardowski ukazuje Zygmuntowi Augustowi cień Barbary. - Chrzest Olgi. - Chrystus i Samarytanka; figury wielkości naturalnej. - Chrystus kuszony przez szatana na puszczy; figury wielkości naturalnej. - Agar na puszczy.-  Ofiara Abrahama. - Napoleon śpiący w biwaku pod Austerlitz, naśladowanie. Powyższe obrazy znajdują się u marszałka Ignacego Bułhaka w Dobośni w bobrujskiem. 

22. Zmartwychwstanie Pańskie. W kościele XX. bernardynów w Mińsku. 

23. Chrystus modlący się w ogrójcu. Obraz rozmiaru dużego, celny utwór malarza, nad grobem jego umieszczony. 

24-27. Męczeństwo S. Pelagii. - Marya Magdalena. pól postaci studium z natury. - Nadzieja, pół postaci studium z natury. Powrót malarza z Syberyi. - Cztery obrazy znajdujące się u pani Moniuszkowej w Tivoli koło Mińska. 

28-41. Święty Leon papież i Atylla. - Obraz rodzinny pp. Osztorpów, mąż, zona i trzy córki; figury wielkości naturalnej. - Dwanaście Apostołów, studia z natury wzięte, upiększone, wielkości naturalnej w półciała; te wielkich zalet głowy litografował w Wilnie prof. Jakób Moszczyński. Obrazy powyższe znajdują się u marszałka guber. mińskiego Osztorpa w Dukorze pow. ihumeńskim. 

42-45. Dzieciątko Jezus śpiące na krzyżu, wielkości naturalnej. - Aniołek z wieńcem w rączkach unoszący się w powietrzu. - Dwie głowy starców z natury. Obrazy te są w zbiorze lir. Konstantego Tyszkiewicza w Łohojsku gub. mińskiej pow. borysowskim. Nadto znajdują się tam jeszcze Damela, kilka głów żydów z natury i pierwsze pomysły kilku jego wielkich obrazów. 

46-47. Zaparcie się Zbawiciela przez S. Piotra. Obraz rozmiaru wielkiego, figury wielkości naturalnej; u P. Jerzego Kobylińskiego w Mińsku. Tamże kilka głów starców z natury malowanych. 

48-51. Zachód słońca w Tobolska, malowany z natury kilkakrotnie. Jest jeden w Krakowie u hr. P. Moszyńskiego, miary cali 36- 18; inny u p. Jerzego Kobylińskiego w Mińsku; trzeci u prof. Legatowicza w Mińsku; czwarty u hr. Günthera w Pobrowlanach. 

52-54. Nocy w górach Uralskich, trzy obrazy w jednym rodzaju: są to widoki nocne okolic syberyjskich przy świetle księżyca, na głównym planie uszykowane tabory koczujących Kirgizów oświecone blaskiem rozłożonych ognisk. Obrazy wielkiego efektu. Jeden z nich u marszałka guber. Osztorpa, dwa u p. J. Kobylińskiego w Mińsku. 

55-56. Dwie siostry Szczytówny, żyjąca i cień zmarłej. - Uwolnienie S. Pawła z więzów. Oba obrazy u księcia Lubeckiego w gub. mińskiej pow. pińskim. 

57. Chrystus na krzyżu, dzieło ostatnie malarza, do najlepszych liczone. W kilku kościołach na Litwie znajdują się takoż jego obrazy. Portretów malował bardzo wiele z wielką łatwością, są one mnogo rozsiane po domach krainy w której żywot trawił. Chwalone są z podobieństwa, a do celniejszych należą Aleksandra Pocieja obożnego W. X. Lit. i jego żony Anny z Korzeniowskich, tudzież Stanisława Balińskiego tłómacza maksym Larochefoucault. 

Do portretów dawniej malowanych w Wilnie należą, hr. Adama Gunthera, hr. Rudolfa Tyzenhauza, marszałka Jasińskiego, professorów uniwersytetu wileńskiego Dr. Józefa Franka ♰ dnia 16 grudnia 1842 r. w 72 r. życia (jest w Wilnie up. J. K. Wilczyńskiego), J. Rustema malarza, Malewskiego, X. Filipa Neryusza Golańskiego pijara ♰ 25 stycznia 1824 r. (jest u piszącego); ex-jezuity wierszopisa Szurłowskiego furtyana uniw. wileńskiego; młodej nadobnej dziewicy w postaci Cerery; własny portret malarza, w płaszczu i kapeluszu na głowie, o którym zapewne uczyniona wzmianka w Dzień, wileń. z r. 1820 11, 365. Na Syberyi malował takoż wiele portretów tamecznych znakomitszych urzędników i innych osób. Po powrocie do Mińska wykonał wizerunki: Giecewicza gubernatora cywilnego mińskiego. Nikanora biskupa kościoła prawosławnego, Lipskiego biskupa katolickiego mińskiego, p. Wincentego Wołodkowicza z żoną, p. Ottona Horwata z żoną, p. Daniela Horwata, p. Jerzego Kobylińskiego przyjaciela swego, generła Nagel, gubernatora cywil. mińskiego Suszków, prałata Moszczeńskiego, Dr. Jerzego Rejkowskiego, gubernatora wojennego mińskiego Strogonow), hr. Piusa Tyszkiewicza, hr. Konstantego Tyszkiewicza, P. Merło, i wielu innych. Jego kopia portretu Grassego Joachima Chreptowicza kanclerza W. Lit., w niczem od wybornego oryginału nie odbiega. 

Do różnych uroczystości malował przezrocza; tak do danego balu przez hr. Paca dla cesarza Napoleona w Wilnie, dla loży wolnomularskiej w Mińsku, której był członkiem. Kilka z tych przezroczów przechowuje w zbiorach swych lir. Konstanty Tyszkiewicz w Łohojsku. 

Damel był niepospolitym rysownikiem a do tego humorystą; w czasie pobytu w Syberyi obok spisywanych notat. zdejmował miejscowe rysunki. Posiada one w zbiorach swych hr. Konstanty Tyszkiewicz, niemniej różne sceny z odwrotu Francuzów w r. 1812, tudzież całą księgę scen potocznych z czasów nowszych, pełnych dowcipu a różnych osób podobieństwa przedstawiających. Liczne jego rysunki, pojedyncze figury i gruppy żołnierzy wojska francuzkiego, różne sceny wojenne z r. 1812 których był naocznym świadkiem, a umiał one tak ze strony tragicznej jak i komicznej wystawiać, poszukiwane są przez znawców. Są takowe w posiadaniu hr. Eustachego Tyszkiewicza, hr. Günthera, p. Jerzego Kobylińskiego, p. Hesse nauczyciela rysunków w Słucku. Pozostawił również Damel wiele szacownych szkiców i do wielkich obrazów pomysłów. Przed samym zgonem zamyślał o wielkim obrazie przejścia Napoleona przez Berezynę, lecz śmierć nie dopuściła jego wykonania. 

Z robót jego akwarellą odznacza się scena odwrotu wojsk francuzkich r. 1812 na placu przy ratuszu w Wilnie, z niej staraniem J. K. Wilczyńskiego, wykonaną została litografia w Paryżu przez V. Adama i Bichebois do Album wileńskiego. Oryginał u p. Pisanki w Wilnie. Inna jego równie piękna akwarella, jako obraz tamtemu odpowiedni (pendant) wyobraża: wejście Francuzów do Wilna r. 1812. 

(Wzmianka w tygod. wileń. z r. 1820 X, 149. Adama Szemesza wspomnienie w Athenaeum z r. 1842 II, 169 185) 

DANCKERTS PIOTR, przezwany de RY.

Dunckerts pisany takoż Danckerss, Danckers i Dunckert przezwany de Ry, Hollender syn budowniczego Korneliusza Dancekrtsa de Ry, przyszedł na Świat w Amsterdamie 1605 r. jeżeli nie wcześniej. Jest sławnym portrecistą 17go wieku, a zarazem i biegłym budowniczym. Był nadwornym malarzem Zygmunta III i Władysława IV. Jego pędzla były wyborne portrety rodziny królewskiej i wielu ówczesnych panów, a nadto malował i kościelne obrazy. Umarł dnia 9 sierpnia 1661 r. w Rudnikach, z ran przez rozbójników mu zadanych. Jadąc bowiem z Wilna do Warszawy, napadnięty został w lesie przy miasteczku Rudniki przez dwóch żydów zbójców, którzy go obdarli i dziewięć ran śmiertelnych zadali, a tak we krwi broczącego zostawili. Znaleziony nazajutrz i przywieziony do Rudnik, konający, nakreślił jeszcze tak trafnie piórem rysy zbójców, ze ich w Wilnie na trzeci dzień po jego śmierci z rysunku tego poznano, którzy przyznawszy się do zbrodni, śmiercią ukarani zostali. Ciekawe szczegóły życia tego artysty wykrył Teodor Narbutt w rękopiśmiennej kronice niemieckiej: Cronica aus einen und anderen Croniken ausgezogen und alten geschichten ausgeschrieben. J. F. R. a 1697 die ult. Febr. Kronikarz ów powiada ze Danckerts zszedł z tego świata w 78 roku wieku, przeto data urodzenia jego byłaby o kilka lat wcześniejszą od wskazanej przez innych o nim piszących. 

Z dzieł jego malarskich dotąd pozostających, szczególną zwraca uwagę w katedrze wileńskiej kaplica Ś. Kazimierza, z planu jego wzniesiona i malowaniami al-fresco przyozdobiona. W niej po prawej stronie ołtarza wyprowadzenie zwłok S. Kazimierza, w 7 łokciowym kwadracie; po stronie lewej tejże wielkości cud zdarzony po śmierci S. Kazimierza, wskrzeszenia dziewczynki Urszuli przed jego grobem; u góry nad ołtarzem w prawym rogu S. Kazimierz W obłokach wśród aniołów przyjmuje od nich krzyż lilami otoczony, w rogu lewym S. Kazimierz w obłokach pośród aniołów, z ust jego wychodzące słowa: „Orani die, die Mariae.” Dwa pierwsze z tych obrazów zamieszczone są J. K. Wilczyńskiego Album wileńskiem, litografowane w Paryżu na arkuszu wielkim przez Deroy, figury przez Grenier, z rysunku Karola Rypińskiego; nadto w temże dziele w formacie 8ki, obrazy oba sztychowane w Paryżu przez Antoniego Oleszczyńskiego. Prócz tych czterech malowań ściennych, były jeszcze u góry dwa w rogach przeciwnych nad chórem, tejże co poprzednie ręki, lecz czas je zupełnie zniszczył. Obrazy te ścienne w kaplicy Ś. Kazimierza odznaczają się zarówno bogatą kompozycyą, jak rysunkiem, wyrazem i kolorytem; obok tych zalet malarskich, wielką mają historyczną wartość, jako przechowujące całą starożytność epoki którą przedstawiają (Wizerunki i roztrząsania naukowe. Wilno 1838 I, 30). Wszakże malowania te, a mianowicie rogowe nad ołtarzem, przypisują niektórzy pędzlowi Delbene. 

Z portretów Danckertsa sztychował kilka J. Falek: Macieja Łubieńskiego arcyb. gnieźnieńskiego prymasa, Mateteusza Łubieńskiego arcyb. gnieźń. i Stanisława Pstrokońskiego biskupa chełmińskiego. Portret Władysława IV sztychował r. 1646 Wilhelm Hondius; niemniej sztychował za nim J. Jode i inni. Wizerunek jak sądzono marszałka Kazanowskiego z podpisem z tyłu obrazu: „Petrus Dancorsie me fecit 1634” posiadał około r. 1792 rzeźbiarz nadworny króla Stan. Augusta Monaldi, po którym zakupiony przez jednego z obywateli wołyńskich (Kuryer warsz. z r. 1828 d. 28 lutego Nr. 57). Wyszukanie oryginalnych portretów Danckertsa, stałoby się ważnym nabytkiem sztuk i przeszłości krajowej. 

Z dzieł jego architektonicznych odznacza się przytoczona kaplica Ś. Kazimierza przy katedrze wileńskiej; on takoż zbudował kościół Ś. Michała mniszek Ś. Franciszka w Wilnie, czy może budowę tego kościoła ukończył; zamek zaś warszawski pięknemi budowlami wewnątrz i zewnątrz, z zadowoleniem królewskiem przyozdobił. Do zasług jego w Polsce należy jeszcze wykrycie kopalni marmuru w górach tego kraju, i nauczenie wydobywania jego. 

(Wiele o nim pisało, tak za granicą jak w Polsce: J. B. Descamps, La vie des peintres llamans, allemands et hollandais.... Paris 1754 II, 79. - M. C. F. Roland de Virloys, Dictionnaire d Architecture... Paris 17701. 465. - J. B. Fuessli 1779 fol. str. 191. - P. M. Gault de St. Germain, Guide des amateurs des tableaux Paris 1818 str. 61. - G. K Nagler III, 261. - Teodor Narbutt, wiadomość z rękopismu niemieckiego wykryta, Tygodnik wileński z r. 1817 III, 226-229. - K. W. Wójcicki, w Dzienniku warsz. z r. 1827 X, 276-7. Jan Gwal. Pawlikowski, w Czasop. lwowskiem z r. 1829 II, 105-6.- Michał Baliński, Opis. stat. Wilna 1835 str. 174 i 176, wzmianka.- J. I. Kraszewski, Wilno.... 1840 II, 217 i 272.- Artykuł bezimienny w Wizerunkach i roztrząsaniach naukowych, Wilno 1840 XIII 7i 23-26; XIV, 19-28). 

Do wiadomości o malowaniach jemu przypisywanych w kaplicy S. Kazimierza katedry wileńskiej, przydać należy co następuje: 

Antoni Tyszkiewicz biskup Żmudzki w życiorysie Ś. Kazimierza: Królewska droga do nieba... Warszawa 1752, 4° wspomina str. 110 o malowaniach kaplicy wileńskiej S. Kazimierza, iż „wyśmienitemu malarzowi za obrazy żywot y cudowne dzielą S. Królewien niby żywo wyrażające, tudzież y za inne ścian okrasy, włoskie sztuki, y kunszty do tejże kaplicy należące" dał biskup Smoleński Eustachy Kotowicz talarów bitych sześć set. Szkoda wielka, że zwykłą dawniejszych naszych pisarzy niedokładnością w przedmiotach sztuk pięknych, nie wyraził dostojny pasterz nazwiska owego tyle zachwalonego malarza, przez co usuniętąby może została wątpliwość co do tych malowań, między Danckertsem a Dell Bene dotąd istniejąca. 

Szereg portretów jego pędzla, o których po większej części z wykonanych z nich sztychów dochowana jest wiadomość, mianowicie u C. H. de Heineken, Diet, des Artistes IV, 499: 

1. Portret własny, który sztychował J. Meissens. 

2. Ojca swego Korneliusza Danckerts, sztychował J. Jode. 

3. Władysław IV król. Owal.

4. Władysław IV w wieku starszym. Owal. Sztychował J. Falck. 

5. Inny Władysława IV, za nim sztychował J. Jode. 

6. Inny Władysława IV, sztychował Wilhelm Hondius. 

7. Jan Kazimierz król. Owal. Sztychował J. Sandrart. 

8. Jan Kazimierz. Owal Sztychował J. Jode. 

9. Jan Kazimierz król, na koniu. Sztychował Clement de Jonghe. 

10. Ludwika Marya Gonzaga królowa. Owal. Sztychował Jode. 

11. Karol Ferdynand, biskup Płocki, królewicz. Sztychował J. Falek. 

12. Maciej Lubiński, Prymas. Sztychował J. Falek. 

13. Jerzy Ossoliński, kanclerz W. Kor. Sztychował J. Falck. 

14. Stanisław Pstrokoński biskup Chełmiński. Sztychował J. Falck.

15. Adam Kazanowski in Czasniki (mylnie u Heinekena in Czapsky), Marszałek Nadwor. Kor. Sztychował Falck. 

16. Inny Adama Kazanowskiego Marszałka Nadw. z podpisem: Petrus Dancorsie me fecit 1634,“ przywiedziony poprzednio. 

DANIELSKI JAN NEPOMUCEN.

Krakowianin, syn organisty u Ś. Anny, uczeń Domi. Estreichera. Me mógł uczynić wielkich postępów, nie mając przewodnika ani wzorów, ani tez zasobów do szukania onych za granicą. Trudnił się dawaniem godzin rysunków w mieście; był zaś sam bardzo pracowitym i pilnym. Robił portrety, miniatury, rysunki i malowania ścienne. Przy końcu życia melancholia ogarnęła jego umysł; umarł w Krakowie r. 1844. 

Z polecenia biskupa Woronicza zdejmował rysunki z malowań Stachowicza w pałacu biskupim, które miały być sztychowane: 5 wielkich arkuszy wykonał, lecz zamiar ów do skutku doprowadzony nie został. (Z zapisków P. Ambr. Grabowskiego). 

W kościele w Gebułtowie w krakowskiem, obok w. ołtarza jest piękny obraz S. Idzi, Jana Danielskiego.

Dziad czyli stryj J. N. Danielskiego miał być takoż krakowskim malarzem, szczegóły życia jego nie są wiadome, ani też uzdolnienie. Być może że ten obraz w Gebułtowie nie jest Jana Nepomucena, tylko owego jego poprzednika. 

DANKWART KAROL.

Rodem Szwed z Nissen, katolik, sprowadzony był do Jasnej-Góry w Częstochowie, do malowania sklepień tak świątyni samej jak i kaplicy N. Panny, które właśnie po srogim pożarze r. 1690 nastąpionym, zupełnie odnowione zostały. Przez dwa lata r. 1694 i 1695 pracę tę Dankwart podejmował i ze sławą swojego pędzla dokonał (M. Baliński, pielgrzymka do Jasnej-Góry.... Warszawa 1846 str. 326, z akt prowincyi V, 593). Tenże Dankwart, w samym końcu 17go wieku, przyozdobił wielu robotami kościół Ś. Anny w Krakowie. Ludwik Kosicki (wiadomość historyczna o kościele S. Anny w Krakowie, w programmie popisów szkolnych liceum Ś. Anny r. 1833) przytacza te jego prace, znalazłszy one i nawet zapłatę za nie, wymienione w regestrze wydatków budowli kościoła rzeczonego, przez dyrektora fabryki X. Sebastyana Piskorskiego prowadzonym. Pisze zaś malarza to Danqaurt, to znowu Tanquart. 

Te roboty Dankwarta w kościele S. Anny są powiększej części ścienne al-fresco, jako to: 

W chórze mniejszym: nad oknem środkowem Bóg Ojciec, po stronach okna N. Panna i archanioł Gabryel. Za robotę w chórze mniejszym i kaplicy S. Krzyża, zapłacony zł. 1000. 

Na sklepieniu nawy głównej, podzielonej na cztery części. Baranek Boży wpośród aniołów, 24 starców uwielbiają Najwyższą Istność, Serafiny śpiewające, Objawienie S. Jana w Pathos. Za te roboty, oraz w kopule i za tumbą S. Jana Kantego, otrzymał złotych 2000. 

Na pilastrach dwanaście apostołów. 

Nadto w innych miejscach świątyni: Znalezienie S. Krzyża. - Podwyższenie S. Krzyża przez cesarza Herakliusza. - S. Cecylia, pod organami. 

Prócz tego w tymże kościele przypisywane są Dankwartowi i olejne niektóre obrazy: 

S. Jan Chrzciciel, w kaplicy tego świętego, zapłacony talarów bitych 40. - S. Aleksy Rzymski. - S. Roch. 

O pracach Dankwarta w kościele S. Anny wspomina takoż A. Grabowski, opis Krakowa wyd. 4-te 1844, str. 238. Atoli obecnie piękne te roboty znacznie przez czas ucierpiały i wyblakły. 

Podług innego mniemania Dankwart pochodzićby miał z Nissy miasta szląskiego. 

DARBES JÓZEF FRYDERYK AUGUST. 

Urodzony w Hamburgu r. 1747, a wychowany w Kopenhadze, gdzie się uczył sztuki pod Preislerem i Piło, Wyborny malarz portretowy, którego dzieła odznaczają się zachwycającym podobieństwem, charaktery twarzy odbitnie wydające. Celował zwłaszcza w wizerunkach męzkich, a malował olejno i pastelami. Pracował po wielu krajach, w Danii, Rossyi, Hollandyi, Francyi i Niemczech. Podobnie pozostawał przed rokiem 1785 w służbie króla polskiego, a zatem Stanisława Augusta w Warszawie. Tegoż roku wyniósł się do Berlina, gdzie jako professor i członek akademii sztuk umarł r. 1810 w 63 roku życia. Niektóre jego portrety były sztychowane. 

(G. H. de Heineken, Diet, des Artistes, IV. 510. - G.K. Nagler III, 273. - Hamburgisches Kunstler-Lexikon 1854, I. 40). 

DĄBROWSKI ANTONI SAMUEL. 

Malarz ścienny al-fresco architektur i widoków. Przyszedł na świat we wsi Turowice w ziemi czerskiej dnia 10 czerwca 1774 r.; początkowe nauki otrzymał w szkołach XX. Pijarów, następnie szukając sposobu do życia poświęcił się sztuce malarskiej, której uczył się naprzód pod Franciszkiem i Antonim Smuglewiczem, później zaś pod Plersehem, Brenną i Tombarim, przy których pracował obrawszy za główny przedmiot malarstwo ścienne. Hetman Ogiński powołał go na malarza nadwornego w Słonimie, gdzie szczególnie zatrudniony był malowaniem dekoracyj do zamkowego teatru. Po śmierci tego pana wezwany do Oliwy przez XX. cystersów, lat kilka tamże bawił. Ztąd powrócił do Warszawy i wiele pracował po prywatnych domach, w Tarchominie u hr. Mostowskiego, w domu hr. Sobolewskiego i innych. Malował nieco i olejno, krajobrazy i portrety. Umarł w Warszawie dnia 22 Czerwca 1838 r. Jest ojcem żyjącego warszawskiego artysty Bonawentury Dąbrowskiego. 

DĄBROWSKI MARCIN. 

W Lublinie w kościele XX. Bernardynów jest jego obraz miernego wykonania, wyobrażający S. Teklę, to jest zwłoki tej Świętej leżące. Na dole obrazu w pośrodku napis: S. Thecla, zaś z boku podpis malarza: Marcin Dąbrowski M. U. R. P. 1767. 

DEDEŃSKI MACIEJ. 

Malarz Warszawski, o którym akta radzieckie miasta Starej Warszawy przechowały niektóre wiadomości. Występuje on tu wraz ze Stanisławem Żmudzkim, kwitując się wzajemnie za żywność i mieszkanie. Są to widocznie uczniowie Adama malarza, który ich testamentem r. 1596 wyzwolił, jak o tem powiedziane było przy tymże Adamie. Dedeński jako pictor, magister, daje się spostrzegać dopiero w r. 1606 i z małżeństwa jego z Agnieszką wdową po owym malarzu Adamie, tu zaś okazuje się tożsamość jego z uczniem czyli chłopcem tamtego Matysem. R. 1613 nabył część domu przy ulicy Freta. Akt rzeczonych Ks. 14, str. 396, 397; Ks. 16, str. 407; Ks. 17, str. 216. 

DELL BENE.

Rodem z Neapolu, uczeń Piotra Berettini zwanego Cortona, sławnego malarza al-fresco; sprowadzony na Litwę przez Kazimierza Sapiehę wojew. wileńskiego i hetmana W. X. lit. Na jego dworze długie lata do śmierci przemieszkiwał i różne roboty wykonał, mianowicie zaś pałac na Antokolu malowaniami al-fresco wielkiej wartości przyozdobił. Między temi odznaczać się miała na suficie wielkiej sali uczta bogów. Malował takoż wnętrze kościoła S. Ignacego Jezuitów w Wilnie; niemniej i do innych kościołów na Litwie robił. Cztery obrazy olejne do wspaniałego kościoła ojców kamedułów w Pożajściu niedaleko Kowna, fundacyi Krzystofa Paca kanclerza W. X. lit. za panowania króla Jana Kazimierza, jego są dziełem, a tenże kościół przyozdobić miał i malowaniami ściennemi. Jemu równie przypisują niektórzy cztery obrazy ścienne w kaplicy S. Kazimierza przy katedrze wileńskiej znajdujące się. które pospolicie i słuszniej uważane są jako dzieła Piotra Danckertsa. 

W malowaniu al-fresco bieglejszym miał być Dell Bene, aniżeli w obrazach olejnych. 

(Wspominają o nim: Seb. Ciampi, Notizie.... 1830 str. 119 Tenże, Bibliografia critica II, 264 - 265. - J. I. Kraszewski, Wilno.... 1840 II, 217; 111, 320; IV, 373 - Wzmianka w Wizerunkach.... Wilno 1840 XIV, 28 - 29). 

DEMBICKI. 

R. 1735 malował kościół w Opolu, a był wtedy z powodu swojej sztuki w wielkich względach u Jana Tarły Wojew. lubelskiego. (Z notat P. Żegoty Pauli). 

DEMBOWSKI JÓZEF herbu Jelita. 

Syn Franciszka i Anny z hrabiów Sierakowskich, urodził się r. 1780 w Rudzie pod Warszawą. Wychowaniem jogo kierowali stryjowie, oba prałaci katedry kujawskiej; zamiłowany w sztuce, kształcił się w niej naprzód pod Pinkem, później pod Voglem. Za xięstwa warszawskiego pracował w kancellaryi stryja swego Tadeusza Ministra Skarbu. Umarł około r. 1830. 

Rysował najwięcej piórem, ale robił takóż akwarelle, miniatury, niemniej zostawił parę obrazków olejnych. 

Różne jego akwarelle posiada W swym zbiorze p. Hipolit Skimborowicz: Skały Ojcowa r. 1812 d. 20 lutego, tudzież inne przedmioty wiejskie. 

Obrazek jego olejny Krówka, jest u p. Grotthusa w Dziekanowic pod Hrubieszowem. 

Kładł zwykle na robotach monogram, z dwóch głosek złączony i rok, jeszcze 1821.

Był namiętnym zbieraczem rycin, których ukształcił zbiór znamienity, w wypadkach r. 1831 rozproszony. 

DERESARZ STANISŁAW. 

Rodem z Krakowa gdzie mieszkał, a następnie przeniósł się do Warszawy i tu umarł dnia 20 września 1830 r., w wieku życia 67. Malował olejno obrazy świętych i portrety; pędzel jego był bardzo płodny, ale równie mierny. 

Z Krakowa przeniósł się na Ruś Czerwoną i ku końcowi wieku 18 przebywał dłuższy czas w Babicach niedaleko Dubiecka. Tutaj malował kościół parafialny, obrazy do pięciu ołtarzy i freski ściany zdobiące. Wspomina o nim Jan Królikowski malarz w rękopiśmiennym życiorysie swoim, gdyż lat dwa uczył się pod ten czas u Deresarza. Dodaje, iż był członkiem kongregacyi malarzy Krakowskich, a robił portrety bardzo podobne i pędzel miał gładki. Następnie udał się do Warszawy i tu umarł, jak o tem było powiedziano. 

DESPORTES ALEKSANDER FRANCISZEK. 

Znamienity malarz Francuzki, krajobrazów, zwierząt i portretów. Urodzony r. 1661 w Champigneul w Champanii, syn rolnika, doskonalił się w sztuce w Paryżu, w której do wyższego wzniósł się rzędu. Usposobiwszy się w dokładnym rysunku z modelów i antyków, przyjął w dalszym zawodzie za nieodstępną przewodniczkę naturę. Malował krajobrazy, a zwłaszcza polowania, zwierzęta, kwiaty, owoce, niemniej portrety. W obrazach jego pełno jest przyozdobień z kwiatów, owoców, zwierząt, płaskorzeźb, wazonów i t. p. upiększeń; figury w nich są zwykle podobnemi wizerunkami. Odznaczają się twory jego pilną nauką przyrodzenia, pięknym z onego wyborem, łatwym i wprawnym pędzlem, czystym smakiem, wielkiem urozmaiceniem, prawdą i siłą kolorytu, szczególną znajomością perspektywy. Dzieła też jego znalazły powszechne upodobanie, tak we Francyi jak zagranicą. W ostatnich latach wieku 17-go, F. Desportes szukając zwiększenia sławy a zapewne i zysków, przedsięwziął podróż do Polski, gdzie na dworze króla Jana III znalazł wiele zatrudnienia.

Malował tu portrety: króla Sobieskiego, królowy Maryi Kazimiry, kardynała Henryka de la Grange d'Arquien ojca królowej, a nadto książąt, księżniczek i wielu panów ówczesnych. Po dwuletnim pobycie u dworu polskiego, a po nastąpionej śmierci króla Jana III, Fr. Desportes powołany przez Ludwika XIV wrócił do Francyi. Tu r. 1699 przyjęły do akademii malarstwa i rzeźby, lubiony przez króla, opatrzony od niego pensyą i hojnie wynagradzany, pracował bardzo obficie, a twory jego przyozdobiły wiele pałaców zwłaszcza królewskich we Francyi. R. 1712 odbył krótką podróż do Anglii, gdzie prace jego były takoż bardzo poszukiwane. R. 1743 dnia 20 kwietnia zszedł z tego świata w Paryżu, licząc lat 82 wieku. 

(Desallier d’Argenville, abrege de la vie des plus famcux peintres, Paris 1745-52, 4° II, 394.- X. Ludwik Moreri, le gr. Diet. histo. 1759 fol. IV, 128- 129.- Watelet et Levesque, Diet. des arts. Paris 1792 IV, 549-551.- (G. K. Nagler III, 367.) 

O bytności jego w Polsce i wykonanych tu robotach, ciekawe szczegóły podaje życiorys jego skreślony przez syna, a czytany w Akademii sztuk paryzkiej d. 3 sierpnia 1748 r. Życiorys ten ogłoszony został r. 1854 w dziele: Mémoires inedits sur la vie et les ouvrages des Membres de l'Academie Royale de Peinture et de Sculpture II, 98-113. Wypisujemy ztąd dosłownie wiadomość o pobycie malarza na dworze króla Sobieskiego: 

„W lat kilka po ożenieniu, widząc się bez zatrudnienia, powziął myśl udania się do Polski, dokąd wzywany był przez kilku przyjaciół krajów znających. Wyjechał więc tamże r. 1695, uzyskawszy od króla uwolnienie na lat dwa, z warunkiem pozostawienia we Francyi żony i dzieci.

Przybywszy do Warszawy, został przedstawiony królowi Sobieskiemu przez X. de Polignac ambassadora francuzkiego, później kardynała, któremu był juz przedtem znany. Król polski przyjął go łaskawie i wkrótce dał mu robić swój wizerunek, z którego bardzo był zadowolony. 

Królowa, Francuzka rodem, jeszcze ładna choć już od młodości oddalać się poczynająca, powiedziała mu otwarcie, że dotąd żaden z jej portretów nie odpowiedział jej życzeniu; że uchodząc dawniej za piękną, pragnęłaby żeby jej wizerunek przypominać mógł czem była przedtem, zachowując przecie podobieństwo obecne. Malarz odpowiedział iż ma nadzieję, że mu się to uda, lecz że prosi o jedną łaskę, ażeby wizerunku nikt nie mógł widzieć, nawet królowa sama, dopóki zupełnie skończony nie będzie. Zgodziła się na to królowa; zrobiła więcej, dotrzymała słowa. Wiele niewiast, co ani królowe, ani xiężne, niewytrwałyby może w takiej względności. Owoż wedle umowy zostało dokonane dzieło i dopiero wtedy pokazane. Przypatrzywszy się mu rzekła królowa: „teraz przecie pochwalić się mogę, że raz w życiu odmalowaną zostałam." Dla większego też upewnienia na dal, przyłożyła z tyłu obrazu pieczęć swą i dodała ręką własną: Marya Kazimira królowa. 

Niemniej podobały jej się portrety jej dzieci i ojca Markiza d’Arquien od niedawna kardynała, który kazał artyście powtórzyć swój wizerunek, dla posłania go Papieżowi. Portret ten, jako też kilka innych równoczesnych, zostały sztychowane w Polsce, lecz przez sztycharzów miernych albo złych, bo tam wtedy dobrych nie było.

Malował z kolei Wojewodów i Senatorów. Zapraszali artystę do swych stołów, polubiwszy go wielce; rzadkim przecie przy nich okazywał się gościem, w dnie tylko świąteczne, to tez mówili mu żartując, iż woli pozyskiwać ich szacunek i pieniądze, jak wychylać wybornego ich węgrzyna.  Posuwał prace swe z powodzeniem, kiedy zaszła śmierć króla Sobieskiego. Wkrótce otrzymał rozkaz od Ludwika XIV do powrotu, opuścił przeto Polskę w końcu r. 1696 i wrócił do Paryża." Opuszczając dalszy ciąg jego żywotu przez syna opowiadanego, dodamy tylko, że wymieniając cudzoziemskich panów, dla których artysta wiele pracował, przywodzi hrabiego Tobiańskiego, zapewne w przekrzywionej nazwie jakiegoś Polaka.

DĘMBSKI WALENTY. 

Malarz Warszawski. Lustracya m. Starej Warszawy w r. 1754 przez J. J. Dawidsona Gminnego dokonana, wymienia go jako właściciela domu na jurydyce S. Trójcy od PP. Brygidek na rzecz miasta odebranej. (W głównem archiwum Król. Pol. ks. 940, str. 71). 

DŁUSKI A. 

Miniaturzysta z czasów panowania Stanisława Augusta. W zbiorach zakładu imienia Ossolińskich w Lwowie jest jego pędzla portret miniaturowy Arnolda Byszewskiego Generała, z którego sztych K. W. Kielisińskiego.

Dłuski trudnił się takoż sztycharstwem: jego roboty jest rycina portret xiężnej Izabelli Lubomirskiej Marszałkowej W. Kor., w zawoju, owal. X. 

DOBRZENIEWSKI MARCELLI ANTONI. 

Zakonnik Pauliński w Częstochowie, urodzony r. 1731 zmarły r. 1784. Obok powołania kapłańskiego trudnił się sztuką malarską, którą przybytki Pańskie przyozdabiał. Na Jasnej Górze w Częstochowie odmalował cały refektarz i kaplicę S. Józefa. Podobnie malował kościół we Włodawie. 

Powiedziano było, że malował kościół we Włodawie. Jest to kościół XX. Paulinów pod wezwaniem Ś. Ludwika króla Francuzkiego, którego sklepienie i ściany malowane są całe al-fresco. W głównej nawie Aniołowie podnoszący krzyż; na sklepieniu w prezbiteryum Apoteoza S. Ludwika, wyobrażonego w koronie i płaszczu królewskim, którego Aniołowie unoszą do Nieba; na ścianach bocznych prezbiteryum wyprawy wojenne króla Ludwika w Algierze. Malowania atoli w prezbiterym gorszego są pędzla od zdobiących cały kościół, i widocznie innej ręki. Jakoż utrzymuje się miejscowe podanie, iż zakonnik po wykonaniu malowań w kościele, zabrał się był do sklepienia w prezbiteryum, lecz spadłszy z rusztowania, zabił się; inny przeto, a mniej już biegły malarz, dokończył po nim rozpoczęte freski. 

W grobach kościelnych w prostej trumnie, spoczywają dotąd zwłoki zakonnika malarza. Na trumnie blacha miedziana nosi grubo wyżłobiony napis: „R. F. Marcellus Dobrzeniewski Conversus Pictor obiit A. D. 1784 die 7 Augusti.“

DOLABELLA TOMASZ. 

Zwany takoż niekiedy Della, Bella, malarz nadworny królów Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza, rodem z Belluno miasteczka rzpltej weneckiej. Był uczniem Antoniego Vassillacchi, przezwanego Aliense, któremu do niektórych robot dopomagał. Jeszcze w ojczyźnie bawiąc nabył Dolabella sławy z niepośledniej biegłości, zwłaszcza z obrazu do pałacu Dożów w Wenecyi w sali dei pregatti na suficie malowanego, cześć najświętszego Sakramentu wyobrażającego (Fuessli).

Zalecony ze zdolności miłośnikowi sztuki malarskiej Zygmuntowi III, przez niego sprowadzony do Krakowa około r. 1600, gdzie już na zawsze osiadł, i Polskę za drugą ojczyznę przyswoił. Dolabella jako do poczetu dworzan królewskich należący, nie był wpisany do cechu czyli bractwa malarskiego w Krakowie, i wcale w aktach cechu tego imienia jego nie widać; nie starał się on był takoż o uzyskanie prawa miejskiego. Dopiero gdy po śmierci żony Agnieszki Piotrkowczykowny, córki słynnego drukarza Jędrzeja Piotrkowczyka, zapozwany został przez jej siostrę o zwrot gerady czyli wyprawy, i sprawę w urzędzie radzieckim krakowskim na mocy wielkierza przegrał; udał się z appellacyą do króla Władysława IV, który wyrokiem (datum Varsaviae feria tertia post festum S. Annae proxima a. 1641) wydanym a spór rozstrzygającym, przywilej obywatelstwa krakow skiego Dolabelli nadał. Wyroków królewski ciekawe szczegóły co do osoby malarza przechowuje, przeto się tu w treści zamieszcza. „My (Władysław IV), wraz z przybocznymi radzcami naszymi, wysłuchawszy i dokładnie rozważywszy obustronne spory, obrony prawne oraz wnioski; mając przytem na względzie, że jakkolwiek oczywiście i wyraźnie z dawnych przywilejów, wielkierza i zwyczajów od niepamiętnych czasów przez najjaśń. Przodków naszych, równie jak i przez Nas, pierwszej stolicy naszej Krak. udzielonych i potwierdzonych okazuje się, że nikt pierwej do księgi (album) obywateli krak. przyjętym nie był, nie wykazawszy wprzód dostatecznie i prawnie swego rodowodu, i nie wykonawszy Nam z innym najjaśniej, królom polskim przysięgi wierności; z uwagi jednak na posługę, którą w swej sztuce malarskiej wspomniany Tom. Dolabella od 40 przeszło lat najjaśń. niegdyś ojcu i poprzednikowi naszemu równie jako i Nam, nie bez chwały i pilności czynił i czynić będzie, przytem za godną i słuszną rzecz oceniając, ażeby ten, który przez długi przeciąg czasu domowi naszemu królewskiemu chwalebny prac swych okazał dowód, niezwykłym i pospolitym obyczajem, wolności i swobody rzeczonego miasta Krakowa otrzymał i onych używał; przeto z zupełności władzy naszej królewskiej uznaliśmy, tegoż zacnego (egregium) T. Dolabellę jako dawnego i dobrze zasłużonego naszego sługę, w swej malarskiej sztuce Nam najlepiej poleconego, według wyżej wyrażonego naszego przywileju w przypuszczeniu do praw i swobód, których inni mieszczanie krak. używają; utrzymać, jakoż istotnie (bez żadnego napotem przywilejom, wielkierzowi i zwyczajom dawnym m. Krakowa, równie jak i innych miast naszych, ubliżenia) utrzymujemy go i żeby tychże praw i swobód wszystkich wolno używał, stanowimy.” (Wynalazł w rękopiśmie A. Grabowski).

Przez kilkudziesiąt letni przeciąg czasu zamieszkania w Krakowie, czynnym był Dolabella w zawodzie swej sztuki: malował wizerunki Zygmunta III i całej prawie królewskiej rodziny, wykonywał wielkie historyczne utwory, za co i łaskę króla i znakomitą odniósł nagrodę (Fuessli); obok tego wiele obrazów religijnych dla różnych kościołów odrabiał, zwłaszcza zaś w darze wdzięczności dla OO. Dominikanów krakowskich, przy których klasztorze mieszkał. Biegłość jego niepospolita w sztuce, rozsławiła jego imię, nie tylko w Polsce lecz i po obcych krajach, które po dziś dzień godnie cenionem być nie przestaje. 

Dolabella trzymał dożywotnią dzierżawę, folwark Łęg, do XX. Cystersów w Mogile należący. Atoli w Krakowie w domu do konwentu OO. Dominikanów S. Trójcy należącym, około lat 50 przemieszkiwał. Umarł licząc blisko lat 80, dnia 27 stycznia 1650 r. w pomienionym kościele S. Trójcy w kaplicy P. Jezusa ukrzyżowanego pochowany. 

Z licznych dzieł malarza tego czas niektóre dotąd uszanował, o innych lubo pewnie nie wszystkich dochowują się wspominki. Tak jedne jak i drugie dają się zebrać w następującym szeregu: 

1. Pan Jezus ukrzyżowany, obraz na blasze srebrnej, 7 łokci wysoki a 4 szeroki, jest ww. ołtarzu kościoła katedralnego krakowskiego. Z niego mały sztych na stali Schulera. 

2-3. Dwa wielkie obrazy na płótnie, 18 łokci wysokie 11 szerokie, z których jeden wyobraża Sąd ostateczny, drugi Gniew Boga na grzeszników, którego S. Franciszek i S. Antoni błagają. Na każdym z nich umieścił malarz swój portret u dołu w rogu, z podpisem: Pinxit Thomas Dolabella Venetus, Pictor S. R. M. A. D. 1613. Oba bogatej kompozycyi, dobrego kolorytu i niezłego rysunku, darowane przez artystę do kościoła S. Franciszka w Krakowie, znajdują się tamże w chórze przy w. ołtarzu. Ztąd przerys wizerunku malarza tutaj przyłączonego. 

4. Processya kanonizacyi S. Jacka, na płótnie, z napisem: Thomas Dolabella Pictor Regius, pro defuncto Patre conjugis propriue Andreae Petricovii obtulit. Oretur pro eo. A. 1620. Wystawia Klemensa VIII papieża siedzącego na tronie, przed którym stoi poseł polski Stanisław Miński wojew. łęczycki; jest w kościele S. Trójcy OO. Dominikanów w Krakowie, w kaplicy P. Jezusa ukrzyżowanego. 

5. Inny obraz na płótnie z napisem: Thomas Dolabella, Pictor Regius, divinissimo Hyacintho obtulit. A. 1620. Tamże w przyległej kaplicy S. Wincentego. 

6-24. Obrazów 19 wystawiających zdarzenia z żywotów świętych zakonu dominikańskiego. Są w korytarzach klasztoru dominikańskiego w Krakowie, lubo to mają już być tylko kopie z oryginałów Dolabelli przez braciszka tego zakonu Kazimierza Cisowskiego wykonane (z księgi rękopiśmiennej konwentu).

25-26. Obraz wystawiający ewangeliczną historyę pięciu chlebów i ryb, inny: Gody w Kanie Galilejskiej; oba po łokci 8 wysokie, 10 szerokie. Są w refektarzu klasztoru rzeczonego dominikańskiego, pierwszy nad stołem przeora, drugi nad drzwiami (taż księga powiada). 

27. Obrazy znajdujące się w kapitularzu tegoż klasztoru, takoż są wedle księgi konwentowej Dolabelli dziełem. 

28. S. Xyst. i S. Krystyna męczennicy, obraz w kościele S. Barbary w Krakowie. (Rękopism X. Jana Wielewickiego Historici Diarii Domus Professae Cracov. Soc. Jesu, ab a. 1579 ad 1037.... 1637 T. 2 pod rokiem 1612). 

29. S. Jan Kanty malowany do ołtarza kościoła S. Barbary w Krakowie. (Congregatio Sacra rituum, canonisat. S. Joannis Cantii. Crac. 1676 Fol. str. 102).

30. Wniebowzięcie N. Panny, obraz zrobiony dla kościoła S. Barbary Congregationis nobilium, za który zapłacono malarzowi 8 złotych węgierskich. Do oratoryum tego gromadzenia dostarczyć miał takoż obrazów. (Compendium historiae Congreg. nobilium per Nic. Zebrzydowski f'andatae. Crac. 1744 4° str. 32 i 39). 

31-32. Wzięcie Smoleńska i Wjazd tryumfalny Hetmana Żółkiewskiego w czasie sejmu r. 1611, zdobiły zamek warszawski (Andreae Cellarii Reg. Poloniae.... descriptio. Amstel. 1659 str. 595). Utrzymuje J. U. Niemcewicz (Dzieje pano. Zygm. III, III, 24) ze ostatni z tych obrazów wierne zarysy osób przedstawiał, i ze oba dał August II cesarzowi Piotrowi W. za spotkaniem się w Warszawie. (O tych dwóch obrazach również Chr. Henr. Erndtel, Varsavia phisice illustrata, Dresdae 1730 str. 22). 

33-34. Koronacya Zygmunta III, - Wzięcie pod Byczyną Maxymiliana X. Rakuskiego. Miały być takoż na zamku warszawskim (J. U. Niemcewicz, tamże II, 198). 

35-37. Przyjazd królowej Cecylii Renaty. - Koronacya królowej Cecylii Renaty. - Obchód urodzin królewicza Zygmunta Kazimierza. (Icones... Dnae Coeciliae Renatae Reginae Poloniae.... quibus Thomas Dolabella Nenet. Pictor S. R. M. inventionem, M. vero Joan. Cynerski Rachtamovius.... lucem publicam carmine dedit. Crac. 1641. fol. kart 4. Są tu napisy wierszem pod te trzy obrazy). 

38. N. Panna, obraz do noszenia do kościoła Żywieckiego. (X. Siarczyński wyczytał o tej pracy wiadomość w rękopiśmie Komonieckiego, Chronographia miasta Żywca, który pisze: „iż ubiory mieszczan i szlachty starą modą wyraził, jako przed tem chodzono po prostu, nieco z węgierska w delijkach z krótkiemi rękawami.” Obraz wieku Zygm. III. Lwów 1828 I, 100). 

39. Portret Władysława IV, w stroju koronacyjnym (w zbiorze p Tomasza Zielińskiego). 

40. Jedna z kaplic kościoła katedralnego wileńskiego kosztem króla Zygmunta III wspaniale przyozdobiona, zawierać miała obrazy Dolabelli (Wypis listów litewskich w Gazecie Warsz. z r. 1812, 72). 

Przypisują mu piękny obraz Zdjęcie z krzyża, w kościele P. Maryi w Krakowie pod małym chórem na ścianie będący, lecz bezdowodnie. 

Czas może i więcej dzieł Dolabelli wykryje. Dodać trzeba, ze obok tak znakomitych zatrudnień, w skromności i prostocie ówczesnej, nie lenił się malarz ten podejmowania prac podrzędnych dla swego ulubionego kościoła S. Trójcy. W rękopiśmie klasztornym przez A. Grabowskiego przytoczonym, zapisane jest pod r. 1615 „Tom. Dolabelli od złocenia tego ołtarza wielk. in toto zł. 4,556, a od złocenia Ciborium zł. 88 gr. 24.” 

(O T. Dolabelli zebrał z wielkiem staraniem wiadomości Ambr. Grabowski: Kraków i jego okolice wyd. 4-te, Krak. 1844, przypis 44 str. 519-521; tudzież Starożytności kisi. poi. Krak. 1840 I, 414-424.- Mówią o nim równie: Fr. Siarczyński Obraz wieku Zygm. III Lwów 18281, 99- 100. Seb. Ciampi, Notizie.... Lucca 1830 str. 63- 64. - Tenże, Bibliogr. critica, Firenze 1839 II, 233-234.- W Przyjacielu Ludu z r. 1839 1, 193 i 206, żywot z powyższych źródeł spisany. Tamże r. 1840 I, 49 Wspomnienie. - J. R. J. R. Fuessli, Kunstler-Lexicon 1779 fol. str. 204.- G. K. Nagler III, 435, a oba ostatni zowią go Dolobella. - Podobnież nazywa go Lanzi: Histoire de la peinture en Italie traduite par M-me Armande Dieude 1824 111, 254, a mieni go dobrym malarzem praktycznym). 

Do obrazów które dla konwentu XX. Dominikanów krakowskich wykonał, a które się tam znajdowały, przydać należy: 

Do Nru 5. W kaplicy S. Jana Chrzciciela dawniej S. Wincentego Ferreryusza, w ołtarzu S. Jan chrzcący Zbawiciela; w tym obrazie malarz w postaci S. Jana wyobraził własny wizerunek. - Na ścianie tejże kaplicy wielki obraz Wjazd do Krakowa z Rzymu przybywającego S. Jacka, którego król, duchowieństwo i lud wita. Na obrazie tym jest napis ów, pod Nrem 5 przytoczony. (J. Mączyński, Pamiątka z Krakowa II, 276). 

W kaplicy S. Jana Ewangelisty obraz znacznej wielkości: S. Stanisław wiodący zmarłego Piotrowina przed sąd Bolesława Śmiałego siedzącego na tronie. U spodu obrazu tego podpis: Tom. Dolabella pinxit. (A. Grabowski, Staroż. wiadomości o Krakowie. 1852, str. 266). Wiadomo że wszystkie obrazy w wnętrzu kościoła Dominikańskiego, spłonęły w srogim pożarze miasta w lipcu 1850 r. zdarzonym. 

Do Nru 27. W kapitularzu klasztoru Dominikańskiego jeden z obrazów Dolabelli przedstawia Sąd ostateczny. (J. Mączyński 11, 297). 

Do Nru 25-26. Obrazy w refektarzu klasztornym, do którego pożercze płomienie ognia zr. 1850 nie wdarły się, ocalały od zniszczenia. Prócz dwóch wielkich rozmiarów prac Dolabelli tamże będących, a przytoczonych, są tam cztery pomniejsze, zdarzenia z życia Chrystusa. Pana wyobrażające. Na jednym z nich wystawiającym Maryę Magdalenę nogi Zbawiciela obmywającą, u dołu nazwisko malarza czytać się wyraźnie daje. Obrazy te T. Dolabelli w konwencie Dominikańskim dochowane, powierzono do odczyszczenia i restauracji malarzowi krakowskiemu panu Józefowi Cholewiczowi; życzyć trzeba, żeby ta naprawa powiodła się sumiennie i z całem poszanowaniem, jakie się tworom znakomitych mistrzów należy. (A. Grabowski, Star. wiado. o Krakowie, 266). 

Utrzymuje niespracowany w gorliwości swej badacz Ambr. Grabowski (tamże str. 266), że niegdyś w kościele S. Katarzyny OO. Augustyanów w Krakowie, w górnej części w. ołtarza, znajdował się obraz Tom. Dolabelli. 

W Krakowie w domu hr. Arturowej Potockiej, jest wysokiej wartości wizerunek w całej postaci Stanisława Tyczyńskiego Wojewody Krak., ostatniego tego wielkiego domu potomka, zmarłego r. 1634. Portret ten uchodzi za dzieło Tom. Dolabelli, a był litografowany przez J. Brodowskiego. 

W szacownym zbiorze p. Tom. Zielińskiego w Kielcach, jest bardzo piękny wizerunek Dominikana, o którym trzyma właściciel, iż jest portretem Fabiana Birkowskiego słynnego kaznodziei na dworze Władysława IV, nadto że to dzieło jest tworem pędzla Tomasza Dolabelli. Oba te twierdzenia potrzebują wszakże bliższych krytycznych sprawdzeń. 

Wreszcie w Kielcach dla biskupa Krak. Jak. Zadzika malować miał T. Dolabella do pałacu tamecznego biskupiego „Konterfekt tranzakcyi moskiewskiej,“ jak to stary miejscowy inwentarz objawia. Obraz ten znajdował się jeszcze w kieleckim pałacu w pokoju pańskim roku 1668. (Z notat p. Żegoty Pauli). 

Co do żywotu samego tego artysty, przydać jeszcze wypada, co o tem z świeższych wykryć wskazuje A. Grabowski, Staroż. wiado. o Krakowie, str. 266: iż T. Dolabella w postępie czasów a długiego swego zamieszkania w mieście Krakowie, wpisał się do zgromadzenia czyli cechu malarzów tego miasta. Wnosić to można z słów jednego członka na posiedzeniu cechowem w r. 1640 wyrzeczonych: „A pan Thomas Dolabella i nie bywa i nic nie dawa do cechu, a przecie mu nic nie mówią." Zamieszkiwał on jak się rzekło przez pół wieku prawie w kamienicy OO. Dominikanów na ulicy Stolarskiej; stał się też prawie od nich zależnym, a zawiadywał naprawą owego domu skupując wapno, o czem są zapisy w regestrach miejskich. Kamienicę tę długo jeszcze po śmierci jego, imieniem jego nazywano; w r. 1692 w spisie domów na których podatek zalegał, wyrażone jest: Lapidea dicta Dollabelae pictoris. Wszakże poprzednio stał w ulicy Szerokiej w domu Przybytkowskim, mianowicie r. 1607. W spisie mieszkań do podatku szos zwanym z tego roku, wyrażony jest jako tamże stojący, a opieką królewską zasłoniony, podatku tego niepłacący. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 33.) 

W księdze rękopiśmiennej Necrografia, w archiwum klasztoru XX. Dominikanów krakowskich niegdyś będącej, która wraz z innemi r. 1850 spłonęła, znalazł X. Ludwik Łętowski zapiskę pozgonną T. Dolabelli, treści następującej: „Roku 1650 dnia 27 stycznia umarł Tomasz Dolabella, Włoch, Wenetczyk, malarz trzech królów: Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza. Ten mieszkał lat 50 u Dominikanów w domku przerobionym z kościółka filialnego S. Tomasza; żył lat 80 i dał się pochować w kościele u Dominikanów przed ołtarzem zwanym Niedziela." (Katalog biskupów I,130-131). 

DOLABELLA STEFAN. 

Syn Tomasza, miał takoż dobrym być malarzem, zapewne od ojca nauczony. X. Siarczyński mówi o nim, iż „u dworu Władysława IV zostawał, iż rozkazu jego, bądź on bądź ojciec jego Tomasz, malował wizerunki familii Jagiellońskiej, które zdobiły pokój marmurowy w zamku warszawskim aż do Stanisława Augusta króla....” (O nim Fr. Siarczyński: Obraz wieku Zygm. III. Lwów 1828 I, 100. - A. Grabowski: Starożytności hist. polskie, Kraków 1840 I, 423).

Tego Stefana Dolabellę nie trzeba mięszać z innym artystą włoskim współczesnym, do czego podobieństwo nazwisk powodem być może. Stefan della Bella urodzony w FIorencyi r. 1610, tamże zmarły r. 1664, był synem tamecznego złotnika, biegły rysownik i sztycharz, całe życie prócz kilkoletniego pobytu w Paryżu, we Włoszech spędził. Wśród licznych jego robót sztycharskich, znajdują się wszakże niektóre Polski dotyczące, a w szczególności znane są ryciny poselstwa Jerzego Ossolińskiego do Rzymu w roku 1633 na sześciu półarkuszach jeden pas składających. Nadto rytował Tatarów i innych mieszkańców wschodu; własny portret w ubiorze jak piszą niemcy perskim, może raczej polskim; „ein stehender Polak mit dem Streithammer.” Z tego wszystkiego wnosićby można, że był w stosunkach z Polską; przecie, jak się wyraziło, jest to inny wcale artysta od naszego Stefana syna Tomasza. O życiu jego i pracach wielu pisało. ostatecznie i dokładnie G. K. Nagler I, 282- 385.

DOLABELLI TOMASZA córki. 

Córki T. Dolabelli, zrodzone z Agnieszki Piotrkowczykownej musiały u ojca uczyć się sztuki malarskiej i nią się zatrudniać. Albowiem wedle księgi rękopiśmiennej konwentu OO. Dominikanów S. Trójcy w Krakowie, ich malowaniem mają być znajdujące się na korytarzach górnych klasztoru, nad drzwiami cel, piękne obrazy w liczbie 7, wystawiające przemiany różne serca (schola cordis). Wiele zaś było tych córek Dolabelli malarek, nie dodaje rękopism. (A. Grabowski, Starożytności hist. poi. I, 421). 

DOLIŃSKI ŁUKASZ. 

Malarz wyższego uzdolnienia, przyszedł na świat we Lwowie r. 1750. Udoskonalił się w sztuce w Wiedniu, poczem wrócił do rodzinnego miasta, któremu następnie prace swe poświęcał. Na wstępie zawodu użyty został do przyozdobienia kościoła metropolitalnego S. Jerzego, a dzieła jego tamże będące zastanawiają dotąd znawców. Są tam mianowicie obrazy wielkie: Archirej, Apostołowie po dwóch na jednym obrazie, S. Mikołaj, Matka Boska pół postaci, Chrystus Pan popiersie, kilku Proroków, i kilkanaście mniejszych obrazów z historyi świętej. Gdy cesarz Józef II będąc we Lwowie zwiedzał tę okazałą świątynię, zachwycony został malowaniami artysty, i obdarzył go kosztownym pierścieniem. Następnie malował obrazy do seminaryum ruskiego, do cerkwi S. Onufrego, do kościoła S. Piotra. W tym ostatnim kościele są jego dwa obrazy al-fresco we framugach zewnątrz, S. Piotr i S. Paweł, zaś na froncie kościoła był jego obraz, Chrystus oddający klucze S. Piotrowi, późniejszą restauracyą zepsuty. On takoż malował al-fresco klasztor Bazylianów w Poczajowie, gdzie są również w ołtarzach piękne jego obrazy olejne. Jego malowania zdobią jeszcze klasztor Dominikanów w Podkamieniu w okręgu złoczowskim, i kościół w Zołtańcach w okręgu żółkiewskim. U XX. Bernardynów we Lwowie na korytarzach jest jego pędzla sześć stacyj wielkich obrazów Mękę Pańską przedstawiających, śmiałem malowaniem zwracających uwagę. Robił nadto wiele portretów; między innemi X. Antoniego Angełłowicza metropolity halickiego, arcybiskupa grecko-unickiego lwowskiego, ♰ w Lwowie dnia 9 sierpnia 1814 r. 

Ł. Doliński umarł we Lwowie r. 1830, 80-ty rok życia licząc. Usposobił wielu uczniów, z pomiędzy których odznacza się szczególnie Fr. Piątkiewicz. 

Przytoczyliśmy prace tego malarza w cerkwi metropolitalnej lwowskiej S. Jerzego. Znawcze o nich a chlubne zdanie p. Felicyana Łobeskiego, przywieść tu sądzimy być rzeczą właściwą. 

„Godnemi powyższego utworu (obrazu Fr. Smuglewicza w w. ołtarzu) obrazami są owe, która składają tak zwany Ikonostas czyli zestawienie obrazów, a to ich jeszcze w znaczeniu podwyższa, iż obok swych artystycznych zalet, są utworem ręki daleko skromniejszej sławy artysty, a tym jest Łukasz Doliński, malarz Lwowski..,. Jakoż rzeczywiście piękne są te obrazy, i o nich rzecby można, iż się artyście udały; ile nam bowiem jeszcze utworów tej ręki widzieć się zdarzyło, żaden niedorównywa zaletami w mowie będącym obrazom. 

Głównem tu przedstawieniem jest w górze nad carskiemi wrotami umieszczony Spasytel czyli Chrystus błogosławiący. Prawdziwie to majestatyczny obraz. Widna ze artysta starał się w nim zachować i oddać ową cechę, którą tradycyjne obrazy ruskie posiadają. To się mu nie udało; ale za to utworzył obraz pełen oryginalności i niezwykłego silnego wrażenia. Chrystus przedstawiony w obłokach, siedzący majestatycznie na drewnianym snycerskim tronie. Na głowie jego mitra ruska, takież złote kapłańskie szaty, prawa ręka błogosławi. Do koła ulatują anioły. Jeden z nich krążący poniżej około stóp, wyciągnioną na dół ręką zdaje się poruczać w opiekę ziemię. Spokojność, majestatyczność i święta powaga żywo przemawiają z obrazu. Xięża opowiadają, iż podróżni i cudzoziemcy obraz ten zawsze z uznaniem wielkich jego zalet oglądają. 

„Dalszemi utworami Dolińskiego w tym ołtarzu jest naprzód owa.... Matka Boża, a raczej Madona w włoskim stylu. Jest to obraz w kształcie wielkiego owalu, któremu odpowiada takiż sam drugi po drugiej stronie ołtarza, przedstawiający Chrystusa z roztwartą księgą. Oba przedstawiają figury wpół postaci, Madona z spuszczonemi na dół oczyma, w zaodzianiu na głowie, trzymająca w lewem ręku bukiet kwiatów, na kolanach na poduszce Chrystus dziecię. Chrystus oddany ściśle według przepisu, jest en face, z roztwartą Ewangelią i podniesioną ręką. 

„Nareszcie wieniec tych obrazów do jednego ołtarza należących, zamyka dwunastu Apostołów i Patryarchowie starego zakonu, także utworu Łukasza Dolińskiego. S. Piotr, S. Paweł i dwaj Ewangeliści Jan i Marek, są każdy z osobna w owalnych obrazach i w pół postaciach, zaś Patryarchowie w podobnychże owalach, lecz po dwóch na jednym przedstawieni. Reszta zaś Apostołów wyobrażoną jest w całych figurach, w czterech pojedynczych obrazach po dwie figur na jednym. Wszystkie te obrazy jak i powyższe Dolińskiego, charakteryzuje naturalność, harmonia i bez jaskrawości moc kolorytu, piękne formy, oraz śmiałe, lekkie i przezroczyste użycie pędzla, które to zalety szczególniej w oczach każdego znawcy należne powinny znaleźć uznanie." 

(Fel. Łobeski, Opis obrazów po kościołach lwowskich, w Dodatku do Gazety lwów, z roku 1853 Nr. 49 str. 194 -195). 

DOMAŃSKI WOJCIECH. 

Kalligraf i malarz na rękopismach i dyplomatach w Warszawie za czasów króla Stanisława Augusta pracujący. Archiwum kupieckie warszawskie dochowuje dwa przywileje potwierdzające Bractwo młodzianków kupieckich pod tytułem N. Panny Maryi Niepokalanego Poczęcia. Jeden z nich króla Stanisława Augusta z daty d. 29 czerwca 1766 r. na pargaminie, bardzo pięknie i z różnemi ozdobami sporządzony, niesie u dołu podpis: scripsit et pinxit Adalbertus J. J. N. Domański. Drugi Stanisława Młodziejowskiego biskupa poznańskiego, z dnia 12 marca 1769 r., przyozdobiony malowaniem miniaturowem wystawiającem N. Pannę Niepokalanego Poczęcia depczącą węża, i głoskami początkowemi pięknie kolorowanemi. Przywilej ten opatrzony takoż podpisami pinxit et scripsit Adalbertus Domański. 

Pożądane jest zbadanie bliższej o tym artyście wiadomości. 

DOMBROWSKI D. A. 

Pracował w Krakowie w drugiej połowie wieku 18go. Tamże w posiadaniu prywatnem dochowują się dwa jego małe obrazy olejne: 

Lot z córkami. 

Samson i Dalila. 

Pod jednym z tych obrazów podpisany malarz: D. A. Dombrowski S. P. pinxit Crac. 1770. (A. Grabowski, Mozajka w Biblio. Warsz. z r. 1855. IV, 60). 

DORAJSKI GABRYEL. 

Pisany takoż Durajski, malarz i mieszczanin Krakowski. R. 1745 był mistrzem cechu malarskiego, i jako taki należał do reformy cechu a poddania go pod zarząd Uniwersytetu Jagiellońskiego; akt na ten koniec do Rektora podany, z innymi malarzami podpisał. R. 1747 wciągnięty w album Uniwersyteckie Gabryel Durajski. R. 1748 będąc Radcą czyli Konsyliarzem kongregacyi malarzy, należał do ułożenia dla niej nowych przepisów, pisany tu Durajski. (Ustawy cechu w końcu tego Tomu). 

R. 1750 d. 6 Kwietnia obrany został Seniorem cechu malarskiego, jak to opowiada A. Radwański w dzienniku rękopiśmiennym, a pisze go takoż Durajski. 

Zresztą nic się dziś o nim więcej nie wie.

DORS. 

Malarz niejakiego uzdolnienia w 18-ym wieku pracujący. Twory jego pędzla dochowały się w klasztorze Panien Klarysek w Starym Sączu. W chórze kościoła Zdarzenia z życia S. Kunegundy, niezłego wykonania, malowane r. 1778, Na korytarzach obrazy olejne: S. Mikołaj, S. Ludwik, S. Katarzyna. W stallach chóru 25 obrazków na drzewie klejowo malowanych, Zdarzenia z życia Chrystusa Pana wystawiających. 

DREGGE DANIEL.

Biegły portrecista Gdański, zmarły tamże r. 1617 o którym przecie nic się dokładniejszego nie wie. 

(J. R. Fuessli 1779 fol. str. 208. - Za tamtym G. K. Nagler III. 474).

DRESSLER BERNARD. 

R. 1513 był starszym zgromadzenia malarskiego krakowskiego, co poświadczają akta radzieckie tego miasta księga A, 5. 

DROŻEŃSKI ANDRZEJ. 

Malarz Krakowski, w r. 1745 mistrz tamecznego cechu malarzy. W tem znaczeniu należał wtedy do reformy cechu i poddania go pod zarząd akademicki, akt też na ten cel do Rektora podany z innymi malarzami podpisał. (Ustawy cechu w końcu tego Tomu). 

Innej o nim wiadomości dziś nie posiadamy wcale. 

DRWAL JAN. 

Malarz Krakowski, wspomniany w aktach miejskich tamecznych r. 1477. Joannes pictor dictus Drwal. - Anna Drwalowa kładzie areszt na wszelką pozostałość po mężu swoim, na zabezpieczenie wniosku swego czyli posagu (dotis suae) grzywien 60. (A. Grabowski Skarbniczka st. 175).

DÜRER JAN (HANS). 

Sławnego Albrechta młodszy brat i uczeń, urodzony r. 1478. Do r. 1502 pozostawał w domu ojca imieniem Albrechta złotnika z professyi; po śmierci ojca w tym roku nastąpionej, a w 24-ym roku życia swego, poświęcił się dopiero podobno na dobre malarstwu. Wtedy przyjął go do siebie brat Albert, jak się to z własnych słów wielkiego Dürera objawia. Jan Dürer dostąpił takoż wyższej sławy w sztuce. Był nadwornym malarzem króla polskiego; utrzymują i z królów Kazimierza Jagiellończyka. Jana Olbrachta, Aleksandra i Zygmunta I. M. Wiszniewski (hist. lit. poi. Kraków 1843, V, 177) powiada o nim: „bawił podobno na dworze króla Jana Olbrachta i podobno malował ów ołtarz srebrny, o którym powiadają, ze go robił Zygmunt I, albo przynajmniej pomagał mu robić.” Nie zdaje się z dat żywota jego, żeby mógł znajdować się w Polsce przed czasami Zygmunta I, którego był nadwornym malarzem. Ze był w końcu życia swego malarzem nadwornym króla polskiego, wzmiankuje dorywczo Joh. Gabr. Doppelmayr (Historische Nachricht von den Nürnbergischen Mathematicis und Künstlern, Nurnberg 1730. Fol. str. 177); tudzież J. R. Fuessli, 1779 fol. str. 212. Niewątpliwy atoli dowód pobytu Jana Dürera w Krakowie i niektórych prac jego, dochowała księga rękopiśmienna wydatków na odnowienie zamku krakowskiego w roku 1529 przez Seweryna Bonera prowadzonych. Ważny ten rękopism in-folio znajduje się w archiwum Kommissyi Rządowej Skarbu Król. Polskiego, i nosi tytuł: Regestrum perceptarum pecuniarum Sacre M. regie a Generoso domino Severino Boner Zuppario Burgrabio Magnoque Procuratore Crac. Biecen. et Rapstinen. Capit. etc. Nobili Malchiero Czirzowsky Vice-procuratori eiusd. a die 9 Jarij Anni 1529 usque ad 31 Decebris Anni 1529, pro edificio Castri C. ad distribued. commissar, percepta. Na okładce voluminu: Regestrum ediflcioru. Castri Crac. 1529. Anni sexti G. D. S. B. W księdze tej wspomniany jest wielokrotnie Hans Direr pictor Regie Majestatis, który wtedy przyozdabiał malowaniem i złoceniem komnaty Kurzej Stopy Curza noga, Kurzanoga, mianowicie zaś złocił w niej rdze, zapewne sufitowe. Do tych robót kupowano dla malarza złoto i farby, najwięcej lazur i olej lniany. (J. D. Fiorillo, Geschichte der zeichnenden Künste, 1817 II., 362.- G. K. Nagler III. 553). 

DUCHEN C. urodzona MERLINI. 

Córka budowniczego królewskiego Merliniego za czasów Stanisława Augusta, uczennica Grassego, malowała miniatury i rysowała kredami kolorowemi. Ku końcowi zeszłego wieku opuściła Warszawę i wyjechała do Drezna. P. Bonaw. Dąbrowski posiada wykonany przez nią kredami kolorowemi portret niewieści owalny, na ćwiartce papieru z podpisem: "C. Duchen Ano 1793.“ 

DUNAJEWSKI STEFAN. 

Malarz i mieszczanin Bydgoski, o którym niektóre wspomnienia dochowują się w aktach tego miasta ławniczych, acta scabinalia.

W tomie onych z lat 1598-1601 występuje on wielokrotnie, to zeznając być winnym rozmaite summy, to kwitujący z odbioru innych. Tamże D. Gliścienski Stephano Dunajewski pictori jus suum infundit; jest to cessya summy złotych 90 na domu Alberta Ligowskiego lokowanej, in personam famati Stephani Dunajewski Pictori civi Bidgostiensi. 

Roku 1623 już nie żył, gdyż w tomie rzeczonych akt z tego roku występuje honesta Zophia olim Stephani Dunajewski pictoris conjunx. 

DURINK STANISŁAW.

Malarz krakowski miniaturowy rękopismów, około połowy 15-go wieku żyjący. Biblioteka katedralna krakowska posiada wielce szacowny rękopism pargaminowy, wielkości arkuszowej, obmyślony przez Jana Długosza, z wyobrażeniami i opisem 51 chorągwi w bitwie pod Grunwaldem r. 1410 na Krzyżakach zdobytych, a przez Władysława Jagiełłę roku następnego uroczyście z innemi wojennemi znakami w katedrze krakowskiej zawieszonych. Tytuł księgi Expliciunt banderia Pruthenorum .... na końcu per manus picłum Słanislai Durink de Cracovia A. 1448. (A. Grabowski, Opis. Krakowa 1836, wyd. 3-cie str. 336). Czas może o tym malarzu bliższą jaką wiadomość wykryje. 

Nazwisko tego malarza na rękopiśmie z r. 1448 biblioteki katedralnej Krakowskiej, wyczytał jak tu jest wyrażono uczony Amb. Grabowski; podobnie czyta go archeolog Krakowski Józef Łepkowski. I nam nazwisko jego tak napisane zdawało się właściwe. Fossberg w przedruku kopii rzeczonego rękopismu z Książnicy Królewieckiej, pisze go Dyrink; dwaj inni archeologowie Krakowscy, Józef Jerzmanowski i Teofil Żebrowski twierdzą, iż tak to nazwisko na rękopiśmie oryginalnym wyczytają. Atoli że pierwotne wyczytanie Durink było właściwe, rozwiązuje stanowczo Prof. Józef Muczkowski, w wydanym przez siebie rękopiśmie pierwotnym Jana Długosza Banderia Prutenorum, Kraków 1851. Oto są słowa uczonego wydawcy: 

„Na odwrotnej stronie ostatniej to jest 47 rękopismu karty, u dołu … napisano co następuje: Expliciunt banderia prvterorum per manus pieta Stanislai Durinc de Cracovia die veneris 29 Marcii 1448. 

„Na tej ostatniej, jak i na poprzedzającej ją karcie, w czterech jej rogach pochodząca od gwoździ w okładce będących rdza wyżarła małe dziurki, a tak iw nazwisku Durink spodu głoski u dotknęła. Walenty Kainko, który ten rękopism dla wielu osób przerysowywał i przepisywał, tudzież Teofil Żebrawski (Bibl. Warsz. 1851 T. II, str. 167) to u, niewiadomo dla czego, za y poczytali, a tak Dyrink utworzyli. Że zmieniająca nazwę malarza głoska nie jest y ale u, że zatem bezzasadnie je zmieniono, przekonywa nas o tem ta okoliczność, iż kiedy z trzech piszących, których charaktery w tym rękopiśmie widzimy, nazwy chorągwi i ich przywódców wspominający albo długą kreskę kładł nad i, albo też, podobnie jak później dopisy czyniący, bez żadnego nad niem kreślił je znaku, to podpisujący pod chorągwiami ich rozmiary, wszędzie kładł nad niem kropkę lub bardzo krótką do kropki zbliżoną kreskę. Tenże w opisie rozmiaru chorągwi 53ciej w kilkokrotnie powtórzonych wyrazach ymago, bandery i Mauricy oba ramiona głoski y kropkami oznaczył. Kiedy więc ten sam pisarz, jak podobieństwo pisma i kolor atramentu przekonywa, i zawiązanie dzieła Expliciunt banderia i t. p. napisał, a w nazwie malarza żadnych kropek nie widać; wypada zatem, że nie y, leez u jest położone, i że Durink nie Dyrink, czytać należy" 1. c. str. 40. 

Malarza tego Stanisława Durink wspominają akta grodzkie krakowskie, już pod rokiem 1426, a rodzina ta istniała w Krakowie jeszcze r. 1470, w którym Heinco During posiadał dom w ulicy Żydowskiej (A. Grabowski Skarbniczka str. 40).

DUVENS DANIEL. 

Gdańszczanin, malował wprawnie portrety i przedmioty historyczne. Przebywał takoż w Kopenhadze, a w Danii umarł r. 1629. 

(J. R. Fuesli 1779 fol. str. 212. - G. K. Nagler IV, 35).

DWORNICKI P. 

Malował al-fresco r. 1753 kościół w Olszówce w krakowskiem; świadczy to napis nad chórem. Malowanie to dziś spłowiałe, a w części odnowieniem popsute. 

DYMIŃSKI JAN. 

Akta kościoła w Niedźwiedziu w państwie Poremba w krakowskiem, przechowują wspomnienie pod r. 1697, iż zakrystyę tego kościoła malował Jan Dymiński. Wiadomość tę wykrył P. J. Łepkowski. Więcej o tym malarzu nie wiadomo. 

DYONIZY. 

Malarz krakowski. Wspominają o nim pod rokiem 1536 akta radzieckie tego miasta, ks. 13 str. 128. R. 1538 był starszym cechu malarzy, tamże ks. Nr. 13. Również był nim r. 1543, ks. Nr. 5. 16 str. 175; jeszcze r. 1544, ks. 5, 16. str. 515 i r. 1546, ks. 6 - 17 str. 266. Być może że Dyonizy Stuba malarz krakowski, o którym będzie na swojem miejscu, jest tąż samą osobą. 

DZIERZWIC DOMINIK. 

Malarz i mieszczanin krakowski; wspominają o nim akta radzieckie tego miasta roku 1651. 

DZIWAK PIOTR. 

Zwany takoż Wunderlich, malarz krakowski, o którym liczne wspomnienia przechowują akta radzieckie tego miasta, mianując go naprzemian Piotr Dziwak, Piotr Wunderlich, a niekiedy tylko po imieniu chrzestnem. Już r. 1532 wzmiankowany jest tamże pod nazwą niemiecką, księga A. 8 str. 516. R. 1534 był starszym zgromadzenia malarzy krakowskich, ks. 12 str. 310, i jest tu pisany Dziwak. R. 1535 wspominany z imienia tylko Piotr, ks. 12 str. 652, 668 ; niemniej Petrus Wunderlich, ks. 12 str. 697. R. 1536 Petrus pictor, ks. 13 str. 102, 129, 291; i Petrus Wunderlich, ks. 13 str. 523. R. 1537 malował obraz do kościoła Ś. Szczepana, o czem w aktach radzieckich ks. V. 13 str. 201 taki jest zapis: A. D-ni 1537 fer. 2-ap. D-nica Judica. Sped, D-nus Joannes Schilling Consilii nostri confrater, missus una cum sped, D-no Joanne Eichler consilii nostri Collega, ad conspiciendum fabricam iraaginis in templo d. Sfephani majoris arae in choro sitae, recognoverunt eandem imaginem a Petro pictore satis decenter ac probe esse formatam, ita tamen, quod nonnulla quae minutula esse videntur opus habent emendationem, nerape pes seu ipsum sedile, deinde simulacrum S. Mariae in medio, et duo globi qui sursum versus apponendi sunt. Praeterea fassi sunt, Petr um pictorem ultra conventionem pactae mercedis centum et viginti flor. eum recepisse a curatoribus seu tutoribus Ecclae S. Stephani, in melioramentum et sustentationem praedictae summae viginti duos flor. sub ea conditione, ut ea quae videtur illis esse non satis decore posita, ut supra expressum est, restau ret perficiatque. Ibidem personaliter astans Petrus pictor, fassus sibi plenariam solutionem esse exhibitam a praedict. provisoribus templi S-i Stephani pro labore suo quem impendit in memorata imagine efflngendam, promittens se ea quae necessaria fuerint, pro eorum placito expediturum, quittans cosdem provisores de perceptis centum quadraginta duobus flor. ac alios quoscunque sua interesse reputantes perpetue et in aevum. R. 1538 wspomniany jako starszy malarskiego cechu, Petrus. Ks. N. 13: podobnie r. 1542, ks. Nr. 4. 15 str. 620. R. 1545 jeszcze starszym cechu Petrus Wunderlich, ks. 6 - 17 str. 29. R. 1546 już nie żył, gdyż zapisana jest Anna Petri pictoris vidua, ks. 6 - 17 str. 344. 

Pochodził on z Wrocławia, ar. 1528 przyjął prawo miejskie w Krakowie, przy czem dali zań poręczenie starsi cechu malarskiego. Petrus Wunderlich de Wratislavia pictor. Fidejusserunt Seniores. (Za księgą Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski Skarbniczka str. 42). 

Pisał się początkowo Wunderlich., lecz osiadłszy w Krakowie nazwisko swoje spolszczył i zwał się Dziwak. 

R. 1545 zamieszkiwał w kwartale Grodzkim, płacąc podatku stróżnego Vigiliae groszy trzy: Petrus pictor. (Z akt miejskich A. Grabowski Skarbniczka str. 43). 

Jeszcze r. 1573 znajdujemy w tejże dzielnicy miasta, kwartale Grodzkim mieszkającego malarza Piotra (A. Grabowski w Biblio. Warsz. z r. 1854 I, 414). Być może, iż to jest jeszcze ten sam Piotr Dziwak, w wieku podeszłym.

DZWENK STANISŁAW. 

Malarz krakowski, pod r. 1538 wzmiankują o nim akia radzieckie tego miasta, ks. Nr. 3. 14 str. 2.

DZWONKOWSKI ZACHARYASZ. 

Pracował w Krakowie w pierwszej połowie 17-go wieku. W kościele O. O. Augustyanów Ś. Katarzyny na Kazimierzu były zawieszone jego pędzla ośm obrazów wielkiego rozmiaru, dzieje żywota S. Augustyna przedstawiających. Na jednym z nich podpis tego malarza i rok 1636. Obrazy te znacznie czasem uszkodzone, naprawiać dał w ostatnich czasach dbały Przeor zgromadzenia. (A. Grabowski w Biblio. Warsz. z r. 1854 I, 415).

EKSTEIN.

Morawczyk, sprowadzony do Lwowa przez XX. Jezuitów do pomalowania tamecznego ich kościoła. Musiał wszakże pierwej, według dawnych przywilejów miejskich, uzyskać mieszczaństwo lwowskie i przyjęcie do cechu malarzy, inaczej nie wolno mu było rozpoczynać roboty. Proces z tego powodu wytoczył się aż do króla Stanisława Augusta; ale Jezuici pomimo silnych zabiegów, nic wskórać nie mogli. Widać ze w końcu załatwiono sprawę, gdyż Ekstein zabrał się do dzieła, a sklepienie główne z znakomitym talentem odmalował. Atoli śmierć przerwała wykończenie ozdoby reszty świątyni. Pracę tę podjął syn artysty, wedle pomysłu ojca; lecz malowanie syna znacznie odbiega od doskonałości tamtego, co i w rysunku figur iw kolorycie jawnie się okazuje. Nie jest wiadomo co się stało dalej z młodym Eksteinem; zdaje się iż wrócił do swej ojczyzny. Malowania owe al-fresco na sklepieniu w kościele jezuickim przedstawiają: w środku Chrystus Pan oddający klucze S. Piotrowi; ku ołtarzowi wielkiemu S. Piotr między kalekami; nad ołtarzem cztery części świata figurami przedstawione; w górze Bóg ojciec w obłokach. Nad chórem: S. Piotr nauczający w kościele, po bokach SS. Jezuici. W kaplicach dzieje zakonu XX. Jezuitów w różnych cudach.

Przywiedziony w Tom. lym malarz Ekstein. który wraz z synem kościół Jezuicki we Lwowie malował, zowie się istotnie Jan Eckstein. Był on Morawczykiem z miasta Brunn, a sposobił się w sztuce w Rzymie na dziełach Caraccich, lubo później odstąpił od rodzaju tych mistrzów i utworzył sobie własny, jak twierdzą ze szkodą nie małą. Nagler mieni go bardzo miernym rysownikiem i kolorystą, może dla tego że w końcu życia wyniósł się na robotę do Polski. W Morawii dochowują się jego malowania al-fresco, a był w Briiiin nauczycielem malarza i sztycharza G. B. Goetz. (J. R. Fuesli 1779 str. 286; G.K. Nagler V, 259 artykuły Goetz). Xięża Jezuici sprowadzili go następnie do Lwowa, gdzie kościół ich malował al-fresco z wyższą zdolnością iw pośród tej pracy umarł w Lwowie. 

Nazwiska tego Eckstein było w wieku 18ym kilku malarzy w Polsce, których tą jak się zdaje pisownią właściwie oznaczać należy; wyliczają się poniżej. 

(G. K. Nagler IV, 70). 

ECKSTEIN FRANCISZEK (może Frater, braciszek). 

Malarz z miasta Brunn w Morawii, wykonał w Krakowie około roku 1759 bardzo piękne malowania al-fresco w kościele XX. Pijarów, w szczególności zaś w. ołtarz Przemienienie Pańskie ze wznoszącą się Przenajświętszą Trójcą, obraz całą ścianę zajmujący, tudzież sklepienie kościelne. To ostatnie malowanie przedstawia w górę wzbitą kolumnadę i gruppy ulatujące ku niebu; sztuczną perspektywą sprawia złudzenie, niezmiernej jakby wysokości kościoła samego. (Józef Mączyński Pamiątka z Krakowa 1845 II, 346-347). Pisze atoli Mączyński nazwisko tego malarza Egsztejn, lubo zdaje się mylnie. 

A. Radwański w pamiętniku rękopiśmiennym opowiada, ze r. 1727 w Październiku zjawił się w Krakowie malarz Niemiec Frater Ekstein, któremu sam Radwański podtenczas młodzieniec przez XX. Pijarów na naukę do Niemiec oddany został. Wedle podania Radwańskiego malarz ten byłby wtedy chwilowo tylko do Krakowa przyjezdnym i na powrót do swego kraju odjechał. Mieni go zaś Księdzem, więc zapewne pijarem, bo był z nimi w stosunkach i prace im swoje za tą bytnością ukazywał. Byćby mogło ze to test tenże sam malarz kościoła XX. Pijarów Krakowskich, którego Mączyński mylnie czyta Franciszkiem zamiast Frater; takowe błędne tłumaczenie skróconego podpisu Fr. znaczącego Frater, a branego za Franciszek, natrafić się nam dało nie jednokrotnie. Zawsze ten malarz innym jest widocznie od poprzedniego Jana Ecksteina.

ECKSTEIN SEBASTYAN. 

W Krasnem w powiecie Prasnyskim, kościół parafialny staraniem Błażeja Krasińskiego przekształcony i wewnątrz malowaniami al-fresco stacyi męki Pańskiej przyozdobiony, pędzla zdaniem Gawareckiego wybornego. Na jednej z tych stacyi podpisany malarz: Sebastyan Eckstein adornavit pictoris (sic) Anno 1747.“ (W. H. Gawarecki Pamięt. hist. Płocki 1830 II, 102). 

ELEWRES JÓZEF. 

Malarz nadworny Króla Jana III. Jedyną o nim dotąd wzmiankę przekazuje ciekawa książka X. Sadoka Barącza: Pamiętniki m. Żółkwi, Lwów 1852 str. 54. Dowiadujemy o się tam, iż w Żółkwi przy rozbieraniu ratusza w r. 1832, znaleziono puszkę blaszaną z aktem założenia tego gmachu r. 1687 na pargaminie spisanym. Między podpisami osób przytomnych jest jeden treści takowej: „Jako do Erektiey tegoż ratusza przy abrysie podanym przydałem też swój sentiment, tedy ad posteritatis memoriam podpisuję się ręką swoją, Józef Elewres malarz J. E. K. M“. Okazuje się ztąd, że około r. 1687 bawił on w Żółkwi na królewskim dworze; a kiedy był królewskim malarzem, musiał posiadać pewne w sztuce uzdolnienie. Przecie nateraz tak o nim samym, jak o jego pracach nic się zgoła nie wie.

ENGELBERCH FRANCISZEK. 

Malarz Warszawski, około połowy wieku 18go pracujący. Lustracya Starej Warszawy r. 1754 przez J. J. Dawidsona Gminnego zdziałana, wskazuje mieszkanie tego malarza, w dworku kasztelanowej Inowrocławskiej przy ulicy Długiej „Pan Franciszek Enieberg malarz". (W głównem archiwum król. Polskiego ks. 940 str. 52). 

W kościele XX. Reformatów Warszawskich, w ołtarzu bocznym w górze, jest niezły jego obraz S. Anna, na którym doczytać się daje podpis: „Franciscus Engelberch pinxit Anno 1756 d. 12 July Varsavie". Wątpić nie można że to jest ten sam co powyżej malarz, a zdaje się że pisownia ostatnia, jako własny jego podpis, jest prawdziwsza. 

ENGERTH JÓZEF. 

Niemiec rodem, nadworny malarz księcia Anhalt-Kothen, przybył do Lwowa r. 1823 i tu osiadł. Malował wiele iw rozmaitych rodzajach: obrazy kościelne, rodzajowe, widoki, portrety, a przytem dekoracye teatralne, pokoje i nawet wystawy sklepowe. Wiele robót jego jest we Lwowie, mają być takoż i w Wiedniu. Jego pędzla Chrystus oddający klucze S. Piotrowi jest w cerkwi metropolitalnej S. Jerzego we Lwowie (Galicya w obrazach, Lwów u Pillera 4° str. 29). Są jego obrazy takoż w zakładzie muzycznym tego miasta S. Cecylia, lecz miernych zalet. Na wystawie malarskiej we Lwowie r. 1837 były jego Nocleg zbójców i wnętrze kościoła kopia z Piotra Neuf (Gazeta poranna Warsz. z roku 1837 Nr. 109 za Gazetą Lwowską; tamże zwany jest Karolem). R. 1825 użyty był do restauracyi kosztem Stanów Gallicyjskich czterech kolossalnych obrazów kościół farny Żółkiewski zdobiących, za co hojnie wynagrodzony został. Atoli z niestosownego podklejenia, obrazy te okazują oznaki zbutwiałości, która szerząc się za czasem, zagraża zniszczeniem owym tyle szacownym dla sztuki i dziejów krajowych pomnikom. 

J. Engerth umarł we Lwowie r. 1830 czy 1831. 

(Wzmianka o nim Karola Milewskiego, Pamiętniki histo. krajowe, Warsz. 1848 str. 209).

ERAZM Z LEŻAJSKA. 

Malarz, mieszczanin Leżajski, w początku XVlIgo wieku żyjący. Malował obraz Zwiastowania N. P. Maryi istniejący dotąd w kościele w Leżajsku, a poczytywany za cudowny. (Jan Bytomski, Theatrum Marianum in nemore Leżajscensi. Cracoviae 1642, fol.). Powiada to samo Piotr Hiacynt Pruszcz w dziełku morze łaski Bozkiej, wyd. z r. 1740 w Krakowie str. 28: „To tedy miejsce (kościół Bernardyński w Leżajsku r. 1606 zmurowany) gdy bardziej cudami słynąć poczęło, dla większej pobudki do nabożeństwa, Erazm malarz mieszczanin Leżajski a pobożny, Najś. Panny na pomoc wzywając, obraz Jej ten, który jest wielą wot ozdobiony, wymalował.....“ 

ESTKO.

Malarz nadworny księcia Karola Radziwiłła wojewody wileńskiego, r. 1784. Jego roboty miał być w pałacu nieświezkim w sali wielkiej sufit al-fresco, o czem wspomina opis bytności króla Stanisława Augusta w Nieświeżu r. 1784 (Obraz Polaków i Polski w XVIII wieku.... Edw. Raczyńskiego, Poznań 1842 XVI, 41). 

ESTREICHER DOMINIK. 

Urodzony w Morawii w mieście Iglau r. 1750, poświęcił malarstwu w ośmnastym roku życia, a wysłany przez rodziców do Włoch bawił tam lat dziesięć, ucząc się na przód niejaki czas w Wenecyi, później w Rzymie w akademii S. Łukasza, wreszcie w Neapolu. W czasie tego pobytu we Włoszech zaznajomił się z wielu Polakami, żył w przyjaźni z Fr. Smuglewiczem, Sierakowskim, poznał się w Rzymie z Hugonem Kołłątajem. Ten ostatni sprowadził Estreichera do Krakowa r. 1778, gdzie zamyślano o urządzeniu akademii sztuk. Powołany przez króla Stanisława Augusta do Warszawy, użyty został do malowania wizerunków rodzinnych królewskich i kopiowania obrazów na Zamku i w Łazienkach. Bawił w Warszawie do końca r. 1781, roku następnego wysłany do Krakowa na nauczyciela malarstwa w akademii tamecznej. Po upadku i podziale Polski, uzyskał od rządu austryackiego emeryturę, którą do końca życia pobierał. Umarł w Krakowie d. 12 Marca 1809 r. 

Robił większe kompozycye biblijne i historyczne, tudzież portrety, a po śmierci jego około 60 różnych sztuk pozostało. Do celniejszych robót jego należą:

1. Chrystus siedzący między uczniami Łukaszem i Kleofasem w Emaus i chleb łamiący. Miara cali 64-42. Obraz przeznaczony do kościoła parafialnego sandeckiego. 

2. S. Hieronim i S. Augustyn na puszczy, u którego stóp lew uśpiony. Miara cali 64-42. W kościele P. Maryi w Krakowie. 

3-4. Matka Boska Niepokalanego Poczęcia. - S. Jan Nepomucen (u P. Kopffa w Krakowie). 

5. Poseł perski okazuje ze wzgórza Leonidasowi przeważające po wierzchołkach gór rozpostarte wojska perskie (u syna malarza w Krakowie). 

6. Aleksander W. słucha wyroczni wieszcza delfickiego (tamże). 

Portrety: 

7. X. Hugo Kołłątaj. 

8. Stanisław August król. 

9. Książę Michał Poniatowski. Prymas.

Estrejcher obok usposobienia w malarstwie, posiadał biegłość sztuki wcale rzadkiej w Europie wyrobów mozaiki chińskiej, której wyuczył się był w Rzymie od missyonarza chińskiego tamże na starość zamieszkałego. Roboty tego rodzaju mozolnej pracy, nader długiego czasu i rzadkiej cierpliwości wymagające, zależą na wykładaniu rysunków z różnych drobnych ułamków, które powlekane wybornym chińskim lakiem, przypiekane i szlifowane, kształcą w końcu bardzo ozdobne przedmioty, połyskiem i trwałością pokostu zastanawiające. W tym to rodzaju wykonywał Estreicher stoliki, filiżanki, dzbanki i inne pełne smaku i sztuki wyroby. Ofiarowany stolik królowi aw Łazienkach znajdujący się, zyskał był artyście chlubne podziękowanie i złoty medal merentibus. 

W kraju rodzinnym zwał się podobno Oesterrcicher, lecz od czasu jak w Polsce osiadł Estreicherem się pisał. 

(Życiorys jego w Biliotece warsz. z r. 1847 II, 644-648). 

EXSTEN. 

Malarz Warszawski, wymieniony w lustracyi m. Starej Warszawy zr. 1754 J. J. Dawidsona, jako mieszkający w kamienicy w Starem Mieście po czwartej stronie Rynku stojącej, a będącej własnością PP. Augustynowiczów, na teraz Nr. 66: „Jmc. Pan Exsten malarz". (W archiwum głównem Król. Polskiego ks. 940. str. 7). Więcej o tym malarzu nic się nie wie, a godne tu uwagi podobieństwo nazwy z Ecksteinami, którzy współcześnie w Polsce w różnych miejscowościach pracowali.

FABRICIUS. 

Malarz portretowy, zrodzony w Algerze, osiadły w Gdańsku w drugiej połowie 18go wieku. Robił kilkakrotnie portret W. X. Rossyjskiego Pawła, później Cesarza. Był talentu miernego, lecz portrety jego mają zaletę podobieństwa. Robił takoż pastelami, a robót jego wiele posiadał w Gdańsku generał Czapski. 

(J. Bernoulli, Reisen, Leipzig 1779 I, 295 i 320). 

FALK JEREMIASZ. 

Słynny sztycharz, przytem rysownik a podobno i malarz. Urodził się w Gdańsku r. 1629, tamże zmarły r. 1709. W młodym wieku przybył do Francyi i w Paryżu pracował u Chauveau, poczem udał się do Hollandyi, gdzie dłużej bawił i wiele sztychował, najpiękniejsze ryciny do sławnego dzieła Cabinet de Reynst wykonał. Z Amsterdamu wyjechał do Hamburga, i jakiś czas tu pracował. Następnie wrócił do ojczyzny, a kilka lat bawiąc portrety króla i pierwszych osób rytował. Był tez powołanym do dworów duńskiego i szwedzkiego, i tutaj królewskim rytownikiem mianowany. Ostatek życia strawił w Gdańsku. 

O zawołanych jego sztychach nie jest tu miejsce mówić; wspomina się o nim jedynie, z powodu że był biegłym rysownikiem i może malarzem. Rysował z największą dokładnością ludzkie postacie i kilka rycin zrobił podług własnego pomysłu. Pawlikowski domyśla się, iż ryciny portretów na których Falk nie wyraził malarza, podług własnego robił rysunku. Na rycinach podpisywał się zwykle J. Falk Polonus. 

(Wiadomość o J. Falku podali: G. Pawlikowski, Czasop. Lwowski 1829 II. 101-106. J.R . Fuessli 1779 fol. str. 226. Francois BruIIiot, Dictionnaire de Monogrammes.... Munich 1817, 4° str. 178 i 851 - 852. - G . K. Nagler IV. 226- 227). 

Daty życia i różnego pobytu tego znakomitego artysty Gdańszczanina, co się na pracach swych z upodobaniem podpisywał Polakiem, wcale są wątpliwe i zaciemnione. Uczeni tegocześni Gdańscy i Królewieccy, z zwykłą niemiecką gruntownością starali się niepewności te rozjaśnić, a poszukiwania ich ustalają w części wiadomość o biegu żywota artysty. 

Że przyszedł na świat w Gdańsku nie ulega zaprzeczeniu, a nazwiska tego znani są i inni Gdańszczanie. Ambr. Grabowski wyśledził wprawdzie, że i w Krakowie byli w wieku 16-ym osiedli mieszczanie Falckowie; atoli ztąd wnosić wcale nie można, żeby sam Jeremiasz z Krakowa pochodził, kiedy potemu żadnej nic posiadamy bliższej wskazówki, bieg zaś całego jego życia wykrywa iż w Krakowie nigdy nawet nie postał. Dowodzi to przecie, że rodzina Falcków z dawna w Polsce zagnieżdżoną już była, tak w Krakowie jak w Gdańsku osiadła; a nie przeszkadza bynajmniej że Gdańszczanin Falck Jeremiasz jest, jak się też pisze Polakiem, gdyż Gdańsk był miastem polskim wraz z całą tamtą krainą. Podawana data jego tamże urodzenia jakoby roku 1629, zupełnie okazuje się przecie błędną, z omyłki pióra czy druku zapewne pochodząca zamiast roku 1619; albowiem Falck w r. 1643 był już we Francyi odznaczającym się sztycharzem, przeto nie mógł być wtedy zaledwie czternastoletnim podrostkiem. Doskonalił się on w rytownictwie w Paryżu, gdzie już r. 1641 wprawnie sztychowa!. Następnie udał się do Niderlandów i tu znacznie jeszcze w znajomości sztuki postąpił; skąd do rodzinnego miasta Gdańska wrócił, znajdując w niem łatwość ważniejszych zatrudnień, obok zakładu słynnego drukarza i nakładcy Forstera, i przy napływie do tego miasta możnych panów polskich, którzy tam zaopatrywali się licznie w twory i wyroby sztuki, a wizerunki swe miejscowym artystom malować i sztychować polecali. R. 1647 pracował on już w Gdańsku. W kilku latach następnych, od r. 1649 do 1653, przenosił się naprzemian z Gdańska do Sztokholmu, gdzie na dworze królowej Krystyny doznawał niepospolitego wzięcia; w zdaniu tem o tych jego wędrówkach utwierdzają nas sztychowane przez niego z tamtej epoki portrety to w Sztokholmie, to w Gdańsku. R. 1654 był jeszcze czynny w Sztokholmie, a udał się stąd do Kopenhagi. Wojna Szwedzka z Polską od r. 1655 do 1660 trwająca, narażając srodze miasta ziemi pruskiej, stała się takoż kwitnącym sztukom w Gdańsku wielce przeciwną; była przeto i dla Falcka powodem, iż zaniechał do rodzinnego miasta powrotu, a udał się do Holandyi. W Amsterdamie wykonywa! on liczne sztychy z obrazów historycznych, zwłaszcza do publikacyi galleryi Gerarda Reynst, które już wiatach 1655-1658 przedsiębrał. R 1655 i 1656 był czasowo w Hamburgu, znane są bowiem sztychy jego z tej daty tu wykonane: Amazonische Heldinen r. 1655 i portret króla Duńskiego Fryderyka III r. 1656. Od r. 1658 atoli okazuje on się jako już osiedlony w Hamburgu i zdaje się ze do końca żywota w mieście tem zamieszkiwał. Ztąd to pozostając w blizkiem zachowaniu z astonomem Gdańskim Hewelke czyli Heweliuszem, pisywał do niego, przesyłał mu swoje sztychy i takowe do jego dzieł wykonywał. Trwało to w ciągu lat 1658 -1663, zkąd tez wniosek że Falek przez ten czas zamieszkiwał w Hamburgu; gdy zaś odtąd o nim i o pracach jego ustaje wiadomość, domyślać się wypada, iż pod tę porę tamże umarł Już w r. 1558 w liście do Heweliusza pisanym, użala się na wielkie bóle w prawem ramieniu, które mu ledwie pisać dozwalają. Ażeby po r. 1663 wrócić miał jeszcze do Gdańska i tutaj dopiero r. 1709 rozstał się z życiem, na to nie ma żadnego dowodu; owszem tak późnego zgonu twierdzenie niczem usprawiedliwić się nie da, tem mniej iż przeciąg lat przeszło 40 od ostatnich jego robot, przypuścić nie dozwala by z tak długiej czasu przestrzeni żadnych prac nie pozostawił, i w bezczynności w niej trzymał się. 

Że r. 1668 już nie żył, wnosić stąd niebezzasadnie przychodzi , iż w tym roku wydana w Gdańsku Cometographia Heweliusza, nie posiada jego ryciny, lecz Lamberta Vischera z Amsterdamu, a zapewne byłby ją dla Heweliusza wykonał. 

(Neue Preussische Provinzial-Blätter, Königsberg 1847: rozprawy W. Seidla, A. Hagena, J. Voigta III, 165-171 i 177; IV, 5-11. - A. Hagen życiorys w Kunstblatt z r. 1848, Nr. 16. - J. J. Kraszewski, życiorys za poprzednimi źródłami, w Athenaeum z r. 1850 II, 187-208. - A. Grabowski wzmianka w Biblio. Warszawskiej z roku 1852 II, 176-177). 

FAWORSKI. 

Warszawianin, z czasów panowania króla Stanisława Augusta, robił portrety pastelami. 

FELIKS. 

Malarz na szkle, vitreator, osiadły w Krakowie; był starszym cechu malarskiego tego miasta r. 1548. Akta radzieckie księga Nr. 7-18 str. 460. 

FELIX. 

Malarz Krakowski, który w r. 1573 mieszkał tamże w kwartale Grodzkim (A. Grabowski w Biblio. Warszawskiej z r. 1854 I, 414).

FERDYNAND. 

Malarz wileński z pierwszej połowy 17-go wieku, którego nazwisko i pochodzenie nie są wiadome. Akta kapituły wileńskiej pamięć jego i dobrych robót malarskich przechowały. Odnowiony po pożarze r. 1610 zdarzonym kościół katedralny wileński, malarz ten wewnątrz malowaniami przyozdobił, z wielkiem kapituły zadowoleniem, która nad wmówioną nagrodę 170 kóp groszy litewskich, jeszcze mu dodatkowo sto złotych kontentacyi wyliczyć kazała. Działo się zaś to roku 1616. Pictori Ferdinando, pro eleganti Ecclesiae Cathedralis Vilnensis ab intus pictura, a 1616 die 30 Septembr. f. 295. L polecenia kapituły tenże Ferdynand odmalował do ołtarza głównego obraz Zdjęcie z krzyża Zbawiciela, równie chwalony, za który 10 kóp groszy litewskich otrzymał, jak to opiewają dochowane regestra zawiadowcy kościelnej fabryki. W zburzeniu kościoła katedralnego wileńskiego za czasów Jana Kazimierza, wszystkie przytoczone malowania Ferdynanda takoż zostały zniszczone. (Wizerunki i roztrząsania naukowe, Wilno 18-12. XXIII., 92-93). 

FERRI JAN CHRZCICIEL. 

Malarz i budowniczy z Padwy, żyjący jak się domyśla Fuessli w początku 16-go wieku, pracował na dworze Polskim w Warszawie (zatem za Zygmunta I, a zdawałoby się że prędzej w Krakowie). Następnie przeniósł się do Wiednia, gdzie także u dworu Cesarskiego znalazł zatrudnienie. Był to jak się okazuje człowiek namiejętny, popędliwy a nienajlepszych obyczajów; ztąd też koniec jego żywota tragiczne sceny przedstawia. W Wiedniu zelżony przez zawistnego przeciwnika, zamordował go, za co na karę śmierci był skazany, lecz jedna z panien dworskich Cesarzowej, z którą miał zamiar żenić się, potrafiła uwolnić go od tej kary. Atoli Ferri był duchownego stanu, przeto celem uzyskania dyspensy od Papieża (?) puścił się do Rzymu. Tymczasem dojechawszy do rodzinnego miasta Padwy umarł tu, pochowany w kościele Ś. Łucyi. Wykonać miał wizerunek własny snycerskiej roboty w drzewie, odznaczającej się piękności dzieło (J. R-Fuessli 1779 fol. str. 234; opowiada przygody artysty, w części dość nieprawdopodobne). 

FIDANZA GRZEGORZ. 

Włoch rodem, celujący malarz krajobrazów, kształcił się pod kierunkiem La Croix. Z szczególną pilnością wuczał się on w rodzaj Claude Lorraina i Salvatora Rosa, a tak doskonale naśladować ich potrafił, ze kopie jego z tych dwóch mistrzów których wiele odrabiał, sami znawcy od oryginałów rozeznawać nie mogli. Robił takoż bardzo piękne gwasze. Ten artysta osiadły we Włoszech, w Rzymie prowadził handel sztuk pięknych; tamże dnia 9 Stycznia 1823 r. umarł. Tyle o nim G. K. Nagler (IV, 318). Otrzymał on był tytuł od króla Stan. Augusta nadwornego malarza, ztąd okazuje się, iż jakiś czas przebywał w Warszawie i prace malarskie lulaj podejmował. Z robót jego znane są w kraju naszym i tu zapewne wykonane: 

W galleryi króla Stan. Augusta były: Krajobraz górzysty, z przodu woda, dwie niewiasty, mężczyzna u brzegu, przy wejściu do ja skin i dwóch mężczyzn; miara cali 30-40, cena w spisie czer. zło. 100. Inny krajobraz widok okolic Rzymu, oryginalny; miara cali 30-40, cena w spisie cz. zło. 60. 

W Wiśniowcu u hr. Mniszcha jest jego widok wschodu słońca (Wizerunki i roztrząsania naukowe. Wilno 1836 III, 154). 

Wschód słońca z widokiem portu Syrakuzy, tudzież wodospad w Tivoli, dwa krajobrazy w posiadaniu hr. Izabelli Sobolewskiej w Warszawie.

FILIP. 

Malarz Krakowski, syn malarza Łukasza, roku 1497 przyjął prawo miejskie w Krakowie, przyczem jako tu zrodzony, wolny został od opłaty. Philippus pictor, filius Lucae pictoris, hic oriundus, nihil dedit. (Z akt miejskich, A. Grabowski Skarbniczka str. 41). 

FILIP. 

Malarz Bydgoski z końca 16-go wieku, o którym dochowuje się wiadomość w aktach ławniczych tego miasta, z przygody przezeń doznanej i skargi z tego powodu zaniesionej. 

Philipi Pictoris attestacio. Actum in pretorio Bidgostiensi feria quinta post festum Lucie Virginis et Martini A. D. 1598. Zanosi skargę Filip malarz, iż go wracającego wieczorem do klasztoru napadli „minczarcziczi, kamieniarze" i inni, naprzód wymyślali mu „malier, malier“ a potem pokaleczyli. „Muliarczyk pchnął mnie dwa razy szpadą w łokiecz, odłożyłem mu sie mułtanem asz mu sie przepadła.“ Nie wie czem na siebie ściągnął ten napad, gdy nawet mularczykowi pożyczał kamieni do tarcia farb „y Owidiusz moij tham jeszcze maiją.“ 

W tejże księdze akt ławniczych poniżej znowu: Vulnera Philipi pictoris.

FIOL JAN. 

Phiol, Phyol, malarz krakowski, był starszym cechu malarskiego tego miasta r. 1544, jak to poświadczają akta radzieckie ks. Nr. 5. 16 str. 415 i 515. Pochodził zapewne z rodziny Świętopełka Fioła pierwszego drukarza krakowskiego. 

FIOL WALERYAN. 

Takoż malarz krakowski, syn Jana, r. 1566 wspominany jako chłopiec w kunszcie złotniczym (akta cechu złotniczego krakow.), r. 1597 już malarz. A. Grabowski Staroż. hist. poi. 1840 I, 456. R. 1609 wspominany jeszcze wraz z ojcem malarzem Janem w aktach radzieckich str. 316.

FLORNICZER. 

W księdze rękopiśmiennej czynności i wydatków rajców miasta Kazimierza przy Krakowie z lat 1387-1390, wynalazł A. Grabowski (Skarbniczka str. 38) wydatek na kupno obrazu do kościoła Bożego Ciała: 

Pro ymagine dedimus Florniczero 2 capecia. To jest dwie kopy czyli 4 złote. Jest to więc malarz Krakowski, w drugiej połowie XIV wieku obrazy kościelne malujący. 

X. FORES JÓZEF. 

Wiadomość o nim przekazał T. Koralewicz w księdze Additament do kroniki Zakonu Braci mn. Ś. Franciszka, w Warszawie 1722 fol. str. 138, gdzie pisze: 

„W Konwencie Warszawskim OO. Reformatów, umarł powietrzem d. 18 Października r. 1661 brat Józef Fores malarz, nabożny, poszłuszny, pokorny i miłości ku chorym pełen. Ten z rodziców heretyków w Wilnie urodzony, do wiary ś. katolickiej nawrócony do zakonu wstąpił". 

Prace jego malarskie wcale znane dziś nie są, a musiały być zapewne dla Reformackich kościołów, zwłaszcza dla Warszawskiego, gdzie przecież śladu jego robot natrafić nie mogliśmy. 

(A. Grabowski Skarbniczka str. 44-45). 

FRANCISZEK. 

Malarz krakowski, o którym pod r. 1538 wzmiankują akta radzieckie tego miasta, ks. Nr. 3. 14 str. 65.

FRANCISZEK. 

Malarz krakowski, pewno inny, wspomniany pod r. 1564 w regestrach przychodów i wydatków miasta Krakowa. 

Malarz Krakowski, którego wspomnieliśmy pod r. 1564. Tento sam zapewne przyjął tutaj prawo miejskie r. 1554, a był urodzony w Krakowie, syn Wita z Radomia w Krakowie osiadłego. Franciscus Vitti pictoris fllius, itidem pictor, hic oriundus, de cujus honesta procreatione satis constat. Nihil dedit. Wstępnego nie dawał, jako z urodzenia miejscowy. (Z księgi Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski Skarbniczka str. 43). 

R. 1559 Franciszek malarz, malował oba obwody Sukiennic, za co dostał złotych 15: utroque ambitu pannicidiorum. (Z akt miejskich, tamże str. 57). 

R. 1558 Franciszek malarz syn Wita wyniósł skargę przed Rajcami miejskiemi na Szymona Czolkosch i Felixa szklarza starszych malarskich, o odmówienie mu chłopca, discipulum pictoreum Barthek nominatum, którego mu Rajcy zwrócić nakazali. (Z akt miejskich A. Grabowski w Biblio. Warsz. z r. 1854 I, 414). 

R. 1573 w dzielnicy miasta zwanej kwartał Grodzki, mieszkał Franciszek malarz, zapewne ten sam. (Tamże). 

Jest ten malarz widocznie inny od Franciszka z Wiślicy, który w Krakowie przyjął prawo miejskie r. 1575. 

FRANCISZEK. 

Malarz w Krakowie osiadły i pracujący, który r. 1607 mieszkał na Podelwiu, domie w ulicy Grodzkiej własności miasta. W spisie mieszczan do podatku szos zwanym, powiedziane jest o nim pod tym rokiem: „dal obrasz Królowi Imci, i jest wolen od szosu.“ (A. Grabowski Skarbniczka 1854 str. 32-33). 

FRANCISZEK. 

Był to zdaje się malarz nadworny Radziwiłłów w Nieświeżu, w połowie wieku 17-go pracujący. W inwentarzu zbioru obrazów zamku Nieświezkiego z r. 1658, niektóre portrety rodu Radziwiłłów oznaczone są: „Świeżego Franciszkowego malowania". (M. Baliński, Nieśwież … w K. Korwella Niezapominajkach na rok 1847 str 327). Z słów owych okazuje się, iż około tego czasu malarz Franciszek robił wizerunki rodu Radziwiłłów dla Nieświezkiego zamku.

FRANCISZEK Z WIŚLICY. 

Może ten sam co poprzedni, malarz krakowski, r. 1575 przyjął prawo miejskie krakowskie, jak to świadczą księgi archiwalne tego miasta (Wypisy z nich u pana A. Grabowskiego). 

FREJ JAN ZACHARYASZ. 

Urodził się w Wiedniu r. 1771, a r. 1789 zaczął uczęszczać do cesarskiej akademii malarstwa, w której po dziewięcioletniem gorliwem przykładaniu się tak do malarstwa jak do rytownictwa na miedzi, chlubne uzdolnienia od rektora onej Fügera otrzymał świadectwo. Następnie udał się do Londynu, gdzie dłuższy czas bawił, doskonaląc się jeszcze w sztuce pod kierunkiem słynnego podówczas w Londynie malarza Westa. Z Anglii wrócił do Wiednia, zkąd wyjechał do Polski w r. 1804, a tu znalazł naprzód zatrudnienie w domu księstwa Czartoryskich w Puławach, użyty przez księżnę do zdejmowania rysunków odznaczających się tej książęcej siedziby widoków. R. 1805 przybył do Warszawy. Zaraz na wstępie powierzył mu Z. Vogel sztychowanie do swej podróży malarskiej po Polsce. Odtąd nie opuścił Warszawy, trudniąc się wykładaniem sztuki rysunków w różnych prywatnych naukowych zakładach. o zwłaszcza zaś w konwikcie XX. Pijarów na Żoliborzu, w którym lat kilkanaście był professorem. Obok licznych sztychów, robił piękne widoki akwarellą. Zszedł z tego świata w Warszawie w sierpniu 1829 r. 

Z prac jego malarskich odznaczają się: 

Widok bitwy pod Lipskiem, farbami wodnemi. 

Elekcya, Henryka Walezyusza pod Wolą, farbami wodnemi. 

Wjazd uroczysty do Krakowa króla (zdaje się) Henryka Walezyusza, farbami wodnemi. Ten zajmujący obraz był wystawiony na sprzedaż w Warszawie w kantorze pp. Doeplera i Fausta. 

Oswobodzenie Greków przez Flaminiusza, sepią. 

Widok Syberyi, do podróży generała Kopcia. 

Scena z raju utraconego Miltona, zawierająca kilkaset figur; ostatnie znakomitsze dzieło, które przed śmiercią ukończył. 

FRYDERYK. 

Malarz Gdański, używany r. 1567 przez tameczne bractwo Ś. Reinolda (T. Rirsch, die Ober-Pfarrkirche von St. Marien in Danzig, 1843 I, 209).

FRYDRYCHOWICZ TOMASZ. 

Zakonnik S. Dominika. Całą wiadomość o nim przytacza A. Grabowski (Ojczyste Spominki 1845 I, 250), w tych kilku słowach w dziele Nowowiejskiego Phoenix redivivus.... str. 93 wyczytanych: Thomas Frydrychowicz, sua industria pictor insignis evasit, multasque imagines ad stuporem depinxit. 

Dominikan w Krakowie. O nim podaje takoż krótką wiadomość Pruszcz, Klejnoty m. Krakowa wyd. z r. 1745 str. 68, gdzie wylicza sławniejszych Krakowskich Dominikanów: 

„W. X. Tomasz Frydrychowicz, S. T. Doktor wielki moralista i kaznodzieja, jako drugi Tomasz jaśniał w konspekcie całego miasta Krakowa, który ex sua industria pictor, multas imagines depinxit mirabiliter“. 

Obrazy te zapewne po większej części były przeznaczone do kościoła Dominikańskiego Krakowskiego.

FUHRMANN LUDWIK. 

Rodem Niemiec z Prus, odbył nauki z wielką pilnością i pożytkiem w akademii sztuk w Pradze; następnie zwiedził Rzym, gdzie już kilka pięknych dzieł wykonał. Za powrotem do Niemiec, znalazł opiekuna w księciu Antonim Radziwille w Poznaniu, w którem to mieście osiadł i był nauczycielem rysunku w szkole tamecznej rzemieślniczej. Kiedy hr. Edward Raczyński przedsięwziął podróż malowniczą do Turcyi, wziął z sobą Fuhrmanna, i jego to są rysunki sztychowane przy okazałym podróży tej opisie, wyszłym r. 1821. w zdejmowaniu owych widoków starał się zachowywać największą ścisłość i wierność, a na ten koniec nie szczędził usilności i trudu. Widok Odessy rysował podczas silnej burzy z okrętu: albowiem kiedy właśnie okręt na którym znajdował się hr. Raczyński z malarzem, wpłynąć miał do portu, zerwała się burza gwałtowna, a statek mocą wzburzonej wody odepchnięty został na szerokie morze. Korzystając z tej okoliczności malarz, kazał się uwiązać do masztu, iw tej postawie zdjął widok przedstawiającego się w odległości, miasta. R. 1821 na wystawie sztuk pięknych warszawskiej, widziano kilka prac L. Fuhrmanna. Zszedł z tego świata w Poznaniu 13 Lutego 1829 r., w 45 roku wieku. Skromność wrodzona malarza była powodem, iż za życia mniej się dał poznać i ocenić, aniżeli na to biegłość jego w sztuce zasługiwała. Dzieła jego odznaczają się rozważną kompozycyą i pięknym kolorytem. Celniejsze jego twory:

1. Objawienie na górze Tabor (w zbiorze hr. Raczyńskiego). 

2. Wniebowstąpienie N. Panny, obraz ołtarzowy. 

3. S. Jan na puszczy (u hr. Raczyńskiego).

4. S. Stanisław Kostka przyjmujący hostyę od anioła; w ołtarzu katedry poznańskiej. Obraz wielce ceniony. 

5. S. Marcelli, wielki obraz ołtarzowy; widziany w Warszawie na wystawie. 

6. S. Rodzina; takoż wystawiony w Warszawie. 

7. Obraz familijny hrabiów Raczyńskich, uchodzący za najpiękniejsze malarza dzieło; widziany także w Warszawie. 

8. Ignacy hr. Raczyński przedtem biskup poznański, arcybiskup gnieźnieński; ♰ 19 lutego 1823 r. w okolicy Tarnowa licząc lat wieku 82; portret wystawiony w Warszawie. 

Prócz tego wykonał nie mało pięknych prac dla księcia Radziwiłła, i robił wiele portretów bardzo chwalonych. 

(G. K. Nagler. IV, 530-2).

Gasc, patrzyć Anna Rozyna Liszewska. 

Gault de Saint-Germain, patrzyć Rajecka. 

GAJEWSKI. 

W Krakowie w posiadaniu P. Lucyana Siemińskiego, znajdują się dwa małe portrety olejne, dobrego pędzla, oba miary cali 7-6, jako to: Młody malarz z paletrą i pędzlem w ręku, a sztalugą przed nim stojącą, w sukni niebieskiej, u rąk wystającemi mankietami; Niewiasta wieku podeszłego, w ubiorze mieszczańskim, w czapce na głowie galonem obszytej. 

Na obu tych obrazkach z tyłu na blejtramach są napisy atramentem: „Gajewski malarz Polak. Żona Gajewskiego“. Ztąd wniosek, że te wizerunki jakoby małżonków' Gajewskich, są też tworami samego Gajewskiego malarza. Atoli napisy rzeczone nie są pewnie ręką samego malarza, dodane zdaje się później przez którego obrazków posiadacza; gdyż artysta byłby się podpisywał bez wątpienia nie na blejtramie, lecz na samem płótnie. Nadto widoczna jest mylność owych napisów, kiedy sam malarz na portrecie jest człowiekiem młodym, a jego mniemana żona staruszką, matką raczej jego być mogącą. 

Ładne te dwa obrazki malowane być musiały w drugiej połowie 18go wieku; ale słaba wiarogodność napisów na blejtramach, pozostawia nas w wątpliwości co do samego owego malarza Gajewskiego. Wszakże ta nazwa zkądinąd wcale w dziedzinie sztuki znaną nie jest, ani w liczbie malarzy Krakowskich, ani w miejscowościach innych krajowych. 

(A. Grabowski, Skarbniczka str. 45). 

GALLUS JAN. 

Może ta nazwa Gallus ma znaczyć pochodzenie, że był Francuzem. Wspomnienie o nim dochowuje przywilej Arcybiskupa Lwowskiego Jana Dymitra Solikowskiego, wydany we Lwowie d. 10 Lipca 1596, a ustanawiający w tem mieście bractwo malarzy katolickich. Powiada tu o nim Solikowski, że go do Lwowa sprowadził, a wylicza go między członkami czyli towarzyszami tegoż bractwa, których mianuje egregii. W uchwale rady miejskiej Lwowskiej z roku następnego 1597 d. 21 Stycznia, bractwo rzeczone malarzy katolickich urządzającej, przywiedziony jest takoż Jan Galus w liczbie pierwszych tego zgromadzenia magistrów, to jest towarzyszów. 

Należeć musiał przeto do lepszych malarzów we Lwowie osiadłych w końcu 16-go wieku. 

GAŁĘZOWSKI BALCER.

Malarz Krakowski z początków wieku 17-go, który nie należąc do zgromadzenia czyli cechu malarskiego, budził w członkach onego obawę przeszkadzania im w ich procederze. Ztąd r. 1611 zapozwany przed sąd radziecki, stanąwszy osobiście, obowiązał się piśmiennie, iż malarzom Krakowskim w pracach ich (in artificio ipsorum pictoreo), tak tu w Krakowie jako też na Kazimierzu i Klepaczu przeszkodą stawać, ani malarstwem trudnić się nie będzie, poddając się za niedotrzymanie przyrzeczenia karze grzywien 20tu. (Z akt miejskich, A. Grabowski, Skarbniczka str. 59). 

GARWOL PIOTR. 

Malarz Krakowski, który w mieście tem r. 1458 przyjął prawo miejskie. Petrus Garwol pictor. (Z akt miejskich, A. Grabowski, Skarbniczka str. 40). 

Być może, iż malarz Krakowski Piotr, o którym kilka wspomnień przytaczamy, z drugiej połowy 15-go wieku, jest właśnie tym to Garwolem.

GATTON FRANCISZEK. 

W Lwowie osiadły, gdzie r. 1834 był zastępcą nauczyciela rysunków przy Akademii. Malował miniatury i gwaszowe widoki miasta Lwowa, pożar klasztoru Franciszkańskiego w Lwowie d. 15 maja 1833 r. Również litografował różne widoki. 

Umarł w Lwowie w ostatnich czasach. 

GEDENKE MIKOŁAJ. 

Malarz Krakowski, o którym akta radzieckie tego miasta wzmiankują pod rokiem 1435. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 39).

GERHARD KAROL. 

Syn handlującego obrazami we Lwowie, malował sam na papierze i olejno, z mierną zaletą. Trudniąc się wraz z ojcem restaurowaniem starych obrazów, niemało dobrych napsuli. Następnie Karol Gerhard przystał do towarzystwa wędrujących aktorów niemieckich i z nimi Lwów opuściwszy, niewiadomo gdzie się podział.

GERTNER TOMASZ. 

Malarz lwowski z drugiej połowy 18-go wieku, uczeń Stan. Stroińskiego. Malował najwięcej dla kościołów. Umarł we Lwowie r. 1808.

W kościele Lwowskim Ś-tej Maryi Magdaleny jest jego obraz  w ołtarzu bocznym z lewej strony: S. Jacek unoszący posąg N. Panny i puszkę z komunikantami; w głębi widać palący się Kijów. Obrazowi temu przyznaje zalety P. Felicyan Łobeski w opisie obrazów w kościołach Lwowskich. (W Dodatku do Gazety Lwow. z r. 1855 Nr. 12 str. 47). 

GERZABELLI. 

Malarz pensyonowany przez króla Stanisława Augusta, na wstawienie się M. Bacciarellego (Wzmianka Fr, Bacciarellego w Rozmaitościach do Gazety Korr. Warsz. z r. 1819 Nr. 41). Bliższej o tym artyście wiadomości zasięgnąć nie udało się. 

GIESEL JAN LUDWIK. 

Urodzony r. 1747 w Neustadt pod Dreznem, akademii drezdeńskiej uczeń. R. 1787 przyjęty na królewskiego malarza teatralnego w Warszawie. Tu robił piękne dekoracye dla sceny, i okazał biegłość w malowaniach ściennych po pałacach. Obok tego robił krajobrazy olejno, a za podobną pracę wynagrodził go pewnego razu Stanisław August tytułem malarza nadwornego. Roboty jego odznaczały się przyjemnym kolorytem, harmonią i wybornym smakiem w architekturze. Wydarzenia krajowe znagliły go do opuszczenia Polski w r. 1794, zkąd wrócił do swej ojczyzny, gdzie w dalszych latach ciągle pracował olejno i al-fresco. Umarł r. 1814. 

(Wzmianka w Rozmaitościach do Gazety Korr. Warsz. z r. 1819 Nr. 33. - Podobna wzmianka w Ruskim Inwalidzie z r . 1819 Nr. 247. - G. K. Nagler V, 161).

O tym malarzu, dochowane dawne listy płac kassy teatralnej Warszawskiej, wskazują jeszcze bliższą niejaką wiadomość. Był on dekoratorem przy teatrze publicznym (jak wówczas zwano teatr na Krasińskim placu) od miesiąca Października 1787 r. do Grudnia 1790 r. pod antrepryzą Ryxa Starosty Piaseczyńskiego, a dyrekcyą Gaillard potem Guardasoni. Pobierał miesięcznie naprzód zł. 240. następnie zł. 400. O uzdolnieniu jego była już mowa. Pod tę porę grywano w teatrze publicznym po polsku, po francuzku, po włosku opery i balety. 

Ten malarz przez pomyłkę umieszczony był w Tom. I, powtórnie jako Kizel; lecz go pod tą nazwą zupełnie wykreślić ze słownika należy, jak o tem ostrzegliśmy już w erracie przy Tomie II. 

GIZINSKI JAN. 

Malarz Krakowski. Przyszedł na świat r. 1785, a był professorem rysunków w szkole licealnej Krakowskiej Ś. Anny. Odnawiał wiele obrazów dla kościołów Krakowskich i Biblioteki Uniwersyteckiej; był zaś restauratorem dobrym. Umarł jako emeryt r. 1847. 

GIŻYCKI PAWEŁ. 

Zdolny dekorator. Żył w zakonie Jezuitów w kollegium Ostrogskiem za czasów Augusta II i Augusta III. Miał wziętość po domach pańskich, używany do przyozdabiania pałaców i kościołów podczas różnych uroczystości. Tak malował dekoracye z różnemi emblematami do castrum doloris przy pogrzebie Ordynata Tomasza Zamojskiego w Zamościu r. 1726; przy pogrzebie Kazimierza Alexandra Pocieja Wojewody Witebskiego w Brześciu Litewskim roku 1729; przy pogrzebie Michała Serwacego Wiśniowieckiego Wojewody Wileńskiego w Wiśniowcu r. 1745. 

Za nin sztychował w Augsburgu S. T. Sondeimayer wizerunek Adryana Miaskowskiego Jezuity r. 1723; niemniej Teodora Potockiego Arcy-biskupa Gnieźnieńskiego roku 1723. - Z jego rysunków sztychował takoż we Lwowie Jakób Labinger. 

P. Giżycki trudnił się też i budownictwem: r. 1744 podług jego planu przebudowano Cerkiew w Poczajowie. 

Umarł około r. 1753.

GŁADYSZ JAN. 

Rodem z Poznania, około r. 1762 na świat przyszedł. W młodości był kowalem, lecz już wtedy odzywała się w nim skłonność wrodzona do malarstwa, i zamiast roboty pilnować, węglem po ścianach kuźni rysował. Znalazłszy opiekuna, za jego staraniem wykształcił się na malarza, lubo wcale miernego. W początku wieku bieżącego podróżował, i w pismach czasowych niemieckich sztukom poświęconych bywały o nim wzmianki. R. 1800 na wystawie drezdeńskiej widziano jego portrety, z kolorytu, pięknej karnacyi i składnych draperyi chwalone. Około r. 1803 znajdował się w Paryżu, i zdejmował kopie z wielu obrazów tamecznego muzeum, między innemi sławnego S. Hieronima Correggia, Burzy morskiej Vernela i inne. Wróciwszy do Polski osiadł w Warszawie, robił wiele portretów, a nawet większych kompozycyj. Ulegał zgubnej w zawodzie sztuk wadzie, wysokiego o swej doskonałości zarozumienia, która nie w jednym artyście zaród istotnych zdolności stłumia iż drogi korzystnego postępu odwodzi, co tez właśnie do lepszego wykształcenia Gładysza było zapewne główną przeszkodą. Tak zaś był on o wartości prac swych uprzedzonym, iż mając po kilku stolicach Europy porozsyłane obrazy, wolał je z niemałym wydatkiem napowrót sprowadzać, jak niżej oznaczonej przez siebie ceny pozbywać. Umarł w Warszawie dnia 21 maja 1830 r. lat wieku 68 licząc, pochowany na cmętarzu ewangelickim. 

Z robót jego jest w Warszawie w kościele XX. Bernardynów S. Cecylia (Ł . Gołębiowski, Opis Warsz. str. 90); tudzież S. Stanisław. 

Na korytarzach klasztoru XX. Kapucynów wiele wizerunków zakonników. Tamże 4 obrazy wystawiające cudu Błogosławionego Anioła z Akry; niemniej kopia obrazu w Rzymie znajdującego się, Błogosławionego Anioła z Akry kapucyna, w wielkości naturalnej (Gazeta Warsz z r. 1827 Nr. 211 str. 2,124-2,125). 

W Nowem Mieście nad Pilicą w kościele XX. Kapucynów takoż w ołtarzu Błogosławiony Anioł z Akry (Kuryer Warsz. z r. 1829 Nr. 243). 

Kopernik, robiony z polecenia gimnazjum płockiego w roku 1810. 

Na wystawie sztuk pięknych warszawskiej z r. 1821 byty jego dzieła: 

Szymanowski Marcin artysta dramatyczny, tragik ♰ w Warszawie 13 Października 1830 r. w 56 roku życia. 

Dmuszewska Konstancya z Pięknowskich, w roli królowej Jadwigi. 

Widok Warszawy z Pragi. 

Widok na Wisłę z Młocin. 

Widok na Wisłę z wiatraku młocińskiego. 

Z licznych jego portretów przytoczyć można następujące: 

Cesarz Napoleon. 

Książę Józef Poniatowski. 

Jan Henryk Dąbrowski, generał jazdy, senator wojewoda ♰ w Winnej Górze dnia 6 Czerwca 1818 r.; z niego litografował L. Letronne 1822 r. 

Franciszek Nakwaski, prefekt dep. warszawskiego, później senator kasztelan, f 11 kwietnia 1848 r. w Warszawie, w 77 roku wieku, pochowany w Kępie w Płockiem. 

Jerzy Wilczewski, szambelan króla Stan. Augusta, zięć M. Bacciarellego. Portret ten należy do lepszych malarza. 

Karol Wojda, prezydent m. Warszawy; na ratuszu warszawskim. 

Marcelli Bacciarelli i jego żona, do grobowca ich w kościele Ś. Jana (Ł. Gołębiowski, str. 74), kopie. 

Własny portret zrobił okazujący twarz trzykrotnie, jako malując) siebie malarz przed zwierciadłem. Jest rycony w Przyjacielu Ludu. 

(O nim: Przyjaciel Ludu z r. 1839 rok 5-ty N. 34. - M. Sobieszczański w Dzienniku krajowym warsz. z r. 1843 N. 127-G. K. Nagler V. 226).

GŁOGOWSKI JERZY. 

Budowniczy, przytem biegły rysownik; urodzony we Lwowie r. 1777, uczeń tutejszego malarza Bielawskiego. Około r. 1803 był w Guberniom Krakowskiem rządowym geometrą i budowniczym; przeniesiony potem do Lwowa, miał tu posadę adjunkta przy c. k. urzędzie budowniczym. Umarł w Lwowie we Wrześniu r. 1838. 

R. 1803 jako budowniczy rządowy naprawiał bramy i baszty miasta Krakowa, a wtedy też one rysował. Są to piękne i ze smakiem wykonane widoki, odznaczające się nadto wybornem oddaniem architektur. W dalszych latach wysyłany ze Lwowa po kraju w czynnościach rządowych, rysował liczne widoki miejsc, tudzież ubiory czyli wszelkich stanów różnych tamecznych okolic postacie w strojach narodowych; rysunki zaś te farbami wodnemi podkładał. Wszystkie te rysunki trafnie szkicowane i w większej części bardzo pilnie wykończone, ładnie kolorowane, w ilości sztuk sto kilkadziesiąt, po śmierci artysty nabył do zbiorów swych Medyckich słynny lubownik Gwalbert Pawlikowski. Niektóre prace jego posiada równie p. Amb. Grabowski w Krakowie. 

Głogowski malował takoż ze zdolnością miniatury na kości; nadto przy wszelkich uroczystościach rządowych we Lwowie, podawał pomysły do katafalków, bram tryumfalnych, robił przezrocza, a do wszystkich tego rodzaju robót niewyczerpaną wyobraźnię posiadał. Z przerzeczonych widoków Krakowskich, cztery sztychował K. W. Kielisiński r. 1841 i 1842, wyrażając na nich lata rysowania 1802 i 1808; acz może ten drugi rok mylnie jest położony, bo wtedy Głogowski był już we Lwowie. 

O Jerzym Głogowskim wspomina A. Grabowski (dawne zabytki m. Krakowa 1850, str. 219), powiadając że zdejmował rysunki murów obronnych m. Krakowa w roku 1808, które godne są upowszechnienia sztychem; zdaje się przecie, że te rysunki są wcześniejszej daty, raczej z lat 1802, 1803. 

GŁOWACKI ANTONI.

Malarz portretowy, dekoracyj a przytem budowniczy. 

Około r. 1787 bawił na dworze generała en chef Zorycza, zamożnego pana w mieście Szkłowie niedaleko Mohilewa. Tam malował portrety, obrazy kościelne i dekoracye do utrzymywanego z wielkim nakładem teatru przez Zorycza. Oprócz tego w czasie wyprawianych tamże okazałych uroczystości i zabaw, urządzał Głowacki illuminacye i malował przezrocza. Od r. 1794 do 1802 zostawał jako malarz nadworny przy arcybiskupie mohilewskim Stanisławie Siostrzeńczewiczu, w Mohilewie. Przez ten czas malował wiele kościołów i cerkwi, oraz obrazów do nich. Umarł r. 1811 w pow. rohaczewskim gub. mohilewskiej. Jest on ojcem Józefa Głowackiego żyjącego malarza dekoratora teatrów warszawskich. 

GŁOWACKI JAN NEPOMUCEN. 

Syn Błażeja mieszczanina krakowskiego, biegłego orgarmistrza, przyszedł na świat w Krakowie r. 1802. Odbył nauki szkolne w liceum S. Anny, poczem wstąpił do szkoły sztuk pięknych, w której otrzymał początki malarstwa od Józefa Peszki i Józefa Brodowskiego. Następnie udał się do Pragi Czeskiej i Wiednia, gdzie trzy lata bawił uzdolniając się w akademii tamecznej sztuk w malowaniu krajobrazów pod prof. Steinfeld. Wróciwszy do Krakowa został nauczycielem rysunków w liceum S. Anny, a przytem professorem nadzwyczajnym malarstwa w uniwersytecie Jagiellońskim. Rząd krakowski wysłał go następnie zagranicę, celem dalszego doskonalenia się w sztuce; bawił w Wiedniu, Monachium i we Włoszech, zwłaszcza w Rzymie gdzie lat dwa pozostawał. Po powrocie do Krakowa r. 1835, został napowrót professorem rysunków przy liceum S. Anny, tudzież w szkole technicznej. Odtąd ciągle zamieszkał w Krakowie, oddany zupełnie sztuce; wykonał wiele dzieł znakomitych, które mu chlubne imię w dziedzinie sztuk pozyskały. Natężenie pracy osłabiło jego zdrowie, zszedł tez przedwcześnie z tego świata, po dwutygodniowej chorobie; zmarł w Krakowie d. 28 Lipca 1847 r., lat 45 przeżywszy. 

Jan Głowacki malował olejno obrazy świętych, pojedyncze głowy, portrety; lecz głównym jego przedmiotem w którym celował były krajobrazy i widoki. Corocznie w lecie puszczał się w okolice Krakowa, i czarowne miejsc łych widoki z zamiłowaniem na płótno przenosił. Obok malarskich zalet, prace te jego na odrębną u krajowców zasługują wdzięczność, a upowszechnienie onych sztychem, pożądanem byłoby przedsięwzięciem. Krajobrazy jego odznaczają się ścisłem naśladowaniem natury, szczególniej zaś w wydaniu widoków górnych i skalistych, pełne wdzięku i prawdy, jednają znawców najwyższe pochwały; są tez Wielce przez miłośników poszukiwane. Robił takoż niekiedy portrety miniaturowe i akwarellą, lubo z mniejszem powodzeniem. Na wystawach sztuk Berlińskiej r. 1838 i Warszawskiej 1841 i 1845, krajobrazy jego podobały się powszechnie. 

Główniejsze krajobrazy J. Głowackiego: 

1. Widok Magóry, skały w Tatrach. 

2. Widok skał Bolechowieckich i Krakowa.

3. Zielony staw w Karpatach. 

4. Morskie oko w Karpatach. 

5. Widok góry Pysznej w Tatrach. 

6. Widok Giewontu. 

7. Dolina Ojcowska. - Na 1- 7 w zbiorze F. Tomasza Zielińskiego. 

8. Morskie oko. Miara cali 44-30. 

9. Widok z Piekar klasztoru Tynieckiego. Cali 24-19. 

10. Widok z zamku krakowskiego na mogile Kościuszki. Cali 24-19. 

11. Widok wejścia w dolinę kościelecką w Tatrach. Cali 18-21. 

12. Widok wyjścia z doliny kościeleckiej. Cali 18-21. 

13. Widok od źródła Dunajca czarnego w dolinie kościelskiej. Cali 18-21. 

14. Spadek Dunajca białego w Zakopanem. Cali 19-22 

15. Widok góry Pysznej w Tatrach. Cali 19-22½. 

16. Widok części doliny kościeleckiej kominami zwanej. Cali 26-20 . Nra 8-16 u hr. Piotra Moszyńskiego w Krakowie. 

17. Szczyt Łomnicki w Tatrach; cali 18- 2½. Własność P. Wincentego Karwickiego.

18. Widok z zamku krakowskiego na okolicę. 

19. Widok z pod klasztoru Alwerni w Krakowie. 

20. Widok Ojcowa. 

21. Grodzisko w dolinie Ojców w r. 1831. - Nra. 20-21 u sen. Karola Soczyńskiego w Krakowie. 

22. Widok skał w Ojcowie. Cali 26-20. 

23. Widok doliny ojcowskiej. Cali 21-17.

24. Widok zamku Ojcowskiego od strony zachodniej. Cali 21-31. 

25. Widok zamku ojcowskiego od strony wschodniej. Cali 21-31. - Nra 23-25 u piszącego. 

26. Widok Ojcowa, z portretem w całej postaci i w małym miniaturowym rozmiarze księżnej Izy Sanguszkowej. 

27. Szczyt Łomnicki w Tatrach. Cali 22-19. 

28. Widok z kliniki krakowskiej na Kazimierz. Cali 18-22. W zbiorze P. Tom. Zielińskiego. 

29. Widok skały Grodzisko z kaplicą S. Salomei. Cali 21-26. 

30. Widok Tatrów. Cali 17-21. 

31. Widok jeziora Hallstadt. Cali 12-15. 

32. Widok okolicy Gmunden. Cali 13-16. 

33. Widok dolin Promnika, z gruppą skał. 

34. Brama skalna przeciw królewskiej groty w Ojcowie. 

Inne jego obrazy: 

1. Leda, postać wielkości naturalnej. Miara cali 44 36. Jest u P. Tom. Zielińskiego. 

2. Dziewica w słodkich marzeniach. Cali 44-36. U Pana T. Zielińskiego. 

3. S. Paweł, większe pół postaci z wzoru żywego. Cali 44-36. W zbiorze p. Tom. Zielińskiego. 

4. Herkules Dupuis, większe półpostaci z natury. Cali 44-36. W zbiorze p. T. Zielińskiego. 

5. Tyrolczyk, popiersie z natury. Cali 28-21. 

6. Żyd, półpostaci z natury. Cali 23-18.

7. Pasterka włoska, z natury. Cali 23-18. 

8. S. Paweł, popiersie z wzoru żywego. Cali 22-17.

9. Dziecko trzymające gruszkę, większe półpostaci z natury. Cali 22-17. 

10. Greczynka, popiersie z natury. Cali 22-17. 

11. Góral. 

12-13. Dwie głowy, portrety. W zbiorach p. Tom. Zielińskiego. 

14. Dziewczyna włoska, popiersie podług Ammerlinga. 

15. Portret Torwaldsena rzeźbiarza, według Ammerlinga. 

Prócz tego niektóre portrety olejne i miniaturowe, a małe wizerunki akwarellą: 

Gen. Józefa barona Chłopickiego i Fr. Liszta fortepianisty. 

Z jego rysunków umyślnie na ten cel z natury zdjętych, wydał r. 1836 księgarz krakowski D. E. Friedlein 24 widoków malowniczych miasta Krakowa, i jego okolic, wraz z onych opisami; litografowane w Paryżu u Engelmanna przez Jacottet et David. 

(O Janie Głowackim, wzmianka dorywcza u G. K. Naglera 1837 V, 242. - Wzmianka nader pochlebna Atanazego hr. Raczyńskiego, De l’art moderne en Allemagne, Paris 1841 III. 532. - O niektórych jego robotach wspomnienie w Bilio. naukowego zakładu imienia Ossolińskich; Lwów 1847 I. 327-328). 

GOEBEL JAN EMANUEL. 

Zrodzony r. 1720 w Berlinie, syn tamecznego sztycharza Karola, który go do sztuki sposobił; następnie zaś uczył się pod A. M. Hayd. Dostawszy się do służby króla polskiego, umarł w Warszawie r. 1759. Malował miniatury i na emalii. 

(J. R. Fuessli 1779, fol. str. 285. - G. K.Nagler V. 253).

GOLDMAN. 

Dekorator teatralny Warszawski, o którym wskazują wiadomość dawne listy płac kassy teatralnej. Był on dekoratorem teatru Warszawskiego w pałacu Radziwiłłowskim od miesiąca Kwietnia 1776 r. do Marca 1779 r., pod antrepryzą Ryxa kamerdynera Królewskiego, a dyrekcyą naprzód Montbrun potem Gaillard aktorów francuzkich. Pobierał płacy miesięcznej zł. 200; jakie zaś były jego prace i uzdatnienie, wiadomem nie jest. W tej epoce grywano na tym teatrze sztuki wystawne po polsku, po francuzku i operę włoską, nadto balety; wtedyto wystawiono nowy balet Sąd Parysa z nadzwyczajną okazałością, tak ze same do niego ubiory, sprowadzone z Paryża kosztem lubownika i protektora teatru Xięcia Marcina Lubomirskiego , kosztowały przeszło 50,000 złotych. Wnosić wypada że w tym teatrze i dekoracye musiały być owemu przepychowi odpowiednie. 

GOLISCHA MACIEJ. 

Syn Mikołaja, pochodził z miasta Grodziec, a był malarzem w Warszawie osiadłym. Przyjął on tu prawo miejskie roku 1547 feria quarta post festum S-ti Jacobi, przy czem stawili za nim porękę Maciej Pass mieszczanin i Wojciech Kapinos złotnik (Akta m. Starej Warszawy ks. 526 pod powyższą datą). 

GOŁĘBIOWSKI B. 

Urodzony w Krakowie w początku 18go wieku, był uczniem Szymona Czechowicza i nieźle się pod nim usposobił. W trzydziestym roku życia osiadł w Jędrzejowie, sprowadzony tamże przez XX. Cystersów. Malował portrety i obrazy kościelne, po największej części dla XX. Cystersów. Malując al-fresco kaplicę w katedrze sandomirskiej, spadł z rusztowania i na miejscu życie postradał. Liczył wtedy 60-ty rok żywota. Piękny jego obraz Zesłanie Ducha S. malowany w Jędrzejowie r. 1773, miara łokci 3¼-2, jest w galleryi p. Tomasza Zielińskiego. 

GOŁEMBIOWSKI PAWEŁ. 

W kościele w Czerny w krakowskiem, jest w ołtarzu jest obraz Ś. Teressa, noszący podpis: „Paulus Gołembiowski invenit et pinxit anno 1754 ultim. Mart.”. Mniema P. Józef Łepkowski, że w tymże kościele znajdujące się obrazy: Ś. Jan malowany na blasze, w kaplicy tylnej; Stacye na drzewie w korytarzach; Wizerunki Świętych Zakonu Karmelitańskiego; Wizerunki znakomitych Karmelitów Polaków, są pędzla tegoż samego malarza Pawła Gołembiowskiego.

GOMOŁKA JAN. 

Malarz krakowski, przyjął prawo miejskie krakowskie r. 1581, co zaświadczają księgi archiwalne miasta Krakowia (wyciągi z nich pana A. Grabowskiego).

GORAJ JAN. 

Malarz krakowski. R. 1500 posiadał połowę kamienicy w ulicy Grodzkiej; na takową Baltazar Behm pisarz miejski zaciągnął imieniem jego dług flor. ungar. 100 in auro justi ponderis, aktem przed rajcami w tymże roku sporządzonym. R. 1512 posiadał zawsze tęż kamienicę przy ulicy Grodzkiej, akta radzieckie krako. ks. A, 5 str. 5. R. 1519 sprzedał ową połowę kamienicy, mediam domum suam in platea castrenti, ks. A. 5 str. 430. Wnosi Amb. Grabowski, Dawne zabytki m. Krakowa, 1850 str. 8-9, ze stosunków w jakich ten malarz pozostawał z Baltazarem Behmem, iż w sławnym rękopiśmie ustaw cechów m. Krakowa r. 1505 staraniem tegoż B. Behma sporządzonym, piękne miniaturowe malowania mogłyby być Jana Goraja. Wniosek ten atoli bliższego wymaga dochodzenia i dowodu. 

R. 1489 przyjmuje prawo miejskie w Krakowie, a jako wtem mieście zrodzony wolny jest od opłaty: Johannes Gorajsky pictor jus habet, nihil dedit, quia hinc ortus. 

W piśmie urzędowem z r. 1500 wymieniony jest Johannes Gorayczyk pictor. W pododnem piśmie z r. 1501 Joannes Goray pictor. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 41). 

Widzieliśmy go jako posiadacza domu w latach 1500 do 1512. Wątpić nie można, że te wszystkie nazwy są jednejże osoby, gdyż podobne przekręcania nazwisk w owych czasach są rzeczą wcale pospolitą. 

A. Grabowski znalazł w aktach wójtowskich na Garbarzach pod r. 1515 Johannes Goraycik Advocatus juratus extra muros Cracov. in Cerdonia; i powtórnie r. 1516 Joh. Geraycyk. Niewiadomo czy to jeszcze powyższy nasz malarz, czy kto inny jego imiennik (Tamże).

GORE ALEXANDER. 

Jest to jakiś artysta krajowy za czasów króla Stanisława Augusta czynny, o którego istnieniu jedyną wskazówkę podaje inwentarz pozostałości po Xięciu Józefie Sapieże Krajczym Lit. r. 1792 sporządzony, kilka robot jego wyliczający. Tak w pałacu Wielickim w przedpokoju mieszkania Xięcia samego, nad drzwiami Krajobraz wystawiający różne zwierzęta. W skarbcu tamże, portret Xiężny Teofili z Xiążąt Jabłonowskich Sapieżyny Krajczyny Lit. wraz z synem Xięciem Alexandrem, pędzla Alexandra pewno tegoż Gore. W pałacu Szumskim, w kancellaryi Xięcia kopia krajobrazu Pilmanna przez Alexandra, takoż zapewne Gore. Okazuje się ztąd, iż ten malarz znajdował zatrudnienie w domu Xięstwa Sapiehów, którzy oboje w malarstwie zamiłowani, znaczną ilość kosztownych obrazów posiadali. Przecie o artyście tym zkąd inąd żadnej wiadomości osięgnąć się nie dało.

GRABISZ JAN. 

Malarz Krakowski, wspomniany w aktach cechowych tego miasta pod rokiem 1612.

GRABOWSKI STANISŁAW. 

R. 1520 przyjął on prawo miejskie w Krakowie, Stanislaus Grabowski pictor jus habet, dedit I flor., wstępnego(Z księgi Liber juris civilis inceptus A. 1493 A. Grabowski, Skarbniczka str. 42).

GRAFF ANTONI.

Znamienity malarz portretowy z drugiej połowy zeszłego wieku, Niemiec rodem. Robót jego dosyć było i jest dotąd w Polsce, niektóre portrety osób z tego kraju, co mniemać dozwala, iż malarz ten jakiś czas sam w Polsce przebywać musiał. Z tego więc powodu zamieszczony jest tutaj, oraz treściwa o życiu jego wiadomość. Przyszedł na świat r. 1730 w Winterthur, ojciec jego był konwisarzem i do tego rzemiosła syna przeznaczał, z trudnością więc przyszło mu oddawać się sztuce ku której czuł w sobie powołanie. W mieście rodzinnem w szkole tamecznej rysunkowej trzy lata się uczył, zkąd r. 1756 dostał się do Augsburga, a następnie do Anspach na pomocnika do malarza nadwornego Schneidera. Tu bawił półtora roku, a przez rok cały dawano mu kopiować codziennie portret króla pruskiego, i co dzień jeden taki portret wygotował. W wolnych chwilach zwiedzając w tamtejszym zamku obrazy malarzy Rigaud i Kupetzkiego, wuczał się w rodzaj i przejmował zaletami obu tych artystów. R. 1759 wrócił do Augsburga, gdzie za małą zapłatę piękne już głowy malował. Ztąd jeździł do Monachium, Ratyzbony, aż nakoniec został wezwany do Drezna na malarza nadwornego i członka akademii. Odtąd Drezno stało się jego głównem zamieszkaniem, zkąd tylko małe wycieczki robił, odmówiwszy r. 1788 zyskowne ofiary czynione mu z Berlina na malarza nadwornego tamtejszego dworu. Roku 1813 umarł w Dreźnie.

Głównym przedmiotem prac Graffa były olejne portrety; prócz tego robił niekiedy wielkie obrazy familijne i krajobrazy, nadto kopiował celne obrazy galleryi drezdeńskiej, w których to kopij wiele u niego dwór rossyjski zakupił. Miał on ten dobry zwyczaj, iż utrzymywał księgę wszystkich przez siebie podjętych robót, z zapisaniem nazwisk osób które malował i otrzymanej zapłaty: ze spisu tego okazuje się obrazów olejnych oryginalnych lub kopij sztuk 1655, małych rysowanych portretów 322, a nadto nieco krajobrazów. Powiada Nagler, iż za rysowane portreciki brał po 3 czer. złote, a za obrazy olejne 30 do 50 talarów. Głęboka rozwaga, nieprzerwana praca, umiejętny kierunek przyrodzonej zdolności, postawiły go na stopniu wyższego i powszechnie uznanego udoskonalenia: wstępował w ślady Van Dyka. Portrety jego mają szczególną zaletę trafnie do osób wybieranych postaw, wielkiego podobieństwa twarzy, z wydaniem w całej korzyści samego charakteru osób. Rysunek jego pewny, koloryt świeży i miły, pędzel śmiały, farby trwałe, w całości wystawienia siła i harmonia. Umiał unikać przysady i wymuszenia; mając zaś kogo malować, rad był poznać poprzednio osobę a niepostrzeżenie zbadać właściwe jej ruchy, stosowniejszą postawę, wyraz twarzy i ton kolorów onej nadać się mający. Wiele portretów jego przez celniejszych rytowników niemieckich sztychowane były, jako Mullera, Bausc, Lipsa i innych. Ku końcowi życia został członkiem akademii sztuk w Wiedniu iw Monachium. 

Wnosić można, że idąc za przykładem wielu znakomitych portrecistów którzy w owych czasach do Polski się udawali, szukając tu powiększenia sławy i zasłużonych zysków, i on takoż Warszawę w drugiej połowie 18-go wieku nawiedził. Jest to przecie dotąd jedynie domysł, w którym dalsze dopiero dochodzenia utwierdzić może zdołają. Po spisach galleryjnych piszą go takoż Grajft, Graft, lubo mylnie, a nienależy go mięszać z innym wcale malarzem Krafft, o którym będzie w swem miejscu. 

Z dzieł jego w Polsce znajdujących się, były w zbiorze króla Stanisława Augusta: 

1. Księżna kurlandzka Dorota, w sukni czarnej. Miara cali 28½-23, cena w spisie cz. zło. 30. Z tego portretu sztychował J. F. Bausc 1793. 

2. Chevalier de Saxe. Cali 63-47, cena cz. zł. 80. 

3. Hr. Aloizy Brühl gen. artylleryi. Miara cali 33-28. 

4. Hrabina Rzewuska z książąt Lubomirskich, hetmanowa w. kor. (w galleryi willanowskiej N. 484). 

5. Fryderyka Bacciarelli urodzona Rychter, żona malarza i sama artystka. Miara cali 21 1/2- 25½. (U p. Hoppen w Radomiu). Z tego kopiował do grobowca Gładysz. 

6. Kazimierz Plater Podkanclerzy w. lit. w całej postaci wielkości naturalnej, siedzący na krześle, przy nim piesek, (w Dawgieliszkach w gub. wileńskiej, u rodziny). 

(Czytać o nim obszerniej, prócz innych, G. K. Nagler V, 319- 321. - Wzmianka i sąd A. hr. Raczyńskiego, Hist. de l’art moderne en Allemagne, Paris 1841 III, 197. - J. D. Fiorillo, 1818 III, 415-417). 

GRASSI JÓZEF. 

Malarz przedmiotów historycznych i portretowy, wielkiej sławy zwłaszcza z portretów. Podług S. Ciampiego pochodzi z Turynu, zaś podług Naglera urodził się w Udine czy Wiedniu około r. 1708. Zdaje się że go król Stanisław August do Polski sprowadził, gdzie jakiś czas bawił, wiele pracował i wykonanemi robotami niepospolicie się odznaczył. Nagler powiada: ze znajdując się w Warszawie podczas powstania 1794 r., wystawiony był na wielkie niebezpieczeństwo, od którego przyjaźnią Kościuszki uwolniony został. Miał on wiele pracować i w Kijowie. Wszakże już r. 1800 został professorem akademii drezdeńskiej, a r. 1817 był w Rzymie dyrektorem saskich pensyonarzów. Atoli późniejszy bieg jego życia i zaszczyty których dostąpił, wychodzą z zakresu dziełu temu oznaczonego. 

J. Grassi był w Wiedniu współzawodnikiem Fugera i Lampiego, a w Dreźnie A. Graffa. W portretach jego panuje podziwienia godna naturalność, koloryt świeżością i delikatnością zachwycający. Celował zwłaszcza w portretach kobiet, umiejąc im nadawać wdzięk niepospolity. 

Prace J. Grassego w Polsce wykonane: 

1. Książę Józef Poniatowski, owal. Był w galleryi króla Stan. Augusta. Miara cali 23-18½, cena w spisie cz. zło. 25. 

2. Hrabina Manuzzi, pierwszych ślubów Strutyńska Starościna opeska, słynnej piękności swego czasu pani. Tamże, nabył później hr. Mniszech. Miara cali 37-28; cena w spisie cz. zło. 50. 

3. Syn malarza jakiegoś w ubiorze hollenderskim. Tamże, miara cali 51-38, cena w spisie cz. zło. 80. 

4. Księżna Jabłonowska kaszt, krakowska. Miara cali 36-24. W galleryi hr. Mniszcha w Wiszniowcu (opis tej galleryi w Wizerunkach i roztrząsaniach naukowych, Wilno 1836. III, 155). 

5-8. Cztery odmienne portrety T. Kościuszki: jeden sztychowany przez Fryderyka John, inny od poprzedniego sztychowany przez tegoż, trzeci sztychowany przez G. Fiesingera z rysunku G. Tauberta, czwarty sztychowany w Warszawie przez Joz. Kappeller. 

9-10. Dwa odmienne portrety księcia Józefa Poniatowskiego, z których jeden sztychował F. John, inny Jan Pichler w Wiedniu.

11. Józef książę Poniatowski, syn księcia Andrzeja, synowiec królewski; w mundurze hułanów austryackich, chustce czarnej, bez orderów, z wystawioną lewą ręką. Owal, miara cali 28½-23. U piszącego. 

12. Józefa hr. Mostowska, sztychował w Wiedniu 1790 r. Pichler.

13. Książę Adam Czartoryski generał ziem podolskich, sztychował w Warszawie aqua tinta Kappeller 1792. 

14. Księżniczka Zofia Czartoryska córka poprzedniego r. 1789, sztychował C. Pfeiffer. 

15. Taż, inny portret, sztychował Pichler. 

16. Zofia z książąt Czartoryskich hr. ordynatowa Zamojska, w całej postaci, wielkości naturalnej, f d. 28 lutego 1837 we Florencyi. W pałacu ordynackim w Warszawie, 

17. Taż, wpół postaci, tamże. 

18. Książę de Ligne. 

19. Helena księżna Radziwiłłowa z hr. Przeździeckich wojew. wileńska, dama orderu S. Katarzyny i portretowa ♰ w Warszawie w kwietniu 1821 r. licząc lat 69 wieku, pochowana w Nieborowie. Owal. Głowa w puklach z przepaską dwurzędową perłową, bransoletka perłowa, dwa rzędy pereł na szyi, a na łańcuszku medalion; ubiór niby hiszpański, z wielką krezą. Sztychował Karol Groll w Londynie. 

20. Tekla księżna Jabłonowska z Czapliców kasztelanowa krakowska; sztychował Karol Hermann Pfeiffer. 

21. Fryderyk Józef hr. Moszyński, marszałek w. kor. ♰ r. 1794; sztychował K. H. Pfeiffer. 

22. Stanisław Kostka Potocki generał artylleryi kor. Na ratuszu warszawskim. 

23. Stanisław hr. Potocki, w młodym wieku. Owal. W galleryi willanowskiej Nr. 475. 

24. Krystyna księżniczka Radziwiłłówna, córka wojew. wileńskiego. W galleryi Królikarni Nr. 479. 

25. Książę Ogiński. Był w Wilnie (Dziennik wil. z r. 1820, II, 364). 

26. Michał książę Ogiński hetman w. lit. U p. Tomasza Zielińskiego w Kielcach. 

27-28. Księżna Ogińska z domu wojewodzianka Lasocka. - Michał Ogiński podskarbi lit. pisarz pamiętników, mąż poprzedniej. - Dwa te portrety są u księżnej w Brzezinach. 

29. Jan Nepomucen hr. Małachowski, Prezes Trybunału kor. za Rzplitej; poseł do Drezna, marszałek nadworny za kstwa warsz., senator wojew. król. pol. ♰ w Warszawie d. 18 lutego 1822 r. Portret w młodym wieku. U hrabiego Wład. Małachowskiego w Nowem Mieście. 

30. Stanisław Małachowski, marszałek sejmu czteroletniego, w całej postaci, wielkości naturalnej. Miara cali 92-70. U piszącego. 

31. Izabella z Grabowskich hr. Sobolewska, wojewodzina. 

32. Henryk hr. Zabielło. 

33. Xiązę Adam Czartoryski, gen. ziem podolskich. Miara cali 9½-12. W zbiorze p. Hoppen w Radomiu. 

34. Tadeusz hr. Matuszewic, minister skarbu, senator kasztelan, członek Tow. Przyjaciół Nauk.♰ w Bononii d. 31 października 1819 r. Miara cali 9½-11½. Tamże. 

35. Joachim Chreptowicz, kanclerz w. w . ks. lit. W zbiorze hr. Ireneusza Chreptowicza w Szczorsach. Należy do najpiękniejszych prac malarza. Inny up. J. K. Wilczyńskiego w Wilnie. 

36-38. Franciszka z Stawskich Horochowa. - Pani Tarnowska. - Pani Mierowa. - Trzy sławne w swoim czasie piękności: u pp. Skrzyńskich w Posadoweę w pow. hrubieszowskim. 

39-43. W zbiorze obrazów pułk. bar. Kosińskiego, były portrety Grassego: hr. Siewers ambasador rossyjski u dworu polskiego. - Generał wojsk ross. Tałuzin. - Michał hr. Wielhorski generał. - Prot Potocki, w głębi widok morza po którem płynie okręt kupiecki, ten portret jest dziś w Willanowie. - Kunegunda hr. Ostrowska z Brzozowskich, wojewodzina, prezesowa senatu ♰ w Warszawie d. 27 Grudnia 1822 r. Ten portret nabyty był potem do Helenowa przez rodzinę hr. Ostrowskich. 

44. Portret własny malarza. U piszącego. Miniatura J. Grassego przez Józefa Kosińskiego, takoż u piszącego. 

45. Sybilla, piękny obraz. W zbiorze sędziego Fr. Hangla w Warszawie, obecnie u hr. Stanisława Łubieńskiego. 

46. Kopia Magdaleny Batoniego, piękna. W zbiorze sędziego Hangla. Powszechnie pisany jest Grassi, przecie na obrazie przywiedzionym wyżej Sybilli, r. 1796 malowanym, podpisał się J. Grassy. 

(O nim piszą Seb. Ciampi.Notizie.. Lucca str. 90, wzmianka. - M. Sobieszczański w Dzienniku krajowym warsz. z roku 1843 Nr. 125, gdzie twierdzi iż Grassi umarł w Kijowie. - G. K. Nagler. V., 339-340). 

Powiedziane było za Naglerem, że Grassi znajdując się w Warszawie w roku 1794, wystawiony był na wielkie niebezpieczeństwo, od którego przyjaźnią Kościuszki uwolniony został. Wiadomość o tem zdarzeniu dochowała się w pamięci osób miejscowych, tak jak się je tutaj opowie. Podczas oblężenia Warszawy przez Prusaków w r. 1794, Grassi został Dziesiętnikiem czyli Podoficerem mającym pod swoją komendą 10 ludzi z gwardyi miejskiej. Razu jednego znajdował się z nimi na polu bitwy, a w śród żywego ognia narażony na niebezpieczeństwo życia. W tem stanowisku natrafił go nadjeżdżający Kościuszko; że był malarzowi osobiście wielce przyjaznym, umyślił wyprowadzić go z tak drażliwego a dla artysty mniej właściwego położenia. Wydał mu przeto pozorny rozkaz udania się z powrotem do miasta, gdzie też pod mocną eskortą wrócił. - Grassi pod tę porę mieszkał na Starem Mieście, a w porze ówczesnych zamięszań stracić miał całe prawie swe mienie, około pięć tysięcy czerw, zło. wynoszące. 

Rzadkiej piękności pędzla jego portret Józefiny z Morsztynów Ossolińskiej, jest w posiadaniu wnuka hr. Karola Krasińskiego. 

Portret Barbary z Bielińskich Kossowskiej (owal), mylnie przez nas poprzednio przyznany Lampiemu, jest pędzla Grassego, a znajduje się obecnie u piszącego.

GREGER. 

Malarz i mieszczanin Warszawski. R. 1523 feria quarta post festum Assumpcionis Domini, pokwitował swego teścia Stanisława Spiczkę z wypłaty summy posagowej, jaką za zoną otrzymał. Akta m. Starej Warszawy, ks. 1 niefoliowana pod datą powyższą.

GRODZICKI, herbu Łada. 

Grodzickiego generała artylleryi koronnej za czasów Władysława W., są dwa piękne obrazy w kościele po-jezuickim poznańskim, to jest S. Stanisław Kostka i S. Ignacy (J. Łukaszewicz, obraz histo. - staty. m. Poznania, 1838 II., 157). Grodzickich generałów artylleryi koronnych było dwóch braci, a nie jest wiadomo któryby z nich wydoskonaliwszy się w malarstwie, owe powyższe obrazy swoje kościołowi jezuickiemu poznańskiemu podtenczas wystawionemu ofiarował. W starszym z nich Pawle upatrzywszy wyższe zdolności Mikołaj Sieniawski podczaszy kor., wysłał go swoim kosztem na nauki do Belgii. Po powrocie, celujący w geometryi wojskowej, użyty przez króla Władysława IV. urządził zbrojownie w Krakowie, Warszawie i Lwowie. Śmiercią nagłą zszedł z tego świata. Brat młodszy Krzysztof takoż w sztuce wojennej doskonalił się w Belgii. Następnie wyszedł na kasztelana kamienieckiego i generała artylleryi. Zmarł w Gdańsku po krótkiej chorobie r. 1659, na rękach króla Jana Kazimierza. Oba bracia będąc na naukach w Belgii, gdzie sztuki, jak ją zwano, puszkarskiej uczyli się, musieli tamże sposobić się iw rysunku. Jeden z nich mógł nabyć większego upodobania do malarstwa, i w niem się wyżej uzdolnił, a płody pędzla swego ofiarował zakonowi, któremu zapewne oba bracia pierwotne wychowanie winni byli. 

Wątpliwość co do dwóch braci Grodzickich generałów artylleryi koronnej, z których jeden piękne obrazy do kościoła Jezuickiego w Poznaniu malował, rozstrzyga się na stronę starszego, Pawła. Albowiem Grodzicki ów malarz amator, był generałem artylleryi kor. za panowania Władysława IV, owoż z dwóch braci, Paweł właśnie piastował tę godność za owego króla i r. 1645 umarł; brat zaś młodszy Krzysztof, został generałem artylleryi koronnej dopiero w r. 1652, zatem za rządów już Jana Kazimierza. 

GROSS. 

Artysta przejezdny w Warszawie z Rzymu w r. 1819. Na wystawie Warszawskiej z tego roku był jego krajobraz z natury zdjęty Widok Groty. 

GROSSMAN. 

Malarz miniaturowy i pastellowy, przybył do Warszawy roku 1801.

X. GRUBER GABRYEL.

Przyszedł na świat w Wiedniu d. 6 Maja 1738 r., a bardzo młodym wstąpił do zakonu Jezuitów. Po ukończonym nowicyacie, młodzieniec pełen zdolności poświęcił się rozlicznym naukom: uczył się wymowy, historyi, matematyki, fizyki, chemii, astronomii a nawet medycyny, której to ostatniej umiejętności został doktorem. Nadto kształcił się w sztuce malarskiej iw niej niepospolitego doszedł uzdolnienia. Tak nabytych wiadomości, został następnie sam w zakonie nauczycielem, w chwilach zaś od zatrudnień powołania swego wolnych, bawił się doświadczeniami fizycznemi i chemicznemi, rysował i malował tak przedmioty większego rozmiaru, jako tez miniatury. Po zniesieniu Towarzystwa Jezusowego r. 1773, Gruber miał sobie poleconą przez Cesarzowę Maryę Teressę dyrekcyę budowania okrętów w Tryeście, i wysuszania błot w Sklawonii i Węgrzech, w których to obowiązkach okazał wysoką zdolność i usposobienie. Atoli powziąwszy wiadomość iż zakon jezuicki zachowany i protegowany jest przez rząd rossyjski na Białejrusi, porzucił służbę austryacką i udał się do Potocka do tamecznych Jezuitów, gdzie długo mieszkał oddany naukom w których miał szczególne upodobanie. Biegłość jego w sztuce malarskiej nie małego tu nabyła rozwinięcia, a w kollegium połockiem pozostawił liczne pamiątki zamiłowania swego owej nadobnej sztuki. Cenione są zwłaszcza jego perspektywy, doskonałe oku złudzenie przynoszące. Wykonany między innemi na murach Collegium farbami wodnemi widok daleko rozciągającego korytarza, odznacza się taką znajomością perspektywy linearnej i powietrznej, iz patrzącym zupełne uwiedzenie sprawuje. Z jego rysunku Wnętrze kollegium połockiego sztychował G. A. Liebe r. 1785; a Dziedziniec tegoż kollegium G. G. Endner w Lipsku. - Powołany do Petersburga 1 Posyłany tam kilkakrotnie w interesach duchownych, potrafił zjednać sobie łaskę Cesarzowej Katarzyny II., Cesarzów Pawła i Aleksandra. R. 1802 obrany generałem zakonu swego, pełnił ten obowiązek przez pół trzecia roku i założył kilka missyj jezuickich w różnych stronach cesarstwa, dla potrzeby religijnej mieszkańców katolickich. Umarł w Petersburgu d. 26 Marca 1805 r.; ciało jego przewiezione do Potocka, obok zwłok poprzedników złożone zostało. - Chwalona była słodycz jego charakteru, pobożność, roztropność w postępowaniu, rozum i obszerne posiadane wiadomości. Obok uwagi na zwykłą OO. Jezuitów skłonność, powiększania nad miarę zalet i zdolności swych braci, przyznać należy iż Gruber wcale był niepospolitym człowiekiem. Znajomość jego sztuki malarskiej i wyższe w niej uzdatnienie, w zaletnej pamięci i odznaczeniu przechowane tu być powinny: nie tylko że sam wiele pięknych dzieł wykonał, lecz do tego w czasie długiego zamieszkania w Połocku, znajdował upodobanie w udzielaniu młodzieży początków rysunku i wiadomości malarstwa, a kilku uczniów usposobił. Tyle przeważnych przymiotów i zalet łączący, uchodził wszakże Gruber za przebiegłego intryganta.

(Żywot jego rozciągły jest w dziele: Ephemerides Russes par Spada. S. Petersbourg 1816). 

O pobycie jego w Polsce, przydać należy kilka szczegółowych wiadomości, z współczesnych źródeł wyczerpanych. 

Przybył on z Niemiec do Polski w roku 1784, jak się to okazuje z listu X. Augustyna Magnani w kollegium Połockiem profesora matematyki, pisanego z Potocka w Kwietniu 1784 r., w którym czyni tez wzmiankę o obszernych Grubera wiadomościach, acz mianuje go mylnie Józefem. „Exspectatur in dies P. Josephus Gruber, Germanus ex urbe Nauporto sue Lubiana, superiore in Carinthia, vir plane rarus; si quidem egregia cum indole et probata virtute, plurima conjungit ornamenta scientiarum et artium, quippe qui hydrostaticus et mechanicus egregius, publico officio, ac censu a Caesare jam honestatus, Italicae Gallicaeque linguae gnarus, nec non medicinae, chirurgiae, musicae, architectonices, picturae, artis delineandi adeo peritus, ut raro uno in homine tot merita conspirasse videas. Is tamen serio et verbis minime aequivocis scribit, se paratum venire ad pueros quodam in angulo docendos, atque ad insudandum in addiscendo idiomate Polonico “ (De rebus Jesuitaruni in Alba Russia. CG. v. Murr Journal zur Kunstgeschichte, Nurnberg 1784, XIII, 288). 

W innym liście z Potocka pisanym przez ojca Mateusza Thein, d. 24 Września 1786 r. (v. Murr, I. c. XVII, 241), jest takoż wzmianka o X. Gabryelu Gruberze, ze jest w tamecznem Kollegium nauczycielem architektury i mechaniki, a robi wyborne rysunki gmachów Jezuickich Potockich, z których dwa są sztychowane na miedzi na arkuszu wielkim w Lipsku. 

W temże jeszcze dziele (XVII, 246), w wykazie znamienitszych Jezuitów na Białej Rusi r. 1788 znajdujących się, wymieniony jest: P. Gabriel Gruber, professor Architecturae et Machanices. 

W Gazecie Warszawskiej z r. 1803, X, Piasecki podając wiadomość o zakonie Jezuickim w Państwie Rossyjskiem, wspomina o X. Gruberze, iż kiedyż Austryi przejeżdzał na Ruś przez Warszawę, malował dla Stanisława Augusta obrazy, które króla tego znawcy zyskały upodo* banie. „Generałem (zakonu) jest obrany (r. 1802) po śmierci X. Franciszka Kareu, X. Gabryel Gruber, Austryak, mąż uczony, matematyk, mechanik i malarz nawet, gdyż przejeżdżając przez Warszawę na Ruś, malował obrazy dla króla ś p. Stanisława Augusta upodobane, a od Imperatora Pawła I za mechanikę otrzymał kosztowny prezent. “ (Gazeta Warszawska z r. 1803, Dodatek do Nru 57 st. 978). 

GRUSZECKI ANTONI.

Rysownik i malarz za czasów panowania Stanisława Augusta. Jego różne rysunki, a z tych niektóre kolorowane, znajdowały się w zbiorach królewskich. Dwa jego obrazki olejne, przedstawiające sceny mitologiczne nimf i kupidyna posiada w Warszawie p. Brzeziński. Na jednym z nich podpis: Antoninus Gruszecki O. S. B. M. pinx. R. P. 1779. - Inny małego rozmiaru obraz jego olejny, na tekturze miary cali 17-12, przedstawiający Wniebowzięcie Najś. Panny, bardzo effektowy w stylu włoskim, dobrą szkołę objawiający, nosi podpis: Antoninus Gruszecki O. S. B. M. pinc. 1793. (Widziałem go w Warszawie u p. Januarego Suchodolskiego). 

Był to zakonnik Bazyliański w Supraślu, za czasów panowania Stanisława Augusta żyjący, w sztuce malarskiej biegły, którego król w przejeździe przez Supraśl poznał, zabrał go z sobą do Warszawy, gdzie następnie do galleryi królewskiej wiele miał malować. Ciekawą o nim wiadomość dochowuje przypisek na księdze rękopiśmiennej w zbiorze hr. Moszyńskiego w Krakowie znajdującej się, a przez niego r. 1842 w Dolsku na Wołyniu nabytej. 

Jest to pargaminowy kodeks, zawierający 190 kart gotyckiemi głoskami zapisanych, między któremi jest 55 bardzo pięknych malowań do treści dzieła zastosowanych, przedstawiających różne miesięczne i pór roku zatrudnienia. Księga ta bowiem jest rodzajem kalendarza z modlitwami na cały rok, pisana w końcu 15-go wieku, a roku 1535 przez cenzurę duchowną poprawiona i potwierdzona, co dowodzą na karcie pierwszej dwa w języku hiszpańskim poświadczenia. Widać że ten rękopism od królów Hiszpańskich dostać się musiał do Polskich, w końcu zaś był własnością króla Stanisława Augusta. Jak z rąk jego wyszedł, opowiada dopisek na ostatniej karcie, który zarazem poucza o malarzu zakonniku Bazyliańskim Gruszeckim: „Stryj piszącego był Bazylianem w Supraślu, w Obwodzie Białostockim, posiadał kunszt malarski; ś. p. Stanisław August król Polski wracając z Grodna z sejmu, wstąpił odwiedzić cudowne miejsce w Supraślu, gdy odsłoniono obraz, postrzegł nizko na obrazie swój portret, pytał się kto ten portret malował? odpowiedział Biskup Wisłocki że zakonnik (gdyż on pod tę porę niedomagał) prosił Biskupa gdyby go przywołał, pytał się go król gdzie mię widziałeś? odpowiedział zakonnik że niewidziałem nigdy W. K. M., a jakże odmalował portret? odpowiedział zakonnik z trojaka odmalowałem. Zdziwiony król że tak trafnie portret jego był odmalowany, zażądał ażeby Biskup pozwolił mu jechać do Warszawy, jakoż i zabrał go z sobą, gdzie wiele sztuk gustownych odmalował do gabinetu. Król mu chciał hojnie płacić, ale zakonnik rzekł: nie kuś W.K.M. tą mamoną mnie, gdyż ja przysięgałem na ubóstwo. Odtąd król różnemi cackami mu wynagradzał a pryncypalnie tę książkę dał: a ten powodem kuzyństwa tę książkę między innemi mnie przysłał, gdyż piszący był tam na filozofii i teologii w r. 1791, 1792. X. Antoni Gruszecki były Kanonik Brzeski, Dziekan i Examinator Lidzki, Deputat Sądów Guberskich, Grodzińskich, Paroch Jałwieski.“ 

W Krakowie p. Karól Zbyszewski posiada mały obrazek tegoż artysty, wyobrażający Trzech Króli; miara łokieć 1-1½. Na tym obrazie jest takoż podpis: L. A. Gruszezki O. S. B. M. 1783 pinxit. Zdaje się że głoska L. jest początkową imienia drugiego, a raczej może źle wyczytane F, frater; A. Antonius; O. S. B. M. Ordinis Sancti Basilii Magni. 

Inny jego obraz w Krakowie malowany olejno na kartonie, przytacza A. Grabowski, Skarbniczka str. 46: S-ta Maryd Magdalena pokutująca, u spodu podpis: A. Gruszecki Basili. pinxit 1751. Miara cali 15-11. 

Również w Krakowie w Seminaryum XX. Missyonarzów na Stradomiu obraz Złotego Cielca, na górze postać Mojżesza, z podpisem: F. Antonius Ordinii s. Basilii magni, Professor Supraslie pinxit A. 1773. Miara cali 20-36. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 66). 

GRYM C. H. A. 

Artysta bawiący jakiś czas w Warszawie około r. 1821, a malujący obrazy historyczne, rodzajowe, portrety i miniatury. 

Na wystawie Warszawskiej z r. 1821 były jego prace: 

1. Rodzina Święta. 

2. Amorek z maską.

3. Xiążę Blücher Generał Pruski. 

4. Portret miniaturowy.

GRZEGORZ Z KRZYWY. 

Gregorius, Gierzick, Girzik, malarz krakowski, był starszym zgromadzenia malarzy krakowskiego r. 1519, jak to świadczą akta radzieckie tego miasta ks. A. 5 str. 419 i 420. Był to wszakże jakiś niespokojny człowiek, piszą bowiem o nim rzeczone akta pod r. 1520 (ks. A. 5 str. 540): Johannes Warchol et Stan. Lopszyczki fldejusserunt pro Irzick pictore, qui vulneraverat Stanislaum pictorera, ad statuendum eundem Irzick hic coram D-nis Consulibus, quia enim statuere non potuerunt veluti profugum; wskazany przeto na zabranie mu rzeczy i sprzedanie tychże na koszta leczenia Stanisława. - Malarz ów Grzegorz, Gregorius r. 1521 już nie żył, co świadczą akta radzieckie ks. A. 5 str. 603. 

R. 1509 przyjął prawo miejskie Krakowskie, złożywszy dobre świadectwa i rodowód. „Gregorius pictor de Krzywe, habet jus civitatis. Ostendit literam bonam, dedit panesam novam pulchram (wstępnego), et habet literam genealogiae suae bonam.“ (Z księgi Liber juris civils inceptus a. 1493, A. Grabowski, Skarbniczka str. 42). 

Ten to sam pewno Gregorius okazuje się r. 1519 jako starszy cechu malarskiego Krakowskiego, a roku 1521 już nie żył, o którym było w Tom. I. Rozróżnić go trzeba od Współczesnego Irzika z Kromierzy. 

GUSZKOWSKA. 

Panna Guszkowska malarka pensyonowana przez króla Stanisława Augusta, na przełożenie M. Bacciarellego. 

(O niej wzmianka Fr. Bacciarellego w Rozmaitościach do gazety korr. warsz. z r. 1819 Nr. 41). 

GÜRTLER. 

Gdańszczanin; malował przedmioty historyczne z wprawą i pięknym naturalnym kolorytem. 

(J. R. Fuessli 1779 fol. str. 302). 

GUTOWSKI WOJCIECH. 

Urodzony w Sączu czy w Krakowie r. 1753, tutaj zamieszkały i zmarły r. 1812, jeżeli nie w kilka lat później. Uczeń Molitora był wcale zdatnym malarzem; robił portrety olejno i podejmował malowania al-fresco, między innemi kościół w Jędrzejowie. Zmuszony walczyć z potrzebami utrzymania się, nie zdołał rozwinąć wrodzonych zdolności. 

W Niepołomicach w kościele po obu stronach wielkiego ołtarza są jego dwa ogromnej wielkości obrazy olejne, na płótnie wykonane roku 1804: jeden z nich nie wykończony przedstawia Historyę dziesięciu tysięcy męczenników (w w. ołtarzu tego kościoła przechowują się w relikwiarzu koście 10 tysięcy męczenników); drugi obraz wyobraża Scenę założenia kościoła Niepołomickiego, z ówczesnemi historycznemi osobami. Pomysł i układ tych obrazów nie są bez zalet. 

Jego pędzla wizerunki rodziny Konopków malowane r. 1784, znajdują się w Modlnicy w krakowskiem. 

(Wzmianka o U. Gutowskim w kalendarzu domowym A. Gałęzowskiego na r. 1832, Warsz. str. 26). 

GUZOWSKI BONAWENTURA. 

Malarz Warszawski, wymieniony w lustracyi miasta Starej Warszawy z r. 1754 J. J. Dawidsona Gminnego, jako mieszkający w domu Józefa Putschera Ławnika przy ulicy Freta, obecnie Nr. 273. (W głównem archiwum Król. Pol. ks. 940 str. 48).

H. A. 

Malarz z pierwszej połowy 17go wieku, z monogrammu jedynie dziś znany, wysokiego wszakże uzdolnienia. W okazałym kościele XX. Kartuzów w Gidlach, są jego trzy duże obrazy pięknego wykonania, wyobrażające Znalezienie cudownej Matki Boskiej Gidelskiej. Odznaczają się te obrazy pięknemi ubiorami z początku 17go wieku, a na każdym znajduje się monogramm malarza A H pinxit, z dwóch złączonych głosek. Poszukiwania dalsze krajowego artyzmu, doprowadzą może za czasem do odkrycia nazwiska tego artysty i bliższych o nim wiadomości. 

HAAKE. 

Rysownik, który za czasów Stanisława Augusta przebywać musiał w Warszawie. W gabinecie rycin uniwersytetu warszawskiego były jego rysunku różne portrety: 

Michał książę Poniatowski, prymas, rysunek tuszem. 

Księżna Poniatowska z Ustrzyckich, rysunek tuszem. 

Hr. Unruh, rysunek tuszem. 

Księżna Sułkowska, kolorami. 

Anna z Scypionów Szaniawska, starościna małagoska. 

Szydłowska, starościna mielnicka. 

HAAR.

Rodził się we Lwowie, gdzie zamieszkał i umarł roku 1838. Malował piękne portrety miniaturowe, a przy schyłku życia wziął się do olejnego malowania z pewnym powodzeniem. Portretów jego większych nie wiele się znajduje. W kościele XX. Dominikanów we Lwowie jest jego pędzla S. Antoni Padewski z Chrystusem Panem, obraz nie bez zalet. - Haar trudnił się takoż nauczaniem młodzieży rysunków. 

O jego obrazie w kościele Dominikańskim we Lwowie, powiada P. Felicyan Łobeski (Opis obrazów w kościołach Lwowskich, w Dodatku do Gazety Lwowskiej z r. 1852 Nr. 38): „... po prawej stronie w kaplicy S-ty Antoni Padewski. Obraz przedstawia okolicę skalistą, na obłoku siedzący Chrystus, dziecię wyciąga swe ręce, przed nim klęczy Ś-ty Antoni ze złożonemi na piersiach rękami; postać w naturalnej wielkości. Na ziemi książka i lilia. U spodu napis, po lewej stronie: Jo. Haar p. 1837, po prawej: Gewidmet von Anton Breiter, Lemberger Bürger.. ..W Chrystusie dziecięciu wiele wyrazu, w obrazie wielkie wykończenie , życzyć by należało obok tej techniki cokolwiek więcej natury. Szkoda wielka iż obraz tak niedawny, a już go siatka pokryła zupełnie,,. Okazuje się, iż Haar musiał mieć na imię Józef. 

HABERSCHREK czy HABERSCHRAK MIKOŁAJ

Malarz krakowski. Wzmiankują go akta radzieckie miasta Krakowa r. 1513. Nicolaus pictor, ks. A. 5 str. 69; takoż r. 1515 Niclos moler, A. 5 str. 223. Byt on synem malarza krakowskiego Marcina, a szwagrem Stanisława Stossa, syna Wita, to jest ze jego siostra była za Stanisławem Stoss. R. 1516 sprzedał temuż część domu posiadanego w ulicy Szerokiej, akta radzieckie ks. A. 5 str. 276. Atoli tegoż roku 1516 zszedł ze świata; spuścizna bowiem po nim została przez delegowanych od cechu oszacowaną „quod ipsi ad commissione Dorum taxaverunt bona omnia mobilia olim Nicolai Pictoris p. mortem suam relicta, ad valorem 14 flor. et non ultra…” Odebrał zaś one Błażej Rybak, z warunkiem spłacenia długów nieboszczyka.

Malarz Krakowski. Najdawniejszą o nim wiadomość dochowują akta Radzieckie miasta Lwowa, z których dowiadujemy się, iż r. 1476 czterech rajców Lwowskich ugodziło go do pomalowania i pozłocenia posągu Ś-tej Maryi Magdaleny dla kościoła parafialnego. „Miklasch Haberschak pictor de Cracovia pro depingenda et auro puro tabulato laboranda imagine sculpta S. Mariae Magdalenae ad ecclesiam parochialem, quam solus laborare debuit.“ Gdyby zaś podczas roboty chciał na czas krótki powrócić do Krakowa, stanęła ugoda, aby w Lwowie zostawił Wojciecha malarza swego pomocnika: "et relinquere debuit Albertum pictorem socium suum. (Z notat p. Żegoty Pauli). 

Akta radzieckie miasta Krakowa wspominają go pod r. 1481 z imienia Nicolaus pictor, a r. 1483 już i z nazwiska Nicolaus Haberschrek pictor. Tegoż roku znajduje się tam zapis: „Niclos moler Holips eidam (co A. Grabowski tłumaczy zięć), resignavit jus civile per Vitum Snyczczer, fer. 6 p. Zophie" (A. Grabowski, Skarbniczka str. 40 i 175). 

Przywiedliśmy (II, 42) malarza Krakowskiego z imienia Mikołaja, syna malarza Marcina, którzy oba mieli stosunk i pokrewieństwo z Stwoszami Witem i jego synem Stanisławem. Ten Mikołaj, Nicolaus, Niclos jak się rzekło umarł r. 1516. Jest on widocznie Mikołajem Haberschrek, obecnie przytoczonym. 

HALLER STANISŁAW. 

R. 1649 był starszym zgromadzenia malarzy krakokowskiego, jak o tern świadczą akta radzieckie miasta Krakowa z tego roku. Zdaje się że sam był malarzem. 

HAN czy HAHN, HERMAN. 

Malarz urodzony w Neusz, w Gdańsku osiadły, wpisał się d. 28 Czerwca 1614 r. w księgę mieszczan Gdańskich, a roku 1615 w Lipcu użyty był do restaurowania starych obrazów i snycerstw w kościele tamtejszym Panny Maryi. R.1616 podarował temuż kościołowi obraz olejny, zapewne swojej roboty, przedstawiający Chrystusa Pana na górze Oliwnej, który dotąd lubo w bardzo złym stanie przechowuje się tamże. Wiadomość tę o nim wykrył i wskazał T. Hirsch, die Ober-Pfarrkirche von St. Marien in Danzig 1843 I, 209 i 441, tudzież das Kloster Oliva, Danzig 1850, str. 35. Pisze go zaś raz Han, inny znowu Hahn. 

HAN czy HAHN, HERMAN. 

Tegoż imienia i nazwiska co poprzedni, może syn jego, odznaczający się malarz historyczny w wieku 17-tym. Posiadał wielką płodność wyobraźni, koloryt przyjemny i ożywiony, w którym lubił effekta błyszczących świateł. Był on zdaje się osiadłym w Gdańsku, a w połowie 17-go wieku jakiś czas pracował dla Oliwskiego Kościoła. Uczony Prof. Teodor Hirsch odkrył w tymże kościele wielkich zalet jego ołtarzowy obraz, w ołtarzu Wszystkich Świętych umieszczony, r. 1653 malowany, a przedstawiający Matkę Boską koronowaną przez Boga Ojca, do których modlą się różne dostojne osoby, Królowie, Biskupi, i t. p. U spodu jest napis trudny już do odczytania, gdzie przecie widoczne są słowa: „Hermanno Han … Largitori.“ Obraz ten stawia artystę w rzędzie najcelniejszych współczesnych tamtych okolic malarzy. Prof. Hirsch zowie go tu Han Herman, lubo gdzie indziej pisze znowu Halin. O pochodzeniu jego przemilczają inni, mówiąc tylko o jego zdolności; był on atoli Gdańszczaninem. 

(J. R. Fuessli 1779, fol. str. 304. - G. K. Nagler V, 506. - T. Hirsch, das Kloster Oliva, Danzig 1850, str. 35). 

HAUR JAKÓB KAZIMIERZ. 

Przyszedł na świat w pierwszej połowie wieku 17-go, około r. 1632, a roku 1707 żył jeszcze licząc sobie podówczas lat 75 wieku. Jest on pisarzem dzieł kilku, z których niejaka wiadomość o samym autorze wyczerpać się daje. Mianuje on się w nich: na Wielkorządach Krakowskich iO ekonomiach Samborskich J. K. mści Oekonomem, Baronem i Sekretarzem Królewskim. W przygotowanem do druku, lecz w rękopiśmie pozostałem dziele rymotwórczem, Mercurius Polski z dobremi nowinami, wesołemi avizami wierszem opisany, roku 1702 fol. str. 258 (w Księgozbiorze Okręgu Nauk. Warszawskiego), na str. 141 umieszcza: „Nagrobek Authora samego na czas swój przyszły Jakubowi Kazimierzowi Haurowi Baronowi y Ekonomowi J. K. Mści.“ 

W tym nagrobku takie o sobie podaje szczegóły: 

„Trzydzieści lat pracując na Oekonomyi, Tak na Wielkorządach iak y na Karboryi, Wieliczkiey, Bohenskiey potym na Kaiawskich Superintendencyą trzymałem Samborskich, Kommissarzem kilka lat w skarbowey usłudze Żywot moj był nie próżny urzędem dowodzę Więc y Oekonomuiąc przy nie małey włości Wielkim Domow Morsztynów w Senacie zacności..... “ 

Dalej o swem pochodzeniu i związkach rodzinnych: 

„W doczesności zaś z Przodków z Kurlandyey ziemie: I w Prusiech z Woiewodztwa Chełmińskiego plemie, Matka z Gracu slachcionka z domu Petardowna: U Królówey Konstancy w dworze wychowana Pokrewność swych domowych, Dzianottow, Dzibonich, Pęczalskich y Czarnkowskich, Petardow, Walentynich Jest wiele innych we krwi złączeniem Vieyskich Slachty rodowitości także y Stadnickich …“

Wreszcie i wiek swój oznacza: 

„Mnie lat siedmdziesiąt pięć z Boskiey opatrzności: W tysiąc siedmset siódmym roku, w swey czerstwości, Żyię ...“ 

J. K. Haur, obok zatrudnień służby rządowej, a prac literackich, zajmował się takoż sztuką malarską. Sam to o sobie powiada w dziele: Skład abo skarbiec znakomitych sekretów oekonomiey ziemiańskiey Kraków, 1693, fol. str. 357:,,A że o tey professiey (malarskiey) w tey tu części Księgi moiey z tego piszę powodu, y okazyey, gdyż na czas nie tylko piórem, ale y pęzlem zabawiam się ..." Z słów tych jego okazuje się, iż jak był pisarzem ksiąg, tak też i malowaniu się oddawał. Jak zaś dalece mógł być w sztuce biegły i jakie amatorskie dzieła wykonał, wiadomem na teraz wcale nie jest. Acz z próbek rysunkowych wykonanych piórem, które do przerzeczonego rękopiśmiennego dzieła Merkurius Polski przyłączył, nie wiele tuszyć można o wyższem jego w sztuce usposobieniu. Przytoczone dzieło Haura, Skład abo Skarbiec znakomitych sekretów, Kraków 1693 fol., obejmuje oddzielną księgę: ,,O malarskich Konsztach do malowania, rysowania, pisania, liminowania, y miniatur, także, o różnych pozłotach, farbach, wódkach, y o przednich pokostach.“ Są to atoli same praktyczne przepisy albo recepty czyli sekreta, zapełniające stronice dzieła 356-379. O sztuce samej, a zwłaszcza o dziełach malarskich i artystach w Polszczę, nic tu bynajmniej autor nie wspomina. Przecie nawiasowo rzuconą wzmianką, podaje on szczególnie ważną wiadomość, bo skąd inąd wcale dotąd nieznaną, i nigdzie indziej wyśledzić się niedającą, to jest, iż za króla Jana III była w Willanowie przez niego założona i dla młodzieży krajowej otwarta szkoła malarska. Nieodżałowaną jest szkodą, iż Haur przestoje na szczupłej tylko co do tego wzmiance, nie domieszcza żadnych bliższych szczegółów, nie wyraża ani kiedy ta szkoła była otworzoną, ani którzy artyści w niej uczyli, ani też wielu i którzy byli w niej uczniowie. Idąc jednak za tym śladem, przy dalszych dochodzeniach uzyska się może z czasem ważniejsze jakowe co do dziejów sztuk pięknych krajowych z owej epoki wiadomości. O to jest cały ów ustęp w dziele Haura o szkole malarskiej Willanowskiej przez króla Jana III założonej: „W wielkich miastach, iako to w Rzymie, w Paryżu, w Wenetiey, y W niderlandach, są na to szkoły abo Akademie fundowane, a gdy kto ma w tym konście swoię perfectią, za uznaniem pewnych Professorow, takiego czynią uprzywilejowanym tego kunsztu Kawalerem. - W Wilanowie pod Warszawą z fundaciey y z pobożności osobliwey Naiaśnieyszego Pana szczęśliwie nam panującego (Jana III), znaiduią się teraz takie pomienione szkoły, potrzebne, wygodne y chwalebne, zkąd dopiero tego kunsztu Malarskiego wynikaią w Polszczę, arcana, co to są sztylagi, proporcje, perspectywy, lanczawty, y dymensye figur różnych, y sztuka przedniey inwentiey, dawno tego potrzebowała Polska dla chwały Bożey y dla ułatwienia kunsztu y trudności, z cudzych kraiów zaciągając coraz takich Obrazów, iako też y Mistrzóww podobney potrzebie, gdy może być teraz iak w Domu swoia wygoda, oraz y na sławę swego Narodu, aby się swoyscy ludzie w tym konście ćwiczyli." str. 357. 

HAUSTIEN. 

Urzędnik izby obrachunkowej we Lwowie, rysownik amator. Dla rozrywki swej rysował ładnie na papierze i malował farbami wodnemi.

HEIDREICH. 

Malarz w okolicy Oliwy osiadły, malował roku 1747 obraz do kaplicy Ś. Jana Nepomucena Kościoła Oliwskiego, z obstalunku bractwa. Sądząc z tego dzieła, był to w sztuce mało biegły artysta. (T. Hirsch, das Kloster Oliwa 1850 str. 36). 

HENRY ZOFIA. 

Ob. Chodowiecka Zofia. 

HERZ JERZY. 

Malarz z Norymbergi, zmarły w Gdańsku 1634 roku, o którym zresztą nie ma wiadomości tak co do jego żywotu, jak co do zdolności i dzieł wykonanych. 

(G. K. Nagler VI, 140. Jednak Doppelmayr zupełnie o nim przemilcza). 

HESKI JÓZEF. 

Żył i pracował w drugiej połowie 18 go wieku, najwięcej w Nieświeżu, na dworze Radziwiłłowskim i w Klasztorze Dominikańskim. Wiadomość o nim niejaką przekazał Ludwik Kondratowicz (Syrokomla) w dziełku: Wędrówki po moich niegdyś okolicach, Wilno 1854. Z tego źródła czerpiemy co do niego szczegóły następujące: 

Gdzieby się kształcił w sztuce, nie jest wiadomo. W Nieświeżu był zdaje się jakiś czas na dworze Radziwiłłów i prace dla nich podejmował. Na starość został tercyarzem Zakonu Ś. Dominika w Nieświeżu, a Kościołowi tamecznemu wszystkie niemal ostatnie chwile życia poświęcał. Umarł w Nieświeżu jako 70 letni starzec, na początku wieku 19-go. 

W zamku Nieświezkim w zbiorze obrazów jest jego pędzla Wizerunek króla Stanisława Augusta, Wędrówki str. 82; są tam i inne jego portrety, str. 83. 

W kościele po-Jezuickim Nieświezkim w wielkim ołtarzu Wieczerza Pańska, podobno jego utworu, str. 89-90. Mówiąco kościele tego miasta Dominikańskim, dodaje Kondratowicz: „Wszystko co tu widzisz, freski z dziejów Zakonu na sklepieniach kościoła, obrazy ołtarzowe (dziś odnowione), obraz Ś. Jacka wiszący w kościele obok ambony, obrazy w popiersiach patronów zakonu zdobiące korytarze klasztorne i refektarz, wszystko to nosi cechę jego pędzla wygładzonego, poprawnego, a często natchnionego świętą energią i zapałem." Str. 94. 

W miasteczku Stołpce na Litwie w kościele XX. Dominikanów, mają takoż być obrazy J. Heskiego. Powiada otem Kondratowicz: „Kilku świętych Zakonu Kaznodziejskiego, S. Antoni i Julian Biskup dający jałmużnę ubogiemu, zdają się stylem swojego wykonania zdradzać rękę Józefa Heskiego" str. 200. 

HESSE MIKOŁAJ. 

W aktach radzieckich krakowskich wzmiankowany znajduje się pod r. 1443 malarz Mikołaj. Roku 1444 przystępuje do prawa miejskiego Niclas Hesse pictor.

(A. Grabowski, Skarbniczka str. 39). Zapewne jest to tenże sam malarz.

HIERONIM. 

Malarz a mieszczanin Miński, żyjący w 16-tym wieku, który w Warszawie posiadał dom na Nowem Mieście. W roku 1591 już nie żył, albowiem w tymże roku Paweł Sobieraj składa w urzędzie Magistratu dziewięć kóp dla dzieci Hieronima, jako resztę należytości z szacunku domu na Nowem Mieście od tegoż malarza kupionego. Pieniądze te odebrała Zofia Młynarczanka z bratem swym Stanisławem Barnaczikiem, jako ciotka tychże dzieci. Akta m. Nowej Warszawy, ks. 5 str. 822. 

HIOS. 

Malarz z Elbląga, żyjący około r. 1640. Był to artysta wyższego rzędu, gdy obraz jego Wymordowanie dzieci znajdujący się w galeryi w Salzdahlum, długo za dzieło Tintoreta poczytywano. Szkoda że się o nim nic więcej nie wie. 

(J. R. Fuessli 1779 fol. str. 317. - G. K. Nagler VI, 188) 

DE LA HIRE STEFAN. 

Pracował w Paryżu i Polsce, gdzie jego obrazy znalazły upodobanie. Zmarł około r. 1626. 

(G. K. Nagler. VI., 191). 

Synem jego był Loran czyli Wawrzyniec de la Hire takoż Hyre pisany, sławę mający malarz i rytownik, w Paryżu zrodzony r. 1606 i tamże zmarły r. 1656. Tego nie wiadomo na jakiej zasadzie Józef Brodowski (Pszczółka Krakowska  zr. 1822.1,19) mieni być Polakiem: „Laurenty który pod imieniem de la Hire we Francyi osiadłszy, malował kompozycyą, trafnością pęzla, a w końcu robót nadzwyczajną celował wyrobionych cierpliwością." Znakiem jego były głoski L. H. (Francois Brulliot, Dictionnaire de Monograrames, Chifres, Lettres.... Munich 1817, 4, str. 211).

W pamiętnikach o życiu i pracach członków Akademii Paryzkiej sztuk pięknych, wydanych w Paryżu 1854 w Tom. I str. 104, zamieszczony jest żywot, skreślony współcześnie, Wawrzyńca de la Hire syna Stefana. Okazuje się ztąd jasno, że Wawrzyniec nigdy w Polsce nie był i do sztuki Polskiej w niczem nienależy. O jego ojcu Stefanie powiedziano jest tamże, iż w młodości poświęciwszy się malarstwu, udał się był do Polski, a odznaczył się tu pracami bardzo znakomitemi. W początkach 17go wieku wrócił do Francyi. (Laurent de la Hire par Guillet de Saint-Georges I. c.). 

HIRSCHEL ABRAHAM. 

Starozakonny, przyszedł na świat w Kaliszu r. 1764, z ojca Nataniela chirurga. Czując w sobie powołanie do malarskiej sztuki, końcem doskonalenia się w niej udał się do Niemiec. Następnie osiadł w Gdańsku, gdzie malował portrety miniaturowe z niepospolitą zdolnością. R. 1804 wrócił do rodzinnego miasta Kalisza, a w mieście tem i okolicy tamtejszej zasłynął jako znamienity miniaturzysta. W późniejszym wieku malował takoż portrety olejne, atoli w nich mniej był szczęśliwy, te ostatnie jego prace, jeżeli nie tyle są zaletne z dokładności pędzla i właściwości kolorytu, odznaczają się przecie wielkiem podobieństwem osób, z tego też powodu cenione były po domach okolicy Kaliskiej. A. Hirschel umarł w Kaliszu w Październiku 1836 r., 72-go roku życia domierzywszy.

HISER. 

Niemiec rodem w Krakowie osiadły, malarz al-fresco, celował w kwiatach i arabeskach. Zmarł w największym niedostatku około r. 1812-1814. 

HODYOWSKI JAN. 

Takoż Chodejowski pisany, malarz Krakowski. R. 1747 jako mistrz cechu malarskiego, należał do jego reformy i poddania pod zarząd Uniwersytetu; akt na ten cel do Rektora podany wraz z innymi malarzami podpisał.

R. 1747 wciągnięty został do album Uniwersyteckiego, pisany Chodejowski. 

(Ustawy cechu w końcu tego Tomu). 

Więcej o nim nic się dziś nie wie.

HOFMAN JAN. 

R. 1611 był starszym cechu malarskiego krakowskiego, jak to świadczą akta radzieckie tego miasta z owego roku. Zapewne był sam malarzem.

HOFFMANN JAN BENEDYKT. 

Urodzony w Sorau, w Gdańsku osiadły, artysta wielce w swoim czasie ceniony; robił z podobieństwa zalecone portrety i przedmioty historyczne. Malował w sposobie dawniejszej francuzkiej szkoły. Wedle twierdzenia J. R. Fuesslego, str. 430, uczył się on sztuki malarskiej w Warszawie u malarza nadwornego Mocka, lat ośm przy nim na nauce pozostając. Umarł w Gdańsku r. 1745, licząc lat 77. 

Jego roboty są w kościele dominikańskim w Gdańsku (Bernoulli I, 153), niemniej po prywatnych domach gdańskich malowania ścienne. 

Syn jego tego samego imienia, w podobnym rodzaju co ojciec pracujący i równie ceniony. Lat ośm pracował w Warszawie, a roku 1765 już był z powrotem w Gdańsku. Zmarł przed rokiem 1777. 

Obraz na giełdzie gdańskiej znajdujący się Sprawiedliwość, zdaje się Hoffmanna ojca (Bernoulli I, 155). 

Różne owoce, obraz, znajdował się w galleryi D. Schwarza w Gdańsku (J. Bernoulli I. 292). 

(G. K. Nagler VI, 225. - Johann Bernoulli’s Reisen... in den Jahren 1777 und 1778. Leipzig 1779 1, 264-265. - J. R. Fuessli 1779 fol. str. 320). 

Tego nazwiska i imion dwaj są znamienici malarze Gdańscy, ojciec i syn, o których powiedziano jest na swojem miejscu. Atoli zaszła tam ważna co do nich pomyłka. Powiedziane było, że ojciec uczył się przez lat 8 w Warszawie u malarza nadwornego Mocka, tudzież, że syn takoż w Warszawie lat 8 pracował. Jest to błąd, który sprostować wypada. Albowiem wedle słów Fuesslego, nie ojciec ale syn Hoffmann lat 8 w Warszawie u nadwornego malarza Mocka uczył się; przeto ojciec w Warszawie nie bawił iu Mocka uczyć się nie mógł, co zresztą z datami jego życia zupełnie się zgadza. Syn jego na owej nauce u Mocka w Warszawie zostawać musiał, dobrze przed rokiem 1740. bo w tymże roku Mock umarł. 

Hoffmann ojciec malował w Gdańsku bardzo wiele sufitów, które dotąd zdobią tam znamienicie sale i pokoje. (J. C. Schultz, ueber alterlbumliche Gegenstände der bildenden Kunst in Danzig, 1841, str. 55).

HOFFMANN JAN LEONARD. 

Malarz i rysownik. Urodzony r. 1740 w Neustadt nad Aisch, przeznaczony do stanu naukowego, odbywał uniwersyteckie kursa, lecz potem poświęcił się sztuce. Stało się to w Erlangen, gdzie tez r. 179S został nauczycielem rysunków uniwersytetu. Podróżował po różnych miastach Niemiec, Polski i Rossyi, i we Włoszech bawił. Robił krajobrazy, portrety olejne i miniaturowe. Umarł r. 1812. Nie wiadomo jak długo, kiedy i gdzie w Polsce przebywał i ani tez jakie tu zostawił dzieła. 

(O nim G. K. Nagler VI, 224). 

HOFMANN JERZY. 

Obraz Sprawiedliwości na Giełdzie Gdańskiej znajdujący się przypisywany jest malarzowi Gdańskiemu Janowi Benedyktowi Hoffmann, jak to w swojem miejscu powiedzieliśmy. Tym czasem w opisie Gdańska w Conversations-Lexicon der bildende Kunst J. A. Romberga tudzież Fr. Fabra 1846 II, 549, obraz rzeczony przyznawany jest Jerzemu Hofmann malarzowi jakoby Gdańskiemu około roku 1600 pracującemu. Byłby to więc odrębny nowy miasta tego artysta. Wszelako cale to podanie wymaga gruntowniejszego sprawdzenia. G. K. Nagler VI, 223, wspomina wprawdzie o Jerzym Hofmannie, lecz mówi tylko, że to był malarz historyczny, który miał około r. 1600 pracować, ale gdzie, niewiadomo. Żeby to był przeto malarz Gdański, potrzeba na to bliższego dowodu, zwłaszcza, iż obraz przytoczony w giełdzie Gdańskiej innemu tamecznemu artyście, jak się rzekło, przypisują. 

HOFFMANN. 

Akta radzieckie miasta Starej Warszawy wzmiankują malarza Hoffmanna, wymieniając go w wykazie dłużników wedle rachunków kupieckich po Makinim Rajcy i Kupcu Warszawskim zmarłym roku 1758: akt rzeczonych Ks. 87, str. 51. Domyślaćby się można, że to jest Jan Benedykt Hoffmann Gdańszczanin, o którym powyżej, co w Warszawie lat 8 bawił na nauce u malarza królewskiego Mocka. Atoli, że Mock umarł roku 1740, więc pobyt Hoffmanna w Warszawie przypada na lata wcześniejsze; gdy zaś data rachunków Makiniego jest roku 1758, przeto być może, iż w nich wzmianka jest o wcale innym Warszawskim malarzu. Zresztą wiadomo jest, jak w Warszawie mnogie z dawna znajdowały się osoby nazwiska Hoffmann; nicby to więc nie było dziwnego, żeby jeden z takowych był tu w połowie 18-go wieku z powołania malarzem.

HOFFNAL MACIEJ. 

Malarz pochodzący z miasta Pniew (Pnyeff), w Warszawie osiadły. Roku 1523 feria quarta post festum S. Laurentii, przypuszczony został do używania prawa miejskiego w Warszawie, za zaręczeniem Konstantego malarza i Wencesława Stolarza (akta m. Str. Warszawy Ks. 526 niefoliowana pod tamtą datą). Tenże malarz w roku 1524 feria sexta post festum Trium Regum, wydał świadectwo Dyonizemu Schtynka de Kolberk, iż u niego sztuki malarskiej ucząc się, łata próby odbył, a cały ten czas sprawował się uczciwie i cnotliwie. (Akta rzeczone Ks. I. pod przytoczona datą). 

HONDIUS WILHELM. 

Rysownik i sztycharz, syn Henryka Hondiusa młodszym zwanego, słynnego rytownika rodem z Londynu. Przyszedł na świat roku 1600 czy 1601 w Hadze i od ojca tamże pierwsze brał nauki. W Hollandyi jakiś czas pracował, następnie osiadł W Gdańsku, gdzie wiele i ze znamienitą sztuką rytował. Prace jego sztycharskie znane są z lat 1623-1652, a pod względem sztuki wielce cenione. Jego roboty jest takoż kilka pięknego wykonania mapp i planów krain lub miejscowości polskich; takowych opis w innem miejscu podaliśmy (patrzyć o nich w dziele Mappografia dawnej Polski, Warsz. 1846). Podpisywał się zaś na swych tworach: Guilielmus Hondius Hago Batavus sculpsit cum gratia et privilegio S. R. M. Poloniae et Sueciae, niemniej S. R. M. Poloniae et Sueciae Chalcographus privilegiatus. 

Że byt biegłym rysownikiem, okazują to jego ryciny. Niektóre z nich wszakże wykonane są z własnego jego rysunku: tak między innemi wizerunek króla Jana Kazimierza r. 1648 dwa razy rycony; wizerunek królowej Eleonory. Plany przez niego sztychowane kopalni wielickich, na czterech arkuszach, przyozdobione są mnóztwem pięknych rysunków, a spodem każdego arkusza jest oddzielna rycina, różne roboty kopalniane przedstawiająca. Wszystko to zapewne z własnego W. Hondiusa pomysłu i narysowania wykonane. 

(O nim Gw. Pawlikowski, w Czasop. Lwow. z r. 1829 U, 110-112. - G. K. Nagler VI. 282-283). 

Zwał on się właściwie de Hondt, lecz obyczajem ówczesnym przeinaczy! nazwisko swoje na łacinę Hondius, i tak powszechnie był pisany. Datą jego urodzenia jest podobno dopiero rok 1602. W Gdańsku osiadł około roku 1636, a odtąd z pewnością już tu pracował. Do r. 1652 przebywał w Gdańsku, znane są sztychy jego z tego roku tutaj jeszcze wykonane; po tym roku wynieść, się miał do swej ojczyzny do Hollandyi, gdzie też umarł. Przywiedziony wizerunek jego Królowej Eleonory jest omyłką, gdyż ma być Ludwiki Maryi. 

(Neue-Peussiche Provinzial-Blätter, Königsberg XXXVII: W. Seidel str. 163-164; A. Hagen str. 176-177).

de HOOGHE ROMAN. 

Pisany takoż Hooge, znakomity sztycharz i rysownik, a nadto malarz, lubo pod tym względem mniej jest znany, gdy obrazów jego mało się znajduje. Pochodzenie tego artysty, a nawet daty urodzenia i śmierci, wcale są niewyjaśnione i niepewne. Miał być synem Piotra de Hooghe w Hollandyi r. 1643 zrodzonego, a wielką sławę malarską posiadającego; wszelako to pochodzenie Romana nie jest niewątpliwem. Podług jednych przyszedł na świat wr Handze r. 1620, podług innych r. 1638; śmierć jego kładą pod rokiem 1718, Fuessli zaś twierdzi iż żył jeszcze r. 1744, co także jest mylnem. Charakter nawet jego i moralność wystawiane są w bardzo dwuznacznem świetle, lubo i tu znajduje z innej strony obrońców. W młodości poświęcał się prawnictwu, a zdaniem innych sztuce lekarskiej; lecz następnie oddał się zupełnie sztukom nadobnym. R. 1662 przebywał w Paryżu; r. 1687- 1688 był w Hollandyi urzędnikiem sądowym, potem zaś dyrektorem kopalni; później wszedł w służbę króla angielskiego Wilhelma III; w końcu powrócił do Hollandyi i w Harlem osiadł. Roman de Hooghe był człowiekiem wielce naukowo wykształconym, bardzo obczytanym, a z owych obszernych nabytych wiadomości umiał czynić użytek w kompozycyach swoich. Odznaczają się one jeszcze bogactwem wyobraźni. 

R. de Hooghe otrzymać miał szlachectwo od króla Jana III. r. 1675. Czyli kiedy bawił sam w Polsce, nie jest Wiadomo; to pewna, że wiele sztychów historycznych króla Sobieskiego i jego dzieł bohaterskich dotyczących się, wykonał. Z tych rycin znane są: 

Portrety Jana III. 

Sobieski na koniu, w głębi bitwa z Turkami, rycina zr. 1674 na arkuszu wielkim. 

Koronacya Jana III. rycina z r. 1675 na arkuszu wielkim. 

Sobieski pod Chocimem, rycina na arkuszu wielkim. Egzemplarz onej jest w zbiorach zakładu naukowego imienia Ossolińskich we Lwowie, nosi ty tu ł następujący: „Gemina delineatio intravallorum arcis Chotimensis labentisque fluvij Tyrae munimento expugnati Turcarum exercitus Clementi X. Pont. Max. ab ijs ipsis offertur manibus, quae paterna S. Sancts animatae liberalitatae, tam largiter e re torm entaria in adversos Christiani nominis hostes, m ortifera spergebant semina; ut optima exinde memorabilis in posteritatem victoria consurgeret messis, illad vero Polonia caperet experimentum, nunquam solidius suam contra barbaros constitisse fortunam, quam dum sacris illis niteretur globis.- Romanus de Hooghe fecit. - Sumptibus Francisci Cratae S. R. M. Poloniae Secretarij.“ 

Rycina cztero arkuszowa  zr. 1685, rodzaj niby Apoteozy króla Jana III., fol. wielkie. 

Nadto jego także są sztychy, dzieje oblężenia i oswobodzenia Wiednia r. 1683 w 11 arkuszach przedstawiające, a wykonane do dzieła: Acta Leopoldi r. 1683 w Amsterdamie u Mikołaja Vischera, przypisanego przez tegoż Leopoldowi I. cesarzowi i Janowi III. królowi. 

Czyliby Roman de Hooghe przebywał sam czasowo na dworze króla Jana III.; czy dla tego monarchy prócz rycin, nie wykonał takoż jakowych obrazów historycznych, wizerunki i zwycięztwa jego wystawiających, w zupełnej pozostaje niewiadomości. Jak jedno tak drugie wnosićby można, kiedy artyście król Sobieski nobitacyę udzielił. Wszakże i co do roku nadania onej 1675, nasuwa się niejakie powątpiewanie; bo to zapewne później nastąpić mogło, po wykonanych na cześć króla znamienitych pracach. 

(O R. de Hooghe obszerniejsza lubo takoż co do szczegółów życia pełna wątpliwości wiadomość, u G. K. Naglera VI, 292-294 ). 

HOPPEN KAROL. 

Obywatel i aptekarz miasta Radomia, posiadał gruntowną znajomość botaniki, niemniej wielkie zamiłowanie i znawstwo sztuki malarskiej, będąc sam malarzem amatorem. Naukowe usposobienie otrzyma! w szkole XX. Pijarów w Radomiu, poczem w uniwersytecie warszawskim; zamiłowanie zaś sztuki rozwinął na odbytych podróżach, a zwłaszcza pobytem w Dreźnie i Rzymie. W Radomiu gdzie zamieszkiwał, posiadał znaczny zbiór rycin i doborowych obrazów, między innemi wiele dzieł M. Bacciarellego. Malował sam obrazy kościelne, któremi różnych wyznań miejscowe przybytki Pańskie przyozdabiał. Tak do kościoła ewangelickiego w Radomiu wykonał obraz wielkości kolossalnej wyobrażający Chrzest Jezusa Chrystusa, z wielu figurami, miary łokci 9-6. Zszedł z tego świata w Radomiu d. 27 Grudnia 1849 r., licząc lat wieku 51. 

(Wspomnienia o nim w Kuryerze Warszawskim z 1842 Nr. 10, i z r. 1850 Nr. 5 i Nr. 13). 

HOROSIEWICZ. 

Bazylian, malował Cerkiew w Supraślu. (Z notat p. Żegoty Pauli).

HÜBEL ŁUKASZ. 

Przyszedł na świat d. 19 Stycznia 1722 r. w Szwajnicach miasteczku szląskiem, a imię jego chrzestne było Karol. Usposobiony w sztuce malarskiej, dążył zdaje się do Petersburga, celem szukania losu, gdy w drodze napadli go zbójcy blisko Zelwy. Okupiwszy życie pieniędzmi, uczynił ślub wstąpienia do zakonu, jaki mu się pierwszy nadarzy. Za przybyciem do Zelwy, znajdując w niej XX. Pijarów, wszedł do ich zgromadzenia, i wedle własnego żądania na braciszka suknią zakonu obleczony został d. 24 sierpnia 1748 r., przy czem imię Łukasza przybrał. W następnym miesiącu przesłano go na zwyczajną nowicyacką próbę do Lubieszowa: tam wznoszono właśnie okazałą świątynię, do której zamierzano z Wiednia sprowadzić biegłego malarza; przybycie zatem Hübla stało się bardzo poręczne. D. 1 stycznia 1751 r. odbył on tam uroczyste śluby i lat kilka następnych strawił na malowaniu obrazów olejnych, refektarz i korytarze lubieszowskiego kollegium zdobiących. Roku 1751 dnia 19 lipca dotknęło go nagłe pomięszanie zmysłów: zdarzenie to wielce przejęło wszystkich, użyto wszelkich środków lekarskich do powrócenia mu zdrowia. Lecz były one bezskutecznemu, aż przyłożenie do głowy chorego relikwii S. Józefa Kalasantego, uzdrowić go miało natychmiast, tak dalece ze odtąd chorobie tej więcej nie ulegał. R. 1755 powołany do Dąbrowicy, wykonał tu kilkanaście obrazów olejnych, tak świętych kościoła, jak wizerunki znakomitych Pijarów pierwiastkach zgromadzenia tego słynących. Z Dąbrowicy wyprawiono Hübla do Wiednia i Włoch, celem dalszego udoskonalenia się w sztuce: jak zamysł tak trafny zmieniony został, kiedy zaledwie do Krakowa dojechał. Zwrócono go do Wilna, gdzie w tę porę Dogiel wznosił mury kościoła pijarskiego, i Hübla do przyozdobienia go obrazami użyć postanowił. Rok jeden w Wilnie przemieszkał, a że budowa kościoła nie postępowała, wezwano go do Szczuczyna, i tutaj lat trzy pracował tak dla miejscowego kollegium pijarskiego. jak dla osób prywatnych. R. 1762 wrócił do Lubieszowa, gdy już był ukończony kościół tameczny; zajął się więc zaraz malowaniem całego jego wnętrza al-fresco. Lat trzy poświęcił tej pracy, która zdaniem znawców do znakomitych tego rodzaju policzoną być może. Szczególnie piękne ma być sklepienie treści objawień S. Jana, tudzież nad presbiteryum Anioł trzymający kadzielnicę. Następnie na zaproszenie podskarbiego Tyzenhauza udał się do Horodnicy pod Grodnem, i rok cały tamże zabawił. Po powrocie do Lubieszowa, wykonał znaczną liczbę obrazów, już w kollegium samem, już to u hr. Krasickiego w Kamieniu Koszyrskim, u księcia Radziwiłła w Czartorysku, u strażnika Pawła Ordy w Kuchockiej-Woli. Do końca życia pilnie malarstwem się trudnił; od lat kilku mocno na wodną puchlinę choremu, apoplexya śmierć przyśpieszyła, dnia 20 kwietnia 1793 r. 

W pożyciu Hübel łączył najpiękniejsze przymioty: słodycz charakteru, skromność, pracowitość, wysokie nabożeństwo. Oblicza szlachetnego i znaczącego; odmalował swój własny portret bardzo podobny, na żądanie przełożonych. Pod nim zamieszczono napis: „Fri Lucae a S. Carlo Borromaeo Hübel Scholarum Piarum, viro vere religioso, et Pictori perquam exullenti, Collegium Neo-dolscense (Lubieszów ze wsi zamieniony w miasteczko, nazwany Nowym Dolskiem, pierwszą nazwę przecie zachował), in vim Srati animi 0b depictam eleganter suam ecclesiam hoc monumentom ponit, d. 7 Maji A° 1793. Obiit Neodolsci 20 Aprilis 1793. Aetatis 71, Religionis 45.” Prace jego malarskie i sposobność w sztuce, godne są rozpoznania bliższego i znawczego sądu; przyznają mu wiele oryginalności, styl poważny, w układzie figur naturalność i harmonię, w kolorycie trafność. 

Obrazy Hübela w Lubieszowie u XX. Pijarów znajdujące się. W refektarzu: 

1. S. Rodzina, podług Rafaela. Miara łokci 2¾-1¾.

2. S. Józef Kalasanty przyjmujący professyę nowicyusza Skomorowskiego. Łokci 2¾- 1¾.

3. S. Józef Oblubieniec z Dzieciątkiem Jezus. Łokci 2¾- 1¾.  

4. S. Michał Archanioł zwyciężający złego ducha. Łokci 2¾-1¾. 

5. S. Antoni z Padwy. 

6. S. Hieronim. 

7. S. Augustyn. 

8. N. Matka bolesna. 

9. S. Marya Magdalena. 

10. S. Jan Ewangelista. 

11. S. Piotr Apostoł. 

W mieszkaniu prowincyalskiem i rektorskim: 

12. S. Józef Kalasanty. 

13. S. Franciszek Seraficki. 

14. S. Elżbieta trzymająca na ręku S. Jana, przy którym baranek. 

15. Jan III, król. 

16. Stanisław August król. 

Na korytarzach i innych miejscach: 

17-18. S. Józef Kalasanty, dwa obrazy. 

Wizerunki prowincyalów i wielu świątobliwością znakomitych Pijarów. 

15 sztuk krajobrazów przedstawiających widoki okolic lub sceny z wiejskiego i pasterskiego życia. 

S. Jan Ewangelista, u p. J. K. Wilczyńskiego w Wilnie, który posiada takoż niektóre szkice malarza. 

(Wiadomość o Ł. Hubelu i jego malarskich pracach zebrał starannie i skreślił X. Antoni Moszyński rektor kollegium XX. Pijarów w Lubieszowie, Wizerunki i roztrząsania naukowe z r. 1839, Wilno VI, 36-51, zkąd w treści wyciąg powyższy wyjęty).

JABŁONOWSKI MIKOŁAJ. 

Malarz Warszawski, zapisany w lustracji miasta Starej Warszawy roku 1754 przez J. J. Dawidsona zdziałanej, jako mieszkaniec dworku szóstego OO. Jezuitów Koronnych przy ulicy Senatorskiej położonego: „tam Pan Mikołaj Jabłonowski malarz.“ (W głównem archiwum Król. Pol., Ks. 940, str 44).

JACOBSON. 

Malarz Gdański, roku 1558 używany tamże do robót przez zamożne bractwo Ś. Reinolda. (T. Hirsch, die Ober-Pfarr-Kirche von St. Marien in Danzig 1843 I, 209). 

JAKÓB. 

Malarz i mieszczanin Czerski, w wieku 16-tym żyjący. Wiadomość o nim uboczną przechowały akta miasta Starej Warszawy radzieckie, Ks. 10, str. 275, z których okazuje się, iż syn tegoż malarza, Laurencyusz czyli Wawrzyniec, zakonnik Bernardyński, ustanowiony został pełnomocnikiem do odebrania pozostałego majątku po Mateuszu Marcellinie, malarzu i mieszczaninie Pułtuskimi. 1589 zmarłym.

JAKÓB. 

Akta radzieckie Krakowskie wzmiankują pod rokiem 1451 malarza Jakóba, Jacobus pictor, i znowu pod rokiem 1452 Jacob moler. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 40). 

JAKÓB. 

Malarz krakowski, r. 1523 był starszym cechu malarskiego krakowskiego, co poświadczają akta radzieckie miasta Krakowa ks. A 5; był nim takoż r. 1530, ks. A. 8, str. 110. 

JAKÓB Z POZNANIA. 

Roku 1460 przyjął prawo miejskie w Krakowie malarz Jakób z Poznania: Jacobus pictor de Posznania, jus habet et literam. Debit I flor. (Za aktami radzieckiemi, A. Grabowski, Skarbniczka str. 40). 

JAKÓB Z ANDRZEJOWA. 

Roku 1503 jako towarzysz malarski przyjmuje prawo miejskie w Krakowie; rękojmię zań dają Marcin malarz i Jan calvus szklarz: Jacobus de Andrzejów socius pictorum. (Z księgi, Liber juris civilis inceptus Anno 1493, A. Grabowski, Skarbniczka str. 41).

JAKÓB. 

Malarz Krakowski, który w roku 1573 mieszkał w tem mieście w kwartale Grodzkim. (A. Grabowski, w Biblio. Warsz. z r. 1854 I, 414)

JAKÓB. 

Malarz Warszawski. W taryfie domów z roku 1655, sporządzonej do opłaty Kontrybucyi Szwedom, przywiedziony jest na ulicy Dziekańskiej dziś Trębackiej pod liczbą 529 dom Jakuba malarza, który miał dać okupu zło. poi. ówczesnych 20. (Al. Wejnert, Starożytności Warszawy IV, 162). 

JAKÓB. 

Czech z pochodzenia, malarz przebywający czy zapewne osiadły w Krakowie za czasów Zygmunta I. W księdze rachunków prywatnych wydatków tego króla, w archiwum Komm. Rz. Skarbu znajdujących się (ks. XLV), zapisana jest pod r. 1518 wypłata: Jacobo pictori Bohemo qui depinxit R. M. imaginem fl. 10. Malował przeto wizerunek Zygmunta I, bezwątpienia z natury, a zatem w Krakowie. (J. T. L. w Biblio. Warsz. z r. 1856 IV, 628).

JAN, HANCO. 

Akta radzieckie krakowskie wspominają pod r. 1338 malarza Jana, Hanco pictor, który w ulicy grodzkiej plac pewien posiadał (A. Grabowski, Ojczyste spominki, 1845 I, 248). Lecz z resztą pamięć jego ginie w odległej przeszłości. 

JAN Z KOŚCIANY. 

Na Księdze rękopiśmiennej z Księżnicy Łysogórskiej z roku 1460, wyczytał J. Lelewel. (Bibliogr. Ksiąg dwoje, Wilno 1826 II, 89) podpis: „Joannes de Costan fidelis scriptor alias pictor vivorum imaginum.“ Był to więc malarz Kodexa czyli Księgi pargaminowe rękopiśmienne przyozdabiający, którego jedna z takowych prac z roku 1460 znajdowała się dochowana w bibliotece Benedyktyńskiej, na Łysej Górze. 

JAN z NISSY. 

Joannes de Nyssa, zakonnik Bożego Ciała, to jest zakonu Kanoników regularnych Lateranenses, malarz ukochany Kazimierza Jagiellończyka, słynny z swej sztuki w owym czasie. Malował obrazy kościelne do wielu świątyń, zwłaszcza zaś do kościoła Bożego Ciała w Krakowie. 

O nim znajduje się wiadomość następująca w żywocie błogo. Stanisława Kazimierczyka przez X. Krzyszt. Łoniewskiego, w Krakowie u Łazarza 1617, 4° str. 6. „Więc też i on, królowi Kazimierzowi IV bardzo kochany i święty prawic lewita, Joannes de Nyssa zakonnik Bożego Ciała (Canonicus Lateranensis), przedni tamtych czasów w malarskim rzemieśle; którego i teraz ieszcze dziwney roboty kościół Bożego Ciała iest pełen, i insze kościoły odległe daią ie teraz w nowe oprawować złota: który też iak i twarz swoię z przykłady, tak i tego błog. Ojca Stanisława (Kazimierczyka) na tablicach zostawiwszy, przeniósł się w dzień 2 Kwietnia.... w one wieczne kraie.” (Przytacza A. Grabowski, Ojczyste spominki, 1845 I, 248). 

Z wszystkich tego malarza prac, jedna tylko jest dziś znana, to jest w kościele Bożego Ciała w Krakowie w ołtarzu przy ścianie południowej obraz Wszystkich Świętych (A. Grabowski, Opis Krakowa.... wyd. 4-te, str. 273). 

JAN Z WĘGROWA. 

Malarz i mieszczanin Warszawski, de Wangrowo. Roku 1443 stanąwszy przed aktami Wójtowskiemi zeznał, iż winien jest Malkonowi dwie kopy, które zobowiązuje się oddać mu w dwóch ratach rocznych na Świętą Jadwigę; w razie uchybienia w terminie, kroki prawne przeciwko sobie czynić dopuszcza. Akta m. Str. Warszawy Ks. 523, str. 208.

JAN WIELKI. 

Malarz krakowski z drugiej połowy 15-go wieku, zatrudniany przez króla Kazimierza Jagiellończyka. Wspomnienie o tym malarzu przechowują akta radzieckie krakowskie pod r: 1491 (księga akt A. 3 str. 285), iż był wówczas słuchany przez starszych zgromadzenia malarskiego z rachunków pieniędzy od króla Kazimierza Jagiellończyka na robotę wziętych „off konigliche arbeyt,” to jest złotych węgierskich 70. Grabowski Ambr. wnosi, iż to była robota około upiększenia pokojów zamkowych (Starożytności hist, polskie, Kraków 1840 I. 416); równie za malarza przyozdobień pokojowych uważa go M. Wiszniewski (Hist. Lite. V. 177). O stopniu sposobności jego w malarstwie nie posiadamy dotąd dowodu, a z nazwy Wielki żadnych wniosków co do zdatności w sztuce czynić niewypada. 

Wszakże J. Mączyński (Pamiątka z Krakowa 1845 II., 101) mniema, choć bez żadnego pewniejszego dowodu, że tego malarza są obrazy w ołtarzach kaplicy pod tytułem Ś. Ducha i Krzyża w katedrze krakowskiej, a może tylko jak mówi sklepienie bogato malowane tejże kaplicy. 

JAN. 

Pod tem imieniem znajdujemy w aktach radzieckich miasta Krakowa w drugiej połowie 15-go wieku, różne wspomnienia malarza, z imienia tylko Jan wyrażonego. Z tych atoli właśnie czasów znani nam są rozmaici malarze Krakowscy Jany: Jan Czesla, Jan ze Żmigrodu, Jan z Leszna, Jan Wielki, Jan z Nissy, Jan Drwal, Jan Goraj. W owych czasach malarze wymieniani są bardzo często w aktach urzędowych z samego tylko imienia; ten wypadek ma miejsce i z Janami. Niepodobna jest więc dokładnie ich rozróżnić, kiedy przy imieniu nie ma nazwiska lub miejsca pochodzenia, tak dalece, że przytoczenia tych Janów bez dodatku, mogą się tyczyć jednego czy drugiego, ale nie wiadomo którego. Wypisujemy tu różne o nich wspomnienia z drugiej połowy 15-go wieku, zostawiając chyba szczęśliwym odkryciom dalszym właściwe onych oznaczenie. 

Roku 1461 Jan malarz, Jahannes pictor tide jussit pro Jacobo Goltsloer. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 40).

Roku 1463 Jan moler. Malarz Marcin testamentem pozostawia opiekunami wdowy swej dwóch malarzy Stanisława i Jana: dy erbarn Stanislaum moler und Jan moler. (Liber testamentorum, z której księgi A. Grabowski, tamże str. 40). 

R. 1466 Janko malarz daje poręczenie za Jana Wielkiego malarza. (Tamże, str. 55). 

R. 1472 przy akcie urzędowym wymieniony Janko der moler. (Tamże, str. 40). 

R. 1481 w akcie urzędowym: Data est adcitatio Joanni parvo pictori, cum Barthol. pictore, pro tribus flor, cum XX gross. (Tamże, str. 175). 

R. 1486 posiada dom w ulicy Szerokiej Jan malarz; wtedy obok niego kupił dom sąsiedni malarz Jan Wielki. (Tamże, str. 55).

Z powyższych przytoczeń okazuje się, że ten Jan malarz z imienia tylko nazywany, innym jest od malarza Jana Wielkiego. 

JAN ZE ŻMIGRODU. 

R. 1450 zostaje mieszczaninem Krakowskim, Johannes pictor de Zmigrod. (Z akt miejskich, A. Grabowski, Skarbniczka str. 40). 

JAN. 

Malarz i mieszczanin Radomski, o którym podają wiadomość akta miasta Starej Warszawy radzieckie, Ks. 26, str. 835: iż r. 1637 obrany został pełnomocnikiem przez trzy córki Tomasza złotnika Radomskiego, a swoje siostry stryjeczne, do odebrania spadku po ciotce ich Grecie Sobiegórskiej Adryanowej, takoż mieszczance Radomskiej. 

JAN, JANKO. 

Malarz Krakowski, który r. 1527 przyjął tamże prawo miejskie: Janko der moler. (Za Księgą, Liber juris civilis inceptus A. 1493, A- Grabowski, Skarbniczka str. 42). 

JAN. 

Malarz Krakowski, inny widocznie od poprzedniego. R. 1531 przyjął prawo miejskie: Joannes. (Za Księgą, Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski, Skarbniczka str. 42).

JAN. 

Malarz krakowski, byt starszym zgromadzenia malarzy krakowskiego r. 1521, tak go wzmiankują akta radzieckie tego miasta, ks. A. 5 str. 582, bez wyrażenia nazwiska, a współczesnych malarzy krakowskich imienia Jan było kilku. Wspominany podobnież tamże pod r. 1532, ks. A. 8. 

Malarz Krakowski z pierwszej połowy wieku 16-go, którego już przytoczyliśmy (I, 205) pod latami 1521 i 1532. R. 1545 Jan pictor mieszkał w kwartale Grodzkim i płacił podatku stróźnego czyli vigiliae groszy 3. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 43). 

R. 1552 Jan malarz malował i restaurował na zegarze wielkim obrazy pociągające dzwonki i wskazujące godziny za co dostał groszy 2. (Tamże, str. 56). 

W tych to czasach właśnie widzimy takoż kilku malarzy Krakowskich Janów: Jan Słowakczy Szlobak, Jan ze Słomnik, Jan z Twardoszyna, Jan Łukassowicz, Jan Russach, Jan Burkat, Jan Krutilo; przeto rozróżnienie bezimiennych wielce jest utrudnione, jak się to ma i z Janami z wieku poprzedniego. 

JAN. 

Malarz Krakowski, osiadły na przedmieściu Biskupiu, R. 1608 miał proces przed urzędem wójtowskim z cieślami, który wygrał, aw którym starsi cechu malarskiego zawezwani byli do udzielenia zdania swego. „Wyznali malarze, że takowe świece dobrze są zrobione przez pozwanego, tylko poprawić koronek na górze i innych rzeczy, któreby były potrzebne. Urząd wójtowski nakazał, by cieśle oddali pieniądze p. Janowi malarzowi flor. 3, a 40 groszy zostawili przy sobie aż poprawi takich świec.“ (Z akt Wójtowskich , A. Grabowski Mozaika w Biblio. Warsz. z r. 1855 IV, 63).

Zdaje się, że to szło o obraz przez cieślów obstalowany, zapewne do miejscowego kościoła, w którym niejakie poprawki malarzowi wyrokiem nakazane zostały. 

JAN Z LESZNA. 

R. 1453 przyjął prawo miejskie w Krakowie, Johannes pictor de Leszna. (Z akt miejskich, A. Grabowski, Skarbniczka str. 40). 

JAN ZE SŁOMNIK. 

R. 1510 przyjmuje prawo miejskie w Krakowie, składając dobre świadectwa. Jan pictor de Schlumnyky, habet jus et literam bonam, dedit 1. marcam, to jest wstępnego grzywnę. (Z Księgi, Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski, Skarbniczka str. 42).

JAN de TWARDOSSIA. 

Malarz krakowski; tak go wspominają akta radzieckie tego miasta pod r. 1538, ks. Nr. 3. 14 str. 65. 

R. 1511 przyjął prawo miejskie w Krakowie. Przy uzyskaniu jego daje wstępnego dużą tarczę pozłacaną z wyobrażeniem Ś. Stanisława. Johannes pictor de Twardoshin jus habet, pro litera tide jusserunt Seniores artiflcii. Dedit unam panesam magnam cum Sto Stanislao, deauratam. (Za Księgą, Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski, Skarbniczka str. 42). Widzieliśmy go wspomnianego w aktach radzieckich Krakowskich pod rokiem 1538, a zwanego tam Janem de Twardossia.

JAN. 

Malarz na szkle, vitrearius, osiadły w Krakowie; był tamże starszym cechu malarskiego r. 1552 (akta radzieckie, ks. 8- 19 str. 778). 

JANISZEWSKI MARCIN. 

Rysownik, uczył się rysunku od r. 1807 do 1814 u Bacciarellego. Był jakiś czas kancellistą w Radzie Stanu księstwa warszawskiego, używany dla wzorowego pisma; następnie i do końca życia, był w liceum warszawskiem i w szkole XX. Pijarów nauczycielem rysunków i kalligrafii, oprócz tego dawał onych w mieście godziny prywatne. Są jego niektóre litografie, wydał takóż wzory kalligraficzne, nadto pisał wiersze ulotne. Umarł w Warszawie na suchoty d. 28 kwietnia 1823 r. licząc lat życia 35.

(Wzmianka o nim w Kuryerze Warsz. z r. 1823 N-ra 102-103. - Wspomnienie w Zbieracza umysłowych rozrywek, Kraków 1839 str. 38-40, lecz mylne co do zdarzeń życia). 

JANOWSKI MIKOŁAJ. 

Malarz krakowski, był starszym cechu malarskiego r. 1521: akta radzieckie, ks. A, 5 str. 582. W tychże aktach wspomniany jeszcze podr. 1525, ks. A, 5 str. 1095, zeznaje iż winien Annie szklarce zło. 14. 

JANOWSKI MIKOŁAJ. 

Rodem z Krakowa, tamże w połowie 18-go wieku pracujący. Miał być uczniem Łukasza Orłowskiego i malował obrazy kościelne. Dzieła jego znajdują się w Krakowie u Kapucynów, Reformatów, w Kalwaryi i innych miejscach. Zdaniem J. Brodowskiego „pokazuje styl wielkiego malarza w kompozycyi i kolorycie.” (Tegoż wzmianka w Pszczółce Krakowskiej z r. 1822 I, 19; lecz zdaje się przez pomyłkę przeinacza J. Brodowski nazwisko malarza, mieniąc go Mikołajem Janockim). 

Malarz ten wedle wzmianki w kalendarzu A. Gałęzowskiego na r. 1832 Warsz. str. 26, był uczniem T. Konicza, a niemając innych wzorów prócz tego nauczyciela, niektóre prace w jego sposobie zostawił; jest zaś to prawdopodobniejsze, gdy Orłowski był jego rówiennikiem i prędzej pod Koniczem współuczniem. 

K. W. Kielesiński sztychował r. 1838 za Józefem Brodowskim portret malarza Michała Janowskiego.

Że imię jego chrzestne było rzeczywiście Mikołaj, nie zaś Michał, dowodzi to jego własny podpis, dochowany w rządkiem dziełku wyszłem w Rzymie r. 1764 fol.: Sacra rituum congregatione ... Beatiflcationis et canonisationis Ven. Vincentii Kadłubek de Rosis. Z tego to dziełka dowiadujemy się, iż poświadczenie o dawności wizerunku Błogosławionego Biskupa będącego w Jędrzejowie, wydali r. 1762 dwaj malarze Krakowscy Łukasz Orłowski i Mikołaj Janowski. Ten zaś ostani podpisał: „Ego Nicolaus Janowski ita fldeliter deposui.” Str. 52-54. Okazuje się więc, że J. Brodowski pisał go właściwie Mikołaj, jak o tem mówiliśmy poprzednio. 

Piękny jego obraz wielkich rozmiarów Marya Niepokalanego Poczęcia znajduje się w kościele we wsi Podegrodziu nad Starym Sączem, z Tyńca tu przybyły (z wiadomości udzielonej przez P. Józefa Łepkowskiego). Podobnie z Tyńca przeniesione znajdują się jego obrazy w klasztorze Benedyktynek w Staniątkach. 

W katedrze Krakowskiej w kapicy Ś-go Wawrzyńca Skarszewskich jest w ołtarzu jego Narodzenie Pańskie. 

W kaplicy N. Panny Różańcowej w kościele Dominiskim w Krakowie, są podobnież w ołtarzach jego obrazy. 

R. 1768 d. 24 Stycznia X. Antoni Kszanowski Kollegiaty Ś. Floryana Proboszcz, Prokurator kanonizacyi Ś. Jana Kantego, zawarł ugodę z malarzami Krakowskimi Mikołajem Janowskim i Janem Najderferem, o ozdobienie dekoracyjne kościoła, kollegium i ulicy Ś-tej Anny, na uroczystość owej kanonizacji, a to za umówioną summę zł. 4600. (Z akt akademickich Rektorskich). 

Synem jego był takoż Mikołaj Janowski, naprzód Franciszkanin, a po sekularyzacji Kanonik Krakowski, proboszcz u Ś. Mikołaja za murami, potem u Ś. Floryana na Kleparzu; doktor teologii i professor przy szkole głównej Krakowskiej. On to dał odnowić kaplicę Ś-go Wawrzyńca w Katedrze, gdzie jest obraz ojca jego. (X. Ludwik Łętowski, Katalog Biskupów III. 91-92). 

JANOWSKI WALENTY. 

Brat poprzedniego, takoż krakowski malarz, uczeń Molitora. Robił obrazy kościelne; pędzel jego śmiały lecz niepoprawny, bo robił z pośpiechem. W katedrze krakowskiej jest jego obraz Boże narodzenie, zaś na korytarzach OO. Franciszkanów Święci Patroni tego Zgromadzenia. 

(Z notat J. Peszki u P. Ambrożego Grabowskiego. - Wzmianka w kalendarzu A. Gałęzowskiego na rok 1832 Warsz. str. 26). 

X. JARMUSIEWICZ JAN. 

Amator. Przyszedł na świat r. 1781 w Zarzeckiej Woli Pod Leżajskiem, z rodziców włościan, odbył nauki w Rzeszowie i w uniwersytecie lwowskim; r. 1807 wyświęcony na kapłana, został r. 1811 proboszczem w Wojutyczach, od r. 1814 w Przebyszówce, a w końcu od r. 1823 w Zaczerniu pod Rzeszowem, gdzie do r. 1844 pozostawał i tamże d. 5 Sierpnia tego roku umarł. Biegły muzyk, napisał kilka dzieł, zwłaszcza o muzyce. Obok tego miał zamiłowanie do malarstwa i kilka obrazów wykonał: w kościele Zaczerskim w ołtarzu jest jego wielki obraz Narodzenie Najś.  Panny. 

(Żywot X. Jarmusiewicza przez Kluczyckiego, w Bibliotece naukowego zakładu imienia Ossolińskich z r. 1847. 427-431 ). 

JAROSIEWICZ WOJCIECH. 

Malarz Warszawski, którego wskazuje lustracya miasta Starej Warszawy r. 1754 przez J. J. Dawidsona dokonana jako mieszkającego w pałacu Krasińskich przy ulicy Długiej. (W Archiwum głównem Król. Pol. Ks. 940, str. 50).

JARZĄBEK. 

Czech rodem, bawił w Warszawie za króla Stanisława Augusta. Malował bardzo pięknie al-fresco zwierzęta i owoce. 

JASIŃSKI. 

Warszawianin, malarz dekoracyj teatralnych i ozdób pokojowych al-fresco architektur i widoków. Należy do epoki panowania Stanisława Augusta. Przez niejaki czas bawił w Rzymie, w Warszawie miał pewną wziętość, później wyjechał na Wołyń i tam umarł. 

W Warszawie ujeżdżalnia w pałacu Prymasowskim była ozdobiona pięknem jego malowaniem. 

(Wzmianki o nim: W Rozmaitościach do Gazety Korr. Warsz. z r. 1819 N. 33 . - W Ruskim Inwalidzie z r. 1819 N. 247. - W kalendarzu domowym E. Gałęzowskiego na r. 1832 Warsz. str. 27). 

JASZCZEWSKI. 

Malarz Warszawski, uczeń Bacciarellego, zmarły około r. 1820, wiele zdolności objawiający, o którego żywocie z żalem nic się więcej wywiedzie nie udało. 

Malował obrazy treści religijnej. Trzy jego dzieła tego rodzaju, małych rozmiarów, są w Warszawie w posiadaniu Pani Kossowskiej Krystyny: Sąd Piłata. - Ucieczka Matki Boskiej z Egiptu. - Pan Jezus na Krzyżu, owal. Wszystkie trzy pięknego wykonania. 

Kilka jego rysunków, figur, wykonanych kredą, z podpisem: „Jaszczewski r. 1795,“ są w zbiorze piszącego.

JASZCZÓŁD WOJCIECH. 

Przyszedł na świat r. 1763 we wsi Jaszczółdach ziemi drohickiej; początkowe nauki otrzymał w szkołach pijarskich, następnie poświęcił się malarstwu, w którem doskonalił się pod Bacciarellim i Smuglewiczem. W dalszym czasie lat kilka podróżował, kształcąc wrodzony smak i zamiłowanie do sztuk pięknych. Wróciwszy do kraju swego umiał wkrótce dać się poznać z wytwornego smaku, używany tez został przez ówczesnych znakomitszych panów do przyozdobień ich słynnych siedlisk: zasięgano rad jego w urządzeniu Sofiówki, Arkadyi; układ wewnętrzny Sybilli i Gotyckiego Domku w Puławach własną jego ręką był wykonany. Znane powszechnie świetne festyny puławskie, pod jego sterem urządzane bywały: on do nich malował dekoracye, rysował kostumy, lat kilka na dworze księstwa Czartoryskich w Puławach przebywając. R. 1813 wezwany przez hr. Stanisława Potockiego do Willanowa, sporządził tamże rysunki do wielu wiejskich budowli, porządkował galleryę i urządził gabinet chiński, jedyny tego rodzaju zbiór w kraju naszym po dziś dzień w całej piękności i zasobności istniejący. Później ordynat hr. Stanisław Zamojski powierzył mu urządzenie wspaniałego appartamentu w pałacu ordynackim warszawskim. 

W. Jaszczółd posiadał wielostronne w sztukach znajomości i usposobienie: był zarówno budowniczym, rzeźbiarzem, malarzem i wprawnym rysownikiem; odznaczał się pracowitością i smakiem wielce wykształconym. W malarstwie był biegłym dekoratorem, a są takoż niektóre jego prace olejne. W Kazimierzu u XX. Reformatów jest jego obraz S. Antoniego. Liczne jego studya i dzienniki w podróżach spisywane, z niemałą stratą dla sztuki, stały się r. 1814 pastwą płomieni. Umarł w Warszawie dnia 22 marca 1821 r. Synem jego jest znamienity żyjący budowniczy Franciszek Jaszczółd. 

JAŹWIŃSKI JÓZEF. 

Malarz lwowski z końca 18-go wieku, uczeń Stani. Stroińskiego. Pracował wiele dla kościołów. Umarł we Lwowie r. 1818 czy 1819. 

Zowią go niektórzy Jadźwińśkim, lecz mylnie. Malował w Lwowie wiele celnych portretów, biskupów, kanoników i innych. Przy schyłku życia zszedł z artysty, na zarabiającego już tylko na utrzymanie swą sztuką. W zbiorze Stanisława Wronowskiego w Lwowie były jego pędzla dwa wizerunki: Jana Klemensa Branickiego Hetmana, i Króla Jana III Sobieskiego.

JENTAS JAN. 

Malarz w Warzszawie w pośrodku wieku 16-go osiadły, o którym niejakie wiadomości dochowują się w aktach miasta Starej Warszawy, a pisany jest w nich takoż Gentas. 

R. 1537 toczy process z malarzem Wojciechem z Łomży o odmówienie mu chłopca. 

R. 1538 występuje jako opiekun dzieci po Janie Piguł Rajcy Warszawskim. 

R. 1541 pozwany był przed urząd radziecki przez Annę Figurzynę, aby zeznał czy siostrzenicę jej Dorotę żonę Wojciecha Sliczek widział gdzie w miejscach podejrzanych, lub o tem mówiących słyszał. Pozwany zeznał, iż tego ani widział, ani też od kogobądź słyszał. (Akta miasta Starej Warszawy Ks. 2, str. 217, 312). 

R. 1544 był ustanowiony wraz z Piotrem Klechą pasamonikiem (cingulator) opiekunem Szpitala i kaplicy Świętej Trójcy w Warszawie. (Też akta Ks. 3, str. 19).

Tego roku 1544 wyrokiem sądu wójtowsko-ławniczego, feria sexta in die S ae Priscae zapadłego, zobowiązany został, aby 5 kamieni szkła, danych sobie od Andrzeja Połthoraka szklarza (vitreator) i Rajcy Warszawskiego, do huty na banie, tu do Warszawy toż szkło na Ś-ty Wojciech dostawił i właścicielowi zwrócił. (Też akta Ks. 532. str. 37). 

Roku 1545 w akcie z daty feria secunda post Dominicam Ramis Palmarum, którym Wojciech Scholuba malarz przyjął prawo miejskie w Warszawie, tenże malarz Jan Jentas był mu poręczycielem wraz z Maciejem Wolf mieszczaninem. (Też akta Ks. 526 nieliczbowana, pod przywiedzioną datą). 

R. 1564 już nie żył, albowiem w tym czasie syn po nim Baltazar sprzedał spadłą na niego część ojcowskiego majątku. (Też akta Ks. 533, str. 231). 

Tak więc od roku 1537 do 1564 dochowane są o nim liczne wspomnienia; szkoda tylko, że pod względem sztuki zupełnie są milczące. 

JERZY. 

Malarz na szkle, osiadły w Krakowie, Jeorgius vitreator. Był starszym cechu malarskiego r. 1531: akta radzieckie miasta Krakowa ks. A 8. Takoż r. 1537, Georgius, ks. A 12, i jeszcze r. 1542, Georgius glaser, ks. N. 4. 15 str. 620.

JOACHIM. 

Malarz krakowski, r. 1513 był starszym zgromadzenia malarskiego krakowskiego, jak to głoszą akta radzieckie tego miasta, ks. A. 5 str. 69. R. 1515 znowu obrany starszym rzeczonego cechu, tez akta ks. A, 5 str. 185, gdzie jeszcze wspomniany jest pod tymże rokiem A. 5 str. 223, niemniej pod r. 1516. Idąc za temże źródłem, okazuje się iż był starszym cechu takoż w r. 1517, ar. 1518 sprzedał dom przy ulicy mikołajewskiej posiadany, ks. A, 5 str. 362. Pozostawał starszym zgromadzenia malarzy roku 1519 księga A. 5 str. 419; podobnież roku 1520 księga A. 5. str. 540; i jeszcze r. 1522. R. 1543 wspominany jest jako już nie żyjący, ks. Nr. 5 .16 str. 161. 

O malarzu tym i jednej jego malarskiej pracy przechowuje się jeszcze wzmianka w regestrach wydatków miasta Krakowa pod r. 1517: jako jemu wypłaconą została z kassy miasta reszta należności za obraz nad ławkami ławniczemi, w ilości grzywien 4. „Gegebn dem Joachim moler (Mahler) das rest vor dy toffel (obraz) ubir dem scheppenstule marc 4." Owe ławki czyli siedzenia ławników, tak jak i rajców miejskich, znajdowały się w kościele P. Maryi pod chórem przy wielkich drzwiach wchodowych (wiadomość udzielona przez p. Ambr. Grabowskiego). 

O tym malarzu Krakowskim podaliśmy liczne wspomnienia z akt radzieckich tego miasta wyczerpane. Juz r. 1513 okazuje on się starszym tamecznego zgromadzenia czyli cechu malarzy, a wybór jego ponawiany był do roku 1522. Pod r. 1543 jest on tam wspomniany jako juz nie żyjący. Przywiedliśmy podobnie pracę jego malarską do kościoła P. Maryi. 

Obecnie przychodzi nam przytoczyć inny jego malarski utwór, o którym wiadomość wyśledził A. Grabowski, (Skarbniczka, str. 42). Roku 1508 Machna (Marya) Xiężna Zatorska w testamencie, który czyniła w obecności Dra. Jana de Regulis Burmistrza (Prothoconsulis) i dwóch Rajców Krakowskich, mówi: „Joachimowi malarzowi należy się jeszcze 20 groszy dopłaty do odmalowanego obrazu, jak to Ojcom u Ś-tej Katarzyny wiadome jest.“ Obraz ten był niewątpliwie, dodaje Grabowski, dla kościoła XX. Augustyanów Ś-tej Katarzyny, do którego ta pani czyniła i inne fundacye. 

Roku 1512 w księdze, Liber juris civilis inceptus A. 1493, tenże Joachim pictor poręcza za malarza Walentego z Biecza gdy przyjmował prawo miejskie. Tamże, r. 1522 Joachim moler daje zaręczenie za Janem Wilkowskim. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 42).

Posiadał on takoż dom w ulicy Grodzkiej narożny, gdy w aktach miejskich z r. 1551 znajduje się zapiska o tym domu: „quae olim Joachimi pictoris erat propria.“ (Tamże, str. 175). 

Zapiski w Almanachu Stoefflera w Księgozbiorze Uniw. Jagiellońskiego przekazują datę śmierci tego malarza; Wyrażone jest tam, iż dnia 16 Stycznia 1526 r. nagle żyć przestał Joachim malarz i mieszczanin Krakowski. 

W swojem miejscu przywodzimy malarza Joachima Libnan z Drezna, który w Krakowie r. 1494 złożywszy świadectwa dostateczne z Drezna, prawo miejskie przyjął. Mniemamy, że ten malarz mógłby być tymże samym Joachimem, co się w latach następnych do r. 1522, wielokrotnie w aktach radzieckich z imienia tylko pojawia, a r.,1526 śmiercią nagłą żywot w Krakowie kończy.

JOERGEN. 

Malarz Gdański z pierwszej połowy 16-go wieku, używany tamże przez zamożne bractwo Świętego Reinolda. (T. Hirsch, die Ober-Pharrkirche von St. Marien in Danzig 1843. I, 209). 

JOHN AUGUSTYN.

Malarz miniaturowy, sztycharz i medalier z Drezna, pracował na dworze pruskim i polskim. Malował miniaturowo Zygmunta III i całą jego rodzinę. Umarł w Hamburgu po r. 1678, licząc około 78 lat życia. Nie mnogie są jego sztychy. Uważa Pawlikowski, ze tego nazwiska bardzo wiele rodzin w polskich miastach znajduje się. 

(J. Gw. Pawlikowski, w Czasopis. lwowskim 1829 11, 113. - J. R. Fuessli 1779 fol. str. 334 . - G. K. Nagler VI, 469). 

INTERNARI JAN CHRZCICIEL. 

Rzymianin, malarz i rysownik, uczeń Benefialego. Roku 1750 powołany został do Drezna na rysownika do dzieła gallery i Drezdeńskiej. Malował portrety, a posiadał szczególną zdolność do rysowania karykatur. Józef Canale i Maciej Oesterreich wiele za nim sztychowali. Roku 1756 udał się z dworem Augusta III do Warszawy, gdzie wiele portretów malował i tu umarł roku 1761. Obok sztuki malarskiej, trudnił się on wiele alchemią i chiromancyą.

(Nachrichten von verschiedenen Künstlern.... von Abraham Humbert und von J. M. Falben herausgegeben, Leipzig 1768. - J. R. Fuessli 1779 fol. str. 333. - G. K. Nagler VI, 455). 

JUNG MICHAŁ. 

Malarz Bydgoski, o którym wspomnienie przekazują akta ławnicze tego miasta z r. 1598. Zresztą nic się o nim obecnie więcej nie wie. 

JUNGHOLC ANDRZEJ. 

Bawarczyk, który osiadł w Krakowie i r. 1536 przyjął tu prawo miejskie: Andris Jungholcz ex Bavaria de Monte-Sancto, pictor. (Z księgi, Liber juris civilis inceptus Anno 1493, A. Grabowski, Skarbniczka str. 42). 

JUNKIER JAN. 

Malarz Warszawski osiadły, w początku wieku 18-go żyjący. Posiadał kamienicę na Krzywem-Kole, którą wdowa po nim Katarzyna, wszedłszy w powtórne związki małżeńskie z Kazimierzem Żuchowskim, r. 1732 Tłoczkiewiczom sprzedała. Akta miasta Starej Warszawy radzieckie, Ks. 73, str. 79. 

JUTTI PIOTR ADOLF. 

Francuz, malarz biegły dekoracyj teatralnych. Przyszedł na świat w Paryżu dnia 16 marca 1800 r. i tutaj uczył się malarstwa dekoracyjnego pod Daguerrem i Ciceri dekoratorami wielkiej opery paryzkiej, przy których w tymże teatrze ciągle sam pracował. R. 1821 sprowadzony z Paryża do Warszawy przez L. Osińskiego wówczas entreprenera i dyrektora teatru narodowego, przez lat kilka pobytu wykonał dekoracye następujące: 

R. 1821 do opery Westalka, 5. - Do drammy Upiór, 1. - Do drammy Ofiara Abrahama, 9. 

R. 1822 odmalował piękną zasłonę, czyli kortynę. 

R. 1823 do opery Don Juan dekoracyę 1. Nadto malował dekoracye do małego teatru francuzkiego w pałacu saskim. 

Dokoracye jego odznaczały się trafnem naśladowaniem natury, wielką fantazyą w utworach idealnych, wykończeniem w szczegółach; umiał też nadawać trwałość robotom swoim, tak że przy częstem nawet używaniu świeżości nie traciły.

Obok tego malował olejno piękne krajobrazy. Na wystawie warszawskiej sztuk pięknych z r. 1823 był jego Wchód do kaplicy gotyckiej potrójnem światłem oświecony: obraz ten wielce się był podobał (Pamięt. Warszawski z r. 1823, VI. N-er 11 z miesiąca listopada), i medalem srebrnym nagrodzony został. 

R. 1824 Jutti opuścił Warszawę, wrócił do Paryża i odtąd pracował ciągle jako główny dekorator w teatrze tamecznym Rozmaitości. Umarł w Paryżu dnia 15 czerwca 1831 roku. 

IRZIK Z KROMIERZYC. 

Roku 1506 przyjął prawo miejskie w Krakowie: Irzik de Kromierzisch pictor jus habet. (Za księgą Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski, Skarbniczka str. 41). Może Irzik znaczy tyle co Grzegorz. 

Mówiliśmy w Tom. I, o malarzu Krakowskim Grzegorzu z tego czasu. Zdaje się, że co się tam przytoczyło o któtniku Irzicku pictorze, to się nie owego Grzegorza dotycze, lecz właśnie obecnego Irzika z Kromierzyc. 

IWASZKIEWICZ KLEMENS.  

Malarz portretowy, rodem z Litwy, osiadły w Warszawie; przez niejaki czas był nauczycielem rysunków w szkołach w Lublinie. Miernego usposobienia. Dnia 10 Lipca 1848 r. wypadłszy z okna z drugiego piętra w Warszawie, na miejscu życie postradał; liczył lat 44. Jego pędzla portret Jakuba Epstejna, jest w szpitalu starozakonnych w Warszawie (Kuryer Warsz. z r. 1835 Nr. 221), jako tego zakładu opiekuna i szczególnego dobrodzieja, zmarłego r. 1843.

IZYK JAN. 

Urodzony w Szląsku austryjackim r. 1788, dostał się w młodocianym wieku do klasztoru XX. Bernardynów w Kalwaryi zebrzydowskiej. Mając zamiłowanie wrodzone do malarstwa, zaczął od tego iż malował zakonnikom drzwi, okna i inne ozdoby. Szczególną usilnością i niezmordowaną pracą dostąpił pewnego w sztuce ukształcenia i stał się samoucznym malarzem. Dla klasztoru przy którym życie spędził i dla kilku innych kościołów, wykonał mnóztwo obrazów, niepospolitemi pomysłami a niepośledniem wykonauiem nacechowanemi. Żył w Kalwaryi i tamże umarł r. 1845; zwano go takoż Iżyckim. 

Celniejsze jego obrazy: 

W kościele XX. Bernardynów w Kalwaryi po obu stronach w. ołtarza, dwa ogromnego rozmiaru obrazy, malowane na płótnie. Obraz po stronie prawej przedstawia trzy sceny: Nabożeństwo w kościele kalwaryjskim, Władysław IV. otoczony licznym orszakiem składa dziękczynienie za zwycięztwo pod Chocimem; - Bitwa pod Chocimem; - Zaślubiny Władysława IV. z Cecylią Renatą. Obraz po stronie lewej wyobraża: odwiedziny Kalwaryi przez Cesarza Franciszka I. wraz z Cesarzową i orszakiem dworskim. 

Po kapliczkach stacyjnych kalwaryjskich kilkadziesiąt obrazów mękę Pańską przedstawiających. 

W Nowym Targu nad Czarnym Dunajcem w kościele w ołtarzach bocznych są jego niezłe obrazy: Przemienienie Pańskie, Ś. Walenty, malował je około r. 1830. 

W Batrowie na Spiżu są jego kopie obrazów kalwaryjskich Leksyckiego. 

Do Tarnowa dla biskupa malował większego rozmiaru Ukrzyżowanie Pańskie. 

(Wiadomość o nim i jego pracach, udzielona uprzejmie przez P. Józefa Łepkowskiego). 

X. J. K. 

We wsi Męcinie pod Nowym Sączem w kościele jest obraz olejny malowany na płótnie wysokich zalet, Rodzina Święta. Na obrazie tym umieszczony monogramm X. I. K. Uczony J. Łepkowski, który ten obraz wykrył, domyśla się ze malowany był w wieku 17-tym. Zostaje do zbadania, kto był ów monogrammem oznaczony malarz, zdaje się duchowny. 

KACZKOWSKI MACIEJ. 

Malarz Krakowski, który r. 1540 przyjął tamże prawo miejskie: Mathias Kaczkowski pictor. (Za księgą, Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski, Skarbniczka str. 43).

KAJZER MIKOŁAJ. 

Nauczyciel rysunków i miniaturzysta. Rodem bawarczyk z miasta Bamberg, odbył nauki szkolne i uniwersyteckie w Monachium, poczem w młodym wieku przybył do Warszawy za czasów panowania Stanisława Augusta. Uznany za biegłego i zdolnego geometrę, otrzymał patent na geometrę rządowego. Obok zatrudnień tego powołania, dawał godziny rysunków w Warszawie. W początku wieku bieżącego trzymał przez lat kilka w domu własnym na Nowym Swiecie Foksal zwanym, szkołę prywatną młodzieży; dawania zaś prywatnych godzin rysunków nie zaprzestawał. Sam malował miniatury i akwarellą widoki. Pałac Łazienkowski, posąg na moście Jana III i Arkadya, powszechnie były chwalone. Umarł w Warszawie dnia 10 kwietnia 1829 r. mając lat 78. 

KALINOWICZ JACEK. 

Zakonnik Bazylian, około r. 1771 w monasterze Złoczowskim zamieszkały i malujący. 

Portret jego pędzla Mikołaja Potockiego Wojewody Bełzkiego Starosty Kaniowskiego, nabył przypadkowo w ostatnich czasach znany sztuki krajowej miłośnik Gwalbert Pawlikowski. Ten wizerunek do wysokiego zawieszenia w kościele malowany, odznacza się podobieństwem, dobrym rysunkiem i kolorytem. Z tyłu jego jest napis: „Mikołaj Potocki Wojewoda Bełzki Starosta Kaniowski fundator i dobrodziej najosobliwszy prowincyi Koronnej W. W. O. O. Bazylianów Kongregacji Ruskiej 1771, malował Jacek Kalinowicz mieszkający jako mnich w monastt. Złoczowskim.“ 

KAMIŃSKI. 

W galleryi króla Stanisława Augusta były jego roboty: 

Dwa widoki Kazimierza; miara cali 20-40, cena w spisie czerw. zło. 6. 

Dwa widoki Ujazdowa; miara cali 20-40, cena w spisie czer. zło. 6. 

Dwa widoki góry Solca; miara cali 19-30, cena w spisie czer. zło. 8. 

Więcej o tym artyście nie ma wiadomości. 

KAMSETZER JAN C. 

Biegły budowniczy, warszawianin, kosztem króla Stanisława Augusta uczony. Z jego pomysłu i planu z pośród wielu innych przez króla zatwierdzonego, zbudowany został pałac łazienkowski. Zarazem był rysownikiem dobrym Wysłany przez króla do Grecyi, wykonał rysunki widoków i ubiorów z Archipelagu, które znajdowały się w zbiorach królewskich. W nich takóż był jego roboty piękny widok Konstantynopola z pałacu poselstwa polskiego, z natury zdjęty, przed którym różni Polacy chodzą. Ta praca farbami wodnemi wykonana, ofiarowana królowi r. 1779; miara cali 26-38, cena w spisie czerw. zło. 20. Kamsetzera rysunku są tez Sceny Warszawskie z r. 1794. Dla zasług publicznych otrzymał na sejmie r. 1790 nobilitacyę, a dosłużył się stopnia majora w inzynieryi. Umarł około r. 1795. 

Był podobno rodem z Drezna, lecz w Warszawie z młodu osiadły, a kosztem króla Stanisława Augusta uczony, którego następnie został budowniczym nadwornym. Wysłany był za granicę przez tego króla dla doskonalenia się w sztuce, a zwiedził Niemcy, Francyę, Hollandyę, Wiochy, Grecyę i Azyę mniejszą. W Warszawie wykonał kilka znamienitych budowli, prócz Łazienek Królewskich, pałac Tyszkiewiczów i Krasińskich na Krakowskiem Przedmieściu. 

KAPPELLER JÓZEF ANTONI. 

Malarz i rytownik, urodzony w Imst w Tyrolu około roku 1760, zmarły r. 1806. 

Syn malarza tegoż imienia, osierocony za młodu, początki sztuki otrzymał w kraju rodzinnym. R. 1782 udał się do Wiednia na akademią cesarską, w której wkrótce odznaczył się jako najzdatniejszy uczeń. Obok malowania olejnego, ćwiczył się w malarstwie miniaturowem i rytownictwie, w którem równie wielce się udoskonalił. R. 1787 powołany został pod korzystnemi warunkami do domu księstwa Jabłonowskich do Warszawy. W czasie tego pobytu robił wiele portretów olejnych i miniaturowych, bardzo chwalonych. Zaburzenia krajowe wywarły wpływ na spokojny pobyt jego: wziął się do broni i jako prosty żołnierz trudy całego oblężenia Warszawy przetrwał. Szczególniejszą miał cześć dla gen. Kościuszki, którego portret malował i sztychował. Po roku 1794 pozostawał jeszcze u książąt Jabłonowskich, chojności i szacunku domu tego doświadczając. Tymczasem wzięła go się nadzwyczajna za rodzinna ziemią tęschnota, dla której zaniechał dalszych z pobytu w Warszawie korzyści, iw końcu zeszłego wieku udał się na Wiedeń do Tyrolu. Następny bieg jego życia obcym stał się dla Polski: tyle tylko doda się tu o nim, iż do roku 1799, bawił w Tyrolu, odtąd w Wiedniu, a następnie w okolicy Gratzu, wielu pięknemi pracami ciągle się odznaczając. 

(G. K. Nagler. VI. 528-530). 

KARAS WALENTY. 

Malarz Krakowski. R. 1589 z polecenia rady miejskiej malował wersały do czterech przywilejów na przeszłym Sejmie Lubelskim otrzymanych, za co i za złoto dostał grzywien 4, groszy 26. (Z rachunków miejskich, A. Grabowski, Skarbniczka str. 57). 

KARCZEWSKI JULIAN. 

Syn adwokata wileńskiego, uczeń Rustema w szkole wileńskiej, w początkach zawodu okazał wiele zdolności w krajobrazach i scenach z życia prostego ludu, udawały mu się zwłaszcza sceny pospólstwa żydowskiego. Piękny jego obraz Pogrzebu żydowskiego jest w posiadaniu P. Zenona Zaleskiego w Wielonie na Żmudzi. Wysłany kosztem ojca do Francyi i Włoch na dalsze doskonalenie się, zdejmował tamże wiele kopij z celniejszych mistrzów, zwłaszcza z rodzaju któremu się sam poświęcał. Wiele takich kopij przesyłał z zagranicy ojcu. R. 1830 znajdował się w Rzymie, a obrazy jego tamże bardzo się podobały z wykończenia, pięknego kolorytu i umiejętności wiernego naśladowania natury: bawiący podtenczas w Rzymie Anglicy, chojnie roboty jego opłacali. Jego krajobraz na wystawie sztuk w Kapitolium tegoż roku, zjednał powszechne pochwały znawców (wzmianka w Gońcu Krakowskim z roku 1830 str. 404-405). Słabej będąc budowy ciałaiwątłego zdrowia, gdy właśnie wstępował na drogę wziętości i sławy, w kwiecie wieku, bo nie doszedłszy nawet 30-go roku żywota, świat ten opuścił w Rzymie. 

Jego pędzla Matka Boska, obraz kościelny, jest w zbiorę P. Tom. Zielińskiego. 

(Wzmianka o jego dziełach jako jeszcze ucznia, będących na wystawie wileńskiej r. 1822, w Dzienniku Wileńskim z r.1822 III, 112 przez Michała Czarnowskiego. - G. K. Nagler VI, 531). 

Jan Kazimierz Wilczyński słynny wydawca Album Wileńskiego, świadek naoczny stopniowego doskonalenia się i prac tak w kraju jak za granicą Karczewskiego, skreślił piękny życiorys tego pełnego zdolności a przedwcześnie zgasłego artysty; z tak wiarogodnego źródła czerpać się dają wiadomości dodatkowe co do dat życia, postępów w sztuce i dzieł samych malarza. 

Julian Karczewski przyszedł na świat w Oszmianie w Grudniu roku 1806, pobierał nauki w Wilnie w Gimnazyum a następnie w Uniwersytecie, gdzie słuchał kursu nauk ethico-politycznych; w sztuce malarskiej miał tam jak się rzekło nauczycielem Jana Rustema. Wrodzona jego zdolność wyniosła go wkrótce do znakomitego usposobienia, świadkiem czego były wyborne już z tej epoki jego utwory: Pogrzeb żydowski, Extra-poczta Rossyjska, Karczmy żydowskie, Popasy. R. 1824 jeździł do Petersburga, gdzie poznał się zA. Orłowskim, który oceniając jego przymioty i zdatność, obdarzył go swoją przyjaźnią i wstępy do tamecznych galleryi z uprzejmością ułatwiał. R. 1826 po ukończeniu nauk i otrzymaniu stopnia kandydata w oddziale prawnym, wyjechał kosztem rodziców za granicę dnia 15 Czerwca, celem kształcenia się dalszego w sztuce. Zabawiwszy nieco w Dreźnie, zwiedził Hollandyę i Belgię, a dnia 17 Października stanął w Paryżu. Tu bawił lat dwa, cały ciąg pobytu tego obracając na nieprzerwaną pracę, wpatrywanie się w dzieła mistrzów, zdejmowanie kopii w galeryi zwłaszcza Louvru, kształcenie się Wreszcie w pracowniach znakomitszych artystów, szczególnie zaś u sławnego wtedy malarza Barona Gros. Mało zbaczając od pierwotnie obranego robót rodzaju, poświęcił się teraz wyłączniej historycznemu przedstawieniu bitw. W czasie tej bytności swej w Paryżu uczynił dwie małe wycieczki, do Londynu i drugą do południowej Francyi. Przy niezmordowanej usilności, postępy jego jednały mu szacunek i poważanie najdoskonalszych znawców i artystów, jako Grosa i Horacego Verneta. Ten ostatni chwalił zwłaszcza koloryt jego, nazywał go kolorystą, a radząc więcej jeszcze studiować rysunek, przepowiadał przyszłość odznaczoną; z jego to namowy przedsięwziął udać się do Rzymu, gdzie w tymże czasie sam Vernet przeznaczony został na Dyrektora francuzkiej szkoły sztuk pięknych. Postępy jego w Paryżu wszelkie oczekiwania nawet przechodzące, nalegania znawców, nie mogły tu przecie pokonać wrodzonej młodzieńca skromności, który czując zawsze co mu jeszcze braknie, upatrując sam w pracach własnych wady, nie chciał dać żadnego obrazu na wystawę, przesyłał tylko roboty ojcu na jego usilne wezwania, z prośbą by ich nikt prócz Rustema nie oglądał. Zajmujące są też wielce wyjątki z listów jego pisywanych do ojca z Paryża, tak chlubnie dziś znamionując jego usposobienie umysłu, gorliwe poświęcanie się pracy, wysoką skromność, surowe siebie samego sądzenie; zalety tyle dla kształcących się artystów do osiągnienia wyższego w sztuce stanowiska niezbędne, a przydać trzeba nie często się w nich natrafiające. Tak pisze on do ojca dnia 2 Czerwca 1827 roku: „Maluję i rysuję ciągle i im się więcej uczę, tem więcej postrzegam, jak jest trudna sztuka malarstwa i jak wiele potrzeba pracować aby być malarzem, a przytem potrzeba talentu, bez którego i praca nie poradzi. W Wilnie nie słyszałem jak tylko pochwały dobrego Rustema i przyjaciół: zachęca to wprawdzie, ale nie uczy. Tutaj otoczony dobremi dziełami sztuki, widzę czasem od współpracujących wytknięcie mych wad, które może z niezbyt dobrego serca pochodzi i nie tak zachęca jak pochwały, jest jednak nierównie więcej od tamtych uczącem: nareszcie ginie miłość własna, która największą jest do doskonalenia się przeszkodą.“ W innym liście z dnia 18 Września 1827 wyraża: „Ja od przyjazdu z Anglii, ciągle jestem w Paryżu, maluję teraz w muzeum jeden piękny pejzaż z Ruisdala; dochodzę, jak ten wielki malarz natury, umiał ją tak dobrze przedstawiać. Szególniej koloryt jego jest trudny; kolory przezroczyste, od innych zaczynał, a na nich kończył, na tem więc największa trudność. "Żądającemu ojcu, aby mu co z robót swoich przysyłał, tak odpisuje d. 6 Listopada tegoż roku: „O robotach moich nic nie wspomniałem w liście ostatnim, a to dla tego, że postrzegłem w nich wad wiele i chciałem lepszego cóś zrobić dla przesłania ojcu; lecz ponieważ widzę że ojciec żąda koniecznie abym co przesłał, a zatem zrobię to nieochybnie. W Wilnie złe miałem wyobrażenie o malarstwie, peckałem niewiedząc jakiemi kolorami, całą zaletę zakładając na śmiałości pędzla i ciepłym a nienaturalnym kolorycie: śmiałość zaś pędzla wówczas jest dobrą, gdy się łączy z dobrem oddaniem natury; tej manierności długo się pozbyć nie mogłem, która mi nawet przeszkadzała do ocenienia dzieł mistrzów. Kopiując obrazy z Berghema, malowałem je w kolorycie fałszywym i omackiem: ale jak mówią, nie razem Kraków zbudowany, i szczególniej w malarstwie to się prawdzi, gdzie potrzeba dużo czasu, pracy i doświadczenia do doskonałości. Uwagi współpracujących i lepsze wpatrywanie się w dzieła dobrych mistrzów, przekonały mnie, że nie tak je widziałem jako potrzeba. Za powrotem z Anglii, robiłem studya cząstkowe z rozmaitych obrazów, które koniecznie przed malowaniem i komponowaniem obrazów są potrzebne; potem zacząłem kopiję obrazu Ruisdala, którą razy kilka przemalowywałem niemogąc dojść kolorytu; nakoniec zdawało się iż się do niego zbliżałem, ale nieszczęściem zamknięto muzeum i nie mogłem ukończyć. Ta więc jedyna była przyczyna, dla której mych robót dotąd nie przesłałem... W muzeum robią przygotowania do wystawy obrazów, którą na imieniny króla mają otworzyć i której ja niecierpliwie czekam: zamyślałem i ja sam co wystawić, ale postrzegłem że zawcześnie, odsyłam to do przyszłej, na którą z Włoch lub z kraju, jeżeli żyć będę i udoskonalę się, co przyszlę. Do muzeum tak się byłem przyzwyczaił, że gdy go zamknięto, doznałem niezmiernej nudy i to było jedną z przyczyn, iż przedsięwziąłem podróż do południowej Francyi; zawsze do niego tęsknię; i lubo Gallerya Luxemburgska jest otwartą, gdzie są dzieła francuzkich artystów, jednak nie lubię szkoły francuzkiej, wyjąwszy kilku jej malarzy. Nie ma tam Ruisdala, Berghema, Wouwermana, Rembrandta; nie ma tam Rafaela, Ticiana, Corregio i innych wielkich mistrzów szkoływłoskiej i hollenderskiej, których dzieła zdobią wspaniałe gallerye muzeum; jednak mają i Francuzi wielkich malarzy. Ja od powrotu mego maluję w domu, rysuję konie z natury i uczę się po włosku. Wkrótce jak i przeszłej zimy zacznę chodzić do Akademii, gdzie rysują wieczorami z natury; lekcye się dopiero otworzyły, myślę wstąpić do pracowni jakiego malarza dla malowania z natury." 

Przy takiem już wyższem uzdolnieniu a żądzy do kształcenia się dalszego, wyjechał Karczewski z Paryża dnia 10 Września 1828 roku i przez Szwajcaryę puścił się ku Rzymowi, gdzie zamierzał szukać jeszcze wprawy, aby w końcu do rodzinnego kraju powrócił. We Florencyi zatrzymawszy się pięć tygodni, strawionych jak pisał na oglądaniu i zgłębianiu bogactw tamecznych galleryi, w początku roku 1829 stanął w Rzymie. Tu wkrótce mówi Wilczyński, jakby nowem natchniemiem i światłem opromieniony, wykonał dwa oryginalne obrazy, które po raz pierwszy ośmielił się oddać na wystawę, a które z żywym poklaskiem przyjęte były przez artystów i różnokrajowych znawców. Dopytywano się skwapliwie o imię artysty, starano się o nabycie jakiejkolwiek jego roboty; Anglicy zwłaszcza nie dawali mu już odpoczynku, trudniąc go żądaniami swemi. W ostatnich takoż listach pisywanych do ojca, widać było w malarzu większe zadowolnienie ze swych robót, powiada że dopiero odsłaniają się dla niego wszystkie tajemnice wielkiej sztuki, której życie poświęcił; poczuwał się na siłach i zamierzał malować na wystawę Paryzką i Petersburgską. Atoli śmierć zawczesna położyć miała kres tak wielkiej już zdolności, przerwać tyle niepłonne dla sztuki krajowej nadzieje. Rozwinięte nagle cierpienie piersiowe, złożyło go do grobu w Rzymie w Styczniu 1833 roku.

Julian Karczewski, jak to o nim wybornie biograf jego kreśli, był charakteru nadzwyczaj żywego, wyobraźni pełnej ognia, uczuć gwałtownych; mimo to jednak lubił więcej życie samotne, chętniej przestawał na małej liczbie przyjaciół, pojąć i ocenić umiejących piękną jego duszę. W towarzystwie był on łagodny i uprzejmie wesoły; w pożyciu domowem wzorowy, dla ojca syn wdzięczny, pełen uszanowania i przywiązania; jako artysta odznazał się tem zamiłowaniem udoskonalenia, tą gorącą chęcią dojścia do jak najwyższego stopnia, która cechuje przeznaczonych na mistrzów. 

Prace jego po śmierci rozdane zostały powiększej części przez ojca przyjaciołom i znajomym. Dwa obrazy oryginalne wykonane w Paryżu Jan III pod Wiedniem i Turek na koniu, przeszły do zbioru Pana Adama Chreptowicza w Szczorsach. 

Furman żydowski przed Karczmą Litewską, jest u piszącego. 

(Jan Kazimierz Wilczyński, wspomnienie W Athenteum J. J. Kraszewskiego 1851,I, 116-124). 

KARNERSZTOFFER JAN. 

Malarz i serwitor J. K. Mści, pisany Karnerstoffer i Karnestefer, zamieszkały w Warszawie. Akta miejskie Warszawskie przechowały o nim niektóre wiadomości, lubo sztuki wcale nie dotyczące się. 

Roku 1689 dnia 29 Grudnia, będąc malarzem, przyjął prawo cechu kupieckiego; przy zapisaniu się opłacił wstępnego na raz jeden zło. 24, a oprócz tego przyrzekł do skrzynki brackiej składać co rok po jednemu złotemu. Akta Zgromadzenia Kupieckiego Warszawskiego, Ks. 19, str. 33. Pisany zaś tu Karnestefer. 

W roku 1698 wymieniony już jest jako malarz i serwitor J. K. Mści, a w tymże roku posiadał dom na Krakowskiem Przedmieściu. W tym roku jeszcze Kazimierz Kurzycki chirurg Warszawski umierając, uczynił go wykonawcą testamentu swego. Akta radzieckie miasta Starej Warszawy, Ks. 52, str. 139, 146, 191. 

R. 1699 d. 24 Września na sessyi radzieckiej miejskiej uchwalono, że gdy pan Karnersztoffer malarz J. K. Mści mieszczanin Warszawski chce murować kamienicę na Krakowskiem Przedmieściu na tyle ku Koziej ulicy, a występuje z domem w ulicę, przeto nakazano mu za to zapłacić zło. pol. 45. Księga uchwał magistratu miasta Starej Warszawy III, str. 201, z Archiwum akt dawnych w Magistracie miejskim.

KASIŃSKI JAN. 

Malarz portretowy z pierwszej połowy XVII wieku, pracujący dla domu Zamojskich. Całą wiadomością o tym malarzu jest dochowany list jego do jednego z Zamojskich pisany, treści następującej: 

„Jaśnie Wielmożny a mnie Mściwy Panie, a Dobrodzieiu moy. 

Tak iakoś WM. moy Mści Pan roskazał, dać znać przez pisanie, com wymalował, podmalowałem dwa konterfety, które poczynam wyprawiać, Dziadka Jey Mści, y Pana Oyca. X. Konstantego ieszczem nie począł, ale wszystkie spodziewam się niedługo odprawić. A potem WM. moy Msc Pan i oskazesz co inszego. Stym się łasce WM. memu Mściwemu Panu y Dobrodzieiowi oddaię. w Zamościu d. 3 Neuemb. 

WM. m° Mściwe° Pana 

nayniższy sługa 

Jan Kasiński. Malarz.

Jaśnie Wielmożnemu a mnie wielce Mściwemu Panu y Dobrodzieiowi, Je° Mści P. Woiewodzie Kiiowskiemu Staroście Knyszyńskiemu, Goniądzkiemu &” 

List ten pisany był do Tomasza Zamojskiego, Jana i Zofii z Tarnowskich syna, urodzonego roku 1595, zmarłego r. 1638, który byt naprzód r. 1617 wojewodą podlaskim, a r. 1618 kijowskim, r. 1629 podkanclerzym kor. a r. 1633 kanclerzem w. kor. Pojął w małżeństwo Katarzynę księżniczkę Ostrogską, córkę Aleksandra wojewody wołyńskiego, zmarłego r. 1606; ten zaś był synem księcia Konstantyna Bazylego wojewody kijowskiego z Tarnowskiej kasztelanki krakowskiej. Zamojski Tomasz, mąż wielkich zasług w życiu publicznem, otrzymał był w młodości nader starowne wychowanie, był też wyższego światła człowiekiem, nauki wielce miłującym i na szerzenie światła w kraju znaczne nakłady czyniącym. Starał się on dobierać najzdatniejszych nauczycieli do akademii zamojskiej, a jak widać i o sztukach pięknych nie zapominał. List powyższy okazuje, że malarz Jan Kasiński wykonywał dla niego w Zamościu portrety rodzinne, między rokiem 1618 a 1633. Wspomniane w liście owym trzy wizerunki są ojca pani Zamojskiej Aleskandra księcia Ostrogskiego, jej dziadka księcia Konstantego Bazylego i stryja księcia Konstantego krojczego lit. Po wykończeniu onych, powiada malarz, iż się zajmie innemi, które mu polecone będą. Tak więc Kasińskiego pędzla są ówczesne portrety rodu ordynackiego Zamojskich i znakomitych panów z domem tym spokrewnionych. Być mole. iż dotąd prace owe przechowane znajdują się w majętnościach i główniejszych zamieszkaniach dostojnej rodziny; a może też niektóre z dawnych portretów w pałacu warszawskim Zamojskich dziś zgromadzonych, robotą są właśnie przytoczonego malarza. 

(Pierwsza wiadomość o Janie Kasińskim zamieszczona Przez piszącego w Bibliotece Warszawskiej z r. 1847 III, 596-597). 

KASPRZYCKI WINCENTY. 

Przyszedł na świat w Warszawie r. 1802, po odbyciu klass początkowych w szkole XX. Dominikanów, oddany przez ojca do handlu winnego. Jeszcze będąc w rodzicielskim domu, z wrodzonej skłonności do malarstwa dobiegał do pewnego malarza pokojowego, który mu udzielał pierwszych rysunku początków. Ta do sztuki ochota rozwijała się z wiekiem; dostrzegł onę kupiec u którego był umieszczony, i nie tylko że się temu pociągowi nie sprzeciwiał, lecz nawet przedstawiwszy młodzieńca znanemu miłośnikowi malarstwa hr. Józefowi Ossolińskiemu, uzyskał dlań pana tego opiekę. Jakoż Kasprzycki oddany do nauki Vilianiemu, sposobił się jakiś czas pod nim, a następnie kosztem hr. Ossolińskiego wysłany na wydział sztuk pięknych w uniwersytecie warszawskim. Atoli nie umiał długo korzystać z tej nad sobą opieki młody artysta; zniechęciwszy się ku Vilianiemu, porzucił dom hr. Ossolińskiego i dalsze nauki uniwersyteckie, a z jakimś Włochem malarzem pokojowym puścił się do Wilna, gdzie od r. 1821 do 1828 bawił. Następne wykształcenie w sztuce sam sobie był winien, a jeżeli w pierwszych latach zawodu w mierności pozostawał, potrafił z czasem przy pilności i pracy nad sobą, wynieść się do stopnia znamienitego artysty, jak to dowodzą ostatnie przez niego wykonane dzieła. Ta w ciągłem doskonaleniu się usilność, tern jest chlubniejszą dla niego, ze w dążeniu owem walczyć musiał nieraz z cierpkością położenia mniej dostatniego. Od powrotu z Wilna osiadł był w Warszawie, a między innymi wiele bywał zatrudniany przez hr. Aleksandra Potockiego, ztąd tez niemało robót Kasprzyckiego znajduje się w galleryi i zbiorach willanowskich. Dnia 27 maja 1849 r. rozstał się z życiem w Warszawie, cholerą dotknięty; pochowany na cmentarzu powązkowskim. 

W. Kasprzycki malował krajobrazy, widoki okolic i miejskie, tudzież wnętrza. Prace jego z lat dawniejszych mniej są zaletne, w następnych widać wielki postęp, ostateczne zjednały mu powszechne znawców pochwały. Na wystawach sztuk pięknych warszawskich widywano liczne jego roboty, które dwukrotnie uzyskały nagrody: roku 1838 w medalu srebrnym mniejszym, ar. 1845 w większym. 

Celniejsze obrazy W. Kasprzyckiego: 

1. Zaślubienie królowej Jadwigi, kompilacya ze sztychu. 

2. Wnętrze kościoła katedralnego w Londynie, ze sztychu. 

3. Widok pałacu to Hiszpanii, ze sztychu. 

4. Samotnik. 

5. Widok sali wystawy sztuk pięknych w Warszawie roku 1828, z natury. 

Nra 1-5 były widziane na wystawie r. 1828. 

6. Widok pałacu w Natolinie. W galleryi willanowskiej Nr. 499.

7. Widok pałacu w Willanowie. W galleryi tejże Nr. 497. 

8. Widok Gucina. W galleryi willanowskiej Nr. 502. 

9. Widok cmentarza powązkowskiego przy zachodzie słońca. 

10. Studium z natury. Nra 6-10 były na wystawie r. 1836. 

11. Widok pomnika i mostu w Natolinie. W galleryi willanowskiej Nr. 500. 

12. Widok pałacu Banku Polskiego. 

Nra 11-12 z wystawy r. 1838. 

13. Widok pałacu w Willanowie. W galleryi willanowskiej Nr. 498. 

14. Widok Morysina. Tamże Nr. 501. 

15. Wnętrze gabinetu hrabiny Karoliny Potockiej w Warszawie. 

16. Inne wnętrze pokoju. 

17-18. Dwa portrety z natury. 

Nra 15-18 z wystawy r. 1841. 

19. Wnętrze cerkwi w Woli. 

20. Widok zewnętrzny cerkwi w Woli. 

21. Widok zimowy Krakowskiego Przedmieścia i zjazdu ku Wiśle koło zamku. Obraz artysty celujący, nabyty do Petersburga za zło. pol. 3,000. 

Nra 10-21 z wystawy r. 1845. 

Prócz obrazów olejnych, Kasprzycki rysował wiele widoków z natury. Zbiór jego widoków powabnych miejsc Willanowa, Natolina, Gucina i Morysina, pięknie akwarellą wykonanych, znajduje się w zbiorach willanowskich. Takoż są jego niektóre prace gwaszowe, widoki miejsc i wnętrza pokoi. Wreszcie wykonał był kilka wielkich widoków do kosmoramy: spalenie Pragi, widok Pragi po spaleniu, Grotla Pozylippa pod Neapolem, kościół S. Piotra w Rzymie. W dwóch pierwszych sztucznem urządzeniem ognie i dymy były ruchome, co widokom tym nadawało wiele złudzenia, życia i prawdy. 

(Wspomnienie o nim pozgonne w Kuryerze Warszawskim z r. 1849 Nr. 138 i 142). 

Do tego co się o nim powiedziało przydać należy, iż posiadał nadzwyczajną zdolność robienia wybornych kopii. Tak z obrazu Schalkena zwanego Gherardo della Nolle, przedstawiającego Pracownię rzeźbiarską, w której dwaj chłopcy przypatrują się przy świetle lampy figurkom, a który to obraz był przedtem w galleryi Radzwiłłowskiej Nr. 100 spisu; zrobił dwie kopie zupełne złudzenie oryginału czyniące, iż je wprawniejsze nawet oko znawcy rozróżnić nie zdoła. Jedna z tych kopii malowana na drzewie; tak jak sam oryginał, znajduje się w zbiorze piszącego, miara cali 9½-7½. 

Doświadczał się takoż niekiedy w portretach i przedmiotach rodzajowych: z pierwszych portret własny malarza jest w zbiorze P. Fran. Zielińskiego w Kielcach; z drugich są jego dwa obrazki przedstawiające Żniwiarki. 

KAZIMIRSKI MARCIN. 

Malarz krakowski, syn Anny i Macieja Kazimirskich, wspomniany w aktach radzieckich tego miasta pod r. 1520, ks. A. 5. str. 487. R. 1530 był starszym cechu malarskiego, ks. A. 8. str. 110. 

VAN KESSEL FERDYNAND. 

Syn Jana van Kessel starszego, słynnego malarza szkoły niderlandzkiej; przyszedł na świat w Antwerpii r. 1660, a pod ojcem usposabiał się w sztuce. Malował wybornie kwiaty, owoce, warzywa, ryby, ptaki i inne zwierzęta, czy to oddzielnie, czy w krajobrazach, w których się znamienicie odznaczają. Przebywał on na dworze Polskim króla Jana III, a w pracach jego musiał mieć wielkie upodobanie król Sobieski, gdy jego tworami cały jeden gabinet zapełnił. Z przypadku ognia spłonęła ta komnata i wszystkie w niej dzieła malarza; trzeba więc było artyście, czyniąc zadosyć królewskiemu życzeniu, nowemi dziełami poniszczone zastąpić. W tych liczbie znajdowały się kompozycye wielkie Cztery części świata, z niesłychaną mnogością charakterystycznych figur i zwierząt. Nagradzając lakowe prace, udzielił mu król Sobieski dyplom szlachectwa Polskiego. Przecie, przydaje o tem Nagler, nie okazał się Kessel nigdy u dworu, niezależność swą lubiący a na zdrowiu słabowity. Na wezwanie Wilhelma III podejmował roboty w pałacu książęcym w Breda, a mianowicie malował tam kilka sufitów. Śmierć zaskoczyła go roku 1696, nie wiadomo czyli w Polsce. Zdaje się, iż robót jego znajdować się musiało w kraju naszym wiele, a być może iż się dochowują dotąd, zwłaszcza w pałacach po królu Janie III pozostałych. 

W galleryi Radziwiłłowskiej jest krajobraz von Kessla Nr. 262, lecz nie wiedzieć którego, gdy tego nazwiska i rodu było kilku biegłych malarzy. Wątpić nawet przychodzi , żeby rzeczony obraz był Ferdynanda. 

(J. R. Fuessli 1779 fol. str. 341. - J. D. Fiorillo, Geschichte der zeichnenden Kunst 1818. III, 53 i 281. - G. K. Nagler VI, 563. - A. Siret, Diet. hist. des Peintres 1848, str. 43). 

KĘDZIORSKI MATEUSZ. 

W aktach kościoła w Lubieniu znajduje się zapiska, że kościół ten przed rokiem 1669 malował Mateusz Kędziorski. (Z udzielonej wiadomości przez pana J. Łepkowkiego). Nic więcej o tym malarzu na teraz nie wiemy. 

KIELISIŃSKI KAJETAN WINCENTY. 

Malarz, a zwłaszcza rysownik i rytownik bardzo znamienity. Przyszedł na świat po roku 1810 w Mieronicach w Woje. Krakowskiem, gdzie w dobrach Hr. Lanckorońskiego ojciec jego był ofilcyalistą. Początkowe nauki pobierał w szkole Pinczowskiej, poczem w Warszawie w latach 1829 i 1830 był uczniem Uniwersytetu na wydziale sztuk pięknych, ucząc się budownictwa. Oddziału tego uczniowie obowiązani były uczęszczać do szkoły Politechnicznej na godziny rysunku, które podtenczas wykładał Professor Jan Piwarski; pod nim przeto kształcił się w tej nauce młody Kielisiński. Poznany bliżej przez tego biegłego mistrza, stał się wkrótce ulubionym jego uczniem: „polubiłem go, słowa są własne Professora Piwarskiego, z pracowitości i chęci do rysunku, bywał u mnie w Gabinecie Rycin, bywał i w domu moim; chętnie mu udzielałem rad i wzorów w różnych rodzajach sztuki, a widząc jego cierpliwość w wykonywaniu rysunków piórem, zachęcałem i do rytownictwa.“ Z takowej nauczyciela życzliwości umiał korzystać pilny uczeń, a stawszy się niemal jego domownikiem, patrząc z blizka na jego prace, słuchając rad i nauk, nabywał gruntowniejszej znajomości sztuki iw technice onej wprawy. Odtąd też zawiązał się ów trwały nadal między dwoma artystami stosunek, ojcowskiego sprzyjania z jednej strony, poważania i wdzięczności z drugiej. Uczucia te dla swojego mistrza, niósł Kielisiński aż do zgonu; a kiedy opuściwszy bezpowrotnie Warszawę, znalazł się później rozdzielonym od niego na zawsze, nie przestawał listownie zdawać mu sprawę i z wszelkich życia kolei, i z postępów w sztuce, i z prac wykonywanych. Listy te przechowane troskliwie, stają się na teraz cennem źródłem do bliższej znajomości życia artysty, zaletnych usposobień jego umysłu i serca. - W roku 1831 służył wojskowo; wróciwszy do Warszawy, dostał się do domu Generała Kosseckiego, podówczas Dyrektora Głównego Komm. Rząd. Sprawiedliwości. Tu zostawał rok blisko, a jako pamiątkę dla Generała, wykonał szczegółnej piękności album numizmatyczne. Jest to książka w 4-ce pozdłużnej, nosząca tytuł: „Monety i Medale Polskie." Na 28-u stronnicach wyobrażone są sztuki złote, rysunek wykonany piórem i tuszem; numizmatu zrysowane są tu z dziwną dokładnością, podobieństwa tworzy uderzające, wszystko zaś ułożone z osobliwszym smakiem i przyozdobione godłami i przyborem do dziejów każdego panowania zastosowanemi. Dalej na 26-u stronicach są numizmatu srebne, z podobnąż ścisłością zrysowane, a otoczone kolorowanemi niby ramkami niewypowiedzianego smaku i ozdobności. Zgoła, album rzeczone jest tak pod względem sztuki, jak i krajowej numizmatyki prawdziwą ciekawością, zasługujące ze wszech miar na rozpowszechnienie sztychem. - R. 1832 wyjechał Kielisiński do Krakowa, gdzie lat parę bawił, pracując wiele, między innemi zdejmując widoki okolic, tudzież rysunki z starożytnych pieczęci woskowych przy dyplomatach domieszczanych, które wybornie a z nadzwyczajną wiernością zrysowywał. Był on też tutaj czynnie pomocnym panom Macewiczowi i Pawlikowskiemu, w kształceniu zamożnych zbiorów ich rycin polskich. - Wezwany przez słynnego sztuki krajowej miłośnika Gwalberta Pawlikowskiego, udał się następnie do niego do Medyki iw końcu roku 1834 już się tu znajdował. W ciągu kilko-letniego w Medyce pobytu, wielce stał się pomocnym do układu, utrzymywania, a zwłaszcza ciągłego i umiejętnego zwiększania znamienitych tamecznych naukowych zbiorów. Obok tego pracował nad sobą bezprzestannie, czy to nabywając czytaniem głębszych wiadomości historycznych, czy kształcąc się w sztuce samej wpatrywaniem się w rozliczne jej wzory zamożnego zbioru. 

„W początkach, opowiada pan Pawlikowski, oddawał się najwięcej rysowaniu piórem monet i pieczęci, i taką w tym rodzaju osięgnął doskonałość, iż bez wątpienia nie prędko kto mu wyrówna. W pracach tych jego rysunek najdoskonalszy, do mikroskopicznych nawet szczegółów zupełnie zachowany; charakter rzeźby całkiem pojęty, znajdziesz w rysunku ducha i sposób ręki mincarża, odgadniesz kruszec, z którego medal był bity czy lany; w pieczęciach dostrzeżesz i miękkość wosku, i przez czas nadaną krągłość wystającej rzeźbie, itę nawet pleśń starości a poniewierki podziwiać będziesz.“ Widząc tę jego nadzwyczajną do robienia piórem zdatność, namówił go Pawlikowski, aby chciał spróbować cytowania na blasze za pomocą kwasu saletrzanego, do czego mu też oddał zaniechane własne narzędzia. Dał się do tej nowej roboty nakłonić, tem bardziej, że do niej otrzymał już był poprzednio niejakie od Piwarskiego skazówki, a wkrótce tak ją zamiłował i tyle sam się w niej uzdolnił, iż w parę lat kilkaset blach większych i mniejszych wyszło z pod jego igiełki, wszystkie bez poprzedniczego rysunku od razu na blasze robione. „Rytował na nich, mówi Pawlikowski, medale, pieczęcie, stroje, widoki z natury, sceny rodzajowe własnego utworu, kopie z rysunków Plerscha, Chodowieckiego, Norblina, Płońskiego i innych. Szybkość roboty jego była niedopojęcia, ztąd też i owe czasem uchybienia, zwłaszcza w rysunkach pomysłu własnego. Nie chciał on blach swoich powtórnie werniksem pokrywać, by je poprawić, a rzadko dał się namówić do użycia suchej igły, twierdząc iż robi tylko próby dla zabawy. Często też gdy mieszkając na wsi, nie mógł na zawołanie dostać blach nowych, zcierał najpiękniejsze swe ryciny, nieodciśnięte nawet jeszcze, a na ich miejscu robił nowe, które znowu podobny los spotykał. Oprócz tego rysował mnóstwo strojów współczesnych z natury, po różnych wędrując okolicach, niemniej dawnych z obrazów, portretów i pomników; wykonał znaczną ilość widoków, osobliwie starych budowli i rozwalin, a jako wykształcony w wielu naukach i wczytany w dzieje, wyszukiwał przedmioty archeologiczne i z całą je znajomością starożytności odrabił.“ Na takie cele puszczał się nie raz na wędrówki po różnych okolicach Gallicyi, w góry do Lwowa i Krakowa, o czem tez i w listach Piwarskiemu donosi. Tak w jednym z nich powiada: „W podróży mej teraźniejszej (r. 1835) uzbierałem kilka widoków zamków starych, jako to: Dobromila, Leska, Monasterca, Sanoka, Odrzykonia, Wiśnicza, Ogrodzieńca; niektóre z tych zamków są bardzo piękne. Jeżeli WPan zechce, poszlę ich rysunki, a w zamian będę prosił o Czersk i co tam łaska z Mazowieckich i Lubelskich."  Próbował się też Kielisiński iw portretach czy z żywych osób, czy w kopiach z obrazów; atoli zdaniem Pawlikowskiego mniej był w nich szczęśliwy. Za to wielką okazał zdolność do satyrycznych przedstawień i karykatur. "Są one zgrabne, nierażące, a myśl niepotrzebuje komentarzy do odgadnienia; umiał on w nich rozwijać wiele dowcipu nieprzechodząc w poziomość.“ Taki sąd o nich podaje Pawlikowski. Że je robił tylko dla przyjaciół, poszły w rozsypkę, jeżeli po większej części nie zaginęły. W roku 1839 zmieniło się położenie Kielisińskiego; opuścił Medykę, a wezwany na bibliotekarza przez Hr. Tytusa Działyńskiego, wyjechał do niego naprzód do Oleszyc w Gallicyi, zkąd do Kórnika w Poznańskie i tu już do końca żywota pozostał. Poświęcał się on i tutaj gorliwie przyjętym obowiązkom, pracował wiele, oddając się z całym zapałem układowi zamożnego miejscowego księgozbioru, a przytem trudniąc się budownictwem. Nie ustawał też w rysowaniu i rytownictwie, każdą chwilę wolną z zamiłowaniem im niosąc. W roku 1848 tamże zawarł śluby małżeńskie, a pod dniem 8 Grudnia tego roku, tak to donosi swemu dawnemu mistrzowi a stałemu przyjacielowi Piwarskiemu: „Od dwóch tygodni jestem żonatym człowiekiem, proszę bardzo o krzyżyk; należy mi się błogosławieństwo od tak dawnego przyjaciela, a ja dbam o nie bardzo.“ Wkrótce potem nie żył już Kielisiński, sprzątnięty ze świata po dwudniowej zaledwie chorobie, rozwiniętej nagle z długoletniego cierpienia, na które mniej uważał i z owych zawichrzeń i niedoli ówczesnych najgłębiej go wzruszających. Zstąpił do grobu w początku roku 1849 w kwiecie wieku, bo czterdziestego roku życia niedomierzywszy. 

Z prac po nim pozostałych, znaczna ilość rysunków piórem i ołówkiem, tudzież akwarelli, znajduje się w zbiorach PP. Gw. Pawlikowskiego w Medyce, Alexandra Batowskiego w Odnowie, Włodzimierza Hr. Dzieduszyckiego w Potużycy, niemniej Tytusa Hr. Działyńskiego w Kórniku; ten ostatni nabył onych od artysty samego na raz jeden za złotych 4000. Liczne dzieła jego sztycharskie zdobią już dziś wszystkie niemal krajowe tej sztuki zbiory, a litografował takoż bardzo dobrze z rysunków własnych. Na robotach swych zwykł był podpisywać się, lub oznaczać je cyfrą KWK, albo też monogrammem KIK.

Najsławniejsi tegocześni numizmatycy Vossberg i Kohne, uznawszy jego niezrównaną doskonałość w rysunku i rycinach monet i pieczęci, starali się za pośrednictwem pana Gw. Pawlikowskiego nakłonić go, do robienia do dzieł ich numizmatycznych rycin; lecz że już wtedy odjechał był z Medyki do Kórnika, zamiar ten do skutku nie doszedł. Sam Kielisiński zamyślał ku końcowi życia o ważnych kilku pracach dla literatury i sztuki krajowej. Roku 1842 tak o tem pisze do Piwarskiego: „Ciałbym tu wydać wiadomość o naszych dawnych i nowszych artystach, tudzież spis rycin stanowiących illustracyę dziejów naszych; myślę do tego dodać i oryginalne sztychy, jakiebym mógł zebrać naszych ziomków." Podobnie r. 1843 donosi mu: „chciałbym pod tytułem Starożytności Polskich, wydać zbiór różnych dawnych rzeźb, nagrobków, i t. p.“ Mówi jeszcze r. 1848 o zamiarze wydania dawnych krajowych strojów, z rysunków i starych obrazów zebranych, do których znaczny materyał już posiada.  Szkoda, iż tych wszystkich przedsięwzięć do skutku doprowadzić nie zdołał. Wyszły z druku ,,Spis miedziorytów, litografii, rysunków, płyt miedzianych, przysobów potrzebnych dla malarzy i miedziorytników, z wolnej ręki do sprzedania, z polecenia L. Königha, w księgarni J. K. Żupańskiego w Poznaniu, Poznań czcionkami W. Deckiera i spółki r. 1849" 8-ka z str. 23, po polsku i niemiecku, obejmuje całą pozostałość artystyczną zmarłego. 

Sława Kielisińskiego za życia jeszcze jego przeszła też i do wiadomości cudzoziemców, tak mało co zwykle o sztuce polskiej wiedzących i wiedzieć chcących. W słowniku J. A. Romberga i Fryd. Fabra, Conversations-Lexicon für bildende Kunst, Leipzig 1848. IV, 400 tak jest o nim wyrażono: „K. W. Kielisiński zaletnie znany z pełnych ducha rycin, sceny z życia ludu Polskiego, krajobrazy rodzajowe i charakterystyczne postacie mieszkańca przedstawiających.“ Bliższe badanie biegu życia tego artysty, wykrywa i ów w młodzieńcu zapał, w pomyślną przyszłość otuchę, różane marzenia; i dalszego żywota zbyt częste zawody, odczarowanie, tęschnoty: zwykła to kolej życia ludzkiego. Na szczęście jego był on wielceskromny, prostoduszny, prawy, nad wyraz pracowity; umiał też w pokorze znosić nieominione tego świata niedole i gorycze; dostąpił szacunku u współczesnych, sławy co go przeżyje. Nie poślednią jest to dla niego chlubą, że długoletnio bawiąc przy boku dwóch z światła znakomitych mężów, panów Gwalberta Pawlikowskiego i Tytusa Hr. Działyńskiego, zaskarbić sobie potrafił wysoki ich szacunek i przyjaźń, a żałość głęboką po zgonie. 

(Życiorys powyższy skreślony jest głównie z notat uprzejmie udzielonych przez PP. Gwalberta Pawlikowskiego i Prof. Jana Piwarskiego, niemniej z listów do tego ostatniego przez artystę samego pisywanych).

KIEŁBASZYŃSKI ALEKSY. 

Czy może Kielbasiński, malarz krakowski, kilkakrotnie w aktach radzieckich miasta tego wspominany. R. 1536 nabył od wykonawców testamentu Jana Behem ludwissarza, tormentorum regionum praefecti, to jest od Seweryna Bonera kaszt, Bieckiego i innych, ogród na końcu ulicy gancarskiej, ante porta senatoria leżący, wraz z domem i sadzawkami, za zł. 300 per med. sexagenam: akta radz. księga Nr. 13 str. 22. Wzmiankowany tamże pod r. 1538, księga Nr. 13 str. 514. R. 1539 był starszym cechu malarskiego, Alexius pictor, ks. Nr. 3. 14 str. 154, 173. Wspomniany jeszcze r. 1549, ks. Nr. 8-19 str. 30 i 214; niemniej roku 1550 Kiełbaszyński Alexius, ks. 8-19 str. 379.

Roku 1552 miał on proces przed rajcami o wycięcie wierzb rozgraniczających ogród Doroty Laczkowej od ogrodu jego na Garbarzach ante porta sutoria (która omyłką druku przezwana była u nas senatoria), oraz o rozrzucenie płotu i zabór trawy; co sobie poszkodowana na grzywien 150 oceniła. Lecz pozwany nie stanął, protestując przeciwko wyrokowi i przywodząc niewłaściwość sądu; poczem wyniósł appellacyę przed króla. (Z akt miejskich, A. Grabowski w Biblio. Warsz. z r. 1854 I, 413-414). 

KIEŁBOWIC STANISŁAW. 

Malarz Krakowski, wspomniany w aktach cechowych tego miasta pod rokiem 1631. Może pisał się raczej Kiolbiewicz, a był r. 1638 starszym cechu. 

KIERZYŃSKI MIKOŁAJ. 

Malarz Warszawski, roku 1754 mieszkający w pałacu Kicińskiego Najwyższego Pisarza Skarbowego, przy ulicy Długiej na teraz Nr. 590, jak to objawia lustracya miasta Starej Warszawy przez J. J. Dawidsona sporządzona (w archiwum głównem Kr. Pol. Ks. 940, str. 53). 

KINKL. 

Malarz Warszawski. Roku 1786 posiadał dworek przy ulicy Orlej Nr. 798. (Dziennik handlowy Warsz z r. 1786 Maj, str. 239). Więcej o nim nic się przecie nie wie. 

KLECZYŃSKI. 

Malarz krajobrazów, zmarły w ostatnich czasach w Wiedniu, gdzie dłużej przebywał. Nagler pisze go Kletzinski, a dodaje, że jako artysta zasługuje na zaszczytne wspomnienie, gdyż jego obrazy odznaczają się prawdą w naśladowania natury, wyborną perspektywą, i wielką wprawą techniczną. Zapewne pochodzenia Gallicyjskiego. 

(G. K. Nagler VII, 61). 

KLEIN DANIEL. 

Malarz gdański, uczeń Seemanna starszego, wsławił się portretami, z których wiele jest sztychowanych, jako to króla Stanisława I. przez J. J. Haid. Bawił i pracował długo w Paryżu. Umarł r. 1744. 

Syn jego starszy tegoż imienia Daniel Klein, równie jako portrecista wsławił się. Zdaje się że z ojcem wyjechał do Paryża i tamże pozostał. Malował między innemi Delfina Ludwika XVI i jego żonę, które to oba portrety sztychował Wille. 

Młodszy syn Kleina nie opuszczał Gdańska, a był takoż portrecistą. 

Córka Małgorzata robiła portrety miniaturowe. 

Tej artystowskiej rodziny dzieła sztychowali Berningroth, Gaillard, P. van Gunst, S. Houbracken, N. Verkolje, A. B. Konig i inni. 

(O nich Johann Bernoulli’s Reisen… in den Jahren 1777 und 1778. Leipzig 1779 I, 264 - J. R. Fuessli 1779 fol. stronica 343. - G. K. Nagler VII, 41). 

KLIMES F. K. 

Malarz i rysownik wprawny, w Lwowie osiadły. Robił piękne portrety olejne, a przytem restaurował biegle obrazy. Atoli lubo miał zdolność niepospolitą, mało pracował, zatrudniając się więcej kantorem loteryi który utrzymywał. Rejhan ojciec, tyle znamienity artysta, wiele miał w sztuce od niego skorzystać, a Laub Antoni był jego uczniem. Klimes umarł we Lwowie. 

KLIMECKI JAN. 

Malarz osiadły w Krakowie. Roku 1745 był cechu malarskiego mistrzem, a jako taki należał wtedy do reformy cechu i poddania go pod zarząd Uniwersytetu; akt na ten cel do Rektora wraz z innymi malarzami podpisał. (Utawy cechu w końcu tego tomu). Więcej atoli o nim nic się zgoła nie wie. 

KŁOCZKOWSKI WALENTY. 

Żyjący w wieku 17-ym, malował w okolicach Krakowa, a zapewne i w temże mieście. We wsi Łososinie górnej nad Czchowem w kościele w wielkim ołtarzu jest jego nie zły obraz olejny na płótnie Zwiastowanie Matki Boskiej, z podpisem: Walenti Kleczkowski 1675. (Z notat J. Łepkowskiego). 

KŁOSSOWSKI MARCIN. 

R. 1671 był starszym cechu malarskiego krakowskiego Marcin Klossowski, jak to pod tym rokiem objawiają akta radzieckie tego miasta, zapewne Kłossowski. Zdaje się był sam malarzem. 

Już w r. 1655 był starszym cechu malarskiego Krakowskiego, jako taki użyty do urzędowego oszacowania zbioru obrazów pozostałych po Rajcy Krako. Janie Ravioli. Na akcie tym dnia 15 Lutego r. 1655 podpisał się: Marcin Klossowski malarz Krako. (Akt radzieckich Ks. Nr. 40, str. 693). Podobnie r. 1671 d. 21 Czerwca taxował obrazy po Gerhardzie Priamim Rajcy Krako. pozostałe, i podpisał się na akcie jako starszy cechu malarskiego: Marcin Klossowski malarz. (Z akt rzeczonych, A. Grabowski, Skarbniczka str. 61-64). Nie ulega więc wątpliwości, że sam był malarzem. 

KNIAZIEWICZ KAROL herbu Mardelio. 

Generał wojsk polskich, urodzony w Kurlandyi r. 1762, zmarły w Paryżu d. 10 Maja 1843 r., pochowany w Montmorency. 

Równie jak T. Kościuszko miał generał Kniaziewicz zamiłowanie do sztuki malarskiej, szukał w niej w chwilach wolnych pocieszenia i rozrywki. Doskonalił się w niej będąc jeszcze w legionach we Włoszech. Początkowo robił miniatury, lecz z mniejszem powodzeniem; zaniechał je przeto i wziął się do krajobrazów, które wykonywał olejno, gwaszami lub akwarellą. Prace jego późniejsze znaczne pod względem sztuki okazują postępy. 

Z jego portretów miniaturowych przytoczyć można Generała Ksawerego Kosseckiego, wówczas adjutanta generała Kniaziewicza. Kilka jego robót posiada księżna Aleksandra z Steckich Radziwiłłowa. Piszący do ozdób swego zbioru liczy krajobraz akwarellą ręki gen. Kniaziewicza. 

KOBER MARCIN. 

Objęty księgą rachunków podskarbiego Jana Firleja w r. 1590, iw składzie dworu królewskiego wymieniony. Może tylko malarz ścienny pokojowy (Ł. Gołębiowski, Domy i Dwory 1830, str. 193). 

KOBLAŃSKI. 

Był to zdaje się malarz portretowy w Warszawie pracujący, średniego usposobienia. 

Roku 1774 malował w Warszawie wizerunek Jakóba Hadziewicza Posła i Podsędka Wojew. Sandomirskiego, co poświadcza napis na tymże obrazie. Jest w posiadaniu Prof. Rafała Hadziewicza znamienitego artysy malarskiego w Warszawie. 

KOCIŃSKI. 

Malarz nadworny Leszczyńskich w Wielkiej Polsce, w połowie XVII wieku.

Józef Łukaszewicz w uczonem dziele. Historya szkół w Koronie i w W. K. Lite. Poznań 1849 I, 384 powiada, że r. 1669 w szkole Braci Czeskich w Lesznie (nakładem Rafała Leszczyńskiego wojewody bełzkiego r. 1626 podniesionej) znajdował się Stanisław Kociński, syn malarza nadwornego Leszczyńskich. Tyle tylko o tym malarzu jest wiadomego. 

KOKULAR ALEKSANDER. 

Malarz historyczny a zwłaszcza portretowy, urodzony w Warszawie dnia 9 sierpnia 1793 r. Początki sztuki czerpał u Z. Vogla, będąc uczniem liceum warszawskiego. R. 1814 udał się na naukę do Wiednia do tamecznej akademii sztuk pięknych, i tamże pod sławnym Lampim pracował. Następnie zwiedził Rzym i Paryż, w celu dalszego doskonalenia się. R. 1818 wrócił do Polski i zajął się nauczycielstwem, naprzód w konwikcie XX. Pijarów, potem w liceum warszawskiem. R. 1824 wysłany przez rząd do Rzymu, dwa lata znowu tu bawił, i wykonał obraz Edypa, zyskując pochwały znamienitszych artystów. W ciągu tej bytności w Rzymie, został obrany członkiem akademii malarskiej S. Łukasza. Po powrocie do kraju, objął napowrót Posady nauczyciela liceum, którą do zamknięcia tej szkoły r. 1832 piastował. Wtedy z zamiłowania sztuki, założył w własnym domu szkołę malarstwa, zastępując brak ówczesny publicznej. Później był professorem w gimnazyum realnem, a nakoniec w nowej szkole malarstwa. Zszedł z tego świata w Warszawie dnia 6 kwietnia 1846 r. lat życia 53 licząc.

Z dzieł jego pędzla Edyp prowadzony przez Antygonę otrzymał pochwałę na wystawie sztuk pięknych r. 1828. Z wielu portretów które malował, kilka odznaczają się wyższemi zaletami, dwa z nich pierwsze nagrody wystaw sztuk w Warszawie uzyskały. W rzędzie jego portretów znajdują się: 

Zygmunt Vogel, malarz (up. J. Korzeniowskiego). 

Aleksander hr. Potocki, senator kasztelan, siedzący, odziany w futro, postać po kolana (w Willanowie). 

Szczepan Hołowczyc arcybiskup prymas, malowany dla Towa. Warsz. Przyjaciół nauk. 

Dr. Wahlbourg professor uniwer. warszawskiego. 

X. Michał Symonowicz wizytator zgromadzenia XX. Missyonarzy, ♰ w Warszawie dnia 23 czerwca 1826 r. w wieku życia 51. Jest u XX. Missyonarzy warszawskich. 

Marya Szymanowska z Wołowskich, fortepianistka, ♰ w Petersburgu na cholerę dnia 26 Lipca 1831 r. lat 42 wieku licząc; portret malowany w Rzymie. 

Pan Evans. 

Pani generałowa Siemiątkowska. 

Antoni Waga professor, zoolog i botanik. 

Antoni arcybiskup grecki. 

Książę Feldmarszałek Paskiewicz Namiestnik Królestwa Polskiego. 

Naj. Cesarz i Król Mikołaj I, kilkakrotnie. 

Teofil Janikowski członek i kassyer Towa. Dobroczynności; portret przez współczłonków obstalowany iw sali posiedzeń towarzystwa umieszczony. 

Inne jego obrazy: 

Edyp prowadzony przez Antygonę. 

Śmierć Pryama. 

Perykles broniący Aspazyę. 

Zaślubiny Jagiełły z Jadwigą. 

Wzięcie Hagi Baszy w niewolę.

S. Jan Kanty. Chrystus i Faryzeusze, do Siedlec. 

S. Aleksander, Antoni i Matka Boska, do Suwałk. 

Święta Trójca figury kolossalne, do cerkwi warszawskiej Przy ulicy Długiej. 

Zdjęcie z krzyża, do kościoła metropolitalnego S. Jana w Warszawie. 

Chrystus błogosławiący dzieci, do Puław. 

Czterej ewangeliści, do Brześcia Litewskiego. Malowania w cerkwi wolskiej. Takoż w cerkwi demblińskiej. 

Obrazy do kościoła parafialnego w Goliszewie w kaliskiem (Gazeta Codzienna Warsz. z r. 1841 N. 265). 

Przed r. 1830 Kokular udał się był w okolicę hrubieszowską, celem malowania portretów; ztąd tez w domach obywatelskich tej krainy natrafiać takowe można, lecz były w ogóle z pośpiechem i mniejszą dbałością wykonywane. 

KOLANO JAN. 

W Warszawie w połowie 16-go wieku żyjący malarz, który tu jakąś nieruchomość posiadał. Jedyną o nim wzmiankę dochowały akta miasta Nowej Warszawy, Ks. 3 str. 399, z których okazuje się, iż roku 1561 już nie żył. W roku tymże syn jego z Zofii Targowskiej, Krzysztof złotnik, zapisuje Janowi Giza Burmistrzowi Warszawskiemu dziesięć kóp groszy w półgroszkach na nieruchomości, jaka nań w spadku po rodzicach przypadła. Pieniądze zaś te winien był jeszcze jego ojciec, a poprzednio zapisane były na browarze, w akcie z położenia w mieście nie wymienionym.

KOLASIŃSKI WAWRZYNIEC. 

Urodzony roku 1777 we wsi Pradta w Wojew. Krakowskiem, sposobił się w sztuce u Wojciecha Gutowskiego w Krakowie; następnie osiadł w mieście Pilicy, tutaj wiek cały strawił i r. 1846 umarł. Malował wiele przedmioty zwłaszcza religijne, olejno i farbami wodnemi na murze; atoli uzdolnienie jego w sztuce wcale było mierne. 

Są jego Stacye męki Pańskiej w Pińczowie, Wieluniu i Gotonogu. 

Święty Józef, obraz ołtarzowy w Cięgowicach. 

W Pilicy w kościele XX. Reformatów na arkadzie czyli tęczy Chrystus Pan z Matką Boską i Świętym Józefem, poniżej Święty Dominik i S-ty Franciszek. Na facyacie Święci Patroni Polscy; Nawiedzenie S-tej Elżbiety; Najś. Imię Jezus. 

W Pilicy takoż w kościele farnym, w kaplicy Świętego Michała gdzie jest obraz Stachowicza, ołtarz na murze. 

Jest on ojcem Warszawskiego malarza Antoniego Kolasińskiego. 

KOŁTONOWSKI J. 

Malarz portretowy w połowie 18-go wieku żyjący, miernego uzdolnienia. Portret jego Tekli z Ratomskich Kościuszkowej, matki Tadeusza, jest u pana Stanisława Ratomskiego w Drohiczanach w Hrubieszowskiem. Z tyłu portretu czytać się daje choć znacznie już wytarty podpis malarza: „J. Kołtonowski pinxit ... 17 ... Xbris.“

KONDRATOWICZ DANIEL. 

Urodzony na Żmudzi r. 1765 odbył nauki w Wilnie, poczem przybył do Warszawy i poświęcił się malarstwu w szkole Fr. Smuglewicza. Malował wiele, szczególniej przedmiotów historycznych krajowych; lecz z mniejszem powodzeniem, zwłaszcza pod względem kolorytu. Od roku 1824 był po Villanim dyrektorem galleryi lir. Józela Ossolińskiego. Zszedł z tego świata w Warszawie r. 1844. 

Główniejsze jego dzieła są: 

1. Leszek Biały i Goworek. 

2. Książę J. Poniatowski zwiedzający groby królewskie w Krakowie. 

3. Śmierć Wirginii, miara łokci 2½-2. 

4. Zwyczaje pogrobowe dawnych Litwinów. 

5. Starzec, Nr. 3-5 były na wystawie warszawskiej z roku 1819. 

6. Młodzieniec z orłem, obraz allegoryczny. 

7. Portret dziecka, z natury. 

8. Ostrzyżyny Mieczysława I. 

9. Chrzanowski w Trębowli. 

10. X. Ksawery Michał Bohusz, ex-jezuita prałat wileński, członek tow. przyj, nauk, ♰ w Warszawie dnia 4 Kwietnia 1820 r., licząc lat 74. Nra 6-10 były na wystawie warszawskiej z r. 1821. 

11. Zgromadzenie starożytnych Polek. 

12. Dymitr z Goraja napomina króIowę Jadwigę, wydrzeć się chcącą, do księcia Wilhelma. 

13. Herkules duszący hydrę. 

14. Kościuszko na koniu. 

15. Sprzęt siana wieśniaków polskich. Nra 11-15 były na wystawie warszawskiej z r. 1823. 

16. Aloizy Feliński, wierszopis, dyrektor gimnazyum krzemienieckiego, członek towarzyst. warsz. przyjaciół nauk, ♰ w Krzemieńcu d. 24 Lutego 1820 r. lat wieku 49 licząc. Jest u P. Jahołkowskiego w Warszawie.

KONICZ TADEUSZ (KUNTZE). 

Malarz historyczny przedmiotów religijnych, konie i zwany także Konik i Kończa, rodem byt z przedmieścia krakowskiego Klepacza części zwanej Biskupie; w młodym wieku przyjęty do posług kuchennych przy dworze biskupa krakowskiego Andrzeja Załuskiego, okazał wrodzoną zdolność do rysunku. Nie uszło to baczności Załuskiego, który wziąwszy go w opiekę, do szkół oddał i do uczenia się malarstwa zachęcił, a następnie swoim kosztem dla wydoskonalenia się do Włoch wyprawił. W Rzymie uczył się poi Karolem Marattim, wiele się u niego uzdolnił i sposobem jego przejął. Wróciwszy do ojczyzny, wybornemi tworami pędzla swego zdobił świątynie pańskie. Po śmierci Załuskiego r. 1758 nastąpionej, nie mogąc się znieść z innymi malarzami krakowskimi, opuścił kraj rodzinny i wyjechał do Rzymu. Sława jego doszła wkrótce do wiadomości króla hiszpańskiego, do którego dworu powołany został i tamże w późnej starości życia dokonał. 

Na obrazie S. Wojciecha w katedrze krakowskiej będą cym, podpisał się malarz: „Tadeus Kuntze pinx. Rom. 1751" Dla czego się tak sam z niemiecka nazwał, nie jest wiadomo; może chciał ukryć gminne swe pochodzenie; to pewna ze pod tą nazwą znany jest w świecie, a J. R. Fuessli wspominająco nim (Allgem. Kunstler-Lexicon 1779 fol. str. 349) niemcem go być mieni. Wszakże, jak zauważa A. Grabowski, nazwiska tego Kunc i Kuntze byli z dawna w Krakowie mieszczanie. Akta miejskie od wieku 14-go przechowują ciągle wzmianki różnych krakowskich mieszczan nazwania tego: r. 1370 osiadłym był w Kazimierzu pod Krakowem Wojmund Kuncze; r. 1451 był rajcą krakowskim Kuncza Lang; r. 1471 rajcą Kuncza Stan.; r. 1551 Kuncz Sebastyan; w 1556 Stanisław Kuncz został mieszczaninem krakowskim; r. 1564 Piotr Kuncz miał dom przy ulicy szpitalnej. Widocznie więc rodzina ta, lubo może za czasów Kazimierza W. z Niemiec z osadnikami przybyła, zdawna okazuje się być zasiedloną w Krakowie. (Z notat udzielonych przez P. Amb. Grabowskiego). Data malowania wyżej przytoczonego obrazu, pozostawia wątpliwość co do czasu powtórnego wyjazdu artysty do Włoch. 

Konicz należy do artystów wyższego rzędu: znawcy zachwalają w nim pewność rysunku, biegłość w zasadach kolorytu, miły układ kompozycyi. 

Dzieła jego w Polsce znane: 

W ołtarzach katedry krakowskiej Ś. Floryan, S. Wojciech malowany w Rzymie 1754 r. z którego mały sztych nakładem D. G. Friedlejna w Krakowie; Ś. Kazimierz, S. Kajetan, S. Józef, Ś. Jacek, Ś. Wacław. 

W ołtarzach kościoła Nawrócenia Ś. Pawła XX. Missyonarzy w Krakowie mają być jego obrazy, a zwłaszcza Ś. Wincenty i Śmierć S. Józefa w ołtarzu bocznym (A. Grabowski str. 263). Na korytarzach klasztoru portret biskupa A. Załuskiego. 

W kościele Ś. Stanisława na Skałce w Krakowie ww. ołtarzu S. Michał, który to kościół za biskupa A. Załuskiego r. 1740 był odnawiany (A. Grabowski str. 271). 

W kościele XX. Bonifratrów na Kazimierzu dwa obrazy. 

W klasztorze Panien Norbertanek na Zwierzyńcu, w chórze na piętrze S. Norbert.

Na korytarzach klasztoru XX. Franciszkanów w Krakowie Portret Stanisława Andrzeja Załuskiego kanclerza w. kor., potem biskupa krakowskiego, ♰ 17 Grudnia 1758 r.

W Warszawie w r w. ołtarzu kościoła PP. Wizytek piękny obraz Nawiedzenia N. Maryi Panny za dzieło jego poczytują doktórzy, lubo szłuszniej S. Czechowiczowi przypisać je należy. 

W galleryi króla Stanisława Augusta były jego obrazy: 

Morderstwo Ammona syna Dawida przez Absolona, który stoi rozkazując dwom zbójcom zabójstwo w pośród uczty. Malowany na miedzi; miara cali 6½- 8½, cena w spisie czer. zło. 12. 

Młodzieniec poznający błędy rozpusty. Obraz oryginalny, miary cali 49-69, cena W spisie cz. zło. 25. Nabył go później P. Sumiński. 

Fortuna, obraz oryginalny; miara cali 49-69, cena w spisie czer. zło. 25. Nabył także P. Sumiński. 

Ucieczka do Egiptu: N. Panna sparta na ramieniu Ś. Józefa schodzi  z góry, kilku aniołów, miara cali 38-28, cena w spisie cz. zł. 10. 

Dwa jego obrazy allegoryczne posiadał budowniczy Jakób Kubicki. W Rzymie w kościele polskim Ś. Stanisława Jest podług Fuesslego jego historyczny obraz; co i Seb. Ciampi potwierdza. Miał on za granicą w Rzymie i Hiszpanii wiele prac szacownych pozostawić, lecz o nich dotąd nie ma wiadomości. Utrzymuje wszakże J. Brodowski (w Pszczółce Krako. z r. 1822 I,18), że w Rzymie w kilku kościołach są jego obrazy, i że malował pałac papiezki i pałac wiejski Castel Gandolfo. 

(O malarzu tym Polaku pierwszą wiadomość ogłosił,z ustnej powieści M. Stachowicza, A. Grabowski: Opis Krakowa, wyd. 4-te z r. 1844 str. 498-9. - Pisze o nim J. Piwarski w Gazecie liter, warsz. z r. 1822 Nr. 42 str. 243. - Wspomina Seb. Ciampi, Viaggio... str. 152. - Wzmianka w Ruskim Inwalidzie z roku 1819 Nr. 247 mylną jest. - Wzmianka w Kuryerze krakowskim z r. 1835 Nr. 1). 

KOMONIECKI ANDRZEJ. 

Wójt miasta Żywca, pracowity tego miejsca kronikarz, który w rękopiśmiennem dotąd dziele dzieje Żywca od r. 1492 do 1730 doprowadził, a nadto Kronikę Rychwałdu, Dekanatu Żywieckiego i latopisiec Milówki z równą starannością skreślił. Przyszedł na świat w okolicy Żywieckiej około roku 1664, gdzie rodzina jego w stanie kapłańskim i mieszczańskim kwitła. Żył lat 70, z których 50 szczęśliwie w małżeństwie z Zofią Kalfasowiczówną spędził, zostawiwszy 9 dzieci, 50 wnuków i 10 prawnuków. Umarł roku 1734. Za miastem Żywcem stoi na cmentarzu mała kapliczka Przemienienia Pańskiego, którą Komoniecki fundował: w niej złożono kości jego. Na chórze kapliczki jest dotąd jego wizerunek. 

A. Komoniecki, obok prac literackich, zajmował się takoż malarstwem, a obrazy jego znajdować się mają w kilku kościołach okolicy Żywieckiej. Wszakże stopień uzdolnienia jego w sztuce i prac owych zalety, wątpliwemi nam zostają. 

Wiadomość o Andrzeju Komonieckim wyśledził Stanisław Krauss i wskazał w rozprawie: Latopis miasta Żywca, w Biblio. Warsz. z roku 1852 III, 51. Udokładnił ją jeszcze J. Łepkowski w Gazecie Warsz. z r. 1854 Nr. 275. 

KOMONIECKI JÓZEF. 

Syn poprzedniego Andrzeja, poświęcił się sztuce malarskiej. Już r. 1727 okazuje się on jako malarz. (J. Łepkowski, Gaz. Warsz. z r. 1854 Nr. 275). Następnie osiadł w Krakowie, przyjął prawo miejskie i wszedł do cechu malarskiego, którego został mistrzem. Roku 1745 w tem znaczeniu należał do reformy cechu i poddania go pod zwierschnictwo Uniwersytetu, a stosowny po temu akt do Rektora wraz z malarzami innymi podpisał. Roku 1748 był Radzcą czyli Konsyliarzem cechu, i uczestniczył w spisaniu dla cechu nowych artykułów. (Ustawy cechu w końcu tego tomu). 

R. 1750 d. 6 Kwietnia obrany został ponownie Radzcą czyli Konsyliarzem cechu, co opowiada A. Radwański, w rękopiśmiennym dzienniku. 

Dalszy bieg życia jego i uzdolnienie w sztuce, wcale znane nam nie są. 

KONWICKI STANISŁAW. 

W kościele kollegilanym Panny Maryi w Kielcach są jego pędzla obrazy przedstawiające Świętych Polskich i czterech Doktorów Kościoła, zawieszone na filarach. Data onych nie jest wiadoma. (X. Walenty Michał Witkowski, opis tego kościoła w Pamiętniku Religijnym z roku 1845 IX, 197). 

KONSTANTY. 

Malarz Warszawski, ob. Broda Konstanty. 

X. KONSTANTY. 

Reformat, który w zaciszy klasztornej zabawiał się rysunkiem a może i malowaniem Znana jest mała wcale mierna rycina Joz. Erazma Belling w Wiedniu, z podpisem: „Prawdziwe wyobrażenie Pana Jezusa cudami słynącego w Dederkałach na Wołyniu w kościele OO. Reformatów." U spodu: F. Constantin. Reform, delin. Wnosić wypada, ze żył w klasztorze Reformackim w Dederkałach na Wołyniu około połowy 18-go wieku. 

KOPECKI. 

Jan Kopecki czyli raczej Kupecki, a jak go Niemcy piszą Kupetzky, przyszedł na świat roku 1666 w Węgrzech w Pössing. Ojciec jego był tkaczem, i syna do swego rzemiosła przeznaczał; lecz piętnastoletni młodzian uciekł od warsztatu, i puścił się w świat żebrząc na życie, dopóki się nie dostał w Lucernie do malarza Klaus. Wkrótce uczynił w sztuce niezmierne postępy, tak, ze o wiele mistrza swojego przeszedł. Ztąd udał się do Wiednia, potem do Wenecyi, w końcu do Rzymu, celem doskonalenia się dalszego. Głównym przedmiotem prac jego były portrety, z których znakomitej wziętości i sławy dostąpił. W Rzymie zatrudniał go wiele królewicz polski Aleksander Sobieski; między innemi robił portret króla Jana III. Po 22 letnim pobycie w Rzymie, na zaproszenie księcia Adama Lichtensteina, wyjechał do Wiednia. Wielce ceniony przez cesarzów Józefa I, Karola Vl i Piotra W., mnogie obstalunki od nich i różnych panów niemieckich otrzymywał, a mając niezwykłą łatwość, bo w jednym dniu do dziewięciu głów był w stanie odrobić, znaczne z prac swoich odnosił korzyści. Będąc gorliwym wyznawcą sekty Braci Czeskich, z tego zaś powodu prześladowany w Wiedniu, wyniósł się z rodziną do Norymbergi. Tutaj usiadłszy ciągle pracował, mnóstwo otrzymując coraz nowych obstalunków. Ku schyłkowi życia, doznał nieszczęścia w stracie syna Jana Chrystyana Fryderyka, młodzieńca 17 letniego, pełnego nadziei i już w malarstwie przy ojcu usposobionego. Ten cios tak mu był dotkliwym, iż od zmysłów niemal odchodził, a w lat kilka potem sam na podagrę umarł r. 1740, złożony w ziemię prawie kryjomo, bo jako brata czeskiego, nie chciało go duchowieństwo za członka kościoła uważać. Był przecie człowiekiem prawym, w ostatniej zaś woli, dla biednych i uczącej się niezamożnej młodzi, hojne zapisy poczynił. O życiu jego bardzo wielu pisało; między innymi Fuessli, Dlabacz, Jäck, a ostatecznie za tamtymi G. K. Nagler (Neues allgemeines Künstler-Lexicon, München 1839 VII, 214-216). Z powyższego treściwego zarysu jego żywota, okazuje się, iż rodem będąc węgier, ciągle we Włoszech Niemczech bawił i tamże pracował; iż w Polsce ani był urodzony, ani nigdy nawet czasowo nie przebywał: tyle tylko, że dla polskiego królewicza w Rzymie malował. Chęć przeto przywłaszczenia go sobie jako polaka, tak dalece byłaby nam niewłaściwą, jak jest dla Niemców śmiesznością wywodzenie, iż Kopernik był niemcem. 

Pierwsza pani Klementyna Hofmanowa z Tańskich, w podróżach po Niemczech dla dzieci napisanych (Opis przejazdu przez Niemcy w listach, Lipsk 1844 str. 109-110), wspomniała że Kopecki jest polakiem w Korsuniu urodzonym. Powtórzył tę wiadomość pan S. w Przeglądzie Naukowym Warszawskim z r. 1845 II, 577, twierdząc za panią Hofmanową, że Jan Kopecki jest nasz współziomek, w Korsuniu, przedtem miasteczku dziś wsi nad rzeką Rosią leżącej, r. 1667 urodzony. Żałowac przychodzi, iż tak pani Hofmanowa jak pan S nie wskazali źródła, zkądby o tem pochodzeniu Kopeckiego dowiedzieli się, gdyż przezto wątpliwość co do malarza tej nazwy byłaby może od razu rozjaśnioną. 

Atoli w galleryi króla Stanisława Augusta znajdował się bardzo pięknie wykonany portret, słynnego wówczas w Warszawie jubilera Dotlingera czy raczej Dinglingera (i w Dreźnie za Augustów byli tego nazwiska jubilerowie wielce sławni), przez malarza nazwiskiem Kopeckiego malowany. Przedstawiony jest w sukni ciemnej, futrem wyłożonej, i czapce futrzanej. Kiedy po elekcyi król Stanisław miał być koronowany, ów Dinglinger otrzymał polecenie zrobienia do tego obrzędu insygniów, braknące zaś elektowi klejnoty, własnemi na czas zastąpił. Król lubiący posiadać wizerunki osób bliżej mu znanych, lub którym był obowiązany, kazał odmalować portret jubilera, i takowy w galleryi swej zamieścił. Później przeszedł on na własność księcia Józefa Poniatowskiego, a w galleryi jego przez starego dworskiego bywał okazywany, jako dzieło krajowego malarza Kopeckiego, który mu był osobiście dobrze znany. Następnie portret ten nabyty został przez generała Ksawerego Kosseckiego, i obecnie w szacownym jego zbiorze obrazów znajduje się. W galleryi kasztelana Józefa lir. Ossolińskiego był inny przez tegoż artystę malowany portret, równie pięknie wykonany, jakiegoś rzeźnika z Pragi, z którym pozostawał malarz w stosunkach przyjaźni, i u niego nawet miał na Pradze mieszkanie. Ma na głowie dużą futrzaną czapkę, a z ogromnej fajki tytuń pali. Portret ten takoż nabyty został przez gen. Kosseckiego, i do celniejszych obrazów jego zbioru należy. Wiadomości powyższe w pamięci osób współczesnych przechowane, iz ust ich pochodzące, zdają się dowodzić, że w początkach już panowania Stanisława Augusta, był w Warszawie artysta wielce znamienity, nazwiskiem Kopecki. Że to nie mógł być ów węgier Jan Kopecki widoczną jest rzeczą, gdyż tamten roku 1666 zrodzony, w późnej starości, roku jeszcze 1740 zszedł był z tego świata. Musiał być więc inny, polak, może urodzony w Korsuniu, bo wszakże i rodzina imienia Kopeckich osiadłą jest w kraju naszym. Gdy tedy dwa jego dzieła w Warszawie dziś widzialne, niepośledniego odznaczają artystę: godną byłoby rzeczą wykrycie dalszych wiadomości o jego życiu, gdzie i pod kim tak się usposobił, co się z nim dalej stało, i jakie inne wykonywać mógł obrazy. To co o nim i o jego pracach dowiedzieć się zdołałem, z opowiadania jedynie współczesnych było wyczerpane; gruntowniejszych trzebaby jeszcze dowodów. Ogłaszając com wyśledził (Biblioteka Warsz. z r. 1847 II, 371-376 Wspomnienie o dwóch malarzach Kopeckich, jednym rodem węgrze, innym polaku), wynurzałem życzenie ażeby kto wiadomość tę uzupełnić zechciał; a tak dziedzina sztuk pięknych krajowych wzbogaconą zostałaby o jedno znakomite, lubo niewiadomo dla czego, w ukryciu dotąd zostające imię. Wszakże dalsze moje dochodzenia w tym względzie nic nowego pozyskać nie potrafiły. Przydać tu jeszcze nie od rzeczy będzie, z powodu wzmiankowanych insygniów koronacyjnych króla Stanisława Augusta, co o koronie powiada współczesny świadek biskup Adam Naruszewicz: „Król Imć panujący Stanisław August był ukoronowany koroną bolesławowską oryginalną, której wizerunek widzieć na obrazie Bolesława Chrobrego w pokoju marmurowym zamkowym, od rzeczonego króla Imci odnowionym, i obrazam i królów ozdobionym. Ażeby zaś ta korona była do wymiaru głów następców przydatna, sporządzić ją rozkazał tym sposobem, aby się ścieśniać i rozszerzać mogła. (Hist. Nar. Polskiego, wyd. Mostowskiego VII, 388; przypisek o koronach polskich).

KOPFF JAN. 

Przyszedł na świat w Iglau w Morawii dnia 19 grudnia 1763 r. W młodym wieku sprowadzony został do Krakowa przez wuja swego malarza Estreichera Dominika, u którego w sztuce malarskiej uspasabiać się zaczął. Następnie udał się do Warszawy i wstąpił do pracowni M. Bacciarellego, pod okiem którego dłuższy czas się doskonalił. Król Stanisław August, umiejący zachęcać młodych artystów, widząc usilność Kopffa, udarował go medalem ze swem popiersiem. R. 1790 wrócił J. Kopff do Krakowa, a odtąd osiadłszy w tem mieście, trudnił się dawaniem prywatnych godzin rysunków malowania, a sam malował portrety olejne i miniatury na słoniowej kości, niemniej niekiedy obrazy przedmiotów historycznych; atoli w malarstwie miniaturowem największą okazał zdolność. 

Celniejsze jego obrazy są: hołd trzech króli; obraz malowany w Warszawie r. 1789. - Koryolan z matką. - Sardanapal i Arbaces. - Elpinika. - Lede. - Od r. 1822 często przebywał w Galicyi, malując tamże portrety. Umarł w Krakowie po krótkiej chorobie dnia 25 kwietnia 1832 r. 

W pracach swych był zawsze usilnym, a w sztuce wielce zamiłowanym. W życiu prywatnem łagodny, przyjacielski, uprzejmy; ztąd też lubiony i szanowany. Dwa razy wstępował w związki małżeńskie. 

Wzmiankuje o nim Nagler VII, 142, zowiąc go Janem Wincentym; powiada zaś, ze przed przybyciem do Polski, przebywając po różnych miastach niemieckich, malował portrety i przedmioty historyczne. Lecz to jest wyraźnym błędem: gdyż Kopff dopiero w Krakowie zaczął uczyć się sztuki. Zresztą wiadomość o nim Naglera we wszystkiem jest niedokładna i mylna. 

KORNECKI PIOTR. 

Malarz udzolniony z czasów króla Augusta II, W Bochni w kościele parafialnym w wielkim ołtarzu jest ładny jego obraz S. Mikołaj, z podpisem i rokiem 1719. W tymże kościele są i inne jego roboty, zdarzenia z żywota Sgo Stanisława. 

KORNECKI JAN. 

Zapewne z rodziny lub może potomek poprzedniego. W Chrzanowie w Krakowskiem w kościele w wielkim ołtarzu jest jego obraz S. Mikołaj; w ołtarzu zaś bocznym S. Anna, obraz malowany r. 1825. Oba te dzieła są nie złej kompozycyi i wykonania. Jego portret olejny Józefa Bieżyńskiego, w stroju polskim i herbem Ślepowron, dobrze malowany, nosi napis: „Józef Bieżyński z Konegondy Święcickiej Sędzionki Piotrkowskiej urodzony. Dóbr Gór Mokrych, Suchych, Borowy, Grabowca, pomiędzy innemi dziedzic, Starosta Peryosławski w dniu 3 Grudnia R. P. 1817 malowany. "Podpis malarza z tyłu obrazu: „J. Kornecki Mai. w Kielcach 1817.“

J. Kornecki umarł około r. 1836. 

KORNIKIEWICZ. 

Malarz z czasów panowania Stanisława Augusta. 

Jego portret X. Stefana Łuskiny jezuity, spowiednika niegdyś króla Stanisława Leszczyńskiego, rektora kollegium warszawskiego, redaktora gazety Wiadomości Warszawskie, ♰ 1793 r. był w zbiorze króla Stanisława Augusta, miara cali 33-26, cena w spisie czerw. zło. 6. 

KOSSECKI ALEXANDER herbu RAWICZ. 

Urodzony roku 1793 ze Stanisława posła Podolskiego, Sędziego Trybunałów Marszałkowskich i Józefyj z Wisłockich, pobierał nauki w Liceum Warsz., a w zamiłowaniu do sztuki uczył się rysunków od Zygmunta Vogla, tudzież malowania kwiatów od Franciszka Bruder. Wstąpiwszy w szeregi wojskowe, odbył wyprawę wojenną z r. 1812 przy bracie Generale Xawerym Kosseckim. Następnie poszedł do służby cywilnej w Radzie Stanu, mianowany Vice-Referendarzem. Umarł na suchoty r. 1819. 

Malował akwarellą, powiększej części kwiaty. 

KOSSECKI MICHAŁ. 

Brat starszy poprzedniego, przyszedł na świat r. 1784. W młodych latach kończąc wychowanie w Dreźnie, nabył tu zamiłowania do malarstwa, w którem się niepoślednio uzdolnił. Za powrotem do Warszawy wszedł do wojska: w niem przechodząc stopnie, odbył z odznaczeniem wszystkie wojenne wyprawy od r. 1806 do 1814, a umarł roku 1825 Pułkownikiem Dowódzcą 4-go pułku strzelców konnych. Był kawalerem krzyża wojskowego Polskiego, Urzędnikiem Legii Honorowej Francuzkiej, kawalerem orderu Połączenia Hollenderskiego, tudzież Włoskiego Żelaznej Korony. 

Rysował piórem i sepią z wykończeniem niepospolitem. Piękna tego rodzaju praca jego Venus z amorkiem, dochowuje się u rodziny. 

Zostawił po sobie znaczny zbiór rycin i rysunków. Gdyby M. Kossecki poświęcił się był sztuce wyłącznie, twierdzić można że byłby wyszedł na znamienitego artystę.

KOŚCIUSZKO TADEUSZ, herbu Roch 3-ci. 

Generał wojsk rzeczypospolitej polskiej i naczelnik roku 1794. Urodzony dnia 12 Lutego 1746 r, w Mereczowszczyźnie majętności rodzicielskiej, w wojew. brzesko-litewskiem, parafii Kossowskiej (jak świadczy autentyczna metryka), zmarły w Solurze w Szwajcaryi d. 15 Października 1817 i., pochowany w katedrze krakowskiej w grobach królewskich. 

Jest to rzeczą wiadomą, że T. Kościuszko w samotnych życia chwilach oddawał się rozrywce tokarstwa i snycerstwa: różne tego rodzaju jego wyroby ze słoniowej kości i drzewa przechowywane są u wielu osób, jako cenne po znakomitym mężu pamiątki. W zbiorach puławskich były jego piękne wyroby ze słoniowej kości w niewoli wykonane. Na tabakierce przez niego wytoczonej, a generałowi Lipskiemu podarowanej, umieścił małą mozaikę własnego ułożenia. Lecz i sztuka malarska nie była mu obcą. Robił krajobrazy i widoki architektur, akwarellą: dwa takowe znajdują się w Warszawie w posiadaniu P. Ignacego Rzońcy, przedstawiające widoki budowli starożytnych i nowszych Rzymu; na jednym z nich jest podpis fecit Kościuszko, na drugim zaś T. Kościuszko fecit. Przytacza Eust. hr. Tyszkiewicz w listach o Szwecyi (Wilno 1846 II, 35), iż w czasie pobytu Kościuszki w Szwecyi r. 1797, zawarł był znajomość z pewnym obywatelem niedaleko Gothenburga, w którego domu często przebywając, odmalował na pamiątkę rodziny jego portrety, a te po dziś dzień są tamże z poszanowaniem zachowane i okazywane. 

Będąc w Ameryce, bawił się robieniem portretów osób bliżej mu znajomych. Znany jego sztych popiersia Tomasza Jeffersona prezydenta Stanów Zjednoczonych, z podpisem: Thomas Jefferson a philosopher a patriotę and a Friend. Dessine par son ami Tadee Kościuszko, et grave par M. Sokolnicki. Z tegoż rysunku sztychował na stali Antoni Oleszczyński r. 1829. 

KOSIŃSKI JÓZEF. 

Urodzony w Krakowie, w Warszawie zamieszkały, malował miniatury i robił je w znacznej ilości, które pod względem sztuki bardzo są wartości rozmaitej. Pochodziło to podobno ztąd; iż Kosiński zwykł był trzymać przy sobie młodych malarzy, których wiele dla siebie zatrudniał, dając im przygotowywać lub dokończać własne roboty. Tak byli przy nim A. Blank, J. Łukaszewicz, Wojniakowski. Król Stanisław August mianował był J. Kosińskiego malarzem swoim nadwornym, i obdarzył go medalem merentibus (Kuryer warsz. z r. 1821 Nr: 79). 

Z jego miniatury Marcina Molskiego brygadyera, wierszopisa, ♰ w Warszawie 13 Kwietnia 1822 r. licząc lat 71 wieku, sztychował C. Gröll, Z innej Księcia Józefa Poniatowskiego gen. dywizyi, ministra wojny księstwa warszawskiego, sztychowali w Dreźnie 1809 r. J. Schumann i A. Riedel. W zbiorze miniatur J. Kosińskiego znajdujących się u piszącego, są między innemi portrety Józefa Grassego, Kazimierza Wojniakowskiego i samego malarza. 

J. Kosiński umarł w Warszawie wdowcem d. 1 kwietnia 1821 r.; mając lat 68. 

S. Ciapmi, bibliogr. critica 1839 II 258, powiada iż Kosiński zwiedzał Włochy. 

KOSIŃSKI MICHAŁ. Baron. 

Amator rysownik, brat Józefa, rodem z Krakowa. Ukończywszy nauki w tamecznej akademii, w młodym bardzo wieku wszedł do wojska polskiego; następnie służył jako oficer w legionach polskich we Włoszech, a potem znowu w wojsku polskiem w którem odbył wszystkie ówczesne wyprawy w Polsce, Prusach, Hiszpanii, Niemczech i Rossyi. W nich dosłużył się godności barona cesarstwa francuzkiego i stopnia pułkownika dowódcy pułku 16-go piechoty liniowej. Roku 1817 dla słabości zdrowia wyszedł z wojska i odtąd utrzymywał się z pensyi emerytalnej. Żył w stanie bezżennym, umarł w Warszawie d. 19 maja 1835 r., mając lat 59, pochowany na cmentarzu powązkowskim. 

M. Kosiński bawił się rysowaniem ołówkiem i kredą portretów znajomych osób i przyjaciół, z których niektóre dawał do litografowania L. Letronnowi. Próbki jego zdolności widziano na wystawie sztuk warszawskiej z r. 1823. 

KOSTECKI STANISŁAW. 

Malarz krakowski, o którym pod r. 1651 wspominają akta radzieckie tego miasta.

O tym malarzu wspominają akta cechowe Krakowskie już pod rokiem 1634. Uczony archeolog J. Łepkowski wynalazł w księdze dokumentów wsi Spytkowic (ad Zator), iż około roku 1644 Łukasz z Bnina Opaliński Marszałek Nadworny dziedzic wsi rzeczonej, polecił Stanisławowi Kosteckiemu wykonanie malowań ściennych i do ołtarzów w kościele tejże wsi. Wnosić wypada, ze malarz ten musiał posiadać wyższą biegłość, kiedy przez tak zamożnego a światłego pana używany bywał. 

KOTARSKI. 

Uczeń M. Bacciarellego, malował przedmioty historyczne i krajobrazy. W zbiorach uniwersytetu warszawskiego był jego rysunku czerwoną kredą portret Adama Stanisława Naruszewicza. 

KOZAKIEWICZ ŁUKASZ. 

Ojciec jego pochodził z Litwy, a różnemi losu kolejami dostał się do Krakowa, gdzie się ożenił. Tutaj przyszedł na świat Łukasz dnia 17-go Października 1778 r. Oddany w młodocianych latach na naukę do pewnego drukarza kart, odbył następnie wędrówkę czeladniczą po Czechach i Niemczech. Wróciwszy do Krakowa, udał się r. 1799 do swojego wuja Kaspra Szybalskiego czyli Szybala Bernardyna w Piotrkowie, który go do malarstwa sposobił, a widząc w nim po temu zdolność i ochotę, oddal go do jakiegoś malarza w Krakowie. Przy nim uczył się znowu lat parę, poczem własną pilnością wykształcał się w przyjętym zawodzie. Ożeniwszy się wcześnie, obarczony liczną rodziną, pracować musiał ciężko na jej utrzymanie. W cierpkiej a nieprzerwanej walce z niedostatkiem, trudnem było mu oddawanie się swobodniejszej pracy, zdolności jego rozwinąć iw sztuce odznaczyć mogącej. Lat kilkanaście był dekoratorem Krakowskiego teatru; obok zaś podrzędnych robót pokojowych, które dla powszedniego chleba podejmować był zmuszony, malował nie bez zalety widoki i krajobrazy. Roku 1827 wykonał dla kosmoramy liczne widoki Krakowa i jego okolic. jako to: wezbranie Wisły r. 1813, zamek, rynek, plac Szczepański, rybaki nad Wisłą z widokiem Karpat, mogiłę Kościuszki, Ojców, Pieskową Skałę, kopalnie Wielickie w różnych jej wnętrza oddziałach i ciekawszych szczegółach. Stargawszy siły ciągłą i mozolną pracą, zakończył życie w Krakowie dnia 19-go Lipca 1845 roku. 

KOZŁOWSKI JAN. 

Roku 1780 malował wewnątrz kościół w Brozie nie daleko Ryczywołu. (X. J. G. Broza w Pamiętniku Religij. zr. 1850 XIX, 391). Więcej o tym malarzu nic się nie wie. 

KRAFFT. 

Zwany szwedzkim, le Suedois, dla odróżnienia od innych tejże nazwy artystów. Malarz portretowy wyższego uzdolnienia, który w drugiej połowie XVIII wieku nabył sławy w Szwecyi. Był professorem akademii sztokholmskiej, a umarł tamże r. 1792. Że jakiś czas bawił w Warszawie na dworze króla Stanisława Augusta, nie może ulegać wątpliwości, kiedy pędzla jego tyle jest współczesnych osób tutejszego kraju wizerunków. Pisany bywa niekiedy Craffl i Craft, lubo mylnie. Nazwy tej Krafft jest wszakże kilku innych malarzy, z którymi tegoż mięszać nie wypada, jako też z Antonim Graff portrecistą niemieckim: 

W galleryi króla Stan. Augusta były obrazy jego następujące, pewnie w Warszawie malowane. 

1. Marya Teressa z hr. Kinskich księżna Poniatowska, księcia Andrzeja żona. Owal, miara cali 23-18, cena w spisie czer. zło. 25. 

2. Izabella księżna Lubomirska z książąt Czartoryskich marszałkowa w. kor.; kopia z Roślina, owal. Miara cali 23-19, cena czer. zło. 50. 

3. Taż sama, inny portret. Miara cali 23-19; cena czer. zło. 30. 

4. Izabella księżna Czartoryska z Flemingów, w sukni dworskiej, miara cali 27-22, cena czer. zło. 50. 

5. Pani Potocka z Ossolińskich, krajczyna w. kor.; owal. Miara cali 23-19, cena czer. zło. 30. 

6. Ignacy hr. Krasicki, biskup warmiński. Miara cali 28-23, cena czer. zło. 50. 

7. Tenże, owal. Miara cali 27-22, cena czer. zło. 25. 

8. Pani Bielińska marszałkowa w. kor. Miara cali 29-25. 

9. Konstanty Felicyan Szaniawski biskup krakowski. Miara cali 38-26. 

10. Michał książę Poniatowski, biskup płocki, brat królewski. Miara cali 39-32, cena czer. zło. 40.

11. Antoni Albertrandi, malarz. Miara cali 13-11 cena czer. zło. 15. 

12. Baron Früsch, portret oryginalny. Miara cali 31-26, cena czer. zło. 30. 

13. Gustaw III król szwedzki. Miara cali 60-46, cena czer. zło. 150. 

14. Tenże, kopia. Miara cali 32-23, cena czer. zło. 36. 

15. Syn jego, książę następca tronu szwedzkiego; kopia. Miara cali 32-23, cena czer. zło. 36. 

16. Portret jakiegoś niemca. Miara cali 24-28, cena czer. zło. 6. 

17. Sylen trzymający koszyk z winogronami, w towarzystwie dwóch bachantek; kopia. Miara cali 69-48, cena czer. zło. 15. 

18. Dziewczynka niosąca klatkę pod ramieniem. Miara cali 19 1/2-15, cena czer. zło. 10. 

19. Judyth z głową Holofernesa w ręku, kopia. Miara cali 59-48, cena czer. zło. 50. 

20. Prometeusz rozdzierany przez sępa. Miara cali 90-67, cena czer. zło. 60. 

21. Koncert S. Cecylii z aniołami. Miara cali 43-54.

22. Portret żydówki Czajka. Miara cali 31-23. Był w pałacu kozienickim. 

23. Portret żydówki Elia. Miara cali 31-23. Był w pałacu kozienickim. 

24. Adam i Ewa, malowane na drzewie. Miara cali 26-20. Był takoż w mieszkaniu królewskiem w Kozienicach. 

W zbiorze Ignacego hr. Krasickiego arcyb. gnieznieńskiego były jego pędzla obrazy następujące, jak to wyraża spis tego zbioru drukowany z r. 1845: 

25. Stanisław August król, portret oryginalny, owal. Miara cali 23-20. 

26. Tenże, po kolana. Miara cali 54-36. 

27-34. Ośm obrazów oryginalnych, przedstawiających młodzieńców różnych narodów, owale równej wielkości, miary cali 19-16: 

Młodzieniec z bębnem, który przedziurawił. 

dtto w kapeluszu na głowie, a przed nim talerz z pokarmem. 

dtto z głową obwiniętą chustką, przed nim czarka. 

dtto z książką pod pachą, w ubiorze polskim. 

dtto czytający. 

dtto z głową spartą na ramieniu lewem. 

dtto śpiący. 

dtto rysujący. 

(Wzmianka o nim u G. K. Naglera VII, 156). 

KRAUS JAN. 

Żył w Warszawie w drugiej połowie 18-go wieku. Malował scenę historyczną z roku 1794. Kopia takowej, tuszem na dużym arkuszu jest w Krakowie w posiadaniu P. Żegoty Pauli, a nosi podpis:,.Dedie au Conseil Supreme par son tres humble et tres obeissant serviteur Jean Kraus demeurant á la nouvelle ville chez Maybaum Nro 330.“ 

Gw. Pawlikowski (Czasopism Lwowski 1829 III, 104), wzmiankuje go jako rytownika pracującego w Warszawie przy końcu 18-go wieku. 

KROKER STANISŁAW. 

R. 1486 przyjął prawo miejskie w Krakowie. Stencel Croker moler jus habet, et literam non indiguit. (Z akt miejskich, A. Grabowski, Skarbniczka str. 41). 

KRUDASZEWSKI LUDWIK. 

Urodzony w Zamościu, tamże otrzymawszy pierwsze wy chowanie, przeniósł się następnie do Warszawy celem kształcenia się w zawodzie malarskim. Józef Głowacki i Antoni Sachetti byli jego w sztuce przewodnikami; pracowity, gorliwy, zamiłowany w sztuce, przytem człowiek skromny, spokojny i cichy, oddawał się z całym zapałem przyjętemu powołaniu, rozwinął też niepospolicie pilnością zdolność wrodzoną. Śmierć przedwczesna przerwała dalsze jego w sztuce postępy, gdy pozostałe po nim prace rokować dozwalały z ciągiem doskonalenia się artystę znamienitego. Umarł w Warszawie licząc lat 33 wieku, w dniu 8 stycznia 1850 r., pochowany na cmentarzu powązkowskim. 

Malował olejno i al-fresco, kompozycye historyczne kościelne i portrety; atoli w malowaniu al-fresco więcej prac podejmował i większe okazał uzdolnienie. Z obrazów jego olejnych celniejsze są: 

Pięć obrazów ołtarzowych do kościoła parafialnego w Bedlnie: Pan Jezus ukrzyżowany, S. Antoni Padewski, Opieka Ś. Józefa, SS. Floryan i Roch, Matka Boska z dzieciątkiem Jezus. 

S. Jan Chrzciciel dla XX. Emerytów w Łowiczu. 

Zwiastowanie. 

S. Marcin biskup, malowany na blasze. 

S. Tekla. 

Nadto malował portrety. 

W robotach al-fresco użyty był początkowo przez prof. Marcina Zaleskiego przy odnawianiu malowań ściennych X. Walentego Żebrowskiego w kościele XX. Bernardynów w Warszawie; następnie powierzone miał sobie przez XX. Missyonarzy warszawskich, u których zamieszkiwał, przyozdobienie korytarzy klasztornych, przedsionka zakrystyi i refektarza malowaniami ściennemi. Ta główna a zaletnie odznaczająca się praca malarza, mało co przed jego śmiercią ukończona, przedstawia na korytarzach, w piętnastu obrazach sufitowych, zdarzenie z życia i czyny S. Wincentego a Paulo założyciela zgromadzenia missyonarskiego, jako to: miłosierdzie Świętego od dziecinnego wieku, niewola jego w Tunecie, przyjęcie więzów z miłości bliźniego, nadanie, reguły zgromadzeniu Missyonarzy i sióstr Miłosierdzia, opowiadanie słowa Bożego na missyach, zakładanie seminaryów, rozesłanie kapłanów zgromadzenia, na missye zamorskie, opieka starców i niedołężnych, ochrona podrzuconych dziatek, zakładanie szpitali, opatrywanie rannych na pobojowiskach, w radzie królewskiej, zajadający, zgon S. Wincentego, uwielbiony w Niebie, cudotwórca w Niebie. W refektarzu cztery obrazy na suficie przedstawiające: Nakarmienie cudowne przez Chrystusa Pana pięciu tysięcy ludzi, przypowieść Chrystusa P. o szacie godowej, bogacz i łazarz, Magdalena na uczcie u Faryzeusza u nóg Chrystusa. W przedsionku zakrystyi trzy główne obrazy na suficie: Raj ziemski, Mojżesz na górze Sinai, rozesłanie Apostołów; w mniejszych medalionach Dziesięcioro przykazania Bożego; na ścianie zaś przy wchodzie do presbitoryum, na szaro, Wizerunek wielkości naturalnej Jana Gwalberta Perboar kapłana Missyonarza, urodzonego we Francyi r. 1802, który opowiadając wiarę Chrystusową w Chinach śmierć męczeńską d. 11 września 1840 r. poniósł. Nadto tamże wiele stosownych do miejscowości malowań na szaro, pod względem sztuki wysokich zalet. 

(Wspomnienie o nim pozgonne w Kuryerze warsz. z roku 1850 Nr. 12). 

KRUEGER JAN KONRAD. 

Malarz i sztycharz, przyszedł na świat w Szczecinie r. 1733; początkową naukę otrzymał od Tomasza Kubera, później udał się do Drezna gdzie doskonalił się dalej pod Dietrichem i Hutinem. Roku 1756 miał przybyć do Polski, szukając tu zajęcia jako malarz portretów. Gw. Pawlikowski twierdzi, iż w malarstwie doszedł wysokiego stopnia doskonałości, a w Warszawie dużo pracował. Następnie bawił jakiś czas na Pomorzu, iw mieście rodzinnem Szczecinie malował wiele. W końcu około roku 1768 udał się do Berlina, gdzie został professorem rysunków w Akademii sztuk, i tutaj umarł r. 1791. 

Malował olejno, akwarellą i pastelami portrety, krajobrazy, obrazy rodzajowe, sceny wojskowe; przytem sztychował nie mało. 

Pisany bywa takoż Kriger. 

(J. R. Fuessli 1779 fol. str. 348. - G. K. Nagler VII, 183. - Gw. Pawlikowski, Czasop. Lwo. 1829. III, 104). 

KRUTILO JAN. 

Malarz krakowski, wspominany często w aktach radzieckich tego miasta, gdzie nazwisko jego rozmaicie bywa pisane: Krulilo, Kruthilo, Krutile, Krutimol. Roku 1539 był starszym zgromadzenia malarzy, Jan Krutimol, ks. Nr. 3, 14, str. 140. Był nim również r. 1543, ks. Nr. V. 16 str. 175; i r. 1544, ks. V. 16 str. 515. Wspominany pod rokiem 1545, ks. Nr. 6-17. Tegoż roku malował obraz ołtarzowy do kościoła Ś. Marka, którego wartość sprawdzali starsi cechu malarskiego: A. D. 1545 fer. 4-ta intra Ost. Corp. Christ. Ad instantiam seniorum Fraternitatis S. Marci, debent seniores pictorum aestimare imaginem Altaris ad S. Marcum, par Joannem Krutilo pictorem factam, atque vicissim hic coram officio referre hujusmodi aestimationem. Akta radzieckie z tego roku, str. 72. Roku 1550 był jeszcze starszym cechu malarzy, ks. 8- 19 str. 230. 

KROGER FRYDERYK CHRYSTYAN. 

U nas pisano go Krieger, lecz jak zauważa Nagler, wielu niemieckich artystów tej nazwy pisani byli zarówno Krieger lub Krüger, a zdaniem jego ta ostatnia pisownia ma być właściwsza (VII, 174). 

Fryd. Chryst. Kruger lub Krieger, przyszedł na świat r. 1774 w Zeucha pod Forsta; młodość spędził w niedostatku, a lubo zdawał się zrodzonym być dla sztuki, musiał przecie zacząć od krawiectwa. Został obywatelem swego miasta i majstrem, a dopiero wtedy mógł rozwinąć w sobie zaród zamiłowania sztuk pięknych. Porzucił więc rzemiosło, udał się do Drezna i tutaj od r. 1800 zaczął się doskonalić w malarstwie. W początkach robił pastelami, lecz później wziął się do robót olejnych. Czasy wojenne twarde były dla niego, musiał po różnych miastach szukać zarobku na swe utrzymanie. Wtedy to przybył i do Warszawy, gdzie już był r. 1815 a bawił do r. 1817, w którym do Saksonii odjechał. Zdaje się iż w Warszawie miał pewną wziętość: malował portrety i przedmioty historyczne, kościelne i świeckie, robiąc olejno, pastelami, tudzież miniatury. Jego obrazy zdobią kościół parafialny w Łękińsku po w. piotrkowskim (Kuryer warsz. z r. 1822 Nr. 70). Krüger został w Dreźnie professorem malarstwa i tu umarł r. 1832. 

W czasie pobytu w Warszawie miał z sobą córkę a uczennicę swą, Linę Krüger, dotąd żyjącą, biegłą malarkę drezdeńską, która wraz z ojcem w tymże co i on rodzaju podejmowała tutaj malarskie prace. 

(O nim G. K. Nagler VII, 180). 

KRZECZKOWSKI. 

Ł. Gołębiowski (Opis Warszawy 1827 str. 95) powiada, że malował w Warszawie dla Kościoła Ś-go Krzyża obraz S go Rocha. Atoli o tym malarzu nic się więcej nie wie, a być nawet może, że Gołębiowski nazwę przekręcił, jak to w tem samem miejscu zrobił z nazwiskiem Eleutera. 

KRZYSZTOF, CRISTAW. 

Pod rokiem 1374 wzmiankują księgi radzieckie miasta Krakowa malarza mieszczanina krakowskiego Crislaw pictor, zdaje się Krzysztofa (A. Grabowski Ojczyste Spominki 1845 I, 248). Lecz więcej o nim nic nie dochowała przeszłość. 

KRZYSZTOF z CIESZYNA. 

W zbiorze rysunków p. Teofila Żebrawskiego w Krakowie, znajdują się dwa rysunki, studya do obrazów kościelnych. Jeden przedstawia S. Trójcę, a podpisany: Kristoforo Silesio, drugi wyobraża chrzest Konstantyna cesarza, z podpisem: del Kristoforo de Cieszyn. Oba wykonane piórem i nieco kolorami podłożone, objawiają wielce usposobionego artystę. Miał on być uczniem Jana Chryzostoma Proszowskiego w Krakowie, zatem żył w 17-ym wieku. Może czas wykryje ważniejsze prace znamienitego malarza. 

(Tygodnik Cieszyński z r. 1850 N. 3). 

KRZYSZTOF Z LANCKORONY. 

Roku 1526 przyjął prawo miejskie w Krakowie, przy czem dali poręczenie za nim starsi cechu malarskiego. ,,Christof de Lanckorona pictor jus habet. Pro litera fldejusserunt Seniores.“ (Za księgą Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski, Skarbniczka str. 42). 

Roku 1545 malarz Krzysztof, Cristaw pictor mieszkał w Kwartale Grodzkim, płacąc podatku stróżnego groszy 3. (Tamże, str. 43). Jest to zapewne ten sam malarz. 

KUCHARSKI, ojciec i syn. 

Kucharski ojciec był uczniem M. Bacciarallego. Syn za wstawieniem się Bacciarellego, kosztem króla Stanisława Augusta za granicę dla udoskonalenia się w sztuce wystany i pensyą opatrzony, uczynił tamże niepoślednie postępy. 

Portret Michała hr. Wielhorskiego kuchmistrza w. lit., Kouarski pinxil, sztychował Macret. 

W zbiorach królewskich były portrety Kucharskiego: 

Księżna Czartoryska generałowa ziem podolskich, w sukni białej atłasowej, pastelami; miara cali 22-17, cena w spisie czerw. zło. 15. 

Dwa portrety córek księstwa Czartoryskich; miara cali 16-12, cena w spisie obu czerw. zło. 40. 

Portret własny malarza, rysunek; miara cali 6½ -6½ cena czer. zło. 5. 

Były tamże i inne Kucharskiego rysunki. 

Atoli dokładniejsze rozróżnienie tych dwóch malarzy ojca i syna, jak wiadomość o samychże onych imionach, bezowocnem były dotąd staraniem. S. Ciampi, Bibliogr. critica II, 258 powiada: że Kucharski (Kukarki!) zapewne syn, malarz historyczny i portretowy, doskonalił się w sztuce we Włoszech, a umarł w Paryżu. 

W pałacu Wielickim Sapiehów, znajdował się w roku 1792 w pokoju bawialnym, pędzla Kucharskiego wizerunek Xięcia Józefa Sapiehy Krojczego Lit., dóbr rzeczonych właściciela, jak to wykazuje inwentarz miejscowy. 

W Bruxelli w galleryi Xiążąt d’Arenbergów, w pałacu ich au petit Sablon, jest wielce ciekawy portret królowej Francuzkiej Maryi-Antoniny, malowany przez Kucharskiego syna w Paryżu, kiedy artysta jako gwardzista narodowy widywał królowę w więzieniu Tempie. Wizerunek ten małego rozmiaru, malowany na drzewie, bardzo gładkiego pędzla, przedstawia nieszczęśliwą monarchinię z zupełną wiernością a przerażającą prawdą, w okropnem położeniu w jakiem pod ten czas zostawała. Jest w sukni czarnej, na głowie czepek biały wcale biedny płócienny, po którym szalik czarny spadający na ramiona i w pasie związany; piersi okrywa prosta chustka biała płócienna, gładko założona, szpilką zwyczajną spięta. Wyraz twarzy spokojny, lecz cały ogrom nieszczęścia oddający; włosy i brwi zupełnie białe, jak wiadomo naraz w więzieniu posiwiałe. 

Wizerunek ten w swoim czasie nabył od samego malarza w Paryżu Xiążę August d’Arenberg, i opatrzył go objaśniającym napisem, z tyłu obrazu do deski przylepionym. Napis ów jest brzmienia następującego: 

Légende du tableau do Mr. Kocharski. Portrait de la Reine Marie Antoinette lorsqu’elle se trouvait au Temple, et tres ea-acternenl jusqu'a l'epingle mime quiferme son fichu, telle qu'elle etait habillée peu de temps avant qu’elle fut transférée du Temple a la Consiergerie. 

Ce portrait etait point par Kocharski qui avait fait le portrait de cette malheureuse Princesse en 1780, il se trouvait comme garde nationale de service au Temple, y vit la Reine, la considera avec grande attention, et centre chez lui il s’occupa de la dessiner de memoire. 

Il fut encore une seconde fois de service au Temple, examina de nouveau la Reine et de retour chez lui il acheva le portrait; je le tiens de Kocharski lui meme; je l’avais connu autre fois pour avoir etc peint par lui et il savait combien j’etais attache a la Reine. 

Auguste Arenberg. 

Ce tableau est original, il en a éte fait ensuite par Kocharski plusieurs copies et aussi par d’autres. 

Okazuje się z powyższego objaśnienia, że Kucharski syn już przed rokiem 1780 znajdował się w Paryżu, a jako bieglejszy portrecista zażywał tam wyższej wziętości, kiedy w tymże roku malował wizerunek królowej Maryi Antoniny, i zapewne różnych znakomitych osób u dworu, jak między niemi Xięcia Augusta d’Arenberga. W chwilach najgorętszych rewolucyi Francuzkiej, bawiący w Paryżu, musiał należyć do gwardyi narodowej i pełnił służbę gwardzisty. Tak dwukrotnie znajdował się na służbie w więzieniu Temple, w którem trzymana była nieszczęśliwa królowa: widział ją tam, przypatrył się jej dobrze, a wracając do swego mieszkania, wykonał najwierniejszy jej portret, jaką wtedy była. Obraz oryginalny nabył od niego, znajomy dawniej i przezeń takoż malowany, Xiążę d’Arenberg. Z tego oryginału sam malarz wykonał kilka kopii, zdejmowali też podobne i malarze inni, dla wielkiej ciekawości obrazu licznym stronnikom królewskim pożądanego. 

Piękny ów wizerunek Maryi Antoniny, w roku 1855 oddany na wystawę w celach dobroczynnych towarzystwa Ś. Wincentego a Paulo w Bruxelli, zwrócił uwagę znawców, obudził zajęcie, wspominały też o nim zaletnie dzienniki. 

Zapiska Xięcia d’Arenberga wyraża malarza Kocharski, tak samo pisany jest w d’Arenbergow Bruxelskiej galleryi; atoli jest to prosta pomyłka pisowni cudzoziemców, gdyż nazwisko jego jest z pewnością Kucharski. O nim, jako też o jego ojcu, zbyt słabe tylko posiadamy wspomnienia. Byłoby do życzenia, ażeby bliżej o nich wiedzieć mogący, może pozostający krewni, udzielić chcieli co do żywotów i prac obu artystów wiadomości zasobniejszych.

KUCHARSKI ANDRZEJ. 

W Krośnie na Rusi Czerwonej kościół Kapucynów malowany cały ozdobnie al-fresco przez mieszczanina Krośnieńskiego Andrzeja Kucharskiego. Żywot jego i nabycie uzdolnienia w sztuce, nie są wcale wiadome. 

KUKALSKI MACIEJ. 

Malarz Warszawski z 16-go wieku. Jedyne wspomnienie o nim dochowało się w aktach miasta Starej Warszawy Ks. 526, a to że w r. 1598 już nie żył; albowiem w tym roku, feria secunda ante festum S-ti Francisci Confessoris, wdowa po nim Jadwiga z synem Pawłem przyjęli prawo miejskie.

KUKIEWICZ KONSTANTY. 

Syn rzeczyw. radzcy stanu Tadeusza Kukiewicza, odbywał nauki w Wilnie, po których ukończeniu posłany do akademii sztuk pięknych petersburgskiej, rozwinął w niej niezwykłe do malarstwa zdolności, i zasłużonemi nagrodami uwieńczony został. Wróciwszy do Wilna zapadł na zdrowiu, a w Wekrach pod temże miastem przemieszkując, zgasi w wieku młodzieńczym r. 1842. 

Piękny jego obraz widok karczmy żydowskiej w Werkach, ze sporemi figurami, znajduje się u pozostałej rodziny w Wilnie. Inny jego obraz, żydzi przemycający towary w okolicach Wilna, za który na wystawie petersburgskiej otrzymał medal, sztychowany przez Bichbois et Deroy. zamieścił w Album wileńskiem J. K. Wilczyński. Jego są litografie scen gminnych wileńskich w 6-ciu sztukach, wydane pod tytułem: Wilno r. 1840.

KURC WAWRZYNIEC. 

Malarz krakowski, Laurentius Kurcz; wspominają o nim pod r. 1578 akta radzieckie m. Krakowa, ks. A 9 str. 10.

KURCZ KASPER. 

Malarz i mieszczanin krakowski, pisany takoż Kurcz, może syn poprzedniego r. 1599 posiada! dom w tem mieście (regestra przychodów i wydatków miasta Krakowa). R. 1606 był starszym cechu malarskiego krakowskiego, o czem świadczą akta radzieckie m. Krakowa z tego roku; był nim takoż r. 1607, tez akta z tego roku str. 1129 

Wspominany jest w nich jeszcze r. 1609, civiset pictor Cracov.; i r. 1610, jako starszy cechu. 

Już roku 1573 wspominany jest w aktach miejskich Krakowskich, jako mieszkający w dzielnicy Kwartałem Grodzkim zwanej, Kasper Kurtz. (A. Grabowski w Biblio. Wam. z r. 1854.1, 414). 

O niektórych pracach malarskich, podejmowanych z polecenia Rady miejskiej, dochowują wzmianki onej rachunki: 

Roku 1593 wałował izbę radziecką, za co zapłatę w tym i następnym roku otrzymał. 

Roku 1594 wypłacono mu od pozłocenia dwu bań na bronę floryanską i za dwa powietrzniki, grzywny 3 groszy 36. - Tegoż roku od pomalowania orła i pozłocenia nosa (dzioba) groszy 10. 

Podobnie r. 1594 użyty był wraz z Janem Burstynem, do przyozdobienia malarskiego bramy trumfalnej i piramid, na wjazd króla Zygmunta III: „Malarzowi Kasprowi Kurczowi i Janowi Burstinowi, za farby i potrzeby do malowania tych czterech piramides, według ich ceduły grzywien 15 groszy 41. - Samym mistrzom nagrody za ich pracę grzywien 5. - Malarzowi Kasprowi od malowania herbu groszy 30." 

(Z rzeczonych rachunków, A. Grabowski Skarbniczka str. 58 i 126). 

W aktach jurydyki Biskupia, pod r. 1609 wspomniany jest „sławny pan Kasper malarz mieszczanin,“ jako pozywający o dług mieszczanina Biskupia. (A. Grabowski, Mozaika w Biblio. Warsz. z r. 1855. IV, 63). 

R. 1610 jako starszy zgromadzenia malarzy, użyty był do szacunku ołtarza u zakonnic Ś-tej Agnieszki na Stradomiu, niemniej innych w mieście obrazów. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 61). Podpis własny który przy tem oszacowaniu położył, brzmi: Kasper Kurcz; zatem jest to właściwe jego nazwisko, i tak go też pisać wypada, nie zaś Kurc lub Kurtz, chociaż współcześnie nazwisko jego tak niekiedy przekręcano. To samo stosuje się i do Wawrzyńca Kurcza, o którym było w Tomie I, co może był ojcem, a przynajmniej krewnym Kaspra. 

KURCZYŃSKI STANISŁAW. 

Przyszedł na świat w Warszawie dnia 25 kwietnia 1780 r. i troskliwością rodziców otrzymał starowne wychowanie. Odbył nauki szkolne w konwikcie XX. Pijarów w Warszawie, następnie zaś doskonalił się szczególnie w rysunkach. Wszedłszy do wojska, a r. 1808 będąc porucznikiem gwardyi nar., wezwany na professora topografii i rysunków w szkole artylleryi i inzynieryi, od r. 1809 przez lat kilka następnych na tej posadzie pozostawał. R. 1822 dnia 30 lipca śmierć go zaskoczyła, lat 42 życia liczącego; dla pięknych przymiotów duszy, powszechnie lubiony i szacowany. 

Kurczyński był biegłym rysownikiem i malarzem widoków farbami wodnemi. Z robót jego tego rodzaju przytoczyć można: 

Widok w Siedlcach kaplicy i grobu Aleksandry z książąt Czartoryskich Ogińskiej hetmanowej w. kor. 

Widok amfiteatru to Łazienkach. 

Wesele żydowskie, z wielu figurami. 

Niewiasta opłakująca zmarłego więźnia. 

Niektóre jego roboty były na warszawskiej wystawie sztuk pięknych roku 1819. 

KURKOWIC KASPER. 

Malarz Krakowski, który roku 1601 malował kościół Ś-tej Anny, za co otrzymał od bractwa Ś-tej Anny zapłaty złotych 550. W tę płatnię wchodziło i pomalowanie nowego wielkiego ołtarza z drzewa wyrobionego. (Z akt miejskich, A. Grabowski Skarbniczka str. 43). 

KWIATONOWSKI KRZYSZTOF. 

Malarz krakowski, którego akta radzieckie tego miasta wspominają wielokrotnie, pisząc go Quietanowski, Quiatanowski; wnosić można ze się zwał Kwiatonowski. R. 1532 pierwsza jest o nim wzmianka w rzeczonych aktach, ks. A. 8 str. 486; tegoż roku był starszym cechu malarskiego krakowskiego, Christophorus pictor, taż księga; wspominany Christoffer pictor pod tymże r. 1532 ks. A, 12 str. 64, 80, 95 i Christophorus Quietanowsky str. 98 i 106. R. 1537 Christophorus pictor, ks. 13 str. 243. R. 1540 starszym cechu malarskiego Christoph. Quiatanowski, ks. Nr. 3. 14 str. 64; był nim także r. 1544, ks. Nr. 5. 16 str. 415 i 515; i jeszcze r. 1548, ks. 7-8 str. 460. 

R. 1543 miał on dom w ulicy Stolarskiej, jak to świadczą księgi archiwalne miasta Krakowa, gdzie jest pisany Christophor Quijatonowski (Wypisy z nich p. Ambr. Grabowskiego). 

LABRUZZI. 

Malarz krajobrazów, bawił w Polsce i robił widoki. W gallery i willanowskiej są dwa jego dzieła: 

Widok jeziora d'Agnano. Nr. 492. 

Widok Olesina, letniego mieszkania hr. Potockiego Nr. 495. 

Nie jest nam wiadomo czyli to jest Karol Labruzzi, malarz, rysownik i sztycharz około r. 1765 w Rzymie zrodzony, który po większej części robił krajobrazy historycznego kroju, dla żywego kolorytu w swoim czasie cenione; niemniej rysował on figury chwalone wielce i następnie sztychowane. O tym artyście pisze G. K. Nagler. VII, 226-227. 

LADYCKI. 

X. Stanisław Bużeński Dziekan i Officyał Warmiński Kanonik Gnieźnieński i Krakowski, w żywotach arcybiskupów Gnieźnieńskich wydanych w przekładzie Polskim w Wilnie 1852, w życiorysie dwunastego arcybiskupa Jana czyli Janika powiada (I, 70), iż w Łyskowicach znajduje się gallerya wizerunków wszystkich Arcy-biskupów Gnieźnieńskich z stosownemi napisami, że te obrazy odmalowane były za staraniem Arcybiskupa Jana Lipskiego przez malarza Ladyckiego. Klucz Łyskowicki należał do dóbr Arcybiskupstwa Gnieźnieńskiego. Że Prymas Jan Lipski umarł roku 1641, a na katedrze Gnieźnieńskiej dwa lata tylko siedział; zatem owe malowanie i życie samego Ladyckiego, około r. 1640 oznaczone być może. 

de LAMPI JAN CHRZCICIEL ojciec. 

Ten największej stawy w swoim czasie malarz historyczny i portretowy, bawił w Warszawie przez lat cztery, a z pobytu jego w Polsce wiele pięknych dzieł pozostało. Z tego więc powodu przy wymienieniu celniejszych, zamieszcza się takoż treściwa o życiu artysty wiadomość. 

R. 1751 przyszedł na świat w Romeno niedaleko Trydentu. Uczył się naprzód u ojca Macieja, następnie w Salzburgu, a w młodzieńczym już wieku rozwinęły się w nim zarody geniuszu, tak iż wkrótce stanął na wysokim stopniu biegłości. W 20-ym roku życia ożenił się i wyjechał do Werony, gdzie większe jeszcze postępy uczynił, że wtedy już we Włoszech imię jego nabyło sławy. W dalszym czasie przenosił się do Trydentu, Werony, Insprucku, Klagenfurtu, i wszędzie licznemi robotami obrazów historycznych i portretów wsławiał się. R. 1783 przybył do Wiednia, gdzie chwała jego jeszcze większego blasku nabyła. Tu między wielu innemi robotami, wykonał dwa obrazy wystawiające rodzinę kr. Potockiego, które powszechny poklask ściągnęły. R. 1787 powołał go do Warszawy Stanisław August, a do r. 1791 bawił w Polsce, przyjęty przez króla z odznaczeniem i często w pracowni odwiedzany. Zaczął tu prace swoje od portretu królewskiego, który mu nie tylko monarsze wynagrodzenie pieniężne, lecz i wielkiej wartości tabakierę przyniósł. Wkrótce możni panowie ubiegali się O jego roboty: między innymi malował marszałka w. lit. biskupa krako. Sołtyka, hetmana Bronickiego w wielkości naturalnej. R. 1791 wyjechał do Rossyi, i już więcej do Polski nie wróciwszy, osiadł następnie w Wiedniu, gdzie z nieprzerwanem wzięciem bardzo wiele do późnych lat pracował, mnogich nagród i zasłużonych zaszczytów dostąpił. Zszedł z tego świata w temże mieście w początku r. 1830. 

Lubo Lampi obrał sobie za główny przedmiot malowanie portretów, w których takiej doskonałości doszedł, iż w nich wskazany być może za wzór dobrego smaku; przecie iw historycznym zawodzie posiadał wiele zdolności. Pilnem studiowaniem z natury, wykształcił się sam na wielkiego mistrza. Portrety jego są czystą naturą, silne w wydaniu charakterów, wierne w kolorycie; nie dopatrzy w nich nic takiego, co się w sztuce manierą zowie. Draperye jego traktowane ze smakiem, w rozmaitych strojach osób zachowana stosowność. 

Portrety jego wykonane w Polsce. 

W galleryi króla Stan. Augusta były: 

1-3. Stanisław August, w szlafroku zielonym. Miara cali 32-25, cena w spisie cz. zło. 60. Ten wizerunek powtarzać musiał malarz kilkakrotnie; jeden jest up. Tomasza Orsettego w Warszawie. 

Ludwika z Klejstrów hr. Zybergowa, wojewodzina brzesko-litewska f w Warszawie dnia 1 listopada 1816 r. Cali 32-25, cena w spisie cz. zło. 50. 

Niewiasta karmiąca dziecko. Cali 30-22, cena zło. 60. 

4. Stanisław August król, inny portret od poprzedniego (J. G. Meusel I, 547). 

5. Michał Jerzy Wandalin Mniszech, marszałek w. kor. ♰ dnia 15 marca 1806 r. U hr. Mniszcha w Wiszniowcu (Opis galleryi tamecznej w Wizerunkach.... Wilno 1836 III. 153). Może z niego lub innego tego Mniszcha portretu Lampiego, sztychował V. Kieninger. 

6. Branicki hetman, wielkości naturalnej (ale niewiadomo który?). 

7. Marszałek w. lit. (zapewne Ignacy Potocki). 

8. Księżna Ogińska z Lasockich, w całej postaci wielkości naturalnej. 

9. X. Kajetan Ignacy Sołtyk, biskup kijowski, potem krakowski (♰ 30 lipca 1787 r. w Kielcach); sztychowany przez F. Johna 1792 r. 

10. X Kajetan Sołtyk, sekretarz duchowny w. kor.; po kolana, siedzi na krześle, pióro w ręku. Miara cali 32½-53. Dwukrotnie, u rodziny iw zbiorze p. K. Hoppen w Radomiu. Z tego sztychował F. John w Warszawie 1791. 

11. Stanisław Sołtyk brat poprzedniego, w stroju hiszpańskim. Dwukrotnie, u rodziny i u p. Hoppen w Radomiu. 

12. Karolina Sołtykowa z książąt Sapiehów, pierwszego ślubu Potocka ♰ w Chlewiskach dep. radomskim d. 18 czerwca 1814 r. licząc lat 54. Miara cali 25 1/2-33. U pana Hoppen w Radomiu. 

13. Inny portret tejże, w czepku na głowie, w szalu ponsowym, jest w Plancie w sandomirskiem up. Ludwika Łempickiego. 

14. Stanisław Małachowski, marszałek sejmu czteroletniego; kilkakrotnie, jeden z tych portretów jest u hr. Wincentego Krasińskiego w Warszawie. Sztychowany przez F. Johna z napisem: „przyjaciel ludu.” 

15. Michał Ossowski, sztychował F. John. 

16. Stanisław Szczęsny Potocki, wojewoda ruski, generał artylleryi kor. Był w Tulczynie. 

17. Żona tegoż. Tamże. 

18. Julia hrabianka Potocka, siostra Stanisława hr. Potockiego prezesa senatu i ministra. W galleryi wilanowskiej Nr. 488. 

19. Niewiasta z psem, portret. Był w galleryi hr. Joz. Ossolińskiego w Warszawie. 

20. hr. Walicki. Był w Wilnie (Dziennik Wil. z r. 1820 H, 362). 

21. Czyż general, w stroju hiszpańskim. U pani Fontanna w Warszawie. 

22. Ludwik Starzyński rotmistrz kawaleryi naród., w stroju hiszpańskim. U syna w Zaincach na Podolu pow. latyczowskim. 

23. Barbara z Bielińskich Kossowska podskarbina kor. (owal). U p. Jahołkowskiego w Warszawie. 

24. Stanisław hr. Ledóchowski. U córki gen. Albertów. 

25. Aleksander hr. Potocki, w młodym wieku, włosy pudrowane. Owal. Jest w galleryi wilanowskiej. 

Portret króla Stanisława Augusta sztychowany był dwukrotnie: przez F. Johna 1790 i przez J. Pichlera, zdaje się z innego portretu Lampiego. 

(Wiadomość o nim obszerna u G. K. Naglera VII, 2 55- 257. - Wspomnienie o pobycie w Warszawie w J. G. Meusel, Teutsches Künstlerlexikon.... Zweite Ausgabe. Lemgo, 1808, 8° 547. - Atanazy hr. Raczyński, Historie de l'art modern en Allemagne. Paris 1839 II, 563). 

DE LAMPI FRANCISZEK. 

Syn młodszy Jana Chrzciciela sławnego portrecisty, urodził się r. 1783 w Bolzano czyli Botzen w Tyrolu. Od lat najmłodszych okazywał wielki pociąg do sztuki, sposobił się też w niej gorliwie zarówno w domu pod kierunkiem ojca, jak uczęszczając do Akademii Wiedeńskiej pod Franciszkiem Casanovą. Jakoż w dalszych jego pracach malarskich odznaczają się odbitnie obu tamtych mistrzów style: w portretach i figurach Lampiego ojca, w krajobrazach Casanovy. Bawiąc przy ojcu w Wiedniu, z woli jego ożenił się bardzo młodym; lecz znalazłszy się ztąd w najnieszczęśliwszych stosunkach, postanowił żonę opuścić za co go wydziedziczył popędliwy i twardego charakteru ojciec. Porzucił przeto Wiedeń na zawsze, i puścił się na podróże po Niemczech i do Włoch, gdzie wszędzie wiele, pracując, doskonalił się jeszcze w sztuce. Roku 1815 czy 1816 przybył do Warszawy, a wkrótce tak sobie to miasto upodobał, iż tutaj osiąść stale zamierzył; odtąd też do końca życia, z małemi wyjątkami wycieczek do Niemiec i po Polsce, w Warszawie przemieszkał. Będąc bardzo pilnym iw robocie wytrwałym, mnóstwo prac tu podejmował, kompozycji wyższych historycznych, krajobrazów i portretów, w których miał wzięcie i wielką ich liczbę wykonał. W różnych latach zwiedzał on miasta Polskie, w każdem z nich pracując: Kraków (r. 1819), Lwów, Kalisz, Lublin, Wilno; przed rokiem 1836 bawił dłużej w Wrocławiu; r. 1840 jeździł znowu do Drezna, Monachium i Berlina, na której to przejażdżce rok blizko spędził. Zawsze jednak wracał do ulubionej Warszawy, w której główne miał zamieszkanie i stałą pracownię, to w rynku Starego Miasta, to w Pałacu Łubieńskich przy ulicy Królewskiej, to w końcu w ulicy Piwnej w domu Augustyanów. R. 1852 d. 22 Lipca umarł cholerą dotknięty, pochowany na cmentarzu Ewangelickim. 

Fr. Lampi był w calem znaczeniu artystą z zamiłowania, kochał sztukę nad wszystko, w starości nawet przejęty ku niej młodzieńczym zapałem; ztąd, chociaż nie raz znajdował się w niedostatku, mało oględny na korzyści, pracował zawsze jakby dla sztuki samej, nie dla powszedniego chleba. Oddany w życiu calem z poświęceniem powołaniu swemu, dostąpił w niem niezaprzeczenie wyższego uzdolnienia: biegły w rysunku, w kolorycie i karnacyi świetny, zgrabny w układzie, pełen zapału i twórczości w kompozycjach, z wprawą i łatwością pędzlem władający. Pomimo tylu zalet, wyznać trzeba, iż wiele tworów jego przy bliższem w nie wpatrzeniu się, pozostawiają jakieś uczucie niezadowolenia. Przypisać to wypada głównej artysty wadzie, zbytecznemu uleganiu popędowi wyobraźni, idealizowaniu z ujmą wprawy, z zaniedbaniem śledzenia natury; co jeżeli już razi w wielu jego portretach, tem jest wydatniejsze w kompozycjach historycznych, a szczególnie w krajobrazach. Ograniczając się tu w własnem zdaniu, przytoczymy na jego poparcie, sąd znawczy znamienitego artysty Alexandra Lessera:

„Serdeczność Lampiego zjednała mu wielu przyjaciół, charakteru był wesołego, popędliwego, czasami lekkomyślnego, lecz serce miał dobre, był litościwy dla biednych, którym wsparcia hojną ręką udzielał. Namiętnie kochał sztukę i unosił się gdziekolwiek ją napotkał, bez względu na osobistość malarza, oceniał prace jego bezstronnie, bo Lampi miał duszę prawdziwie artystyczną, tak rzadką u pospolitych malarzy, dla tego i prace jego nie tak prędko pójdą w zapomnienie ...

„Prace Lampiego były w ogóle lubione. Portrety jego były układu idealnego, wykonane w manierze ojca, jednakże czasem idealizowane z uszczerbkiem prawdy i podobieństwa; krajobrazy zaś jego były pełne utworu poetycznego, lecz brakło w nich studium natury i Lampi bardziej należy do dawnej, niż do nowszej szkoły, bo nie postępował z pojęciami sztuki, która olbrzymim krokiem w Europie się rozwija, dla tego nie zadawalniał zawsze prawdziwych znawców. Nikt jednak odmówić nie może wielu jego dziełom zapału cechującego tylko prawdziwych artystów."

Twory Fr. Lampiego w największej części znajdują się dziś w Warszawie, po domach prywatnych, a zwłaszcza u przyjaciela malarza P. Heintze fabrykanta ram; niektóre z nich widywane bywały na Warszawskich wystawach sztuk pięknych, jak to r. 1838 i 1841. Podajemy tu wykaz co znamnienitszych, o ile się je widzieć udało: 

1. Matka Boska z dzieciątkiem Jezus, obraz dużego rozmiaru, na wzór obrazu Rafała Mengsa. U pani Reschke w Warszawie. 

2. S-ta Magdalena, z oświetleniem od lampy. Zakupiona przez Kunstverein Wrocławski.

3. Miłość macierzyńska. 

4. Piotr W. na morzu podczas burzy, sam rudlem kierujący. Puszczony na loteryę i wygrany do Rossyi. 

5. Chrystus błogosławiący dzieci; dużego rozmiaru, pomysłu oryginalnego, w kaplicy Kadetów w Brześciu Lit 

6. Nimfa leśna przy świetle xiężyca; miara cali 30-24. 

7. S. Piotr; wzrok ku Niebu wzniesiony, w ręce prawej klucz do serca przyciska, w lewej księga; miara cali 35-30. U pana Heintze. 

8. S. Magdalena; popiersie z założonemi rękami, oczy w górę wzniesione łzy ronią; miara cali 32-26. U pana Heintze. 

9. Pan Jezus w ogrójcu klęczy, Anioł podaje mu kielich; światło xiężyca. Miara cali 34-28. Tamże. 

10. Najśw. Panna, Owal, miara cali 28-16. Tamże. 

11. Ścięcie S-go Jana: w ciemnym sklepie oprawca ścina głowę klęczącego, drugi przyświeca pochodnią. Szkic olejny, miara cali 12-9. Tamże. 

12. Nimfy dwie leśne pląsające w wodzie, Nimfa wodna je przestrasza; okolica leśna, w głębi pałac oświecony słońcem. Miara cali 45-36. Tamże. 

13. Zbójcy w pośród skał zdobycz swą unoszący; światło xiężyca i pochodni. Miara cali 36-32. Tamże. 

14. Zbójcy uprowadzający matkę z dzieckiem; okolica skalista, światło słoneczne. Miara cali 26-32. Tamże. 

15. Pobojowisko. Miara cali 29-24. Tamże. 

16. Wenus spoczywająca oświecona od lampy, Amorek podnosząc zasłonę przebudza ją; w głębi krajobraz przy świetle xiężyca. Miara cali 27-22. Tamże.

17. Wenus, takoż przy świetle lampy i xiężyca; miara cali 22-15. Tamże. 

18. Wiara, w postaci Aniołka, w prawej ręce Krzyżyk, nad głową gwiazda; miara cali 27-22. Tamże. 

19. Trzy Gracye i Amorek; postacie przyrodzonej wielkości. Obraz ostatni artysty, odznaczający się w karnacyi i oświetleniu, którego wyższe zalety określił znamienity artysta January Suchodolski, w artykule na ten cel podanym do Gazety Warsz. Miara cali 90-62. U pana Tytusa Sarneckiego w Warszawie. 

Krajobrazy. 

20. Morze wzburzone: bałwany miotają łodzią z żeglarzami; na skale stoi człowiek wyciągający tonącego; słońce przeziera przez chmury. W stylu Verneta, miara cali 89-62 ½. U pana Heintze. 

21. Morze przy ustającej burzy; w pośród fal rozhukanych widać szczątki rozbitych statków i zatopionych ludzi; u brzegu dwóch tonących chwytają się skaty, trzej inni ludzie wyciągają na brzeg łódź zatonioną; słońce przebija się przez chmury. W stylu hollenderskim, miara cali 63-39. Tamże. 

22. Widok morski podczas burzy: u brzegu pałac w części przez rozhukane bałwany zalany, przed nim kilka osób ratuje omdlałą z przestrachu niewiastę; dwie inne wskazują na palący się od piorunu okręt. Scena nocna, oświecona błyskawicą. Obraz bardzo effektowy, do najlepszych prac artysty należący; miara cali 50-37, Tamże. 

23. Widok morza spokojnego podczas mgły, w głębi mnóstwo okrętów, u brzegu majtki zajęte około statków, dwóch Arabów spoczywa; z boku skały, ruiny. Miara cali 63-41. Tamże. 

24. Widok morza po burzy, wśród bałwanów rozbite okręty z ludźmi, tonące osoby i szczątki ze statków; z przodu na skale stojący wyciąga drugiego z wody, poniżej siędząca osoba osusza zamoczone włosy; w głębi na brzegu różne budynki; słońce łamie się przez chmury. Miara cali 33-28. Tamże. 

25. Okręt palący się na morzu; mnóstwo figur na okręcie szuka ratunku spuszczając się po linach na łódki. Oświetlenie xiężyca i płomieni. Miara cali 32-26. Tamże. 

26. Burza morska; przez chmurne obłoki jasność przebija, część rozhukanej wody oświetlająca. W głębi okręt wysoko wzbity na falach, zapełniony osobami, z nich jedna wznosi ręce do Nieba. U brzegu na skale klęczy modląca się osoba, dwie inne drapią się z wody na skalę. Miara cali 28-26. Tamże. 

27. Widok wzburzonego morza, w środku okręt oświetlony wschodem słońca. Miara cali 17-12. Tamże. 

28. Podobny widok morski z oświetleniem zachodzącego słońca. Miara cali 17-12. Tamże. 

29. Okolica nadwodna przy świetle xiężyca; rybacy łowią ryby. Miara cali 15-12. Tamże. 

30. Widok morski podczas mgły, różne statki płyną lub lądują, do brzegu. Tamże. 

31. Widok morza z szybującemi okrętami, słońce przeziera przez mgłę. Obrazek bardzo wykończony. Miara cali 18-13. Tamże. 

32. Krajobraz fantazyjny: na prawo skały, wśród których kaplica, bliżej rozrzucone drzewa, pasąca się trzoda, z przodu posąg Matki Boskiej, przed którym klęczą wieśniacy, pasterz z doliny pędzi bydło; po stronie lewej to głębi morze z okrętami, bliżej wysepka, na niej ludzie, z przodu woda i skały. Oświetlenie wschodu słońca. Miara cali 51-41. Tamże. 

33. Krajobraz fantazyjny: na lewo góry zarosłe drzewami, skała, wdali morze z przesuwającemi się okrętami, bliżej jeźdźcy poją konie; na prawo łąka, kilka drzew, rybacy łowią ryby, pasterz pędzi bydło. Oświetlenie słoneczne. Miara cali 53-41. Tamże. 

34. Krajobraz fantazyjny: w głębi morze z okrętami, skały, na prawo ze skały wytryska woda, na kamieniu siedzi parę osób; na lewo most, w dolinie lasek, łąka, na murawie parę osób spoczywa; z przodu pasterz pędzi bydło, które jest głównym przedmiotem obrazu. Miara cali 60-41. Tamże. 

35. Krajobraz Perski, ożywiony Persami na koniach lub siedzącymi. Miara cali 32½ -41. Tamże. 

36. Krajobraz: na prawo arkada ze skały, na niej spoczywają osoby, pod nią woda, w której ludzie pływają; na lewo jeździec pławi konie. Miara cali 32½ -41. Tamże. 

37. Krajobraz: w głębi woda, na prawo na wzgórzu zwaliska, w dolinie drzewa, woźnica z bryką wjeżdża pod górę, człowiek dźwiga na plecach worek; na lewo drzewa i siedzące osoby. Miara cali 43½-33. Tamże. 

38. Krajobraz, uderzenie piorunu: wioska się pali, jeździec upada z koniem, niewiasty przelęknione. W rodzaju Casonovy, miara cali 24-26. Tamże.

39. Krajobraz w tonie szarym, zimnym: skały, drzewka, kilka figurek, bydło; z prawej strony odłamki zwalonych drzew. Miara cali 31-24½. Tamże. 

40. Krajobraz: woda, rybaki łowią ryby, na prawo dom, w oddali skały. Miara cali 33-16. Tamże. 

41. Krajobraz: na prawo drzewa, dalej góry; na lewo skały obrosłe drzewami, bydło. Miara cali 24-20. Tamże. 

42. Słońce wschodzące jaskrawo z po za chmur, oświetla skały; w oddaleniu woda; z przodu dwóch jeźdźców na koniach. Szkic, miara cali 29-31. Tamże. 

43. Xiężyc za chmurą oświetla bladawo okolice górzystą; na prawo pod skałą parę figur przy ogniu, na lewo kilka drzew. Miara cali 32½ -28. Tamże. 

44. Krajobraz: z prawej strony góry, na nich trzoda; z lewej ze skały wytryska źródło; z przodu woźnica popędza konie u wozu, kilka innych figur. Miara cali 18-14. Tamże. 

45. Zachód słońca jaskrawy, kilka drzew, skały. Miara cali 20-18. Tamże. 

46. Wnętrze kuźni w porze nocnej: kowale pracują; kobieta z dzieckiem na ręku przypatruje się; oświetlenie od ognia i xiężyca. Miara cali 17-12. Tamże. 

47. Kobiety kąpiące się. Miara cali 13-12½. Tamże. 

48. Skały i drzew kilka; szkic w zimnym tonie. Miara cali 20-16. Tamże. 

49. Konie w stajni wiejskiej, parobek zgarnia siano, chłopak bawi się z kozłem. Miara cali 11-9. U pana Jahołkowskiego w Warszawie.

50. Zwaliska, na przodzie konie pasące się, i kilku ludzi. Miara cali 11-9. Tamże. 

51. Krajobraz: dwie terowy, owce, pasterz siedzący z psem. Miara cali 22-27. Tamże. 

52. Krajobraz: bydło, owce, koźle, pasterz. Miara cal 22-27. Tamże. 

53. Krajobraz: zamek na skale, i przodu woda, przez którą trzoda przechodzi poganiana przez pasterza jadącego na osiołku. W rodzaju Józefa Veneta; miara cali 12-18. Tamże. 

54. Starożytny zamek, pomiędzy drzewami chaty, środkiem woda przez którą pasterze pędzą bydło; na przodzie na wzgórzu baranek i koźlątko. W rodzaju Józefa Veneta; miara cali 12-18. Tamże. 

55. Widok nadmorski przy świetle xiężyca: latarnia morska, w oddaleniu okręt na morzu, na przodzie marynarze przyrządzają sobie wieczerzę. Miara cali 12-18. Tamże. 

56. Morze wzburzone, po którem miotane statki; na nadbrzeżnej skale zamek; dwie osoby ratują się z wody, rybacy wyciągają łódź na brzeg. Miara cali 12-18. Tamże. 

57. Krajobraz fantazyjny przy zachodzie słońca: zwaliska, skały z wodospadem. U piszącego. 

Portrety. 

58. Portret rodzinny Wielogłowskich, wykonany w Krakowie r. 1819, chwalony tamże wtedy (Gazeta Krak, z r. 1819, dodatek do Nr. 1, str. 12). 

59. X. Beniamin Szymański, Kommissarz Generalny OO. Kapucynów. Zakupiony przez Ministra Sekretarza Stanu Ignacego Turkułła i darowany klasztorowi XX. Kapucynów Warszawskiemu; jest w celi X. Gwardyana. Zaleca się pięknością wykonania, a wielkiem podobieństwem. 

60. Poezya: niewiasta siedząca na skale, lewą ręką trzyma lutnię wspartą na kolanie, prawą uderza w strony, wzrok zwrócony ku przyświecającej zorzy, szuka natchnienia. Twarz jest portretem. Miara cali 48-41. U pana Heintze. 

61. Portret damy w ubiorze fantazyjnym, w prawej ręce róża, w lewej miniatura mężczyzny. Miara cali 42-32. Tamże. 

62. Portret damy śpiącej; format okrągły, miara cali 32-27. Tamże. 

63. Portret damy. Miara cali 26-22. Tamże. 

64. Portret mężczyzny. Miara cali 26-22. Tamże. 

65. Portret mężczyzny. Miara cali 33-26. Tamże. 

66. Dianna powracająca z łowów z chartem; wielkości przyrodzonej po kolana. Jest to głowa portretowana. Tamże. 

67. Głowa starca, z natury. Miara cali 20½-16. Tamże. 

68. Głowa staruszki, z natury. Miara cali 20½-16. Tamże. 

69. Głowa kobiety, malowana z gipsu. Miara cali 23-16. Tamże. 

70. Głowa mężczyzny, takoż z gipsu malowana. Miara cali 23-16. Tamże. 

Za powyższe dwa studia otrzymał artysta pochwałę na Akademii Wiedeńskiej. 

71. Portret własny malarza. Miara cali 29-24. Tamże.

(O Fracinszku de Lampi pisali: Wzmianka w Kuryerze Warsz. z r. 1836 Nr. 107. - Tamże wzmianka pozgonna roku 1852 Nr. 193. - January Suchodolski, wspomnienie o obrazie trzech Gracyi, w Gazecie Warsz. z roku 1852 Nr. 109. - Alexander Lesser, życiorys w Dzienniku Warsz. z roku 1852 Nr. 317. - Wspomnienie w Gazecie Warsz. z roku 1854 Nr. 50. - G. K. Nagler XVII, 258; ale wcale mylnie).

de LAMPI JAN CHRZCICIEL, syn. 

Syn starszy sławnego portrecisty, jakiś czas bawił w Warszawie i różne prace podejmował. Urodzony w Trydencie 1775 r., z ojcem przybył do Wiednia i uczęszczał na akademię pod Maurerem i Fügerem, lecz w 19-tym roku żyda przeszedł pod naukę ojca. Bawił długo w Petersburgu, w końcu osiadł w Wiedniu, gdzie umarł r. 1837. Robił szczególnie portrety i inne obrazy, a dla znamienitych zalet powszechnie jest ceniony. 

Z dzieł jego w Polsce wykonanych znajdują się w galleryi w Królikarni: 

Dziewczyna śpiąca, Nr. 301; miara cali 27-22. 

Dziewczynka drzymiąca na łóżku, Nr. 302; miara cali 27-22. 

(G. K. Nagler. YII, 258. - A. hr. Raczyński, Hist, de l’art moderne II, 563). 

LANGE ANTONI. 

Uczeń Schönbergera sławnego malarza widoków w Wiedniu, przybył z tego miasta do Lwowa r. 1810, przyjęty za malarza dekoracyj przy teatrze, a pracował przy nim do r. 1832. Osiadłszy we Lwowie, przebywał tu do końca życia, którego kres nastąpił r. 1844 gdy lat 65 wieku swego liczył. A. Lange posiadał osobliwą zdolność do malowania krajobrazów, mnzótwo ich tez wykonywał, które gęsto rozsiane są po domach galicyjskich. Widoki zwłaszcza gór i lasów udawały mu się ze szczególnem powodzeniem. Zdjął z natury wiele okolic kraju galicyjskiego. „Do chłodnych górskich, lesistych okolic, ożywionych grą wód spienionych, mogą jego widoki posłużyć jak oryginalne typy; i nie zaraz znajdzie się malarz, któryby tak sympatyzował z naturą naszego kraju, i tak głęboko pojął tajemnicę jej oddechu" (W. Pol). 

Roboty Langa poszukiwane są dziś nie tylko w kraju, lecz i za granicą; najznaczniejsza atoli część jego obrazów znajduje się we Lwowie i po Galicyi, u osób prywatnych. Zalecają się one piękną kompozycyą, dobrym rysunkiem, iw niektórych zwłaszcza oko łudzącym kolorytem. Zarzucano mu niedostateczne kształcenie się według natury, malowanie więcej podług uczucia i własnej wyobraźni; ztąd przecie twory jego noszą cechę odrębnej oryginalności, a spokojnym i niewymuszonym kolorytem każdego zadawalniają. Figury w krajobrazach jego są słabsze. Na wystawie obrazów lwowskiej r. 1837 było jego siedm widoków, z których dwa okolic krakowskich. 

Na wystawie sztuk we Lwowie r. 1847 był jego widok zamku Oleska. Widok Tyńca, miara cali 27-39, jest u piszącego. 

R. 1824 wydane zostały we Lwowie przez J. Pillera ryciny widoków gallicyjskich z rysunków Langa. 

Do zasług jego w kraju naszym i tę przydać należy, iż usposobił we Lwowie kilku biegłych uczniów. 

Piszą go, tak jak i wielu innych tej nazwy artystów, zarówno Lang lub Lange; lubo ta ostatnia nazwa jest jego właściwą, i tak na obrazach podpisywał się. 

(Wzmianka o nim w Bibliotece naukowego zakładu imienia Ossolińskich, Lwów 1847 I, 434-435; tudzież II, 221). 

LANGE JÓZEF. 

Urodzony i zamieszkały w Warszawie, malował miniatury i portrety akwarellą. Wiek jeszcze młody przy pilności, rokować mu dozwalały w sztuce postępy; kierowany szlachetnem serca uczuciem, składał szczupłe z prac swych korzyści, na utrzymanie w lata posuniętych a w niedostatku zostających rodziców. Atoli śmierć nagła i przypadkowa zaskoczyła go d. 24 lutego 1850 r., gdy zaledwie rok 24-ty żywota liczył: udawszy się z ramkami do brązownika, nalał sobie tamże w szklankę rozczynu kwasu pruskiego, mniemając ze to było piwo, którego napiwszy się nieco, pomimo lekarskiej pomocy, życie postradał. 

(Wzmianka o nim pozgonna w Kuryerze Warsz. z roku 1850 Nr. 55). 

LANGER ANDRZEJ. 

Malarz Krakowski, do cechu malarskiego należący. Opowiada A. Radwański w dzienniku rękopiśmiennym, że roku 1750 dnia 6 Kwietnia na zgromadzeniu kongregacyi malarzy Krakowskich, obrany został Andrzej Langer Radzcą czyli Konsyliarzem cechu. 

Żadnej atoli innej wiadomości o nim nie posiadamy. 

LANGHOEFEL. 

Niemiec, bawił w Warszawie w przejeździć na początku 19-go wieku. Nie wiedziano przecie jakie tu prace mógł pozostawić. 

LANKWIC MAREK. 

R. 1651 był starszym cechu malarskiego krakowskiego, jak to świadczą akta radzieckie tego miasta z tegoż roku. Zapewne sam malarz. 

LANTZ MICHAŁ Z KITZINGEN.

Roku 1507 przyjął prawo miejskie w Krakowie, za rękojmią przez starszych zgromadzenia malarskiego zań daną. Michal Lantcz von Kylczingen pictor. (Z księgi, Liber juris civilis inceptus A.1493, A.Grabowski Skarbniczka str. 42). 

Być może, iż jest jednym ze współczesnych Michałów malarzy Krakowskich, z imienia tylko gdzieindziej wspominanych.

LARIUS JAN BOGUMIŁ. 

Sprowadzony z Drezna przez Tadeusza Czackiego do Krzemieńca, bawił tu długie lata i do końca życia r. 1842 nastąpionego, gdy przeszło lat 60 wieku liczył. Dawał tamże prywatne godziny malowania farbami wodnemi kwiatów i owoców. Sam malował miniatury, a zwłaszcza nie bez zdolności kwiaty i owoce akwarellą i gwaszem. Jego siostrą była pani Friedrich, dobra malarka drezdeńska. 

Był on uczniem Akademii Drezdeńskiej, a po 25-letnim pobycie w Krzemieńcu umarł tu d. 27 Marca 1842 roku. Odznaczał się w pożyciu jako człowiek cichy, spokojny, łagodny; pracowitości wzorowej, w powołaniu swem całkiem zatopiony; zjednał tez sobie za życia powszechny szacunek, żal po zgonie. 

Malował niekiedy takoż olejno. 

Z prac jego przytoczyć można: 

1. Koszyk z owocami, olejno. 

2-3. Krajobrazy, akwarellą. 

4-5. Portrety młodych niewiast, akwarellą. 

Powyższe roboty znajdują się w Kołkach w Pow. Staro-Konstantynowskim u pana Antoniego Kamieńskiego Kuratora honorowego Gimn. Kowieńskiego. 

6. Portret dziewicy polskiej. 

7. Portret dziewicy rossyjskiej. 

8. Owoce. 

9. Kwiaty. 

10. Widok świątyni Sybilli w Puławach. 

Nra 6-10 farbami wodnemi, są u pana Samuela Nowoszyckiego w Krzemieńcu. 

11. Krajobraz: Wodospad wpośród skał, farbami wodnemi; u pana Jana Słowikowskiego w Równem. 

Po jego śmierci pozostałe po nim roboty, akwarelle i gwasze, w ilości około sztuk 90, nabyte zostały w części przez Panią z Hr. Ledochowskich Dziembowskę w Krzemieńcu, w części przez Pana Henryka Steckiego. Było tam nieco figur w kopiach, lecz najwięcej kwiatów i owoców, w których tez malarz celował, odznaczając się w nich smakiem w układzie, przezroczystością i żywością kolorytu, naśladowaniem natury do złudzenia. 

(Z notat udzielonych przez Prof. Adama Słowikowskiego). 

LASKI ANDRZEJ. 

Miał to być malarz historyczny, w Paryżu pracujący. Przywodzi go za Piganiolem J. R. Fuessli 1779 fol. str. 357: Lasky Andreas. Widocznie jest Polak; ale czyli to nazwisko przez cudzoziemców nie jest przekręcone, kiedy żył ten artysta, co i z jaką zaletą pracował, wszystko to jest niewiadome, dalszych dochodzeń potrzebujące. 

LASKI MARCIN. 

O tym malarzu dochowała się wzmianka w aktach miasta Nowej Warszawy. Pisany jest tam de Laszivithi Laszie, a roku 1565 już nie żył, gdyż w tym roku córka jego Barbara zapisuje dom swój w Warszawie przy ulicy Ś-go Jerzego, stryjowi swemu Maciejowi Laskiemu. Dom ten następnie przeszedł na własność Szymona Perdy Rajcy Warszawskiego za summę 40 kóp groszy. (Akt rzeczonych Ks. 3, str. 921-927). 

LAUB ANTONI. 

Urodzony we Lwowie i tamże zmarły r. 1842 w 54 r. wieku swego, malarz miniatur, miał tu wzięcie szczególniej do portretów żeńskich, które choć mniej podobnie ale pochlebnie wystawiał. Dawał takoż w mieście prywatne godziny rysunków po znakomitszych domach. Laub posiadał piękny zbiór obrazów różnych szkół, a łącząc znawstwo sztuki handlował z powodzeniem obrazami i rycinami. 

LAURENTY. 

Lorenz, malarz Gdański, używany do robót w kościele Panny Maryi roku 1530. (T. Hirsch, die Ober-Pfarrkirche von St. Marien in Danzig, 1843 I, 209).

LEBIODA MICHAŁ. 

Rodem z Wołynia, uczył się malarstwa naprzód w Krzemieńcu, potem w Wilnie, nakoniec w Petersburgu, gdzie W Akademii sztuk pięknych otrzymał stopień artysty. Z Petersburga sprowadzony przez Hrabiów Branickich do Białej cerkwi, strawił tu resztę żywota malując wiele, a mianowicie obrazy święte do dwunastu cerkwi w dobrach Branickich, tudzież znaczną ilość portretów. Umarł r. 1845 w Białej cerkwi.

Celniejsze jego obrazy: 

1-2. Ś. Antoni Padewski. - S. Jan Nepomucen.

Oba do kościoła Białocerkiewskiego. 

3. Chór Kapucynów, kopia. 

4-6. Józef Rulikowski Radzca Stanu. - Honorata z Chojeckich Rulikowska, pierwsza tamtego żona. - Anna z Borejków Kulikowska, druga onego żona. Te trzy portrety znajdują się w Motowidłówce na Ukrainie. 

LEBRUN LUDWIKA ELŻBIETA czyli ELIZA, urodzona VIGÉE. 

Pani Lebrun znakomita artystka francuzka, wiele po obcych krajach podróżowała, wszędzie świetne pędzla swego utwory zostawiając; a tak bawiła jakiś czas w Polsce, w Warszawie na dworze króla Stanisława Augusta i w innych podobno miejscach. Robiła tu portrety możniejszych osób, i obrazy innych rodzajów. Z tego powodu zamieszczona jest tutaj, lubo dalsze życia jej szczegóły, jako krajowi naszemu zupełnie obce, pominięte być muszą. Tyle tylko o niej się powie, iż w Paryżu zrodzona r. 1755 czy 1758, w sztuce znalazła doradców w Józefie Vernet i Greuze, była zaś malarką historyczną, portretową i krajobrazową wielce sławną; żyła jeszcze r. 1828. 

Z dzieł jej w Polsce wykonanych przytoczyć można: 

Amorek klęczący z laurem w ręku; miara cali 43 33. W galleryi Królikarni Nr. 477. 

Portret familijny księżnej Anieli Radziwiłłowej (owal) Tamie Nr. 525. 

Portret Anny z Celnerów księżnej Sanguszkowej marszałkowej w. lit., później księżnej lotaryngskiej. W Wiśniowcu u hr. Mniszcha. (Wizerunki i roztrząsania naukowe. Wilno 1836. III, 157). 

Synowiec księżnej marszałkowej Lubomirskiej w postaci amorka (książę Henryk). Ten piękny obraz był w Warszawie w pałacu księżnej Lubomirskiej (Voyage de deux Franęais en Allemagne, Danemarck, Suede, Russie et Pologne, fait en 1790-1792. Paris 1796 V, 55); a obecnie w Przeworsku. 

Portret księcia Adama Czartoryskiego generała ziem podolskich. W pałacu Łańcuckim. 

Portret jej Stanisława Augusta malowany w Petersburgu r. 1797, sztychowany tamże przez Ignacego S. Klaubera 1798 roku. 

(O niej czytać obszerniej: G. K. Nagler II, 165- 166). 

LEKOWICZ SZYMON, patrzyć Czechowicz Szymon. 

Jan Kollar w podróży do Włoch (po czesku w Peszcie 1843) utrzymuje: iż Szymona Lekowicza obrazy znajdują się w Rzymie w kościołach SS. Jana i Pawła, tudzież S. Stanisława, i że w nich szczególną uwagę zwracają głowy. G. K. Nagler (VII, 410) przytacza takoż pod tą nazwą malarza, mówiąc że Polak rodem który bawił we Włoszech, a obraz jego historyczny w kościele polskim w Rzymie wzmiankuje Titi. Przed Naglerem powiedział to J. R. Fuessli 1779 fol. str. 361, lecz Fuessli zowie go zarówno Lekowitz i Cekowitz. Widocznie wszyscy trzej są w błędzie, gdyż to jest tylko przekręcone nazwisko Szymona Czechowicza, którego obrazy w przywiedzionych kościołach rzymskich znajdują się. 

X. LEMIESZKA.

Malował kościół w Lubieszowie za czasów Augusta III. (Z notat P. Żegoty Pauli). 

X. LESIOWSKI KAZIMIERZ. 

Franciszkanin. Ambr. Grabowski (Ojczyste Spominki 1845 I, 250-251) taką o nim podaje wiadomość: „Zakonnik ten, trudniący się kunsztem malarskim, płodami pęzla swego upięknił klasztor tychże Ojców Chełmiński. 

- X. Ludwik Miskę w rękopiśmie Sinoptica relatio Conventuum &., wspomina z pochwałą o dziele ręki jego, to jest stallach, mieszczących w sobie piękne malowania. „Przed wielkim ołtarzem jest chór dwoma rzędami stallach opatrzony, które 24 braci wygodnie objąć mogą. Te są wcale gładko zbudowane, kolorem srebrzystym pociągnione, i przytem ozdobione obrazami dziwnej rozmaitości, które malował O. Kazimierz Lesiowski, zakonnik nasz. Wyobrażają one od strony Ewangelii, dzieje żywota S. Franciszka, od strony Epistoły życie S. Antoniego z Padwy". - O czasie w którym ten ojciec żył, żadnej X. Miske nie uczynił wzmianki.” 

LEŚNIOWSKI HIACYNT. 

R. 1651 był starszym zgromadzenia malarzów krakowskich, również r. 1652; jak to świadczą akta radzieckie m. Krakowa z lat tych. Zapewne sam malarz. 

de LESSEUR LESSEROWICZ WINCENTY. 

Rodem z Warszawy, syn Fryderyka pułkownika wojsk koronnych i Anny z Rudkowskich, zostawał w służbie dworskiej króla Stanisława Augusta, będąc naprzód paziem, potem kamerjunkrem, a w końcu szambelanem królewskim, mianowany dnia 16 czerwca 1787 r. Uczył się rysunku od M. Bacciarellego, i wyszedł na celującego miniaturzystę. Był lubiony przez marszałkostwa w. kor. Mniszchów, tak z powodu biegłości w malarstwie, jak dla posiadanego do muzyki, grając wprawnie na wioloncelli, a przeto często wtórząc hrabinie do fortepianu. W domu ich wiele przebywał, w stolicy jako tez na wsi. Posiadał w Warszawie kamienicę na rogu rynku Nowegomiasta i ulicy Zakroczymskiej pod Nr. 327, którą w raz z żoną Praxedą Szarejkow nabył r. 1799 od gener. Bronikowskiego. W końcu życia wyniósł się na wieś, do majątku swego ziemskiego Małe Kozery w pow. błońskim r. 1803 nabytego. Fryderyk de Lesseur uzyskał nobilitacyę na sejmie extraordynaryjnym warszawskim r. 1767 rozpoczętym a r. 1768 zakończonym (konst. tego sejmu str. 331); syn jego Wincenty otrzymał takoż nobilitacyę i nadanie herbu dnia 1 lutego 1781 r. Zszedł z tego świata w Warszawie dnia 31 maja 1813 r. licząc lat 68 wieku; zwłoki jego przewiezione do miasteczka Grodziska, na cmentarzu przy kościele tamecznym pogrzebione zostały. 

Kiedy w r. 1787 w maju król Stan. August, w powrocie z podróży do Kaniowa odbytej, bawił dni kilka w Wiśniowcu u marszałkostwa w. kor. Mniszchów, zabawy tameczne urządzane były przez kamerjunkra Lesseura, a mianowicie wielka illuminacya i teatr amatorów, do którego piękne dekoracye sam wymalował (A Naruszewicz, Dziennik podróży królewskiej, wyd. warszawskie T. Mostowskiego 1805 str. 313-314). Lesseur malował bardzo wiele miniatur, a wszystkie noszą piętno znakomitego artysty. Żałować przychodzi, iż nie dobierał farb trwalszych, przez co wiele z jego robót mocno już dziś są zblakłe. On to zwykle malował miniatury królewskie do tabakier, medalionów i pierścieni, które król różnym osobom rozdawał. Roboty jego licznie natrafiać się dają w Warszawie, jest ich zapewne nie mało w Wiśniowcu. Pozostawił po sobie kosztowny zbiór własnych malowań miniaturowych, znakomitych osób współczesnych. Na wielu robotach swych podpisywał się W. de Lesseur z dodaniem roku. 

Kilkanaście jego miniatur posiada teraźniejszy właściciel jego niegdyś domu w Warszawie, Sędzia Franciszek Hangel, w zbiorze nader szacownych obrazów różnych mistrzów. 

W galleryi króla Stan. Augusta była jego miniatura: Samson po ucięciu włosów, miara cali 5½-7, cena w spisie czerw. zło. 60. 

W galleryi Królikarni jest jego Stanisław August z Bacciarellego Nr. 558. Do pięknych jego robót policzyć można portrety: króla Stan. Augusta z portretu Bacciarellego allegorycznego z klepsydrą, inny z popiersiem Piusa VI takoż z Bacciarellego, Pani Sewerynowej Potockiej z książąt Sapiehów, pani Barbary z Bielińskich Kossowskiej, podskarbiny kor. (♰ w Warszawie 10 czerwca 1801 r.) Pani Witt następnie Szczęsnowej Potockiej, wreszcie pierwszej żony swej z Kaczkowskich przedtem baletniczki, miary cali 7½-5½  (u p. Jahołkowskiego w Warszawie). 

Z jego miniatury księcia Antoniego Radziwiłła, w kapeluszu okrągłym, sztychował Karol Gröll w Londynie. 

W Dzikowie w galleryi Jana hr. Tarnowskiego jest cały zbiór jego miniaturowych portretów osób znamienitszych płci obojej z czasów panowania Stan. Augusta (Rys życia Jana hr. Tarnowskiego Kajetana Koźmiana, w Przyjacielu Ludu r. 1842 I, 110).

Robił takoż małe portrety pastelami. Takowe dwa Michała Mniszcha marszałka w. kor. i jego żony Urszuli z Zamojskich, są w posiadaniu gen. Ksaw. Kosseckiego. 

Portret W. Lesseura rysowany w miniaturze przez Tauberta, jest w zbiorach piszącego.

(Wzmianka o nim Fr. Bacciarellego w Rozmaitościach do Gazety Korr. Warsz. z r. 1819 N. 41 str. 108). 

W liczbie mnogich jego miniatur, na nieszczęście rzadko w dobrym stanie dochowujących się, bo zwykle są już dziś zblakłe, przytoczy się jeszcze co piękniejszą w zbiorze naszym będącą, Pawła Tremona, starszego kuchmistrza króla Stan. Augusta. Z powodu tej miniatury, podamy ciekawą wiadomość, o niektórych obrazach z galleryi Królewskiej, i rozbitkach innych takoż jego zbiorów. Tremon miał dwóch synów: Pawła, który był Pułkownikiem w Legionach i zginął we Włoszech; tudzież Jana Pawła konserwatora gabinetu rycin króla, który z nim wyjechał do Petersburga i do śmierci króla przy nim bawił. 

Otóż list Stan. Augusta własnoręczny, ale bez podpisu, do tegoż Jana Pawia Tremona w Petersburgu pisany: 26 Novembre / 7 Xbre 1797. 

Vous ferez envelopper de lingę, le Christ mort de Luco Giordano, el le Rubens des Apotresavecle Poisson. Vous les ferez porter chez le Prince Bezborodko et Vous Lui direz de ma part, que quoiqu’il n’aye choisi hier que le Luco Giordano, mais j’ai remarque que le Rubens Lui plaisoit: qu’ainsi je le prie de les accepter tous les deux. 

Vuos rendrez a Mr. Bergien la cassette avec sa clef, et Ini direz que j’ai moi meme une quantite de pierres gravees, et que dans peu je Lui renverrai aussi les estem pes qu’il m’a conflees hier. 

Vous ordonnerez aI’homme qui fait les cadres, de n’enplus faire pour le Rubens, ni pour aucnm des grands seulement les petifs. Vous demanderez a Mr. Bergien ce qu’il fera pour faire oter mes Groupes (posągi) de la Douane et comment cela etait qu’il fallait payer 40 kopiks par jour a la Douane pour ces Groupes?

Do tego listu dołączoną jest kartka własnej takoż ręki królewskiej, obejmująca spis obrazów, między któremi owe dwa wyżej wzmiankowane, a podarowane Xięciu Bezborodko. 

Hof. 

L Abraham de Cigoli. 

Le Christ mort de Luco Givodano. 

Le Christ souffrant de Reinbrant (sic).

L’Andromedę de Titien. 

L'Amour du Guide. 

Le Poisson de Rubens. 

L’Adoration des Mages de Paul Veronese.!

La Noce de Cana du meme. Le Soleil levant de Vernet. 

La nuit du meme. La battaille de Wowermans (sic). 

Le combat du Bourguignon. Deux forets de Mousseron (Moucheron). 

Une chasse de..... 

Deux portraits de Catherine II. 

Christ bleu de Dietrich. 

Christ en emaux de Dietrich.

Tentation de St. Antoine de Teniers.

David d’Elisabeta Cirano. Portrait a Cheval du Prince Frederic Henri d’Orange. 

Cousert du Grand Sultan de Carl Van Lo. 

Widocznie po wyjeżdzie do Petersburga, król z galleryi swej Warszawskiej, sprowadził był tamże owe obrazy, a dawszy je oglądać Xięciu Bezborodko, dwa wyżej wzmiankowane podarował mu. 

Lesseur jeszcze roku 1810 był Radzcą Wojew. z Pow. Błońskiego. 

LESZCZYŃSKA. 

Kościół S. Trójcy Panien Brygidek w Warszawie, zmurowany przez Andrzeja Leszczyńskiego arcybiskupa gnieźnieńskiego, w szczególnej zostawał opiece rodziny Leszczyńskich. W kościele tym ww. ołtarzu obraz S. Trójcy malowany był przez jedną z Leszczyńskich, która długi przeciąg czasu przy tym kościele mieszkała. O zaletach pędzla i innych robotach tej amatorki nie jest dochowana pamięć. 

(Wiadomość o kościele PP. Brygidek ks. Fr. Ksaw. Kurowskiego, w Alleluja zr. 184-3, str. 69).

LESZCZYŃSKI JAKÓB. 

Malarz Lwowski z końca 16-go wieku. Wiadomość o nim wskazują ówczesne przywileje bractwa malarskiego tego miasta. Tak w przywileju Arcy-biskupa Lwowskiego Jana Dymitra Solikowskiego z daty w Lwowie d. 10 Lipca 1596 roku, ustanawiającym tamże bractwo malarzów Katolickich, wyliczony jest między tego bractwa członkami to jest towarzyszami, którzy w akcie tym tytułowani są egregii. Podobnie w uchwale Rady miejskiej Lwowskiej z dnia 21 Stycznia r. 1597, bractwo malarzy Katolickich urządzającej, przytoczony jest w liczbie pierwszych tego zgromadzenia magistrów czyli towarzyszów. Z tego wnosić wypada, iż musiał on być w rzędzie lepszych owoczesnych malarzy Lwowskich. Jednak prace jego znane dziś nie są. 

LESZCZYŃSKI STANISŁAW. 

Ob. Stanisław I Leszczyński, król polski książę Baru i Lotaryngii. 

LETRONNE LUDWIK. 

Francuz, wyborny rysownik, uczeń Davida, przybył z Paryża do Warszawy r. 1817, roku następnego otworzył salę rysunków dla płci pięknej, ar. 1819 litografię, z której wychodziły różne portrety wsławionych Polaków, obrazy świętych, widoki i nóty muzyczne. Obok tego r. 1819 założył salę rysunkową dla młodzieży męzkiej. R. 1821 przeniósłszy litografię do pałacu Krasińskich na krakowskiem przedmieściu, urządził tu znowu salę rysunków i malarstwa, celem udzielenia nauki rysowania figur, krajobrazów i kwiatów, oraz litografii; tę szkołę i przez lata następne utrzymywał.

R. 1829 wyjechał na Wiedeń do Paryża, zkąd znowu przeniósł się do Drezna, a następnie do Monachium: lecz po kilku latach wrócił do Paryża i tu otworzył zakład litograficzny. W nim między innemi wydawał w latach 1837 1 1838 mappy litografowane na płótnie, do użytku uczącej się młodzieży, pod sterem brata swego członka instytutu sporządzane. Roku 1842 samobójstwem życie zakończył w Paryżu. 

L. Letronne był wielce uzdolnionym artystą i rysował bardzo piękne portrety, które wszędzie wielką wziętość otrzymywały. Z jego rysunku portret Stanisława hr. Potockiego ministra i prezesa senatu, sztychował w Warszawie 1819 roku Krethlow. Sam oryginalny rysunek jest w zbiorach willanowskich. 

LEXYCKI FRANCISZEK. 

Malarz historyczny obrazów kościelnych 17-go wieku, niepośledniej biegłości, którego szczegóły życia mało są znane. Miał być rodem z Krakowa, gdzie dotąd rodzina lego nazwiska znajduje się; uczył się sztuki malarskiej we Włoszech, był żonatym a będąc bezdzietnym wstąpił do zakonu S. Franciszka XX. Bernardynów, żona zaś jego sukienkę zakonną tejże reguły w klasztorze S. Józefa w Krakowie przyjęła. Umarł w Grodnie r. 1668. 

Obrazy F. Lexyckiego.

1-3. W kościele XX. Bernardynów na Stradomiu w Krakowie trzy są jego wielkie obrazy na płótnie malowane: Wieczerza Pańska w w. ołtarzu, obraz z trzech największych; Ukrzyżowanie i Zdjęcie z krzyża, w ołtarzach bocznych (A. Grabowski. Kraków.... str. 263).

4-7. W Kalwaryi Zebrzydowskiego w kaplicy Ukrzyżowania Pańskiego, znajdują się trzy jego wielkie dzieła mękę Chrystusa Pana wyobrażające, a z polecenia Jana Zebrzydowskiego miecznika kor. (r. 1641 zmarłego) malowane: Ukrzyżowanie, Podniesienie z krzyża i Skonanie na krzyżu Zbawiciela. Te trzy obrazy, mówi X. F. Siarczyński, tak się pewnemu przejezdnemu anglikowi podobały, iż za każdy z nich zakonnikom po 200 funtów szterlingów ofiarował (Obraz wieku Zygm. III Lwów 1828). A. Grabowski (wyd. 4-te str. 340) utrzymuje, iż nie trzy lecz cztery są w kaplicy przerzeczonej Lexyckiego obrazy; jakoż istotnie jest tam obraz czwarty tejże co poprzednie wielkości aw wykonaniu wielce do nich zbliżony, wyobraża Namaszczenie i niewątpliwie temu samemu malarzowi przypisany być może. 

8. W kaplicy fundatorów tegoż kościoła kalwaryjskiego obraz S. Antoniego podanie klasztorne Lexyckiemu przyznaje. 

9. W kościele S. Katarzyny w Krakowie, w górnej części w. ołtarza miał być takoż jego obraz. 

10. Ścięcie S. Jana, obraz wielkiego rozmiaru, figur dwanaście. W szkole technicznej krakowskiej. 

11. S. Katarzyna, w w. ołtarzu kościoła farnego w Nowymtargu w sandeckiem; lecz obraz ten był niekorzystnie odnawiany. 

12. W Olesku niedaleko Brodów, w kościele XX. Kapucynów w ołtarzach bocznych mają być obrazy Lexyckiego. 

13. W Poroninie w krakowskiem miał być obraz z jego podpisem S. Jan Kanty klęczący. 

14. W kościele XX. Bernardynów we Lwowie w w. ołtarzu Zdjęcie z krzyża podług Wandyka, kopia wyborna Lexyckiego (Galicya w obrazach, Lwów u Pillera str. 13). 

Zapewne musiał on i więcej płodów pędzla swego pozostawić, które czas i niewiadomość zniszczyły, a może gdzie nierozpoznane dotąd pozostają. Utrzymują iż malował dla kościołów bernardyńskich w Warszawie, Poznaniu, Kaliszu i Łęczycy. W Grodnie gdzie umarł, dochodzić prac jego równie należałoby. 

Gorliwy starożytności krajowych badacz, A. Grabowski, Wyśledził szczęśliwym trafem r. 1829 wizerunek Lexyckiego, lubo dosyć już podniszczony, na płótnie olejno matowany, a w kościele XX. Bernardynów na Stradomiu w Krakowie, bez ram, gwoźdźmi do muru przybity. Z reszty napisu pod obrazem znajdującego się: Venerab. Serv. Dei P. Franciscus.... hujus Custodialis.... Leopoliensis ac Calvarien.... Cracoviae 6 Martii...., wypływa niewątpliwe przekonanie, że wizerunek ten jest Fr. Lexyckiego. Sam ów oryginalny portret złożył był A. Grabowski w szkole technicznej krakowskiej; lecz naganna niedbałość do reszty zniszczeć mu dozwoliła. Ze zdjętego rysunku przez Józefa Sonntaga, znajduje się mniej dokładna rycina w Przyjacielu Ludu z r. 1836 Nr. 23; tenże rysunek, przy porównaniu go z szczątkami portretu oryginalnego, służył do wykonania odbicia obok zamieszczonego. 

Przydać tu jeszcze trzeba, że cechą prac Lexyckiego, jakby monogrammem jego, jest trupia głowa nad kościami na krzyż złożonemi, na wszystkich prawie jego obrazach zamieszczona. Po tym znaku może i więcej prac jego z czasem wykryć się uda. 

(Wyśledzenie wiadomości o tym malarzu zawdzięczają dzieje sztuki krajowej gorliwości uczonego A. Grabowskiego, którą z ustnych podań i dzieł współczesnych wyczerpał, a kilkakrotnie ogłaszał: w Pamiętniku Warsz. z r. 1817 VIII, 352-355; - w Przyjacielu Ludu z r. 1836 I, 183-4; - Kraków i jego okolice 1844, wyd. 4te str. 523- 525. - X. Fr. Siarczyński, Obraz wieku Zygm. III. Lwów 1828 I, 275. - Za Grabowskim powtórzona wiadomość w Muzeum Domowem F. Dmochowskiego, Warsz. 1837 str. 113-114, gdzie i rycina znajduje się; - niemniej w roczniku religijnym Alleluja na r. 1841 Warsz). 

Jakkolwiek odznaczające są twory pędzla tego zakonnika malarza, z żalem wyznać musimy, iż dotąd o szczegółach a nawet datach życia jego, wcale szczupłe i niedostateczne posiadamy wiadomości. Ciekawy do nich przyczynek oparty na wypisach z dawnego rękopismu, czerpiemy z notat życzliwie nam ustąpionych przez pana Żegotę Pauli. W księdze rękopiśmiennej: "Cathalogus praecipuorum benefactorum loci Przeworscensis ad S. Barbaram, renovatus per Fr. Januarium Mulecki Guardianum loci A. D. 1687,“ znajduje się takowej treści pod r. 1645 opowiadanie: 

„Tenże admodum reverendus Pater Franciscus Przevorscensis ołtarz nowy wielki zrobić dal i pozłocić, do którego dał tablicę średnią (S-tej Barbary) wymalawać Xiędzu Franciszkowi malarzowi sławnemu naszemu zakonnemu bratu, który natenczas przy Xięciu Zasławskim w Dobnie mieszkał i jemu malował ex commissione Patrum provinciae nostrae, na której historyą S. Barbary kościoła tego patronki dał wymalować iw ten ołtarz nowy wprawił." 

Nie można wątpić, iż ów Xiądz Franciszek malarz stawny brat naszego zakonu, nie kto inny jest, tylko Franciszek Lexycki. Okazuje się więc ztąd, że około r. 1645 z polecenia ojców zakonnych przebywał on w Dubnie u gięcia Zasławskiego i dla niego twory malarskie wykonywał, niemniej że w tymże roku malował do wielkiego ołtarza w kościele Bernardyńskim w Przeworsku obraz z życia S. Barbary. 

Znamienity sztycharz Antoni Oleszczyński, wydał w Paryżu r. 1850 rycinę, z obrazu jakoby Lexyckiego, w Wilnie w kościele Ś. Michała Panien Bernardynek znajdującego się: S. Franciszek Seraficki. 

W zbiorze pana Tomasza Zielińskiego w Kielcach, jest piękny obraz Zwiastowania N. Panny z gloryą Aniołów, który właściciel Lexyckiemu przypisuje. 

W kościele Bernardyńskim na Stradomiu w Krakowie, na słupie po stronie lewej, zawieszony jest duży a wielce ciekawy obraz, wyobrażający Taniec Śmierci, za dzieło Lexyckiego poczytywany. Jest to znana allegorya, ale spolszczona, w której wszystkie rodu ludzkiego stany tanieć ów śmiertelny odbywają. Obraz ten zasługuje szczególnie na uwagę, z powodu wielości strojów wszech stanów z 17-go wieku, wiernie iż rożnem urozmaiceniem tu przedstawionych. Natrafiają się na nim aż dwie trupie głowy, zwłasza u góry z kościami na krzyż złożonemi, co jak już powiedzieliśmy, jest niejako Lexyckiego twory cechującym znakiem. Być przeto może, iż ten osobliwszy obraz istotnie jego jest dziełem.

Wierna onego kopia znajduje się w zbiorze piszącego. W nadziei, ze za czasem uzupełnią się wiadomości co do żywotu tego zakonnika malarza, powtórzyny tu szczegóły jakie są o nim dotąd znane. 

Przyszedł na świat w Krakowie, gdzie znajduje się jeszcze tego nazwiska osiadła rodzina; wszakże data jego urodzenia, rodzice i pierwsza młodość nie są wiadome. Zdaje się, iż przyjąwszy zawód malarski, w Krakowie już początki sztuki od którego z tutejszych malarzy otrzymał. Później wyruszył do Włoch i tamże ukształcił się na artystę: w którem mieście włoskiem przebywał, jak długo, u którego mistrza się uczył, to wszystko znowu nieznane, jak niemniej kiedy do Krakowa wrócił. Wnosić wypada, że po tym powrocie musiał podejmować jakie malarskie prace; wtedy też ożenił się. W związku tym nie mając potomstwa, rozłączył się z żoną, i wstąpił do zakonu Bernardyńskiego w Krakowie, gdy żona jego podobnie sukienkę zakonną tejże reguły w klasztorze Ś. Józefa w Krakowie przywdziała. W którym zaś to roku nastąpiło, takoż wiadome nie jest. 

Odtąd dopiero właściwie rozpoczyna się dla nas zawód jego malarski, a widzimy już zakonnika malarza pracującego 

ciągle ku przyozdobieniu przybytków Bożych, zwłaszcza Bernardyńskich kościołów, w odznaczające się twory przedmiotów religijnych. Pierwszemi z nich były wielkie obrazy dla Krakowskiego Bernardyńskiego kościoła na Stradomiu. Gdy te dzieła zjednały mu już pewną sławę, zawezwany przeto został do Kalwaryi Zebrzydowskiej przez Jana Zebrzydowskiego Miecznika Kor., celem wykonania obrazów do nowo przezeń wzniesionej kaplicy Ukrzyżowania Pańskiego, Działo się to przed r. 1641, a w Kalwaryi wykonał najświetniejsze swoje utwory. po ukończeniu prac tych w Kalwaryi, zażądał go znowu do siebie inny Pan, Xiążę Zasławski w Dubnie; jakoż z polecenia ojców swych zakonnych, udał się tamże Lexycki i pewien czas na malarskiej pracy przebywał. R. 1645 Bernardyni Przeworscy sprowadzają go z Dubna, dla odmalowania głównego obrazu do wystawionego znowa wielkiego ołtarza. W tych też czasach zapewne malował i po innych miejscach Rusi Czerwonej, w Lwowie, Olesku. Dochowały się podania, iż Lexycki pracował podobnie dla różnych kościołów Bernandyńskich po Polsce: w Warszawie, Poznaniu, Kaliszu, Łęczycy. Kiedyby to nastąpiło, i jakie tam pozostawił dzieła, wiadome wcale nie jest. W końcu życia znajdował się w Grodnie, gdzie zapewne takoż pracował, a tu go śmierć zaskoczyła r. 1668. 

Otóż wszystko co o nim obecnie wiemy, a co do odkrycia pozostaje. 

Nie możemy tu wreszcie pominąć przywiedzenia o przytoczonym przez nas obrazie tego malarza w kościele Bernardyńskim we Lwowie, znawczego zdania pana Felicyana Łobeskiego (w Dodatku do Gazety Lwowskiej z r. 1853 Nr. 9, str. 35 - 36), który to obraz jest naśladowaniem z Rubensa. „Obraz wielkiego ołtarza, jest to ów po za ołtarzem na ścianie kościoła utwierdzony kolossalny obraz Ukrzyżowaniu, kopia według Rubensa przez Lexyckiego. Kompozycya tak znakomitego mistrza wykonana przez dość głośnego także w historyi krajowej sztuki malarza, czynią ten obraz wielce interesującym utworem. Wszakże jak rzeczono, jest to tylko kompozycya Rubensa, z techniką zaś i kolorytem Lexyckiego, który obok swej mocy nie jest wolen od pewnego ponurego klasztornego typu, jaki utwory tego malarza cechuje. Treść obrazu następująca: W górze trzy krzyże, na jednym w pośrodku Chrystus, po bokach dwaj złoczyńcę. Cały zresztą obraz zajmuje scena towarzysząca ukrzyżowaniu. Po prawej stronie żołdak z kopią otwiera właśnie bok Chrystusa, po lewej inny zamierza by Go ugodzić. Magdalena klęcząca pod krzyżem, pełna przestrachu i rozpaczy, wyciąga ręce aby powstrzymać razy śmiertelne, zaś nieco na boku Matka Boża i Ś-ty Jan w niemej stojący boleści. Na samym dole dwaj żołnierze losują o szaty Chrystusa. Lecz najwięcej duchem twórczości i myślą ożywiona jest górna część obrazu. Nad grzesznikiem po lewej stronie, pojawia się śmierć w kształcie kościotrupa, jako znak bojaźni przed śmiercią i złego sumienia; lecz dobroć nieba nie ma się nigdy kończyć, w tej samej chwili ukazuje się anioł nad nim, i skazuje ręką na zaćmione słońce, jakby tym znakiem widomym chciał przekonać, a oraz zmiękczyć zatwardziałe jego serce. Po prawej zaś stronie obrazu nawróconego grzesznika spuszcza się szatan, lecz tam znów inny anioł przybywa, by wziąć duszę jego w moc swoją. Tak jedne i te same przedmioty, pod ręką mistrza przybierają wyższe i rozleglejsze znaczenie."

Pani LHUlLLlEIR. 

Za czasów króla Stanisława Augusta przebywała w Warszawie pani Lhuillier francuzka, żona Lhuilliera matematyka bibliotekarza X. A. Czartoryskiego gene, ziem podolskich. Musiała posiadać talent malarski, gdyż w zbiorach królewskich była jej roboty miniatura Pani Krakowskiej; miara cali 3½-2¾, cena w spisie czerw. zło. 5. 

Piszą ją też niekiedy Lullier, lubo błędnie. Dochowuje się o niej ciekawa wiadomość następująca. Urodzona w Paryżu, trudniła się tamże wróżeniem z kabały. Młody Stanisław Poniatowski odbywając podróże, bawił takoż pewien czas w Paryżu: wtedy wprowadzony został do kabalarki, która mu przepowiedziała, iż wkrótce zostanie królem Poniatowski przyjął to za żart, a z swej strony oświadczył pochlebnej wróżce, iż jak tylko będzie królem, powołają do swego królestwa. W parę lat po rzeczywistem wstąpieniu na tron Polski, przypomniał sobie król Stanisław August poczynioną obietnicę; posłał do Paryża zaufanego dworzanina, który przywiózł mu do Warszawy wierny rysunek mieszkania i umeblowania owej Pani Lhuillier. Następnie kazał król zakupić w Warszawie dom, (przy ulicy Krakowskie Przedmieście Nr. 371 narożny obok domu dziś Dra Malcza), takowy przerobić i urządzić w nim mieszkanie na sposób paryzkiego Pani Lhuillier. Potem zaprosił ją sarnę do Warszawy, a za przybyciem dom jej ów podarował i pensyę na przyzwoite utrzymywanie się wyznaczył. Odtąd w tejto własności do śmierci mieszkała , która ją zaskoczyła dnia 22 Grudnia 1802 roku w późnej starości, bo lat 86 liczącą; pochowana na cmentarzu powązkowskim.

LIBNAN JOACHIM Z DREZNA. 

Roku 1494 przyjął prawo miejskie w Krakowie, złożywszy dostateczne świadectwa z miasta Drezna. „Joachim Libnan von Dressn (zdaje się Drezno) pictor, jus habet, pro litera portanda fidejusserunt Martinus pictor et Mathias Sklars. Portavit literam sufficientem civitatis Dressen." (Za księgami radzieckiemi Krako., A. Grabowski Skarbniczka str. 41). 

Jest to bardzo prawdopodobnie malarz Joachim, z imienia tylko wyrażony, o którym liczne wspomnienia podajemy. 

LICHTOWSKI. 

Uczył się przy Mańkowskim w Warszawie, w drugiej połowie 18-go wieku, a malował al-fresco przedmioty historyczne. W kościele XX. Franciszkanów wykonał tym sposobem dzieje S. Franciszka. 

LICHTOWSKI JAN. 

Szczegóły biegu życia tego malarza wcale wykryć się nie dały, nie jest też wiadomo gdzie i kiedy na świat przyszedł, gdzie się uczył, kiedy i gdzie umarł. To pewna, że był malarzem zdolnym, zwłaszcza portrecistą, a w latach 1815-1817 przebywał w Krzemieńcu, znajdując tu wziętość i między współzawodnikami stanowisko odznaczone. 

Z prac jego znanych, celują portrety następujące: 

1. Ignacy Oldakowski Dr. Prawa, Professor w szkole Krzemienieckiej Prawa Rzymskiego,Polskiego i Litewskiego. 

2. Aloizy Feliński. 

3. Młoda dziewica, włosów płowych, oczu błękitnych ku Niebu wzniesionych, z rękami jak do modlitwy złożonemi. Ten portret do najpowabniejszych prac malarza należy. 

4. Juliusz Słowacki w wieku dziecinnym, ze skrzydełkami amorka. Na papierze tła cielistego, kredą. 

LIGOCKI. 

Może jak pisze I. J. Kraszewki Lgocki. Powiada o nim J. Peszka w notatach rękopiśmiennych o malarzach, ze był synem dworzanina Xięcia Sapiehy Posła w Szwecyi. Ten będąc z swym panem w Sztokholmie, ożenił się ze Szwedką i miał z nią syna, który potem malarzem został. Malował on obrazy w ruskim sposobie i osiadł w Moskwie, gdzie umarł r. 1805. 

LINTZSAJ JAN. 

Budowniczy i malarz widoków akwarellą. Pochodzenie jego ojca, zdaje się cudzoziemskie, niewiadome; to pewna że sam rodem był z miasta Białegostoku, 1 ze jego matka była polką z domu Jakubicka, córka tamecznego mieszczanina. Odbył nauki w szkole XX. Jezuitów, następnie wysłany przez rodziców do Rzymu na naukę malarstwa i budownictwa. Po dostatecznem usposobieniu się wrócił do Polski, i stawiał po kraju wiele kościołów, pałaców i dworów wiejskich; szczególnie zaś w majętnościach X. Stanisława Poniatowskiego podskar. w. lit. Ku końcowi panowania Stanisława Augusta bawił w Warszawie i dostał pomięszania zmysłów; odtąd do śmierci miał tu stałe zamieszkanie, pędząc politowanie wzbudzające życie obłąkanego. Co ranek obchodził kościoły, przypatrując się z natężeniem ołtarzom i rozważając piękną onych architekturę; w południe odwiedzał traktyernie, a potem kawiarnie, gdzie przyjmował wdzięcznie poczęstowanie litościwych osób. Chodząc po ulicach często w obłąkaniu rozmawiał sam z sobą po włosku, wtedy znający go uliczniki wołali nań Bociek! czem do złości pobudzony gonił z kijem i karcił napastników. Xiążę St. Poniatowski wyznaczył mu był dożywotnią coroczną pensyę, w ilości zło. poi. 1800; dwa razy chodził piechoto do tego księcia do Rzymu, z użaleniem na nieregularne pobieranie lej płacy. Umarł na suchoty w Warszawie, lat 63 licząc, dnia 2 lutego 1822 r. 

Walenty Sliwicki litografował bardzo podobny jego wizerunek w całej postaci roku 1821, z podpisem Pfuj! Pfuj! 

X. LIPNICKI WOJCIECH. 

Malował r. 1646 obrazy zdobiące u góry ściany kościoła katedralnego w Sandomierzu. Albertus Lipnicki Holobocius a Lipnik praepositus Sandom. canonicus et officialis generalis Cracoviensis adornavit a 1646. (Opis tego kościoła X. Melchiora Bulińskiego, w Pamiętniku religijno-moralnym z r. 1842. Warsz. II, 38). 

LIPSKI JAKÓB. 

Syn murgrabiego domu Nakwaskich w Warszawie, przyszedł na świat roku 1787, a w szkole XX. Pijarów początki nauk otrzymał. Następnie kształcił się w zawodzie malarskim pod Bacciarellim, i przy wrodzonej sposobności, niezwykłego uzdolnienia dostąpił. Będąc niezamożnym, trudnił się dla zarobku kopiowaniem i malowaniem obrazów świętych, tudzież portretów. Na nieszczęście wielką miał skłonność do trunków, a tak dalece powściągnąć się wtem nie umiał, że doszedł do rodzaju obłąkania, dla którego oddano go do szpitala Bonifratów. Tutaj poznał go Hr. Fryd. Skarbek, pod tenczas Prezes Rady głównej opiekuńczej zakładów dobroczynnych, sam sztuk pięknych niepospolity znawca i zwolennik: polecił tedy zaraz opatrzyć Lipskiego w wszelkie do malowania przyrządy, i zachęcił do swobodnego zabawiania się sztuką. Jakoż w szpitalu wykonywał artysta liczne portrety i studia z natury, wielką wprawą, siłą a podobieństwem odznaczone. Kilka z takowych zakupił Hr. Skarbek, między któremi celujące trzy głowy waryatów, zdjęte na miejscu z natury. Sprowadzony do mieszkania Hrabiego malował w te czasy wielki portret jego rodziny. Z robót również w szpitalu wykonanych, piękna głowa starca jest u piszącego. 

Wyszedłszy od Bonifratrów, nie zaniechał przecie Lipski dawnego nałogu, popadł w suchoty, a złożony do szpitala Dzieciątka Jezus, w dni kilkanaście tamże umarł dnia 10 Marca 1854 r., lat życia 67 liczący, na cmentarzu Powązkowskim pochowany. Tak zmarnowaną została zdolność która rzec przychodzi z żalem, stonowisko w sztuce krajowej wyniosłe osiągnąć była powinna. 

Przez jakiś czas około r. 1828 był on Nauczycielem rysunków w szkole Wojewódzkiej w Łukowie. Jako taki dał na wystawę sztuk pięknych Warszawską w roku 1828 obraz olejny własnego pomysłu: Chrystus przy studni z Samarytanką. 

LISCORNET JAKÓB. 

Gdańszczanin, żyjący w pierwszej połowie 17-go wieku, zmarły r. 1646. Malował przedmioty historyczne, z lekkością i dobrą szkołą. (J. R. Fuessli r. 1779 fol. str. 371. - G. K. Nagler VII, 561). 

LISSOWSKI. 

Piękny jego obraz wielkiego rozmiaru, Rodzina Chrystusa Pana, malowany r. 1764, jest w kościele w Morawicy w krakowskiem, umieszczony obok chóru. O tym malarzu, zapewne krakowskim, nic ma żadnej bliższej wiadomości.

Mówiliśmy o malarzu Krakowskim Lissowskim i pięknym jego obrazie z roku 1764. Owoż malarzem tym jest Krzysztof Lisowski, w Krakowie zamieszkały i do cechu malarskiego zaciągnięty. Jako mistrz onego r. 1745 należał do reformy cechu i poddania go pod zwierzchnictwo Uniwersytetu, a na ten koniec akt do Rektora podany wraz z innymi malarzami podpisał. Roku 1747 wciągnięty został do album Uniwersyteckiego. (Uchwały cechu w końcu tego Tomu). Roku 1750 dnia 6 Kwietnia obrany Radzcą czyli Konsyliarzem cechu malarskiego, o czem poucza A. Radwański w dzienniku rękopiśmiennym. 

Obraz jego kościelny pięknie malowany r. 1764 przytoczyliśmy. Pożądaną tedy byłaby bliższa wiadomość o jego życiu i pracach innych. 

LISZEWSKI JERZY. 

Urodzony w Olesku na Rusi Czerwonej r. 1674, dostał się nie wiadomo jakim sposobem do Eosandra barona v. Göthe szweda rodem, wojskowego i budowniczego, który długo w pruskiej służbie zostawał i zamek berliński budował, a w końcu jako generał lejtnant w saskiej służbie umarł. Tenże upatrzywszy w młodzieńcu usposobienie do malarstwa, oddał go na naukę biegłemu malarzowi. Eosander znajdował się na dworze brandeburgskim już około r. 1692, i zdaje się że w tymże czasie Liszewski do Berlina przybył. Odtąd osiadł on w tem mieście i zjednał sobie sławę biegłego portrecisty. Robił portrety pojedyncze i familijne, w których szczególniej koloryt jest podziwiany. Kilka jego portretów sztychował Hayd; portret księcia Fryderyka Anhalt sztychował J. M. Bernigeroth, zaś portret księcia Fryderyka Hessen-Casselskiego Rosbuch. Umarł w Berlinie d. 6 stycznia 1750 r., będąc nadwornym malarzem króla pruskiego. 

Jerzy Liszewski jest głową całej rodziny artystów, gdyż jego dwie córki, syn i dwie po tymże wnuczki, wszyscy sztuce malarskiej poświęcali się. Atoli chociaż z polskiego pochodzenia, urodzeni i żyjący w Niemczech, przestali oni być Polakami; zostało im tylko nazwisko pierwotną ojczyznę wykazujące, wszakże i to przez Niemców dziwnie przekręcane Lisiewski, Lisewski, Liscewsky, Lisiecewsky. Nikt z tej rodziny do Polski nie powrócił, która im się obcą zupełnie stała, a wszyscy biegli artyści, od Niemców za Niemców są głoszeni. Przez wzgląd na ich pierwotne pochodzenie przytaczają się tutaj.

(O Jerzym Liszewskim pisali: J. Piwarski w Gazecie lite. wars, z r. 1822, Nr. 42. - A. Grabowski, Spominki Ojczyste, Kraków 1845 I, 253-255. - Heinecke, Nachrichten von Künstlern und Kunst-Saclien, Leipzig 1768 I, 63. - J. R. Fuessli 1779 fol. str. 371. - J. D. Fiorillo 1818 III, 322. - G. K. Nagler VII, 559). 

LISZEWSKA ANNA ROZYNA. 

Córka starsza Jerzego, zrodzona d. 10 czerwca 1716 r. w Berlinie, przez ojca w sztuce doskonalona. W bardzo młodym wieku już malowała portrety, w 14-tym roku życia gdy znajdowała się z ojcem w Szczecinie, który ją wziął z sobą jako już mu w pracach pomocną, odmalowała księżnę Anhalt Zerbst, i odtąd posiadała szczególne względy lej pani aż do jej zgonu. Nie chcąc się z ojcem rozłączać odmówiła r. 1734 posadę w Dreźnie; atoli r. 1741 poszła za mąż za malarza Dawida Mathieu. R. 1755 owdowiała, a roku następnego udała się do Zerbst, powołana do malowania tamże do sali Salon des beautes zwanej, portretów słynnych wówczas z wdzięków niewiast, i przeszło 40 takowych wizerunków wykonała. R. 1760 wyszła powtórnie za mąż za assessora H. von Gasc. W 4 lata później wezwana do Brunszwiku, do malowania portretów rodziny książęcej. Po niejakim czasie zwiedziła Hollandyę, gdzie między innemi wykonała wielki portret familijny dla bogatego izraelity Synasso czy Suasse. R. 1769 została członkiem akademii sztuk drezdeńskiej. R. 1783 umarła. 

Liszewska wykonała niezliczoną ilość portretów, a nadto robiła przedmioty z dziejów olejno i pastellami. Odznacza się szczególniej portret Opata Jerozolimy, obraz jej rodzinny, z r. 1758 i portret własny artystki w galleryi Salzdahlum znajdujący się. 

Z jej portretów przytoczyć można jeszcze następujące: 

Wielki Książę, Rossyjski Piotr. 

Tegoż małżonka. 

Cesarzowa Rossyjska w wielkości naturalnej, przy niej stoi paź pieska trzymający; z r. 1756. 

Młody hr. von Dohna, w wielkości naturalnej, stojący przed kominem; z r. 1759. 

Hr. von Wartensleben kommandor zakonu Ś. Jana, w wielkości naturalnej, z r. 1763. Znajduje się w sali pałacu kommendoryi tego zakonu w Berlinie, gdzie są portrety tejże artystki kilku innych kommandorów w wielkości naturalnej.

Obraz familijny Abrahama von Suasse w Hadze z roku 1767. 

Księżna Brunszwicka, z r. 1768. Księżna Oranii, z r. 1768. 

Książę Ferdynand Brunszwicki, dla loży wolno mularskiej w Brunszwiku z r. 1768. 

Allegorya, dla owdowiałej elektorowej saskiej z r. 1769. 

Monima, obraz historyczny z r. 1773. 

Książę Ferdynand Brunszwicki, z r. 1773. 

Ksieni z Ganderschiem, z r. 1773. 

Z jej obrazów sztychowali J. Haid, J. E. Gerike, D. Chodowiecki i inni. Z małżeństwa z Dawidem Mathieu wydała na świat dwoje dzieci, syna i córkę, Henryka Fryderyka Leopolda Mathieu urodzonego r. 1750 i Rozynę Chrystyanę Ludwikę Mathieu urodzoną r. 1748, którzy oboje takoż sztuce malarskiej poświęceni, zaletnie w niej odznaczyli się.

(O niej patrzyć: Wspomnienie w Heinecke Nachrichten von Künstlern... Leipzig 1768 I, 63. II, 14. - Joh. Georg Meusel Teutsches Künstlerlexikon... Lemgo 1778 stro. 39-49. - J. R- Fuessli 1779 fol. str. 371. - J. D. Fiorillo 1818 III, 322-323. - G. K. Nagler VII, 559-560). 

LISZEWSKA ANNA DOROTA. 

Siostra poprzedniej, przyszła na świat w Berlinie r. 1722, a przy ojcu sposobiła się w malarstwie. Równie i tej artystki dzieła zyskiwały upodobanie, naw et w Paryżu dokąd w r. 1766 udała się i gdzie już w roku następnym wianowaną została członkiem tamecznej akademii królewskiej malarstwa. Była również członkiem akademii berlińskiej. Poszła za mąż za niejakiego Therbuscha, i ztąd też zwaną jest takoż A. D. Therbusch. R. 1770 wróciła do Berlina i tu zmarła r. 1782. Piszą ją niekiedy choć mylnie Tersbuch i Terbouche. 

Malowała portrety i przedmioty historyczne; wiele onych dla Fryderyka W. i dla dworu Rossyjskiego, między innemi piękny obraz w Paryżu malowany Jowisz i Antiopa. 

Robót jej nie mało znajduje się dotąd w pałacach królewskich w Potsdamie i Sans-Souci: tutaj między innemi Dyanna i Wenus. Jeżdżąc po różnych miastach Niemiec, pozostawiła w nich wiele prac swoich, jako to w Stuttgardzie, Mannheim i i. W galleryi króla Stanisława Augusta był jej portret w całej postaci Fryderyka II. króla pruskiego; miara cali 97-62, cena w spisie czer. zł. 80. 

(J. Piwarski w Gaz. lit. warsz. z r. 1822 str., 242. - Heinecke Nachrichten... I, 63. - Joh. Georg. Meusel, Teutsches Künstlerlexikon. Lemgo 1778 str. 142. - J. R. Fuessli 1779 fol. str. 371. - J. D. Fiorillo 1818 III, 324. - G. K. Nagler VII, 560). 

LISZEWSKI KRZYSZTOF FRYDERYK REINHOLD. 

Syn Jerzego, urodzony w Berlinie r. 1725, w sztuce doskonalony niewątpliwie przez swego ojca. W 27-ym roku życia wszedł do służby dworu Anhalt-Dessauskiego. Tutaj między innemi malował portret księcia Eugeniusza Anhalt na koniu, w galleryi drezdeńskiej przechowywany, (obecnie w składzie przy terasie brühlowskim). Powiadają, iż książę więcej czterdziestu razy na koniu przed malarzem stawał, i że koń z tego oszalał. Około r. 1768 robił wiele portretów w Dreźnie, r. 1772 udał się do Berlina, r. 1779 został malarzem nadwornym księcia Mecklenburg-Schwerinskiego, i na tej posadzie umarł w Ludwigslust dnia 11 Czerwca 1794 r., licząc rok 70-ty życia. 

Nabył on wielkiej sławy jako malarz portretowy, i liczony był między pierwszych artystów w tym rodzaju. Robił chętnie i z powodzeniem oświecenie nocne. Z robót jego sztychowali D. Berger, B. Bause, J. M. Bernigeroth, C. F. Boetius, i inni. - Fiorillo wychwala z pomiędzy wielu widzianych jego portretów, wizerunek niejakiego Gol, wielkości przyrodzonej, w galleryi w Salzthalum znajdujący się. 

(Wzmianka u J. G. Meusel Teutsches Künstlerlexikon. Lemgo 1778 str. 80. - Wspomnienie o zejściu u tegoż J. G. Meusel, Neues Museum für Küstler und Kunstliebhaber. Leipzig 1794. Stuck III, 379, gdzie mianuje go de Liszewsky. - J. D. Fiorilllo 1818 III, 324-325. - G. K. Nagler VII, 559, lecz mylnie zowie go Jerzym). 

LISZEWSKA JULIA. 

Córka starsza Krzysztofa, r. 1767 urodzona, malowała takoż z talentem portrety i obrazy rodzajowe, w których zwłaszcza wystawiała dziewczęta i niewiasty w różnych życia zatrudnieniach i zajęciach. Zmarła r. 1837, w 70-ym roku życia; w Ludwigslust i tamże jest pochowaną. 

(G. K. Nagler VII, 560; lecz się myli mieniąc ją być córką Jerzego, którego była wnuką). 

LISZEWSKA FRYDERYKA JULIA. 

Córka wtóra Krzysztofa Fryderyka Reinholda, a wnuka Jerzego, urodzona w Dessau czy Berlinie d. 26 grudnia 1772 roku, uczyła się malarstwa od ojca, i za młodu już wielką zdolność zwłaszcza do portretów okazała. W roku 1792 przybyła z ojcem do Berlina i wykonała z wielką zaletą wiele portretów osób znakomitych, różne obrazy rodzajowe i pojedyncze figury, które to prace zjednały jej wtedy już dyplom na członka akademii berlińskiej sztuk pięknych. Portret jej ojca pod tę porę malowany a akademii sztuk ofiarowany, do najcelniejszych jej prac należy; w ogólności zaś portretów robiła najwięcej. Na wystawach berlińskich sztuk widywano zawsze płody pędzla tej artystki. W końcu życia osiadła w Wismarze, gdzie do późnej starości ciągle była czynną. 

Do robót jego celniejszych liczą się: 

Portret ojca wyżej przytoczony. 

Poseł turecki w Berlinie r. 1797 bawiący. 

Trzy obrazy z natury w ubiorach księstwa Mecklemburg-Schwerinskiego: Młoda dziewczyna czytająca; Dziewczyna robiąca pończochę; Dziewczyna trzymająca gołębia, w wielkości naturalnej po kolana. Równie z natury: Dziewczyna mecklemburgsha trzymająca kosz z dwoma gołębiami; młody wieśniak mecklemburgski z kogutem w koszu.

Dwa własne portrety artystki. 

Liczne jej portrety znajdują się w Berlinie, Potsdamie i po innych miastach północnych Niemiec. 

Sen. Karol Soczyński w Krakowie, posiada w darze od samej artystki otrzymany portret jej ojca przez nią czarnym tuszem wykonany; na nim zamieszczone podpisy właściwe nazwisko tej artystowskiej rodziny udowadniają: „Christoph Fried. Reinh. von Liszewski Hof Portrait-Maler in Ludwigslust in Mecklemburg Schwerin. - Pinxit Friderike von Liszewska."

(J. G. Meusel, Teutsches Künstlerlexikon oder Verzeichniss der jetztlebenden Teutschen Künstler Zweite umgearbeitete Ausgabe. Lemgo 1808, 8-vo I, 577-8. - J. D. Fiorillo 1818 III, 325. - G. K. Nagler VII, 560). 

LISZKA JAN KRZYSZTOF. 

A. T. Chłędowski (w Pamiętniku lwowskim z r. 1817 VI, 182-183) utrzymuje: ze K. Liszka jest Wielkopolaninem, a będąc uczniem Michała Willmanna bawił z nim w Polsce; gdy zaś Willmann którego Chłędowski takoż chce mieć Polakiem, dla prześladowania braci swych wyznania augsburgskiego z Polski się wyniósł, pociągnął za sobą i ucznia swego, który odtąd Czechy i Saxonię płodami swej sztuki przyozdabiał. Pochodzenie to polskie Liszki potrzebowałoby poparcia pewnemi przekonywającemi dowodami, gdy wszyscy cudzoziemscy o nim pisarze wcale inny rodowód mu naznaczają. Że M. Willmann przebywał istotnie jakiś czas w Polsce, a Liszka był jego pasierbem i uczniem; przeto wnosić wolno, iż i ten ostatni Polskę pewien czas zamieszkiwał, chociaż ani o miejscu takowego pobytu, ani o żadnej pracy tu wykonanej, dotąd jakiejkolwiek dokładniejszej wiadomości powziąć się nie udało. Szczegóły życia jego z niemieckich pisarzy czerpane, są następujące: 

Pochodzić on miał z rodziny szlachetnej morawskiej Lischka von Rottenwald; ojciec jego był austryjackim urzędnikiem w Wrocławiu, po którego śmierci matka wyszła powtórnie za mąż za malarza Michała Willmanna Ten kształcił w sztuce swej pasierba, który takie w niej uczynił postępy iż na sławnego artystę wyszedł, a w Szląsku i Czechach z dzieł swych niepoślednie imię sobie zjednał. Żywot jego malarski przypada na drugą połowę 17-go wieku, rok atoli śmierci jego nie jest wiadomy; roku 1697 żył jeszcze. W Czechach a zwłaszcza w Pradze, wiele znakomitych dzieł jego znajduje się: wykaz onych podaje Dlabacz. W galleryi drezdeńskiej jest piękny jego obraz wielkiego rozmiaru: Achillesa podającego Juliuszowi Cezarowi głowę Pompejusza, osoby w całych postaciach wielkości naturalnej.

Niemieccy pisarze piszą go: Liszka, Lisska i Lischka.

(J. D. Fiorillo 1818 III, 365 - G. K. Nagler VII, 563).

LITWINEK JAN. 

Malarz krakowski, Joannes Lithwinek pictor, wspomniany w aktach radzieckich krakowskich pod r. 1578, księga A. 9. str. 100. 

Roku 1568 przyjął on prawo miejskie Krakowskie, jak o tem świadczą księgi miejskie radzieckie pod tymże rokiem: „Joannes pictor, Litwin de Wilno, commonstratis literis suae genealogiae, jus civitatis suscepit, juravit et dedit unam marcam.“ (Z akt rzeczonych, A. Grabowski Skarbniczka str. 43). Okazuje się ztąd, iż pochodził z Wilna, a jako Litwin przezwany w Krakowie został Litwinek 

W rachunkach miasta Kazimierza przy Krakowie pod rokiem 1574 jest zapis: „Daliśmy od malowania proporca nowego Litwinkowi malarzowi z Krakowa flor. 9 groszy 2. (Tamże, str. 59). 

Roku 1573 mieszkał w Kwartale Grodzkim, dzielnicy miasta tak zwanej. (A. Grabowski w Biblio. Warsz. z roku 1854 I, 414). 

Jest ten malarz wspomniany takoż w aktach radzieckich miasta Starej Warszawy ks. 12, str. 2, 15; a to z przyczyny processu jaki roku 1591 prowadził przeciwko malarzowi Warszawskiemu Bartłomiejowi Ankiel czyli Angiel, o zło. 100 należnych mu za włócznie, pro hastis, który process wygrał, tak, że Ankiel skazany został na zapłacenie należytości i kar sądowych.

LITWINKIEWICZ JAKÓB. 

Może Litsinkiewicz, byt starszym zgromadzenia malarzy krakowskich r. 1610, co świadczą akta radzieckie z tego roku. Zdaje się ze był sam malarzem. 

LITWINKOWICZ MACIEJ. 

Malarz mieszczanin krakowski. R. 1616 miał kamienicę w ulicy Grodzkiej (regestra przychodów i wydatków miasta Krakowa). 

LIZANDER. 

Malarz dekorator i portretowy, uczeń akademii wileńskiej. R. 1814 przyjęty został jako drugi malarz do teatru naród, w Warszawie, za antrepryzy i dyrekcyi L. Osińskiego. Pracował w teatrze do r. 1818, w którym się oddalił. Jego roboty były dekoracye: 

R. 1817 do dramy Prawo gościnności, 1. - Do opery Janek i Stefanek, 1. - Do komedyi Podróż z Berlina do Potsdamu, 1. 

R. 1818 do tragedyi Cyd, 1. 

Na wystawach sztuk pięknych warszawskich bywały jego roboty olejne: roku 1819 i 1821 portrety, mianowicie r. 1819 portret w całej postaci wielkości naturalnej artysty drammatycznego Ignacego Werowskiego w roli Cyda (♰ w Warszawie dnia 8 sierpnia 1841 r., licząc lat wieku 58), a r. 1823 Lirnik, obraz oryginalny. 

Między innemi jego robotami przytoczyć można: Kuglarza żyda z kubkami, S. Cecylię do kościoła XX. Franciszkanów dość miernego wykonania, i własny portret który mu się szczególnie udał. 

Zszedł z tego świata w biedzie. 

LOGGAN DAWID. 

Biegły rysownik i sztycharz, urodzony w Gdańsku około r. 1630, który przecie opuściwszy rodzinne miasto, cały bieg życia w obcych krajach spędził. Uczył się naprzód sztuki od Kryspina de Pass młodszego, potem od Henryka Hondiusa; bawił w Hollandyi, następnie w Anglii. W Londynie rysunki jego zyskały wziętość. W Oxforcie gdzie dłuższy czas przemieszkiwał, wydał dwa dzieła: Habitus Academicorum Oxonim a Doctore usque ad Servientem 1672, a na dziele tem pisze się artysta „Gedanensis Univ. Oxon. Chalcographus;“ drugie dzieło Oxonia illustrata 1675, z 44 rycinami. W Cambridge zdejmował on podobnież rysunki akademickich gmachów, które wyszły pod tytułem: Cambridgia illustrata. Prócz tego rytował wiele, zwłaszcza portretów, najwięcej podług własnych rysunków, które znachodzą się od r. 1653 do 1690. Umarł r. 1693 w Londynie. 

(Gw. Pawlikowski, Czasop. Lwo. 1829 III, 105-107. - J. R. Fuessli 1779 fol. str. 373. - F. Brulliot, Diet, des monogr- Munich 1833. II, 76. - G. K. Nagler VIII, 7-8. W. Seidel, Nachrichten über Danziger Kupferstecher, w Neue Preussische Provinzial-Blätter, Königsberg 1847. III, 175-176). 

LOHMANN A. 

Dobry rysownik i malarz pensyonowany przez króla Stanisława Augusta na przedstawienie M. Bacciarellego; podobno francuz rodem. W późniejszych czasach był przy księciu Józefie Poniatowskim i miał mieszkanie pod Blachą. 

W zbiorze rysunków księżnej Aleksandry Radziwiłłowej jest piękny rysunek podpisany: F. A. A. Lormann ad viv. del. 1778 a Leshno. Ztąd okazuje się, że pod tę porę przebywał w Lesznie. 

W zbiorach uniwersytetu warszawskiego były jego rysunku dwa portrety: Kościuszko na koniu i księżna Czartoryska Marya Teressa.

W galleryi króla Stanisława Augusta znajdował się jego pędzla portret Fryderyka II króla pruskiego, podług pani Terbusch; miary cali 60-46, ceniony w spisie na czerw, zło. 50.

Nadto były tam jego miniatury: 

Dziewczyna trefiąca swoje włosy; miara cali 5-4, cena w spisie czer. zł. 10.

Werter i Lothen; miara cali 5-4, cena czerw. zło. 10. 

Robił takoż Lormann akwarellą przedmioty rodzajowe, lak naprzykład: różne sceny teatralne dla dyrektora teatru Bogusławskiego. 

Dwa portrety olejne Lormanna: arcybiskupa Podoskiego i jego brata wojewody mazowieckiego, są w posiadaniu p. Germana Hołowińskiego w Rychcie pod Kamieńcem Podolskim. 

W Łazienkach królewskich jest jego portret Starościny Małagoskiej Szaniawskiej: mała postać siedząca w gaiku przy zdroju, w lewem ręku trzyma książkę, przy niej na wstędze niebieskiej uwiązany piesek. Obraz olejny na płótnie, Nr. 2,230. 

Roku 1761 przebywał ten artysta w Gdańsku, i miał tamże mieszkanie przy ulicy Piekarskiej. Tegoż roku ogłosił prenumeratę wraz z Mateuszem Deisch, na wydawać się mające przez nich sztychem widoki miasta i okolic Gdańska. Kuryer Warszawski z r. 1761, dnia 20 Czerwca Nr. 25. Pisany zaś tu jest Fryderyk Antoni Lohrmann. R. 1773 bawił on jeszcze w Gdańsku, gdzie go zastał wtedy Chodowiecki miasto swe rodzinne zwiedzający i piękny jego postaci drobny rysunek zrobił. Lohrmann czy raczej Lorniann, gdy się tak sam podpisywał, nie był z pochodzenia Francuzem ale Niemcem.

LUBIENIECKI BOGDAN (Teodor) herbu Rola. 

Przyszedł na świat w Krakowie r. 1653, pochodząc z rodziny Lubienieckich słynnych w 17-ym wieku w Polsce aryanów. Ojcem jego był Stanisław Lubieniecki młodszym zwany, mąż wielkiej nauki, dzieł wielu pisarz, jeden z najznakomitszych socynianów, któremu z powodu prześladowania tej sekty w Polsce, wielu nieszczęść i zagranicznego do śmierci tułactwa doświadczyć przyszło. Matką zaś Bogdana była Zolla Brzeska, córka Pawła Brzeskiego, znamienitego rodu socyniana i sekty swej gorliwego opiekuna. Bogdan Lubieniecki był malarzem swego czasu zawołanym. W dziecinnym wieku opuścił z ojcem ojczyznę, a bawiąc w obcych krajach, malarstwu się oddał. Początkową rysunku naukę otrzymał od Juriana Stura w Hamburgu, następnie przyszedł w Amsterdamie pod sławnego Gerarda de Lairesse, później zaś podróżował do Włoch, wszędzie w sztuce wykształcić się usiłując. Wkrótce też dostąpił wielkiej wziętości. W. książę toskański, oceniając jego usposobienie i naukę, mianował go swoim podkomorzym; gdy zaś ten dwór opuścił, podjęty został przez elektora brandenburskiego, późniejszego króla pruskiego Fryderyka I, który go równie swoim szambelanem i dyrektorem galleryi w Berlinie mianował. Tę posadę piastował lat kilkanaście, lecz ją utracił przez gorliwość do sekty socyniańskiej: albowiem miewał częste z pastorami berlińskimi zatargi, i napisał w duchu sekty swej dziełko, które duchowieństwo tak dalece źle przyjęło, iż na onego wstawienie się książka publicznie przez kata spaloną, a sam Lubieniecki z posady dyrektora galleryi oddalony został. Wrócił przeto do Polski r. 1706, i pozostał już w niej do końca życia; żył zaś jeszcze r. 1729. 

Malował przedmioty historyczne i krajobrazy, wszystkie szacowane i wielce cenione dzieła. W czasie długiego pobytu w Berlinie liczne tamże prace wykonał, których część większa pałace królewskie zdobi, i po prywatnych zbiorach tamże znajduje się. Prócz tego był biegłym rysownikiem i sztycharzem. Rysunki jego są tuszem chińskim robione; niektóre z nich były w gabinecie Paignon Dijonval, a na jednym z nich umieszczony rok 1729 dowodzi, iż wtedy żył jeszcze i pracował. Rycin sześć krajobrazów heroicznych w smaku malarskim wysztychował, które przez lubowników chciwie są poszukiwane. Nie możem wątpić, iż wiele szacownych dzieł w ciągu kilkonastoletniego w Polsce zamieszkania wykonał, które jeżeli w klęskach krajowych zniszczeniu nie uległy, lub uwięzione nie były, zatajone dotąd w niewiadomości zostają. Wykrycie onych szczęśliwem a pożądanem dla sztuki krajowej stałoby się zdarzeniem. Hr. Józef Sierakowski, wielki sztuk miłośnik, posiadał w Warszawie piękny bardzo B. Lubienieckiego obraz, wystawiający Alchimistę. Równie u hr. Tarnowskiego w Dzikowie znajdować się mają jego roboty. Na jego rycinach umieszczona jest cyfra T. D. L. In. 

(Wiadomość o nim: A. T. Chłędowski w Pamiętniku lwowskim z r. 1817 VI, 181-185. - J. Piwarski w Gazecie lite. warsz. z r. 1822 Nr. 42 str. 241-2. - Gw. Pawlikowski w Czasop. lwowskim z r. 1829 III, 107-8 za Fuesslim. - J. B. Descamps, La vie des peintres flamands, allemands, et hollendois.... Paris 1753-60, 8° 111, 305-6. - Heinecke, Nachrichten über Künstlern... Leipzig 1768 I,64. - Fraęois Brulliot, Dictionnaire des Monogrammes.... Munich 1817 4° str. 302. - J. R. Fuessli 1779 fol. str. 379. - M. Huber Notices des Graveurs et Peintres 1787 str. 461. - G. K. Nagler VIII, 88-89. - O pochodzeniu zaś Bogdana: życie jego ojca Stanisława przez J. J. w Przyjacielu Ludu z r. 1844 N. 39 i 42). 

Z portretu jego pędzla Piotra Schenka rzeźbiarza, znana jest rycina w owalu, z napisem u góry: Petrus Schenk Sculptor Amstelodamensis. U spodu cztero wiersz: Qui principum virorum …T. de Lubienietzki Eq. Polon, pinxit Berol. 1700. - David Hoogstratanus. 

LUBIENIECKI KRZYSZTOF, herbu Rola. 

Młodszy brat Bogdana, a syn Stanisława i Zofii Brzeskiej, urodził się r. 1659 w Szczecinie, w czasie tułactwa tamże rodziców po wygnaniu z Polski aryanów. Był podobnie jak brat biegłym swego czasu malarzem. Szczegóły jego życia mało są znane; pisarze niemieccy nie mówią izby kiedykolwiek miał wrócić do Polski, co bliższego zbadania godną jest rzeczą. Zdaje się iż bawił ciągle w Amsterdamie, gdzie nawet w kościele reformowanym powołany był do zaszczytnych funkcyj. Nauczycielem jego był naprzód w Hamburgu Jurian Stur, potem zaś w Amsterdamie Adryan Bakker; wielką do sztuki zdatność mając, wkrótce zjednał sobie niepoślednią sławę. Malował przedmioty historyczne i portrety, z równem w obu rodzajach powodzeniem. W tworach jego widać dobry układ, siłę, pewność, staranność i przyjemny koloryt. Portrety jego sztychem upowszechnione zostały. Umrzeć miał w Amsterdamie r. 1729, zatem lat 70 przeżywszy. 

W galleryi króla Stanisława Augusta był jego portret Arnoud van Haalen, miary cali 20-16; ceny w spisie czerw. zło. 40. 

W galleryi królewskiej w Kopenhadze są jego dwa obrazy rodzajowe wielce zalecone: Hollender palący fajkę i Hiszpan zażywający tabakę. 

W domku gotyckim w Puławach, znajdował się obraz pędzla Lubienieckiego, Bakałarz otoczony dziećmi, malowany na drzewie. Wspomina o tem Spis Domu Gotyckiego, przez jego założycielkę sporządzony; acz nie jest wiadomo, którego z dwóch braci Lubienieckich obraz ten był tworem. 

(J. Piwarski w. Gaz. lit. warsz. z r. 1822 Nr. 42 str. 242. - Gw. Pawlikowski w Czasop. Iwow. z r. 1829 III. 108-9. - J. B. Descamps, La vie des peintres.... Paris 1753- 60 III, 305-6.- Heinecke, Nachrichten über Künstlern.... Leipzig 1768 I, 64.- J. R. Fuessli 1779 fol. str. 379.- Ludwig von Winckelmanns neues Malerlexikon, Augsburg 1796, str. 125. - G. K. Nagler VIII, 88. - A. hr. Raczyński, De l’art moderne en Allemagne, Paris 1841 III, 532. - Co zaś do pochodzenia: żywot jego ojca Stanisława przez J. J. w Przyjacielu Ludu z r. 1844 N. 39 i 42). 

LUBOMIRSKA MARYA XIĘŻNA, Z CZACKICH. 

Córka Tadeusza Starosty Nowogrodzkiego i Barbary z Dembińskich Czackich, zaślubiona Eugeniuszowi Xięciu Lubomirskiemu, niosła żywe upodobanie do sztuk, a oddawała się malarstwu z szczególnem zajęciem i pracowitością. Baccelli i Larius byli jej w tej sztuce przewodnikami. Pozostał po niej znaczny zbiór rysunków i miniatur przez nią wykonanych. Portret jej malowała olejno Beata z Potockich Czacka, znajdujący się w pałacu Sieleckim Czackich na Wołyniu. 

LUCAS. 

W Nowejgórze w Krakowskiem w kościele w wielkim ołtarzu jest piękny obraz Zesłanie Ducha S. na Apostołów; niesie u dołu napis: “Lucas p. p. 1646.“ Nie wiadomo czyli ten obraz był wykonany przez artystę w Polsce bawiącego, czy może sprowadzony z zagranicy. Zresztą o tym malarzu Lucas nic więcej powiedzieć nie możemy; wszakże ta nazwa znaną jest i odznaczoną w dziedzinie sztuki zagranicznej. 

LUYKEN KASPER. 

Biegły rysownik i sztycharz, urodzony w Amsterdamie między latami 1660 a 1670 z ojca Jana takoż zdolnego rysownika i rytownika, od którego w sztuce był nauczany. Ryciny Kaspra poszukiwane są. Długi czas i do śmierci bawić miał w Warszawie, zostawiwszy wiele robót historycznych do czasów króla Jana III, lubo to na bliższe sprawdzenie zasługuje. 

(G. K. Nagler VIII, 139-140. - F. M. Sobieszczański w Dzienniku krajowym warsz. z r. 1843 Nr. 121, lecz go błędnie mieni Karolem). 

ŁADZIZIŃSKI JÓZEF. 

Malarz i mieszczanin Warszawski, wymieniony w aktach dawnych wójtowsko-ławniczych, z przyczyny processu jaki miał r. 1734 z Janem Okinia i Adamem Cytelli szewcem, mieszczanami Warszawskimi, o rozmaite pretensye i obelgi nawzajem sobie czynione. Akta miasta Starej Warszawy wójtowskie, ks. 574, str. 412. 

ŁĘSKI JÓZEF FRANCISZEK STANISŁAW. 

Mąż w gronie uczonych swego czasu wysoce położony; jako amator malował piękne miniatury. Pochodził z dawnego rodu przydomku de Zema, herbu Janina w Sandomierskiem osiadłego. Synem był Jerzego Antoniego pułkownika wojsk koronnych, a przyszedł na świat dnia 2 kwietnia 1760 w wójtostwie Małe-Łany, niedaleko Żarnowca, które ojciec za położone dla kraju zasługi od rządu miał sobie nadane. W dziecinnym wieku posłany na nauki do Gdańska, lat 3 tam pozostawał; w dwunastym roku życia oddano go do korpusu kadetów w Warszawie. Tu obok najświetniejszej młodzieży przykładał się szczególnie do matematyki; w wolnych zaś godzinach mając wielką do malarstwa skłonność uczył się rysunku, a następnie malarstwa. Kadetem jeszcze będąc złożył królowi Stanisławowi Augustowi w hołdzie widok Pieskowej Skały przez siebie wykonany. Ukończywszy nauki, dosłużył się stopnia Brygadyera korpusu szlacheckiego kadetów; roku zaś 1789 został w tymże korpusie professorem matematyki i miernictwa. W czasie wojny r. 179-4 powołany do służby polowej jako officer inżynieryi, dostał się do niewoli pruskiej, w twierdzy Nissie jeńcem osadzony. Blizko rok tam zostając, zyskał względy miejscowej władzy, ukształcenie i wyższe światło więźnia oceniającej. Utrzymywał się tamże z malowania miniatur, w czem znajdował nawet sposobność niesienia wsparcia współtowarzyszom swego losu. Po uwolnieniu podróżował po Niemczech, ar. 1796 osiadł w Krakowie, gdzie po wyjeździe do Wilna Jana Śniadeckiego, został w uniwersytecie jagiellońskim professorem astronomii i matematyki wyższej, tudzież dyrektorem tamecznego obserwatoryum. R. 1804 przeniósł się do Warszawy i był w nowo założonem liceum, naczelnej podówczas krajowej szkole, professorem matematyki i fizyki. R. 1810 wyjechał do Paryża, celem wyłącznego zajęcia się głębszemi w astronomii dochodzeniami. W chwilach wypoczynku oddawał się z zamiłowaniem oglądaniu arcydzieł sztuki malarskiej, a kopie onych dla własnej przyjemności zdejmował. Po dwuletnim pobycie w Paryżu, wrócił do Krakowa i objął na nowo katedrę astronomii w uniwersytecie. Dotknięty cierpieniami i popadłszy w chorobę, wyjechał do Warszawy; tu wkrótce umarł dnia 3 lipca 1825 r., pochowany na cmętarzu Powązkowskim. 

J. Łęski jest pisarzem kilku dzieł matematycznych wysoce cenionych; jako astronom znakomite w świecie uczonym zajmował stanowisko. Był członkiem towarzystwa królewskiego przyjaciół nauk w Warszawie, a towarzystwa naukowego w Krakowie. W malarstwie, do którego miał zawsze osobliwe zamiłowanie, uzdolnił się był zwłaszcza w rodzaju miniaturowym. Napisał kilka o sztuce malarskiej rozpraw, które czytywał na posiedzeniach publicznych towarzystwa naukowego krakowskiego: jedna z nich o piękności w sztukach a szczególniej w malarstwie, jest drukowana w Rocznikach tegoż towarzystwa z roku 1817. W zbiorach króla Stanisława Augusta były jego roboty: 

Portret Franklina, en camayeux. Miara cali 2¾-2 ¾, cena w spisie czer. zło. 5. 

Generałowa Wittowa. Miara cali 2-1½, cena czerw, zło. 10. 

Z jego rysunku i kompozycyi były r. 1814 wykonane ryciny przez Seb. Langer, P. Wyszkowskiego i S. R. Grünera, do Jacka Przybylskiego przekładu Iliiady i Odyssei. 

(Krótka wiadomość o nim w Herbarzu polskim wydania J. N. Bobrowicza, Lipsk 1845 X, 278-9 w dodatku. - Wspomnienie zejścia w Monitorze warsz. z r. 1825 N. 85.- Nekrolog przez H. i A.... K.... w Gazecie warsz. z r. 1826, Nr. 201; tudzież w Gazecie polskiej warszawskiej z r. 1826 Nr. 12. Nekrolog przez prof. Karola Hube, czytany na posiedzeniu towarzystwa naukowego krakowskiego d. 14 grudnia 1829, umieszczony w Roczniku tegoż towarzystwa z r. 1831 XIV; 125-154). 

ŁOMŻYŃSKI TADEUSZ. 

Dominikanin, żyjący w wieku 18-tym. W Czortkowie w kościele Dominikańskim jest jego dosyć zaletny obraz olejny S. Mikołaj, r. 1786 malowany. 

(Z notat P. Żegoty Pauli).

ŁUCZYŃSKI JAN PIOTR. 

Przyszedł na świat w Czerniowcach roku 1816, gdzie jego ojciec był urzędnikiem sądowym. W dziecinnym wieku osierocony, dostał się do Lwowa roku 1828 i tu do szkół uczęszczał, w których początki rysunków otrzymał. Wrodzoną do sztuki skłonnością wiedziony, wstąpił do malarni Marcina Jabłońskiego i jako uczeń lat dwa w niej pracował, a te dwa lata nauki były dla niego jedyną i całą szkołą w malarskiej sztuki zawodzie. Odtąd rzec można doskonalił się sam, kierowany własnem uczuciem i niepospolitą wrodzoną zdolnością; nigdzie też nie wyruszył się z Lwowa, nie poznał innych wzorów i dzieł sztuki prócz Lwowskich. Za młodu ożeniony i ojcem rodziny zostawszy, przy szczupłych zasobach do niedostatku zbliżonych, szukać musiał po za obrębem sztuki ku utrzymaniu się środków i podstawy. Wszedł więc do urzędowania, a odtąd czas i siły choć z natury wątłe, dzielił z pilnością między obowiązki urzędnika i powołanie pełnego zapału artysty. Na lat kilka przed śmiercią, zapadł był ciężko na zdrowia, nie opuszczały go już zwolna trawiące cierpienia; mimo to nie ustawał w pracach, a ta właśnie jego życia epoka, była mu porą prawdziwego w sztuce postępu, tworów najpiękniejszych wyższemi zaletami odznaczonych. Roku 1855 dnia 25 Grudnia zgasł w Lwowie w sile wieku, bo zaledwie lat 40 życia liczący. 

J. Łuczyński pracował bardzo wiele, doświadczał się w najrozmaitszych rodzajach, malując zarówno obrazy treści religijnej, historyczne, rodzajowe, krajobrazy i kwiaty; a pozostawił dzieł mniej więcej wykończonych około sztuk dwieście. "Gdy weźmiemy na uwagę, udziela nam o nim znawca i sam artysta pan Felicjan Łobeski, że Łuczyński żadnych ściślejszych i dłuższych studiów malarstwa nie przechodził, a nigdzie zagranicą nie był, to dziwić się należy, jak mógł tak wiele iw tym stopniu istotnych zalet, natworzyć. ”W wszystkich tych jego dziełach, mówi dalej, przebija dusza artysty, delikatność uczucia; odznacza je wielka lekkość w całej technice, koloryt zupełnie jemu właściwy i oryginalny, srebrzysty, powabny świeżością swą i uderzający. Atoli udawały mu się najlepiej krajobrazy, powyższemi zaletami nacechowane, a nad wszystko kwiaty, w których wsławionym nawet mistrzom dorównywał. Uważny i pilny postrzegacz przyrody, niósł on szczególne zamiłowanie do kwiatów, obstawiał się niemi i układając jaki obraz po godzinach wprzód się w nie wpatrywał. Przy tylu wrodzonych zdolnościach, przy takim do sztuki zapale a niezwykłej pracowitości, jakże mógł był wynieść się w sztuce wysoko, znajdując sposobność dłuższego i gruntowniejszego doskonalenia się za granicą, poznania celnych malarstwa wzorów. Brakło mu po temu środków własnych, nie miał szczęścia natrafić takiego coby mu dopomógł; zgon też jego przedwczesny, zdwojoną żałością przejmuje. 

Łuczyński trudnił się nadto dawaniem godzin rysunków w mieście, w czerń mu przysługiwały cierpliwość i Wielka słodycz w obejściu. 

Celniejsze jego obrazy: 

1-3. W kościele Ś-go Antoniego na przedmieściu Łyczakowskiem we Lwowie, trzy obrazy Łuczyńskiego, „wielce skromnego a pracowitego artysty, który mieszkając w pobliżu tego przybytku, kościół parafii do której należy, od czasu do czasu utworami swej ręki na chwałę Bożą zasila." (Fel. Łobeski, opis obrazów po kościołach Lwowskich, w Dodatku do Gaz. Lwów, z r. 1855 Nr. 19 str. 75). - Przemienienie Pańskie naśladowane z rycin Rafaela. „Pan Łuczyński, dodaje F. Łobeski, nie był tak szczęśliwym, by mógł na własne oczy oglądać dzieło Rafaela, szedł więc tylko za własnem natchnieniem, a przenosząc się duchem przed obraz i czerpiąc w przedmiocie tak wzniosłym, stworzył własny i pięknych zalet koloryt. Postać przemienionego Chrystusa, oblewające ją do koła światło i cały ton obrazu świadczą o wyższem usposobieniu artysty." - Święta Trójca. - Cherubiny, „pięć główek aniołów tworzących jakby kwiatów wieniec, odznaczają się również nadobnością i oryginalnością kolorytu a temuż artyście właściwą." 

4. Wiązka kwiatów, zbóż i owoców, wpośród których obraz Matki Boskiej Częstochowskiej. Dzieło naczelne artysty. 

5. Ś-ta Rodzina, podług Rafaela. 

6. Chrystus między Doktorami. 

7. S-ty Ouufry. 

8. S-ty Mateusz. 

9. Greczynka. 

10. Trzech Aniołów w obłokach. 

11. Jadwiga i Jagiełło rozkrzewiający Wiarę S. 

12. Ślub Ludwiki Maryi Królowej. 

13. Sobotki. Jeden z pięknych tworów artysty. 

14. Mnichy przy świetle lampy i xiężyca. 

15. Kuźnia. 

16. Okolica Skolego. 

17. Krajobraz nocny. 

18. Krajobraz zimowy.

19. Kilka obrazów Kwiatów i owoców.

(Z notat udzielonych przez rodzinę, tudzież pana Felixa Łobeskiego. - Wspomnienie pozgonne w Nowinach Lwowskich z r. 1856 Nr. 2, ale mało pouczające. - P. Łobeski w przytoczonym Dodatku do Gaz. Lwów, pisze artystę Łuszczyński; lecz to jest pomyłka, bo się zwał Łuczyński).

ŁUKASIEWICZ TADEUSZ. 

Rodem z Mińska, uczeń J. Rustema w Wilnie. Malował tutaj miniatury i był nauczycielem rysunków. Wysłany kosztem PP. Zybergów Platerów za granicę, udał się do Monachium, gdzie na akademii sztuk, a następnie pod malarzem portretów Bernardem, znaczne postępy uczynił, tak że sam piękne portrety olejno odrabiał. Zapadłszy na nerwową gorączkę, w szpitalu w Monachium kres życia znalazł roku 1842. 

ŁUKASSOWICZ JAN. 

Malarz krakowski, był starszym zgromadzenia malarzy tego miasta r. 1534. Akta radzieckie ks. A. 12 str. 310. 

ŁUKASZ. 

Malarz Krakowski z drugiej połowy 15-go wieku. Jedyną o nim wzmiankę dochowały akta radzieckie tego miasta, przywodząc pod r. 1497 jego syna Filipa takoż malarza, który wtedy przyjmował prawo miejskie: Philippus pictor, fllius Lucae pictoris, hic oriundus. Okazuje się ztąd, że oba osiedli byli w Krakowie, a r. 1497 żył jeszcze Łukasz. (Z akt miejskich, A. Grabowski Skarbniczka str. 41). 

ŁUKASZ Z ŁOWICZA. 

W. H. Gawarecki w opisie ziemi wyszogrodzkiej powiada: że w Czerwińsku w kościele XX Kanoników regularnych Laterańskich znajduje się obraz N. Panny cudami od r. 1647 słynący. Obraz ten wedle zeznań wiekiem podeszłych ludzi, malowany jest przez Łukasza rodem z Łowicza, malarza, który robiąc koło innej kościelnej roboty, nim odjechał, zamknąwszy się w pokojach opatskich, na cześć Matki Boskiej wymalował obraz wielki na płótnie na tablicy przyklejonem. Obraz ten stał w skarbcu przez księży zachowany, a z gdy ołtarz wielki teraźniejszy z Krakowa sprowadzono, kapłani obraz rzeczony w ołtarz wstawili. R. 1647 zaczęły się objawiać cuda tego obrazu, które roku 1648 po wyznaczeniu do udowodnienia onych kommissyi co się o nich przeświadczyła, przez biskupa płockiego Karola Ferdynanda królewicza zatwierdzone zostały. 

(W. H. Gawarecki, Pisma historyczne Warsz. 1824, stronica 117- 118). 

ŁUKASZEWICZ JÓZAFAT IGNACY. 

Pochodzący z szlacheckiego rodu herbu Łuk, przyszedł na świat w Litwie r. 1789. Utraciwszy ojca w dziecinnym wieku, oddany przez matkę na nauki do XX. Dominikanów w Wilnie; poświęcając się następnie malarstwu, wszedł roku 1812 do uniwersytetu wileńskiego, gdzie pod Rustemem sposobie się zaczął. Wkroczenie wojsk Napoleona do Wilna odciągnęło go chwilowo od przyjętego zawodu: zaciągnął się do pułku gwardyi dowództwa pułkownika Konopki. Atoli wkrótce w Niemczech dla słabości zdrowia, otrzymał uwolnienie i przybył do Warszawy, gdzie osiadł i do końca życia zamieszkiwał. Na wstępie dostał się tu do Józefa Kosińskiego, u którego do roku 1818 pracował, z początku jako jego uczeń, a później malując wiele na korzyść swojego mistrza. Roku 1817 lubo już nie tak młody, wstąpił do uniwersytetu warszawskiego na wydział malarski, szukając gruntowniejszego w sztuce udoskonalenia. 

Na wystawie sztuk pięknych warszawskiej z r. 1819 okazał trzy obrazy: krajobraz Grota w Szwajcaryi Kuhstall, kopię Kapucyna z Rafaela Mengsa i widok cmętarza z Ruysdala. Pierwsze z tych dzieł uwieńczone zostało medalem złotym. Po tej zaraz wystawie, wezwany był J. Łukaszewicz przez W. K. Konstantego do malowania wojska polskiego, a uzyskawszy Wielkiego Księcia zadowolenie, został jego nadwornym malarzem i odtąd do roku 1830 ciągle dla niego pracował, odrabiając mnóstwo obrazów przedstawiających różnych stopni wojskowych wszelkiej broni, z wizerunkami wielu ówczesnych generałów i oficerów. Obrazy te zdobiły mieszkania W. Księcia tak w Warszawie jak w Petersburgu, po roku zaś 1831 wiele z nich z Warszawy przewieziono do galleryi obrazów petersburgskiej. 

Na wystawie sztuk z r. 1821 jego kopia w miniaturze z Carlo Cignani otrzymała pochwałę.

Na wystawę zr. 1825 dal trzy obrazy: Rewia na placu musztry za Powązkami z r. 1824 przez Cesarza i króla Aleksandra I. odbyta, obraz wielkiego rozmiaru; Obóz wojsk połączonych pod Powązkami; portret z natury z krajobrazem. Obraz pierwszy uzyskał pochwałę wystawną. 

W ciągu prac swoich dla W. K. Konstantego, zaszczycony był wysokiemi J. C. W. Cesarzewicza względami; a nadto otrzymał pierścień brylantowy od Cesarza i Króla Aleksandra I. 

Po r. 1831 nie ustawał w pracach tak w Warszawie, jak jeżdżąc po różnych okolicach i malując wiele miniatur, portretów i krajobrazów. 

Umarł w Warszawie śmiercią nagłą w własnym domu przy ulicy Elektoralnej Nr. 754 d. 3 Stycznia 1850 r. 

J. Łukaszewicz, był malarzem bardzo pracowitym; mnogie jego obrazy wojskowe posiadają odrębną zaletę, przechowywania najwierniejszych zarysów ówczesnego wszelkiej broni wojska i wizerunków wielu różnych stopni oficerów. Miał on dobry zwyczaj utrzymywania w kształcie dziennika wykazu prac przez siebie podejmowanych, wyrażającego datę, przedmiot, osoby dla których malował i otrzymaną zapłatę. Spis ten prócz wszelkich obrazów dla W. K. Konstantego, obejmuje kilka obstalunków portretów dla księżnej Łowickiej i mnóstwo wizerunków osób zwłaszcza wojskowych. Z dzieł tych jego przytoczą się tu jeszcze: obraz Niepokalanego Poczęcia N. P. Maryi w kościele XX. Reformatów w Warszawie; Bitwa pod Raszynem r. 1809 a P. Ant. Babskiego w Warszawie, w którym to obrazie w późniejszych już czasach wykonanym, przedstawił wiernie wojsko różnej broni księstwa warszawskiego; portrety częścią olejne częścią miniaturowe: Cesarza, Aleksandra I., Cesarza Mikołaja I., W. K. Konstantego, Księżnej Łowickiej na koniu, Gen. Kurnatowskiego, Gen. Strasza, Gen. Cichockiego, Gen. Kuruty, Gen. Knorringa, Gen. Strandtmanna, Henryka hr. Zabiełły, pułkownika Radwana na koniu, pułko. Aksamitowskiego, generałowej Szembek, Maryi hr. Potockiej z Górskich generałowej i wojewodziny, pułko. artylleryi Szweryna, Władysława hr. Zamojskiego, pani Zofii Karpińskiej artystki dramatycznej. - W życiu prywatnem odznaczał się Łukaszewicz pięknemi przymiotami duszy; skromnością, cichością, a słodyczą charakteru. 

(Wspomnienie o nim pozgonne w Kuryerze warszawskim z r. 1850 Nr. 6).

ŁUKASZEWICZ KAZIMIERZ. 

Malarz portretowy, w końcu wieku 18-go pracujący w Włocławku. Jedyną jego znaną obecnie pracą, jest wcale zaletnie wykonany portret olejny młodego pazia w ubiorze czerwonym, z obstrzyżonemi włosami. Jest to młodzieniec z rodziny Wodzińskich, u których się też portret dochowuje. Z tyłu podpisał się malarz: „Kazimierz Łukaszewicz w Włocławku 2/4 1791.“ 

J. A. M. 

Malarz na rękopismach i dyplomatach, tudzież Kaligraf, w Warszawie w pierwszej połowie wieku 18-go pracujący. Archiwum kupieckie m. Warszawy przechowuje przywilej Bractwa młodzianków kupczyków pod tytułem N. Panny Maryi Niepokalanego Poczęcia, potwierdzony r. 1720 przez Biskupa Poznańskiego Krzysztofa Antoniego Szembeka; przywilej ten na pargaminie, pisany bardzo ozdobnie, ma na stronnicy pierwszej malowanie miniaturowe, wystawiające N. Pannę Niepokalanego Poczęcia depczącą węża, podobneż ozdoby i początkowa litery. U dołu podpis: J. A. M. pinxit. 

Nazwisko tego malarza wykryć się dotąd nie dało.

MACHCIŃSKI JAN. 

Malarz warszawski, o którym wzmiankują akta radzieckie miasta Starej Warszawy, ks. 72 str. 20, iż kwitował urząd radziecki miasta Star. Warszawy z odebranych rzeczy po śmierci stryjenki żony swej Katarzyny, w r. 1730 przez tenże urząd w sekwestr zajętych. 

MACIEJ. 

Roku 1491 był starszym zgromadzenia malarzy w Krakowie, i jako taki pod tymże rokiem wspomniany w księgach radzieckich miasta Krakowa A. 3 str. 285 (A. Grabowski, Starożytności hist. Polskie 1840 I, 416). Zresztą zamilcza o nim przeszłość. 

Przywiedliśmy malarza Krakowskiego tego imienia, r. 1491 starszego zgromadzenia czyli cechu malarskiego w tem mieście.

Z akt radzieckich Krakowskich dowiadujemy się jeszcze, że roku 1489 Matis moler kupił dom w ulicy Szerokiej. (A. Grabowski Skarbniczka str. 41). 

MACIEJ. 

Mathis, Mathias, malarz krakowski. Wspominają go akta radzieckie miasta Krakowa pod r. 1534, ks. A.12 str. 326. R. 1541 był starszym cechu malarskiego, ks. Nr. 4-15 str. 341. R. 1549 wspomniany znowu tamże Mathias de Palka malarz krakowski, ks. Nr. 7-18 str. 746; zapewne ten sam Maciej. Pod r. 1540 przechowuje się w tychże aktach wyrok Rajców w przedmiocie obrazów czyli wizerunków malowanych przez Macieja: Mathias pictor debet ex decreto Dnorum nobil. Stanislao Gebolthowski, ab hinc ad quindenam absque ulla longiore mora omnino absolvere laborem imaginum, de quo scil. D. Stanislaus Geboltliowski cum eodem pictore Mathia convenit. Si vero ad praescriptum tempus non absolverit, extunc idem Mathias pictor arra 5 flor. ad laborem acceptam rursus restituere, el sumptus iinpensasque propter ejus negligentiam factas et susceptas refundere tenebitur. Ks. Nr. 4-15 str. 131.

MACIEJ.

Malarz warszawski z 16-go wieku. W rewizyi wojew. mazowieckiego z r. 1564, ks. 118 str. 73 (w archiwum Kommissyi Rządowej Przychodów i Skarbu), wspomniany jest malarz warszawski Maciej, jako posiadacz domu w ulicy Żydowskiej, libertowanego, to jest wolnego od płacenia podatków i niezostającego pod jurysdykcyą miejską. 

Akta miasta Starej Warszawy wspominają tego samego zdaje się malarza Macieja, mianując go malarzem Xiążąt Mazowieckich (?), który w r. 1602 już nie żył, gdyż pod tymże rokiem występuje wdowa po nim Jadwiga, czyniąca przed aktami radzieckiemi rozmaite zeznania, a między innemi i sprzedaż domu posiadanego po mężu w Warszawie. Akt miasta Star. Warszawy ks. Nr. 15 str. 176 i Nr. 16 str. 330.

Do wzmianek dochowanych o Macieju malarzu i mieszczaninie Warszawskim, które zebrane podaliśmy już poprzednio, przypada jedna jeszcze z roku 1537. Pozwał on podtenczas Wojciecha z Łomży malarza, o odmówienie towarzysza (socium) i tym końcen zaniósł protest przed aktami miejskiemi. (Akta miasta Starej Warszawy ks. 351, pod powyższą datą). Widocznie przywiedzione wspomienia o malarzu Macieju, przestrzeń czasu od r. 1537 do 1602 obejmujące, nie mogą tyczyć się jednej i tej samej osoby; byli więc to zapewne dwaj lub więcej malarze z imienia tylko Maciej oznaczeni. 

MACIEJ. 

Pod tem imieniem akta Warszawskie wzmiankują kilkakrotnie malarza Warszawskiego, w ciągu wieku 16-go a w różnych latach. Odległość czasu domniemywać się każe, iż to nie jest zawsze jedna i taż sama osoba. 

R. 1529 Piotr Pawłowicz zeznał przed urzędem, że Iwan Skoryna mieszczanin Wileński umierając w tym roku w Poznaniu oświadczył, iż winien jest długu groszy sto siedm w półgroszkaeh monetą litewską Maciejowi malarzowi mieszczaninowi Warszawskiemu. Akta m. starej Warszawy, Ks. 2 str. 18. 

R. 1543 Maciej malarz pozwał Annę Migdałkę żonę Wacława stolarza o 30 groszy za pierścionek srebrny należnych, względem czego naznaczona jej przysięga; ale gdy nie stawiła się, skazana zaocznie do zapłaty w przeciągu dwóch tygodni. Akta m. star. Warszawy, Ks. 532 str. 29. 

R. 1551 Maciej malarz i mieszczanin Warszawski zapozwał Katarzynę Wolfgangowę, iż nie chciała mu wydać narzędzi do sztuki jego należących, czyniąc to niby z powodu, ze Maciej ożenić się z nią obiecał, a tymczasem o dopełnieniu przyrzeczenia nie myślał. Urząd Radziecki postanowił: aby rzeczy przez Macieja do jej domu wniesione, wydane zostały; te zaś którychby się wspólnie, żyjąc jako małżonkowie, dorobili, aby podzielone zostały. Akta m. str. Warszawy, Ks. 3 str. 407-408. 

Dwie wzmianki o malarzu Warszawskim Macieju przywiedzione były w miejscu właściwem; jedna z nich z roku 1564, inna sięga samego końca wieku 16-go. Widoczną jest więc, ze wszystkie te odkryte wspomnienia, nie mogą się dotyczeć tejże samej osoby. 

MACIEJ. 

Malarz Bydgoski, w pierwszej połowie 17-go wieku żyjący. Występuje kilkakrotnie w aktach ławniczych tego miasta, w księdze z r. 1623, a mianowicie: str. 26 Skalczanka per Mathiam pictorem quietatur. Stans personaliter Jud. Scabinali civitat. Bidgostiensi Mathias pictor incola Bidgost ...; podobnie str. 46 tenże Mathias pictor; i znowu str. 95-96 Mathias pictor et Skalczanka. 

MAGNAVACCA.

Biegły malarz i uczony archeolog, urodzony w Bolonii, przemieszkiwał na dworze Władysława IV króla od r. 1639, a wiele robót do królewskiego zamku i kościołów w Polsce miał wykonać.

(Wzmianka w Seb. Ciampiego Notizie.... str. 90; takoż Bibliogr. critica II, 249. - F. M. Sobieszczański, w Dzienniku Krajowym Warsz. z r. 1843 Nr. 115).

MAJER JÓZEF.

W kościele po-jezuickim a nateraz katedrze lubelskiej, malowania ścienne al-fresco, przedstawiające sceny z pisma świętego, wykonane były r. 1757 przez Józefa Majera (S. Z. Sierpiński, Obraz m. Lublina, 1839 str. 38), objawiają zdolność artysty. Tenże malarz przyozdobił malowaniami ściennemi kościół XX. Pijarów w Chełmie. 

MALISKIEWICZ WOJCIECH. 

Malarz z początku 17-go wieku. W starożytnym kościółku drewnianym S. Marcina we wsi Witowie, w poblizkości Piotrkowa, dochowały się piękne prace tego artysty, obrazów 14 małego rozmiaru malowanych na drzewie, treści religijnej, z życia S. Norberta i innych zakonników. Na jednym z nich jest napis: Anno Domini 1622 pinxit Albertus Maliskiewicz. Inny z tych obrazów przedstawia Chrystusa Pana na krzyżu, do koła którego mnóstwo osób klęczących, Zygmunt III, jego synowie i dworzanie. Obraz ten dowodzący uzdolnienie malarza w sztuce, wielce jest ciekawym pod względem ówczesnych ubiorów. Obecnie jest on własnością p. Aleksandra Lessera malarza w Warszawie, który wszystkie owe Maliśkiewiczu prace w Witowie odkrył. 

MALVASIA. 

Uczeń Franciszka Brizio, zatem żyjący w początku 17-go wieku, miał przebywać w Polsce wedle podania S. Ciampiego Biblio. Critica II, 249. Byłoby to zapewne za czasów Zygmunta III; atoli Ciampi nic o nim więcej nie dodaje, a zkąd inąd takoż żadnej o tym malarzu wzmianki zasięgnąć obecnie nie można. 

MANGINI DOMINIK MARIA. 

Rodem Florentczyk, osiadł w Krakowie, przyjął prawo miejskie i wstąpił do cechu tamecznego malarzy. R. 1745 jako cechu magister, a podobno już nawet senior, należał do onego reformy i poddania pod zwierzchność Uniwersytetu: akt na ten cel Rektorowi podany, wraz z innymi malarzami, pierwszy na czele podpisał. 

R. 1747 wciągnięty do album Uniwersyteckiego, będący wówczas kongregacyi malarzy Seniorem. 

R. 1748 Seniorem cechu, należał do układu nowych dlań artykułów czyli przepisów. (Ustawy cechu w końcu tego tomu). 

R. 1750 d. 6 Kwietnia na wyborach kongregacyi, mianowany jej Radzcą czyli Konsyliarzem, jak to opowiada A. Radwański w dzienniku rękopiśmiennym. 

Atoli prace jego malarskie i uzdolnienie w sztuce, jak niemniej bieg żywota, wcale dziś wiadome nie są. 

MAŃKOWSKI. 

Malarz z drugiej połowy 18-go wieku, znajomy w Warszawie z malowań arabesków, do czego był wielce używany. Jego piękne malowania al-fresco zdobią kościół w Sieciechowie. W Górze pod Nowym Dworem, niegdyś własności księcia Stanisława Poniatowskiego podskarbiego W. lit., który malarza tego lubił i często do robót używał, jest piękny salon klejową robotą przez niego malowany. 

W zbiorach króla Stanisława Augusta był jego portret pastelami hetmanowej Branickiej z domu Engelhardt; miara cali 18-14, cena w spisie czerw. zło. 12. 

(Wzmianka o nim: w Rozmaitościach do Gazety Korresp. Warsz. z r. 1819 Nr. 33. - W Ruskim Inwalidzie z r. 1819 Nr. 247. - W Kalendarzu domowym A. Gałęzowskiego na rok 1832, Warsz. str. 27). 

MANYOKI ADAM. 

Rodem Węgier, przyszedł na świat w Szokolyi r. 1673, z rodziców szlachty węgierskiej. Poświęciwszy się sztuce malarskiej, uczył się jej najprzód u A. Scheiza, potem zaś w Paryżu pod N. de Largilliere. Następnie wziął go w służbę książę Siedmiogrodu Fr. Rakoczy, co mu dało sposobność obejrzenia się w Hollandyi, dokąd był przez Rakoczego wysłany. Później udał się do Berlina, a ztąd do Drezna, gdzie r. 1713 uzyskał posadę nadwornego malarza. Po niejakim czasie stosunki w jakich się znajdował ze zbrodniarzem stanu Clement, znagliły go do ucieczki, i zdaje się iż wówczas udał się do Warszawy, gdzie do końca życia pozostał i tu licząc lat 68 umarł, co wypadłoby na rok 1741. Niektórzy utrzymują: ze po kilku latach wrócił do Drezna i tamże zszedł z tego świata dopiero w r. 1757, coby go 84-letnim starcem czyniło. 

Manyoki malował portrety, które w swoim czasie bardzo były cenione, zwłaszcza dla jasnego i trwałego kolorytu. Przyznają mu ścisłe naśladowanie natury; lecz jego ciała mają pospolicie brzoskwiniową barwę. Wiele z jego portretów zostało przez rozmaitych biegłych sztycharzy ryconych, między innymi J. G. Bodenehra, Rosbacha, J. J. Hayda, Bernigerotha. 

O pobycie jego w Warszawie nie ma wiadomości bliższych, sądzić o nim wszakże można z dzieł tu niewątpliwie wykonanych iw Polsce znajdujących się. Zwano go tu zwykle, zpolsczając nazwisko, Maniocki; M. Huber wzmiankując go, nazywa Manyocki (Notices des Graveurs et des Peintres 1787 str. 468), a Niemcy piszą go takoż Manyocky. 

W galleryi króla Stanisława Augusta były jego portrety następujące: 

1. August III, w całej postawie wielkości naturalnej, w zbroi i płaszczu aksamitnym błękitnym, podbitym gronostajami. Miara cali 79-45, cena w spisie czerw. zł. 80. 

2. Szembek kanclerz, w wielkiej peruce, ubiorze bogatym, z orderem orła białego, wierzchem płaszcz aksamitny karmazynowy. Miara cali 29-22, cena czerw. zł. 30.

3-5. Trzy portrety Pań Polskich z czasów Augusta II. Miara cali 29-24, cena po czer. zło. 20 każdy. 

6. Portret niewiasty wpół ciała, draperya czerwona. Miara cali 35-26, cena czer. zło. 20. 

Z portretu jego Jana Fryderyka Sapiehy, kanclerza lit. ♰ 1752, sztychował Zuchi w Dreźnie. 

Równie sztychował A. B. König w Berlinie jego portret Augusta II, a Zuchi w Dreźnie jego portret Augusta III. 

W galleryi drezdeńskiej między innemi jego portretami, znajduje się Franciszka Bielińskiego marszałka W. kor. wojewody chełmińskiego. 

(Wzmianka u Heinecke, Nachrichten von Künstlern..... Leipzig 1768 I, 64, który twierdzi: że z Berlina r. 1710 stosunki z Clement uchodzić znagliły go, i że się do Drezna wyniósł. - J. R. Fuessli 1779 fol. str. 394. - G. K. Nagler VIII, 284-285). 

MARAINO. 

Włoch rodem, malarz architektur al-fresco i dekoracyi, przytem budowniczy. Był dekoratorem teatru warszawskiego od r. 1790 do r. 1794 za antrepryzy W. Bogusławskiego. Robił piękne dekoracje do komedyi Dowód wdzięczności narodu, do komedyi Powrót Posła, do drammy Kazimierz W., do tragedyi Lanassa, do komedyi Henryk VI na łowach, Szkoła obmowy i innych. R. 1791 powierzone mu zostało jako biegłemu budowniczemu zupełne przerobienie i powiększenie teatru przy Krasińskich placu, co nastąpiło pod dozorem Bogusławskiego a kosztem królewskim (W. Bogusławski, Dzieła.... Warszawa 1820 I, 72). R. 1796 wezwany Maraino do teatru lwowskiego przez W. Bogusławskiego, wystawił w sześciu tygodniach amfiteatr w ogrodzie Xiążąt Jabłonowskich (W. Bogusławski Dzieła IV, 98-108), i malował do niego różne dekoracye, między innemi do oper Agatka, Krakowiacy i Górale, do melodramm Iskahar, Amazonki. R. 1798 wymalował do teatru miejskiego dekoracyą do drammy Groby Werony (W. Bogusławski IV, 123), podług rysunku z natury zdjętego, która wielkiemu zjednała pochwały. Równie malował w tymże teatrze dekoracye do opery Drzewo Dyanny. Umarł w wieku podeszłym we Lwowie. 

MARCELLIN MATEUSZ. 

Malarz i mieszczanin pułtuski; umarł w r. 1589, a po jego śmierci do odebrania pozostałego spadku wyznaczony pełnomocnikiem niejaki Laurencyusz czyli Wawrzyniec zakonnik Bernardyński, a syn Jakóba malarza i mieszczanina Czerskiego. Akta m. Star. Warszawy radzieckie, ks. 10 str. 275. 

MARCIN ZE ŚRODY.

Martinus pictor de Srzeda roku 1436 przyjął prawo miejskie w Krakowie. (Za aktami radzieckiemi Krakowskiemi, A. Grabowski Skarbniczka str. 39). 

W latach następnych w tychże aktach okazuje się wielokrotnie malarz Marcin, z imienia tylko wyrażony; ale zdaje się. że to jest pewno tenże sam Marcin ze Środy. Albowiem zauważyliśmy niejednokrotnie, iż dodatek miejsca pochodzenia w aktach miasta Krakowa, wyrażony bywa zwykle tylko przy przyjęciu prawa miejskiego przez nowego przybysza, później zaś pisany bywa tylko z imienia bez tego dodatku, jako już osiadły Krakowianin. 

Roku 1443 Marcin malarz jest starszym cechu malarskiego. 

R. 1444 sprzedaje czwartą część domu w ulicy Szerokiej, przy domie Wojtka malarza, Mikołajowi Schramme.

Roku 1445 Merlin moler sprzedaje dom w ulicy Floryańskiej. 

R. 1449 wzmiankowany w aktach Martius pictor. 

R. 1463 Martinus pictor posiadacz domu, czyni przed Rajcami Krakowskimi testament, i zabezpiecza zonie na swej własności „vunfczig marg hellir for ire morgengobe, und bessere ich ir dy, mit czwenczik marg hellir;“ postanawia ją oraz dziedziczką całej po nim pozostałości, a da je jej za opiekunów dwóch malarzy Stawisława i Jana: „dy erbarn Stanislaum moler und Jan moler." (W księdze Liber testamentorum). 

(A. Grabowski, Skarbniczka str. 39, 40 i 175). 

MARCIN. 

Pod r. 1374 wspominają akta radzieckie miasta Krakowa malarza Marcina, Martinus pictor, mieszczanina krakowskiego (A. Grabowski, Ojczyste Spominki 1845 I, 248). Więcej o nim nic się nie wie. 

MARCIN. 

Pod r. 1485 wzmiankują akta radzieckie krakowskie malarza Marcina: Merlin moler, który wraz z Witem Stoss i innymi, daje rękojmię Janowi Turzonowi kupcowi krakowskiemu za Bernardem Goldschlagerem. Ks. A, 3 str. 70. Sabb. ante Laurencii A. D. 1485 (A. Grabowski, Starożytności hist. Polskie, 18401, 442). 

R. 1491 był w Krakowie Marcin malarz, pewnie tenże sam, starszym zgromadzenia malarzów, i jako taki pod tymże rokiem wspomniany w księgach radzieckich tego miasta A. 3 str. 285 (A. Grabowski, Starożytności hist. Polskie, Kraków 1840 I, 416). Też akta wspominają znowu pod r. 1514 mieszczanina i malarza krakowskiego Marcina, Ks. A. 5 str. 130. R. 1516 już nie żył, gdyż w tym roku akta radzieckie zapisują sprzedaż części domu w ulicy Szerokiej przez malarza Mikołaja, Niclos, syna malarza Marcina, Merlin, szwagrowi swemu Stanisławowi Stoss. Ks. A. 5 str. 276. 

O tym malarzu Krakowskim już mówiliśmy, przywodząco nim spominki z akt radzieckich Krakowskich z lat 1485 do 1514; niemniej, że r. 1516 już nie żył. Dalsze o nim wiadomości, również z rzeczonych akt wyczerpane, przytaczamy obecnie. 

R. 1485 Martinus moler kupuje dom w ulicy Szerokiej. 

R. 1491 Merlin moler daje poręczenie: fidejussit pro litera portanda Stanislai Lapsiczky qui jus habet

R. 1494 podobnie fidejussit pro Joachimo Libnan von Dressn pictore, Martinus pictor. 

R. 1499 Martinus pictor jest znowu poręczycielem za Krzysztofem Scharff cerulikiem J. K. Mci. 

R. 1503 jeszcze daje poręczenie podobne Merten moler za Jakóbem z Andrzejewa towarzyszem malarskim. 

(Za aktami radzieckiemi i księgą Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski Skarbniczka str. 39-41).

MARCIN z BOCHNI. 

O malarzu tym wzmiankuje Andrzej Trzeciecki w epigrammacie, że odmalował wizerunek Joachima Cymmermanna. 

Ad efligiem Joachimi Cimmermanni a Martino Bochensi pictam: 

Hanc Cymermani qui claruit arte ut 

Sanctae fuit nomen cui Joachime tuum. 

Expressit faciem Martinas ut illius aevi 

Tres ierant decades heptas et una super. 

Ten Krakowski malarz wspomniany znajduje się w aktach tego miasta radzieckich pod r. 1552. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 175). Mniema Grabowski, że ten Marcin z Bochni jest może Marcinem Ostrowskim, o którym mówiliśmy na swojem miejscu; atoli zdania tego nie możemy dzielić. Wszakże co do Marcinów malarzy Krakowskich zachodzi także nie mała trudność w ich rozpoznaniu, gdy jedni z tejże epoki pisani są w aktach miejskich z imienia tylko, to znowu z wyrażeniem miejsca pochodzenia, to już z nazwiskiem samem. Tak mamy jeszcze Marcina Kazimirskiego w latach 1520-1530, Marcina Skarmyrskiego roku 1547.

MARCIN Z KRASNEGOSTAWU. 

Roku 1513 przyjął prawo miejskie w Krakowie, dając wstępnego dużą tarczę: „Martinus de Krasnystaf pictor. Pro jure civili dedit unam pawesam magnam.“ (Za księgą, Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabowski Skarbniczka str. 42). 

MARCIN z LUBLINA. 

Malarz krakowski. Akta radzieckie tego miasta objawiają pod r. 1536, jako Martinus pictor miał proces przed rajcami miejskimi z rzeźbiarzem Zygmuntem o zabór farby lazurowej, ks. Nr. 13 str. 56. R. 1537 wspomniany w tejże księdze str. 268 może ten sam Martinim pictor, Magni Dni Joannis Spytek Regni Pol. Thesaurarii famulus. Zatem Podskarbi Spytek miał w nim swego domowego malarza. Zapis w tychże aktach radzieckich pod r. 1538 o Marcinie z Lublina malarzu krakowskim, wnosić nakazuje, że to jest ta sama osoba: Martinus pictor de Lublin promisit, ac coram nobis obligavit imaginem Stae Mariae Virginis Deipanae in tabula depicturum, Nobili Dno N. Skrzyneckij Magni Dni Thesaurarii Regni Poloniae nolavio, Plebano Brzesniczen. hinc ad festum S. Michaelis hujusmodi opus praeparare extra omnem ulteriorem delationem. Actum fer. 6ta post Annae. Ks. Nr. 13 str. 584. Przeto ów Marcin z Lublina malował obraz N. Maryi Panny dla sekretarza podskarbiego kor. - W kościele we wsi Łącko w krakowskiem są piękne starożytne obrazy w Bizanckim stylu na płótnie olejno malowane, a cechę wieku 16-go noszące: S. Mikołaj i S. Stanisław. Na jednym z tych obrazów jest napis: Martinus hanc me veste contexit.” Może to ów Marcin z Lublina, albo tez który z powyżej przywiedzionych. 

Do tego malarza prawdopodobnie, odnoszą się jeszcze zapisy w księgach radzieckich Krakowskich: 

Roku 1539 Martinus pictor był właścicielem domu w ulicy Szerokiej. 

R. 1545 Martinus pictor mieszka w Kwartale Grodzkim i płaci podatek stróżny, vigiliae, groszy 3. 

(A. Grabowski, Skarbniczka str. 43 i 175). 

MARCIN. 

Meister Marcin, Merten malarz sprowadzony był z Pomorza do Gdańska, gdzie kosztem miasta w r. 1539 pewne roboty wykonywał. W przełożeniu do Xiecia Pomorskiego Barnima z dnia 8 Kwietnia 1539, pioszony on jest, ażeby dozwolił biegłemu malarzowi Mejster Merten po za czas wielkanocny w Gdańsku pozostać, dopóki niepokończy robót i malatur (contrafeihungen) dla miasta rozpoczętych. Mniema Hirsch, że te roboty były w części plany i rysunki do zamierzonego oszańcowania miasta, tudzież obrazy w stronie tylnej wielkiego ołtarza w kościele Panny Maryi, które zdarzenia z żywota Matki Boskiej wobrażały. (T. Hirsch, die Ober-Pfarrkirche von St. Marien in Danzig, 1843,1, 443-444). 

MARCIN. 

Akta jurydyki Krakowskiej Biskupia, wzmiankują pod rokiem 1609 „uczciwego Marcina malarza z Biskupia", (A. Grabowski, Mozajka w Biblio. Warsz. z r. 1855. IV, 63). 

MARCIN TEOFIL zwany przez Niemców POLACK. 

Malarz historyczny 17-go wieku, Polak rodem w Tyrolu osiadły, tamie sławę swą biegłego artysty ustalił. Z ubogiego pochodzący stanu, domyślać się trzeba iż opiekuńczą ręką wsparty, zdatność wrodzoną do malarstwa rozwinął i wzniósł się do stopnia znakomitego artysty. Jakim sposobem i z jakiego powodu przybył do Tyrolu, nie jest wiadomo; lecz w kraju tym przeszło lat 30 przemieszkał, będąc nadwornym malarzem Arcyksięcia Leopolda, po śmierci zaś jego r. 1632 nastąpionej, przeszedł w służbę Xięcia biskupa i kardynała Karola von Madruz w Trydencie, aw miastach Innsbrucku, Hall, Trydencie i Brixen bardzo wiele nader pięknych malowań wykonał. Wyborny ten malarz umarł w Brixen, gdzie w kościele kollegiaty N. Panny pochowany; ale rok nastąpionej śmierci jego nie jest wiadomy. Umierając zostawił znaczny fundusz dla pragnącej nauki młodzi, pamiętny zapewne na własne w młodocianych latach ubóstwo, i trudności jakie w doskonaleniu się stawia niedostatek. Na dziełach swych podpisywał Martinus Teophilus Polonus, i ztąd Niemcy przezywają go Polack. 

Obrazy jego mistrzowskie, przechowujące się po dziś dzień w wielkiej części w miastach tyrolskich: 

1. Zaślubienie Maryi Panny, wielki obraz ww. ołtarzu kościoła Serwitów w Innsbrucku. Jest to malarza arcydzieło, podziwiane powszechnie dla wzniosłości kompozycji, gruppowania, doskonałości rysunku i kolorytu. 

2. S. Felix z Cantalicio, w bocznym ołtarzu kościoła Kapucynów w Innsbrucku. 

3. W klasztorze Franciszkańskim na teraz już zniesionym tegoż miasta, odmalował wybornie małą kaplicę obok tak zwanego książęcego chóru, gdzie są zwłaszcza zastanawiające dwa obrazy olejne na płótnie, dwa inne ścienne i mała kopuła. 

4. Matka Boska z dzieciątkiem i S. Anna, w kościele szpitalnym S. Ducha w Innsbrucku; dzieło bardzo piękne. 

5. Wniebowzięcie N. Maryi Panny, z dwoma świętymi biskupami, w katedrze trydentskiej nad zakrystyą.

6. Morderstwo dzieci w Betleem, w zakrystyi samej tego kościoła. 

7-9. S. Krzysztof S. Dorota. - N. Panna, W ołtarzach tegoż kościoła. Wszystkie te obrazy w tym kościele są wyśmienite. 

10. Wieczerza Szymona trędowatego, w kościele S. Magdaleny w Trydencie. 

11-14. Matka Boska ze S. Klarą. - Niepokalane Poczęcie i dwa obrazy historyczne: Odpust Porciunkuli i Odpust S. Antoniego Padewskiego. Wszystkie w kościele S. Franciszka w Trydencie. 

15-17. S. Augustyn z innymi Świętymi w ołtarzu wielkim; Niepokalane Poczęcie, N. Panna z dwoma Świętymi: w kościele S. Marka tegoż miasta. 

18-19. Krzyż Święty ww. ołtarzu, Ukrzyżowanie P. Jezusa, w zakrystyi kościoła Kapucynów tego miasta. 

20. N. Panna z dworna Świętymi zakonnikami Franciszkańskimi, w w. ołtarzu kościoła Franciszkanów tego miasta. 

21. Narodzenie Maryi Panny, w Male w Sulzthal. 

22. S. Wawrzyniec w Castion w wikaryacie Brentonico. Dzieło wyborne. 

23. Trzej królowie składający ofiary Dzieciątku Jezus, w w. ołtarzu kościoła farnego w Brixen. Obraz bardzo piękny. 

24-25. Zwiastowanie N. Panny. - S. Magdalena. Wyborne obrazy w kościele kollegiaty w Brixen. 

Nadto w Muzeum miasta lnnsbrucka znajduje się twór jego pędzla, a wiele osób prywatnych posiada bardzo piękne jego malowania. W czasie zgorzenia ówczesnego mieszkania letniego arcyksiążąt w Innsbrucku, Ruhelust zwanego, poniósł nasz malarz wielką stratę, nadewszystko spłonieniem wielu pięknych swych malowideł. 

(O tym malarzu: Tiroler Künstler Lexicon. - Tiroler Almanach von 1803. - Z tych zaś A. Grabowski w Dzienniku Warsz. z r. 1826. III, 269-272. - Wspomnienie przez P. K. w Zorzy Dzienniku, Warsz. 1843 str. 95-97, za Grabowskim. - G. K. Nagler XI, 457). 

MARCINKIEWICZ BAZYLI. 

Malarz warszawski z początku 18-go wieku. Akta radzieckie miasta Starej Warszawy dochowują o nim wspomnienia: r. 1731 wdowa po nim Agnieszka składa do depozytu miasta Star. Warszawy złp. 500, ks. 72 str. 1106-1107; r. 1733 spadkobiercy po nim prowadzą proces o dom niegdyś do niego należący, przy ulicy Koziej położony, ks. 73 str. 378. 

MARTEAU. 

Rodem Francuz, bawił długo w Warszawie, w początkach już panowania Stanisława Augusta; atoli niewiadome są szczegóły jego życia i jak długo przebywał w Polsce, a nawet imię chrzestne. Robił piękne portrety małego rozmiaru pastelami, zwykle na pargaminie, odznaczające się wielkiem podobieństwem; wykonywał zaś ich bardzo wiele, tak ze zebranie onych przedstawiałoby dziś zarysy większej części znamienitszych tamtej epoki osób. Między innemi robił dla króla portrety uczonych, na obiady literackie czwartkowe przez Stan. Augusta zapraszanych. Nadto odrabiał pastelami i inne małe obrazy rodzajowe z figurami. Miał pracownię w blizkości Zamku w domu doktora Jana Dupont na ulicy Jezuickiej pod Nr. 70, a tamże odwiedzany bywał przez samego króla, prac artysty ciekawego. 

Z licznych jego portretów przytoczyć można poniższe: 

1. Stanisław August król, kilkakrotnie. Jeden z nich sztychowany w Gdańsku przez Matth. Deisch. 

2. Młodziejowski Andrzej Stanisław, biskup poznański i warszawski, kanclerz W. kor. ♰ w Warszawie dnia 20 Marca 1780 r. Sztychowany w Dreźnie 1778 r. przez C. F. Stoelzel. 

3. Poniatowski Stanisław Ciołek, kasztelan krakowski, ojciec króla. 

4. Książę Kazimierz Poniatowski, podkomorzy W. kor. brat króla. 

5. Książę Stanisław Poniatowski, podskarbi W. lit. generał lejtnant, synowiec króla. 

6. Izabella Branicka z Poniatowskich, hetmanowa W. kor. kasztelanowa krakowska, siostra króla. 

Nra 3-6 miary cali 11½-9, są u P. Jahołkowskiego w Warszawie. 

W galleryi króla Stan. Augusta były jego roboty jak następuje, Nra 7-65: 

7. X. Krasicki hr. Ignacy, biskup warmiński, polem książę arcybiskup gnieźnieński, ♰ d. 14 marca 1801 r. w Berlinie, pochowany w kościele katolickim Ś. Jadwigi, lecz r. 1829 przewieziony do Gniezna do kościoła metropolitalnego.

8. X. Naruszewicz Adam Stanisław, jezuita, biskup smoleński potem łucki, ♰ 6 lipca 1796 r. w Janowie w woje. podlaskiem. 

9. X. Konarski Hieronim Stanisław, rektor konwiktu Pijarów, ♰ 3 sierpnia 1773 r. w 73 roku życia. 

10. X. Wyrwicz Karol, jezuita, opat hebdowski, ♰ 20 grudnia 1793 r. licząc lat 76 wieku. 

11. X. Gawroński Andrzej Rawa, jezuita, biskup krakowski, senator księstwa warsz. ♰ w Krakowie d. 7 kwietnia 1813 r. w 73 roku życia, pochowany w katedrze krakowskiej. 

12. X. Strzelecki Wojciech. 

13. X. Bohomolec Franciszek, jezuita, konsyliarz aktualny J. K. Mości, proboszcz pragski, ♰ 1790 r. 

14. Trembecki Stanisław, szambelan, wierszopis, ♰ 12 grudnia 1812 r. w Tulczynie. 

15. Chreptowicz Joachim hrabia, kanclerz W. W. X. lit. f d. 4 marca 1812 r. w Warszawie, w 84 roku życia. 

16. Ogiński Tadeusz, wojewoda trocki. 

17. Ogrodzki Jacek, sekretarz W. kor. szef kancellaryi królewskiej, ♰ 1780 r. 

18. Czaplic Piotr Celestyn, łowczy W. kor. 

Powyższe 12 portretów, Nra 7-18, litografował Karol Minter 1829 r. 

19. X. Piramowicz Grzegorz, jezuita, proboszcz kurowski, potem międzyrzycki, ♰ 29 grudnia 1801 r. w Międzyrzycu, licząc lat 66 wieku, pochowany w Kurowie. 

20. X. Portalupi Antoni, Teatyn ♰ r. 1791. 

21. X. Śliwicki Piotr Jacek, missyonarz, wizytator zgromadzenia, spowiednik królewski, ♰ r. 1774.

22. A. Lachowski Sebastyan, jezuita, kaznodzieja nadworny królewski, proboszcz willanowski, f r. 1794 w Willanowie. 

23. X. Nagurczewski Ignacy, jezuita, kapelan i professor korpusu kadetów, ♰ w Warszawie w lutym 1811 r. licząc lat 86 wieku. 

24. X. Szembek Krzysztof Hilary, missyonarz, biskup płocki ♰ d. 5 września r. 1797 w Krakowie, licząc lat 74 wieku, pochowany w katedrze krakowskiej. 

25. Zamojski Andrzej ordynat, kanclerz W. kor. ♰ w Zamościu d. 10 lutego 1792 r. w wieku lat 75. Nabył hr. Mniszech do Wiśniowca. 

26. Książę Poniatowski Andrzej, generał en chef wojsk austryjackich, brat króla. 

27. Mniszech Michał Wandalin hrabia, marszałek W. kor. ♰ 15 marca 1806 r. lat życia 58 licząc. Nabył hr. Mniszech. 

28. Potocki Ignacy, pisarz W. X. lit. później marszałek nadworny W. X. lit. i marszałek W. W. X. lit. ♰ 30 sierpnia 1809 r. w Wiedniu, licząc lat 58 wieku, pochowany w Wilanowie. Nabył hr. Mniszech. 

29. Sobolewski, szambelan. 

30. Łojko Feliks, szambelan. Nabył hr. Mniszech. 

31. Wojna, szambelan. 

32. Ustrzycki. 

33. Piwnicki Waleryan, miecznik ziem pruskich. 

34. Jakubowski Wojciech, brygadyer wojsk francuzkich. 

35. Księżna Sapieżyna.

36. Księżna Radziwiłłowa z książąt Lubomirskich, miecznikowa kor. Nabył hr. Mniszech. 

37. Pani Kossowska, podskarbina kor. 

38. Pani podkomorzyna Krzemieńska z Ledóchowskich. Nabył hr. Mniszech. 

39. Starościna Opecka Strutyńska, słynnej piękności pani, drugich ślubów hrabina Manuzzi. 

40. Sam malarz. Wszystkie powyższe portrety od Nru 7 do 40 miary cali 13-11, cenione w spisie galleryi królewskiej po czer. zło. 20. 

41. Katarzyna Godzka z Humieckich, wojewodzina podlaska. Miara cali 25-20, cena w spisie czer. zło. 30. 

42. Branicki W. hetman, w ubiorze polskim. Cali 24-18; czer. zło. 20. 

43. Pani Wiltowa później Szczęsnowa Potocka, greczynka osobliwej piękności (owal). Cali 23-18; czer. zło. 20. Nabył hr. Mniszech. 

44. Izabella księżna Czartoryska z Flemmingów, generałowa ziem podolskich. Cali 22-17, czer. zło. 20. 

45. Księżna Poniatowska z hr. Kińskich. Cali 13-10; czer. zło. 20. 

46. Taż (owal). Cali 18-12; czer. zło. 15. 

47. Konstancya hr. Tyszkiewiczowa z Poniatowskich, marszałkowa W. lit. Cali 14-11½; czer. zło. 20. Nabył hr. Mniszech. 

48. Księżna Sanguszko z książąt Sapiehów, wojewodzina wołyńska. Cali 14-11½; czer. zło. 20. 

49. Księżna Sanguszko z książąt Sapiehów, (owal). Cali 18-12.

50. Pani Grabowska, generałowa. Cali 14-11 ½; czer. zło. 20. 

51. Pani Kossowska, podskarbina kor. Cali 16-12; czer. zło. 20. 

52. Pani Potocka, starościna błońska, gra na lirze. Cali 21½-17; czer. zło. 20. 

53. Pani Lhuiller. Cali 14-11½; czer. zło. 20. 

54. Pani Jabłonowska, pułkownikowa. Cali 16-13; czer. zło. 10. 

55. Pani Gulay z domu Budachowicz. Cali 16-13; czer. zło. 10. 

56. Pani Michelli. Cali 16-10; czer. zło. 10. 

57. Lavaux. Cali 22-18; czer. zło. 15. 

58. Pani Lavaux. Cali 22-18; czer. zło. 15. 

59. Reyten Tadeusz, poseł nowogrodzki, ♰ 8 sierpnia 1780 r. licząc lat 38 wieku, pochowany w kościele Lachowickim. Cali 16-13; czer. zło. 16. 

60. Michaelli adjutant. Cali 16-13; czer. zło 15. 

61. Bertogliati budowniczy. Cali 16-13; czer. zło. 15. 

62. Bielawski Józef, adjutant buławy W. W. X. lit. wierszopis ♰ 1809. W mundurze. 

63. Reverdil Marek, bibliotekarz i czytelnik królewski. Cali 14 1/2-10; czer. zło. 10. 

64. Pani Reverdil. Cali 14 1/2- 10; czer. zło. 10. 

65. Niewiasta leżąca. Cali 22-17; czer. zło. 15. 

66. Mokronoski Andrzej, wojewoda mazowiecki, generał lejtnant wojsk kor. ♰ 14 czerwca 1784 r. w Warszawie, licząc lat 71 wieku, pochowany w grobach kościoła kapucyńskiego.

67. X. Kołłątaj Hugo hr. Stumberg, kanonik kated. krakowski, referendarz lit., podkanclerzy kor., rektor akademii krakow., członek Tow. Warsz. Przyjaciół Nauk; ♰ w Warszawie 28 lutego 1812 r. w 62 roku życia, pochowany na Powązkach. W młodym wieku, w ubiorze duchownym czarnym (u P. Rzońcy w Warszawie). 

68. Marya Wilczewska z Bacciarellich, córka malarza; portret robiony dla ojca r. 1782 (u rodziny w Warszawie). 

W galleryi hr. Mniszcha w Wiśniowcu prócz wyżej przytoczonych, znajdują się: 

69. Xiądz Franciszek Poniatowski, brat króla (wiadomość o tej galleryi w Wizerunkach Wilno 1836 III, 153). 

70. Pelagija z Potockich Mniszchowa (Tamże III, 159). 

71. Maryanna z Potockich Mniszchowa (Tamże III, 160). 

72. Karaś, kasztelan (W celi gwardyana XX. Reformatów w Warszawie). 

73. Stanisław August król (Był w galleryi Ign. hr. Krasickiego arcyb. gnieźnieńskiego). 

74. Księżna Izabella Czartoryska z Flemmingów (w galleryi willanowskiej). 

75. Hr. O. M. de Stackelberg ambassador rossyjski u dworu polskiego; z niego sztychował Rasp. 

76. X. Józef Andrzej Załuski, biskup kijowski i czernichowski. 

77. X. Andrzej Stanisław Załuski, biskup krakowski. 

78. X. Gabryel Baudouin, missyonarz, założyciel szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie, ♰ 1768 d. 10 lutego.

(Wzmianka o nim Fr. Bacciarellego w Rozmaitościach do Gazety Korr. Warsz. z r. 1819 Nr. 41 str. 108). 

Przydatek do malarza Marteau: Życiorysy do kilku wizerunków przez Marteau malowanych, z polecenia króla Stanisława Augusta przez Adama Naruszewicza napisane. 

Król Stanisław August posiadając wizerunki uczonych na obiady literackie czwartkowe przez siebie zapraszanych, polecił był X. Naruszewiczowi, by mu osób tych biografie skreślił. Rękopism tych biografii znajdować się ma w księgozbiorze willanowskim, z dopiskami własnoręcznemi króla. Ciekawego tego rękopismu wyszukać w Willanowię nie udało mi się; atoli uzyskałem inny współczesny, ośm takowych żywotów obejmujący. Te same biografie były wprawdzie wydrukowane r. 1826 w Rozmaitościach do Gazety Korr. Warsz. z tego roku w Nrach 29, 30, 31, 32, ale z wielką nieuwagą, bo z wielu błędami co do dat i nazwisk. Mniemałem ze zamieścić je tutaj nie od rzeczy będzie, zwłaszcza iż są w ścisłym związku z pracami malarza Marteau, historycznem niejako onych objaśnieniem. - O wizerunkach uczonych przez Marteau wykonanych, jakoteż o tych życiorysach przez Naruszewicza napisanych, wspomina P. Julian Bartosiewicz w znamienitym żywocie Adama Naruszewicza (Gazeta Warsz. z r. 1850 Nr. 129), szkoda tylko że mniej dokładnie: tak wyraża tam autor, iż wizerunki owe malował Marteau na płótnie, zatem olejno, że jaśniejące podobieństwem z płótna prawie mówiły. Tymczasem Marteau olejno wcale nie pracował, malował jak się rzekło pastellami, zwykle na pargaminie. - Oto są owe A. Naruszewicza życiorysy. 

BIOGRAFICZNE OPISANIA 

PRZEZ ADAMA NARUSZEWICZA PÓŹNIEJ BISKUPA ŁUCKIEGO, SPORZĄDZONE DLA STANISŁAWA AUGUSTA DO PORTRETÓW TYCH OSÓB, KTÓRE KRÓL IMC. ZWYKŁ BYŁ SPRASZAĆ DO SIEBIE NA CZWARTKOWE OBIADY I UCZONE PO NICH POSIEDZENIA. 

ZBIÓR TYCH PORTRETÓW MALOWANY PRZEZ P. MARTEAU MALARZA, ZMAJDOWAŁ SIĘ W ZAMKU WARSZAWSKIM, W IZBIE POPRZEDZAJ CEJ POKÓJ KRÓLÓW MARMUROWY. 

I.

POTOCKI.

Ignacy z Potoka Potocki herbu Pilawa, urodził się w roku 1751 dnia 28 lutego z Eustachego generała artylleryi litewskiej, i Maryanny Kąckiej Miecznikówny Koronnej herbu Brochwic. Drobniejsze lata przepędził w konwikcie warszawskim Pijarów. Posłany od rodziców do Włoch, piękne przymioty dowcipu i pamięci ozdobił wielorakim z różnych umiejętności pożytkiem. Prócz języka włoskiego, którego się tam należycie nauczył, umiejąc już w Polsce francuzki i łaciński, przywiózł do Ojczyzny obszerną znajomość starożytności rzymskich, filozofii, prawa narodów, architektury, owszem teologii i prawa kościelnego. Wiekowi jego w młodości dojrzałem u powierzył król z narodem po skasowaniu Jezuitów dozór edukacyi krajowej, policzywszy go między kommissarzów: a Kommissja Edukacyjna oddała staranie o bibliotece publicznej Załuskich, przekładając go razem nad Departamentem szkół lubelskich i nad zgromadzeniem ludzi uczonych wybranych do ułożenia ksiąg elementarnych. Wyznaczony potem kommissarzem w Kommissyi Mennicznej, a w r. 1778 obrany na sejmie Marszałkiem Rady Nieustającej, w roku zaś biegącym 1780 Konsyliarzem w tejże Radzie: we wszystkich tych urzędach zjednał pochwałę sobie, i tym co go wybrali. Gdy X. Nagurczewski wydawał mowy Demostenesa od siebie przełożone, Potocki na żądanie króla napisał wstęp do tego dzieła, w którym zebrawszy zwięźle historyę grecką, przysposabia czytelnika do łatwiejszego mów pomienionych zrozumienia. Ułożył i na piśmie podał Kommissyi Edukacyjnej sposób jakim młódź narodowa brać powinna należyte w szkołach wychowanie, które dzieło za prawidło edukacyi jest przyjęte. Wytłómaczył logikę napisaną po francuzku dla szkół naszych narodowych przez uczonego X. de Condillac, którego Potocki nakłonił do tej pracy. Mowa jego przy zdaniu marszałkowstwa Rady Nieustającej miana w Senacie przed Królem i Stanami, daje mu miejsce wysokie między krasomówcami. Król Stanisław August szacując przymioty i prace Potockiego, dał mu Pisarstwo W. L., dwa ordery, umieścił w posiedzeniu czwarlkowem, i obraz jego wymalować rozkazał. Żyje Potocki w małżeństwie z Elżbietą X. Lubomirską marszałkówną W. K. Liczy lat 28. 

Pisano 1780. d. 26 9-bris. 

II. 

MNISZECH. 

To opisanie poprawione miało być w oryginale własną ręka króla Stanisława Augusta). Michał z Wielkich Kończyc Mniszech, herbu Siempiór, syn drugi Jana Podkomorzego litewskiego i Katarzyny Zamojskiej Wojewodzanki Smoleńskiej herbu Jelita, urodził się r. 1748. W pierwszej młodości b ra ł w domu wychowanie, a gdy ojciec jego wyznaczony był Posłem do Osmana III Cesarza Tureckiego od Augusta III, jechał z nim do Carogrodu, sposobiąc wiek dziecinny do dalszych usług Rzeczypospolitej. Posłany potem na nauki wyższe do Szwajcaryi, lat kilka trawił pod dozorem uczonego Bertranda Szwajcara iz tymże Bertrandem zwiedził pożytecznie Szwajcaryę, Włochy, Francyę, Niemcy i Anglię, doskonaląc umysł pochopny z przyrodzenia do przyjęcia cnoty, mądrości i nauk rozmaitych. W tej podróży Mniszech przypatrując się z uwagą rządowi, mocy, obyczajom i dostatkom obcych narodów, napisał polityczny Dyariusz, który ma w rękopiśmie. 

Za powrotem do Ojczyzny złączywszy się małżeństwem z Pelagią Potocką wojewodzanką kijowską, gdy w domowem pożyciu spokojne czasy pędzi, śmierć ukwapliwa wdowcem go w młodości uczyniła i syna jednego wkrótce wydarła. Wyjechał Mniszech do Warszawy, gdzie znalazł u Monarchy osobliwsze względy, a u obywatelów kochających szczerość, skromność, ludzkość, naukę i prace, zjednał sobie miłość i poszanowanie. Niepróżne w stolicy polskiej prowadząc życie, co mu zbywało czasu od spraw domowych, czytaniu ksiąg, usługom przyjacielskim i pisaniu poświęcał. Napisał: pożyteczny sposób, jakim Musaeum czyli zbiór rzeczy do fizyki i historyi naturalnej należących, może być od ludzi te nauki kochających porządnie ułożony. Podał do druku napisaną od siebie historyę Kazimierza Wielkiego i Dyssertacyę o guście w pisaniu i w czytaniu: także sposób, jakim w szkołach iw akademiach ma być prowadzona w różnych umiejętnościach młódź narodowa. Zdolność Mniszcha do oświecenia kraju naukami, a do porządnego onych utrzymywania, była powodem królowi, ze go na sejmie przed sześcią laty Kommissarzem w Kommissyi Edukacyjnej naznaczył. Rządzi Mniszech pilnie i mądrze Departamentem Szkół Podolskich i Wołyńskich. Pisma francuzkie tyczące się Kommissyi Edukacyjnej, które się często po Dziennikach czyli Journalach zagranicznych widzieć dają, są dziełem ręki jego i pióra w obcych językach biegłego. Uznał naród wysokie Mniszcha przymioty do władania interessami politycznemi w domu i zagranicą. Z tego powodu król Stanisław August pomieścił go naprzód w Kommissyi Skarbowej Koronnej, potem uczynił Sekretarzem Wielkim Litewskim po postąpieniu na Kasztelanią Trocką Andrzeja Ogińskiego, ozdobił orderem Orła białego, ozdobiwszy go pierwej orderem Ś. Stanisława: a gdy Jacek Ogrodzki Sekretarz W. Koronny i Szef Kanccllaryi Królewskiej życie skończył, tenże Król nad kancellaryą go swoją przełożył iw zamku pomieszkanie wyznaczył. Liczy Mniszech lat wieku swego 32. 

Pisano 1780. 30 9-bra. 

III 

CZAPLIC. 

Celestyn ze Szpanowa, Czaplic, herbu Kierdej, urodzony w r. 1723 dnia 6 kwietnia z Ignacego Podstolego Kijowskiego i Franciszki Piaskowskiej Cześnikowny Wołyńskiej herbu Junosza. Odprawił szkoły w Międzyrzeczu u Pijarów i w Ostrogu u Jezuitów. Dalsze lata swoje przepędzał w domu przyjacielskim Xięcia Lubomirskiego Starosty Kazimierskiego, biorąc w nim dopełnienie nauk do życia obywatelskiego potrzebnych. Począł wstępować stopniami na urzędy, zostawszy naprzód Podczaszym Kijowskim od r. 1746. Sądził potem z chwałą sprawiedliwości w grodzie Łuckim, jako Podstarosta przez lat kilkanaście. Odbywał po razy kilka urząd Deputacki w Trybunałach Koronnych, a posłował na różne sejmy razy ośm. Król panujący uczynił go Podkomorzym Łuckim, na którym urzędzie Czaplic obrany Marszałkiem Sejmowym w r. 1766, dał znakomite dowody pilności, wymowy, roztropności a miłości ku Panu i Ojczyźnie. Znajomy w narodzie charakter jego nieskażony, rzetelny, przy wiadomości praw ojczystych i zręczności władania umysłów, był powodem ze go obywatele do ustawicznych prawie ugód i kompromissów zażywali, zkąd urosło owo przysłowie: obaczym co na to Czaplic. Zasiadał w Radzie Nieustającej jako Konsyliarz pod laską Ignacego Potockiego Pisarza W. Litewskiego do r. 1780. 

Zabawy publiczne nie były tak na przeszkodzie Czaplicowi, aby się naukami nie bawił, a układając sobie porządną z wybrańszych ksiąg bibliotekę, jak z czytania korzystał, tak pismami swojemi uczone publicum czasem dowcipnie ucieszył. Czytaliśmy kilkanaście sztuk wierszów jego w sposobie pisania lirycznym, pełnych smaku, wdzięku i harmonii poetyckiej. Ozdobiony Czaplic od króla pierścieniem szacownym, dwoma orderami i Łowiectwem W. Koronnem, jako zdolny i cnotliwy obywatel znalazł z wyboru tegoż Monarchy miejsce w Czwartkowem posiedzeniu jako literat. Żyje w małżeństwie z Anną Drzewiecką Podkom orzanką Krzemieniecką, z której ma dwie córki: jedna Xiężna Jabłonowska Wojewodzina Poznańska, druga w panieńskim jeszcze stanie. 

Pisano 1780. d. 25 9bris. 

IV. 

GAWROŃSKI. 

X. Andrzej Gawroński herbu Rawicz, urodził się r. 1740 dnia 30 listopada we wsi Lubuszu w Województwie Sandomirskiem w Powiecie Wiślickim leżącej, z ojca Jana, matki Elżbiety z Chronowskich. Prywatną w domu wziąwszy naprzód edukacyę, oddany potem do szkół publicznych sandomirskich, pięć lat tam zabawił. Trudniący mu przez cały rok ojciec w stępu do Jezuitów, zezwolił na koniec i odesłał go do nowicjatu krakowskiego w r. 1756. Dwa tam lata między nowicyuszami, a trzeci na retoryce przepędził, w Kaliszu trzechletnią odprawił filozofię, a w Poznaniu odliczywszy przez jeden rok grammatyki, dwa lata potem uczył się sam matematyki. Kosztem braci swoich wysłany z pozwoleniem starszych za granicę w r. 1765, bawił w Wiedniu lat trzy, w Obserwatoryum Cesarskiem pod sławnym astronomem X. Maxymilianem Heli. Pilnował tam prywatnie astronomii i zaczął razem uczyć się teologii w szkołach publicznych. Obserwacje jego w Wiedniu czynione, znajdują się drukowane w Efemerydach Astronomicznych X. Helia, do których kalkulacyi po wielkiej tez części przykładał się X. Gawroński. Po przepędzonych trzech latach w Wiedniu, wyjechał do Rzymu na ukończenie teologii, nie opuszczając jednak doskonalenia się w matematyce. W czasie półtorarocznego tam mieszkania, pokazała się w r. 1769 kometa, którą uproszony od professora na ów czas matematyki X. Asdepiego obserwował in Collegio Romano. Oświęciwszy się w Rzymie tegoż roku, powrócił do kraju swego w r. 1770, i zaraz uczył w Poznaniu Jezuitów matematyki, i miał sobie zdaną dyrekcyę obserwatoryi, które ze wcale niezdatnem znalazł do obserwacyi, znacznie je powiększył kosztem tak funduszowym, jako też i od przyjaciół Jezuitów wyproszonym, a po części lubo nie wielkiej i swoim własnym, przy dostarczeniu materyału przez rektora miejscowego. Długo się ta fabryka ciągnęła dla szczupłego na nią dochodu i dopiero w r. 1773 zakończona; a przez ten czas X. Gawroński przymuszony był czynić swoje obserwacye z izby na to wybranej kollegi swego X. Rogalińskiego, ile sposobność miejsca pozwoliła. Zniesienie zakonu Jezuickiego w roku 1773, kazało mu porzucić i urząd i stan ulubiony. Miał wprawdzie przyrzeczone sobie wystawienie Obserwatoryi w Ossolińskim zamku od Józefa Ossolińskiego Wojewody Podlaskiego, ale to skutku potem nie wzięło. Strawiwszy cztery blizko lata częścią w domu tegoż Wojewody, częścią u braci swoich, wzięty w r. 1777 na urząd Lektora od J. K. M. i policzony w Towarzystwo do ksiąg Elementarnych, przyjął na siebie tłomaczenie z francuzkiego na polskie książek matematycznych dla Szkół Narodowych i jednę z nich o arytmetyce, dwie o geometryi już podał do druku. W roku 1778, zapisał mu koadjutoryę Kanonii Krakowskiej X. Kasper Paszyc, krewny jego lubo daleki, a Xiązę Jmc. Poniatowski Biskup Płocki, Koadjutor Krakowski, konsens u Biskupa aktualnego wyrobił. W 1781 odebrał z łaskawych Rąk J. K. M. Prezentę na zawakowane Probostwo Sohaczewskie. 

V. 

SZEMBEK. 

Krzysztof Hilary Szembek urodził się r. 1723 w Biały, dobrach nazwanych Czarnkowszczyzna, possessyi na ten czas swoich rodziców w Województwie Poznańskiem, Powiecie Wałęckim leżących, z ojca Antoniego Szembeka Kasztelana Nakielskiego, niegdyś Alexandra Kasztelana Wiślickiego syna, i z matki Franciszki Antoniego Iwańskiego Kasztelana Brzeskiego Kujawskiego z Heleny Gębicki córki. Na początkowe nauki posłany był do szkół Jezuickich do Wałcza miasteczka grodowego na pograniczu Brandeburskiem, ztamtąd potem do Poznania. Dokończył nauk pierwszych aż do retoryki, w Szkołach Gdańskich na Szotlancie. Od początkowej prawie młodości swojej nosząc strój duchowny, zabrał powoli wokacyę do stanu, który tenże oznaczał. Otrzymawszy zezwolenie Rodziców, był osadzony w Seminaryum XX. Missyonarzów u Sgo Krzyża w Warszawie, gdzie przez trzy lata ćwiczył się w wyższych naukach tak filozofii i teologii, jako i innych stanowi obranemu przyzwoitych. W tymże czasie otrzymał Kanonię Krakowską przez rezygnację od stryja swego Józefa Szembeka Chełmskiego a potem Płockiego Biskupa. Wyszedłszy z Seminaryum bawił przez rok u Krzysztofo Szembeka Prymasa dziada swego. Wysłany potem do Rzymu, gdzie in Academia Nobilium Ecclesiasticorum naprzeciw Minerwy bawił przez lal dwa, biorąc z prywatnych lekcyi więcej wiadomości W naukach do upodobania swego. Wyszedłszy ztamtąd dla wolniejszego poznania Rzymu, jako też zwiedzenia niektórych miast celniejszych włoskich, po trzech latach całej swojej podróży zagranicznej powrócił do Polski. Za rekommendacyą Kapituły Gnieźnieńskiej Prymas wspomniony konferował mu Kanonię wakującą tej Metropolii. W roku 1749 obrany Deputatem z Kapituły Krakowskiej na Trybunał Koronny, który że dla emulacyi możnych osób i dla processów zarzucanych obranym Koła Rycerskiego Deputatom nie doszedł, wysłany został od Prezydenta, et a Collegio Duchownych Deputatów przysięgłych przy Ziemstwie Sieradzkiem, do Króla Augusta 111 do Saxonii z doniesieniem tak smutnego przypadku i zaświadczeniem dopełnionego na Reassumpcyi a Collegio suo prawa. W roku potem 1754 został drugi raz Deputatem z tejże Kapituły, za Prezydencji Dolińskiego Suffragana Gnieźnieńskiego, a łaski Sapiehy Wojewody Smoleńskiego. Roku 1759 otrzymał Archidyakonię Kollegiaty Warszawskiej, później zaś potem Koadiutoryę Probostwa Płockiego, Xięstwa Sieluńskiego. R. 1765 obrany Prezydentem, pierwszy Trybunał prowincji Wielkopolskiej na początku panowania Stanisława Augusta otwierał. Po skończonej tej funkcyi rezygnował Kanonię Gnieźnieńską w ręce Łubieńskiego Prymasa. Biskup Chełmiński Bajer przez zadawnioną z nim przyjaźń nakłonił go lubo wzbraniającego się przez dwa lata, do przyjęcia Coadjutoryi tegoż Biskupstwa, którą potwierdził łaskawie N. Pan konsensem swoim r. 1767. Z tejże dobroczynnej ręki roku 1770 na publicznym szafunku, ozdobiony został orderem Ś. Stanisława. Gdy zaś nieszczęśliwy los kraju tego odłączył z Pruskiemi Województwy Dyecezyę Chełmińską od Polski, nie chcąc w czasie dzielić podległości swojej, rezygnował tęż Coadiutoryę Chełmińską r. 1773, przekładając sobie nad okazałość tytułu spokojne życie w własnej Ojczyźnie. Ofiarę tę nagrodził mu i zaszczęśliwił obranie jego dobroczynny Monarcha, danym konsensem na Coadjutoryę Płockiego Biskupstwa, na którą został przybrany przez łaskę Xięcia JMci Michała Poniatowskiego Biskupa Płockiego r. 1775. 

Co się tycze prac jego pióra znaczniejszych, następujące liczy. W czasie bezkrólewia po Auguście III z zlecenia Xcia Łubieńskiego Prymasa, pisał Instrukcyę o Summach (tak zwanych) Neapolitańskich z Dokumentów ex Archivo Regni sobie kommunikowanych, dla Łubieńskiego Dziekana Gnieźnieńskiego w poselstwie do Dworu Neapolitańskiego wysłanego, celem osobnego traktowania o tę pretensyę Rzeczypospolitej po Królowej Zygmunta I małżonce. W roku potem 1776, gdy Rzeczpospolita uznała potrzebę zebrania praw krajowych in Codicem, i dzieło tej kollekcyi zdała przez Konstytucję na Jędrzeja Ordynata Zamojskiego byłego Kanclerza Koronnego, tenże JW. Zamojski przyzwał go sobie wraz z JW. Chreptowiczcm Podkanclerzym W. X. Litewskiego do pomocy, względem rozważania i sądzenia o robocie tych, którym kompilacyę tę częściami do spisania rozdał. Ułożył naprzód temuż JW. Ordynatowi podług myśli swojej prospekt ogólny i rozważony takowego zbioru i porobił do niego schemata zawierające gradacye praw. Polem teoryę i początki praw rozmaitych szczególniejszych napisał. Czynił poprawy tych które przychodziły do czytania od Redaktorów z tłómaczeniem się wszędzie z potrzeby poprawy. Nakoniec glossę obszerną na zbiór praw już wydrukowany napisał, i temuż J. Panu Ordynatowi oddał. Xiązę Biskup Warmiński Krasicki, ułożywszy na formę Morerego Dykcyonarz Polski alfabetyczny powszechnych wiadomości, obligował go przez dawną przyjaźń, ażeby uczynił korrektę rozsądną dzieła tego pożytecznego i żeby powpisywał artykuły, które tamże podał tylko zatytułowane. Podjął się tej pracy, i na kilkaset artykułów, częścią poprawił w błędach, częścią zreformował i powiększył, a najwięcej nowych tamże wpisał. Za otworzeniem przez przywilej J. K. M. Kompanii Olkuskiej i za rozpoczęciem usilniejszych robót mineralnych w górach tamecznych, tak że na innych miejscach a w szczególności pod Buskiem i Krzesławicami, gdy koniektury okazałe, podobieństwa i opinie rozsądnych ludzi, podały nadzieje sercu dobrego Króla, ze ten dar ziemi okaże mu Opatrzność na ubogacenie najsilniejszą potrzebą narodu, otwierając hojnie na ten koniec skarb swój N. Pan, wyznaczył go do liczby innych od siebie nominowanych, dla odbierania rapportów przychodzących od wszelkich takowych kopalni i do dawania o nich rezolucyi pod approbacyą J. K. M. 

Nakoniec wdzięczny i wierny z przywiązaniem Królowi swemu, daleki od chciwości i ambicyi, ochotny do pracy, uspokojone życie prowadzi. 

VI. 

NAGURCZEWSKI. 

Ignacy z Nagurk Nagurczewski herbu Ostoja, urodził się w powiecie Pińskim w r. 1725 dnia 12 Marca, z ojca Karola Regenta Ziemskiego Pińskiego i Joanny Hołownianki Ostrożeckiej Podsędkównej Pińskiej, herbu Hołownia. Po zakończonych w szkołach Pińskich naukach, wstąpił do zakonu Jezuitów w r. 1740 dnia 20 Sierpnia. W zakonie słuchał Retoryki w Słucku, Filozofii w Nowogrodku, Teologii w Warszawie. Uczył szkoły pomniejsze po różnych Kollegiach Jezuickich, a Retoryki w Łomzie, w Wilnie i w Warszawie przez trzy lata. Posłany do Collegium Nobillum Warszawskiego, uczył tam Retoryki przez lat ośm. Przeniesiony potem do Korpusu Kadetów na uczenie krassomówstwa i historyi Polskiej, przetrwał w tym urzędzie aż do zniesienia zakonu Jezuickiego. W przeciągu pomieszkania swojego u Kadetów, dawał lekcye w Zamku Xięciu Józefowi Poniatowskiemu, z rozkazu Króla. Mieszka X. Nagurczewski w pałacu Kazimierzowskim, mając od Króla pomieszkanie ze wsparciem do życia i potrzeby. Pracuje około tłomaczenia Homera, z którego już ksiąg kilkanaście wierszem wytłomaczył. Dał mu Król plebanię Brańską, a Xiążę Czartoryski Kanclerz W. L. plebanię w Radzyminie pod Warszawą, których obu ustąpił. Z tejże łask i Królewskiej ma kanonię Warszawską tytularną. Podał do druku 1° Eklogi albo Pasterki Wirgiliusza wierszem od siebie wytłumaczone. 2° Przełożył na polskie kilka mów Cycerona, to jest 4 przeciwko Katylinie, jednę za Markiem Marcellem. 3° Wytłumaczył także kilkanaście mów Demostenesa wydrukowanych w Warszawie r. 1775, do których Ignacy Potocki Pisarz W. L. wstęp napisał. 4° Ma wygotowany do druku przełożony od siebie Panegiryk Pliniusza młodszego do Trajana Cesarza. - X. Nagurczewski jest jednym z tych godnych Jezuitów, którzy do szkół swoich dobry gust w naukach wprowadzili. Język Polski wydoskonalenie swoje i należyte w tłomaczeniach używanie, wiele mu jest powinien. Liczy X. Nagurczewski lat wieku swego 55. 

Pisano 1780, 30 9-bra. 

VII. 

MOKRONOSKI. 

Andrzej Mokronoski herbu Bogoria, syn Chorążego Warszawskiego Franciszka Mokronoskiego, urodził się w r. 1713 dnia 25 Octobra, z matki Ewy Bromirskiej Podkomorzanki Wyszogrodzkiej. Po skończonych szkodach zaczął służyć w Gwardyi Pieszej Koronnej, pod Szefostwem naówczas Poniatowskiego, który Kasztelanem Krakowskim umarł. Ztamtąd wzięty był od Króla Augusta II do Grand Muszkieterów. Po śmierci Augusta II w służbie Króla Stanisława Leszczyńskiego był Majorem w Regimencie Dragonii. Po wyjściu z oblężenia Gdańskiego króla Stanisława, wysłany z expedycyami do Francyi w tamtem wojsku Wolonterem odprawił dwie kampanie, jednę pod Marszałkiem de Coigni, drugą pod Marszałkiem de Belleisle. Potem do Ojczyzny powrócił i ożenił się z Zofią z Hrabiów de Bunau Hołtybrynkówną wdową. A że go interesa do Berlina sprowadziły, Król Pruski ofiarował mu urząd Kuchmistrza Wielkiego. Za tę służbę podziękował, gdy Król Pruski wojnę rozpoczął przeciwko Augustowi III w Saxonii. Został potem Generał Lieutnantem w wojsku Polskiem, i Starostwo Ciechanowskie kupił. Generał Inspektorstwo Kawaleryi Koronnej wziął w roku 1752, które przedał Dąbskiemu Wojewodzicowi Brzeskiemu w r. 1779. Bywał Posłem, Kommissarzem Radomskim; przywiązanym zawsze przyjacielem Branickiego Kasztelana Krakowskiego i Hetmana W. Koronnego, aż do śmierci tegoż w r. 1771. Ten mu ustąpił Starostwa Janowskiego. Od Króla Stanisława Augusta w ziął Starostwo Tłomackie Anno 1768 po Eustachim Potockim, Generale Artylleryi Litewskiej. Był Marszałkiem sejmu Konfederacyjnego anno 1776. Orderem błękitnym publicznie w dzień kończącego się Sejmu w Izbie Senatorskiej ozdobiony. Kommissarzem Edukacyjnym został in anno 1776. Był jeszcze posłem na Sejmach 1778 i 1780. Wojewodą Mazowieckim został w roku 1781 po Mostowskim. W r. 1782 został Konsyliarzem Rady. Szczodry lubo nie bogaty, wesoły, sprawiedliwy, przyjemny i powszechnie w narodzie estymowany i kochany, tak ze najprzeciwniejszych partyi ludzie poufale na jego pośrednictwo często się zdawali, i miał ten zaszczyt, że w Piotrkowie 1749 r. na reassumpcyi Trybunału, a w Izbie Poselskiej w Warszawie in anno 1762, potem tamże na konwokacyi in 1764, gdy się poniechęceni obywatele do szabel porywali, wszystkie te trzy razy sam bez broni z gołemi rękami między obie strony wpadając, perswazyą do pohamowania broni nakłonił. Dzieci nie zostawił. W r. 1783 wyjechał do Francyi w miesiącu Maju w kompanii Elżbiety z XX. Poniatowskich Branickiej Kasz. Krak. siostry królewskiej, zkąd powróciwszy do Warszawy dnia 16 Października r. tegoż wkrótce zachorzał, i prawie przez całą zimę przeleżawszy, na wstępie wiosny lepiej się mieć począł. Trwało to polepszenie do środka miesiąca Czerwca r. 1784. Wyjeżdżał Mokronoski dla zabawy z przyjaciółmi, także na Sessye Radne i Ekonomiczne J. K. M. ponieważ był Kommissarzem Skarbu Królewskiego. Lecz gdy dnia 14 Czerwca w dzień poniedziałkowy jadł obiad wesoło, a po obiedzie wyjechał do pałacu pod blachą na sessyę Ekonomiczną, w pokoju Jana Kickiego Koniuszego Koronnego w przytomności innych Kollegówi Kancellaryi agitującą się, nagle tam słabieć około godziny VII wieczornej zaczął. Wszakże na proźbę kollegów udał się do domu na spoczynek, i o swojej jeszcze mocy wsiadł do karety. Lecz ledwo do pałacu Branickiego Hetmana gdzie miał stancyę przybył, i na wschody w stępować począł, tak mocno osłabiał, ze go musiano na górę na pół umarłego dźwigać. Położony i rozebrany, lubo lekarze używali różnych sposobów do jego otrzeźwienia, w kilkanaście minut umarł, około wpół do ósmej wieczornej, mając lat wieku swego 71, miesięcy siedm i dni 19. Ciało jego nazajutrz wieczorem w trumnie axamitnej karmazynowej galonowanej zaprowadzone na wozie do kościoła Kapucynów, i wieczorem w grobie złożone, a dnia 19 Czerwca były po nim exekwie tamże, w przytomności Królewskiej. Innych zaś dni następujących czyniła mu także obchód pogrzebowy R da Nieustająca jako dla Konsyliarza, i Kommissy a Edukacyjna w kościele Kollegiaty Ś. Jana, jako dla swego współ Kommissarza. Żal ciężki, który ze straty tego męża uczuł Król z familią swoją, tudzież całe miasto i naród, są najpewniejszym dowodem, iż to był zacny, zasłużony i od wszystkich ukochany obywatel. 

VIII

XIĄŻĘ PONIATOWSKI. 

Stanisław Xiążę Poniatowski, herbu Ciołek, urodził się w r. 1754 dnia 23 Listopada z Kazimierza najstarszego z braci Królewskich, Podkomorzego Koronnego, i Apollonii Ustrzyckiej Kasztelanki Przemyskiej, herbu Przestrzał. Uczył się naprzód w Konwikcie XX. Teatynów pod dozorem X. Portalupi włocha, który przed laty Królowi stryjowi jego w młodości lekcye retoryczne dawał. Oddany z konwiktu do erygowanej świeżo Szkoły Rycerskiej pod Najwyższą Zwierzchnością Królewską, brał tam nauki przez dwa roki, mając dozorcę anglika Linda uczonego człowieka, który był razem Dyrektorem nauk w tejże szkole. Wyprawił go potem ojciec z tymże dozorcą do cudzych krajów, gdzie Poniatowski, prócz szacunku u wszystkich panujących Monarchów urodzeniu swemu należytego, odniósł pochwałę z applikacyi, grzeczności i dobrych obyczajów. Wydoskonalał tam wzięte w Ojczyźnie stanowi swemu przyzwoite nauki, oraz umiejętność języków, któremi jak rodowitym gładko mówi. Za powrotem do Ojczyzny powierzone sobie prac urzędowych udziały, jako Kommissarz w Kommissyi Edukacyjnej, Generał Lieutnant i Szef pułków Królewskich, dopełnia roztropnie, pilnie i poważnie. Młody gospodarz, w dziedzictwie od ojca sobie wypuszczonem, urządza je, zdobi i pomnaża. Wspaniały bez zbytku, oszczędny bez chciwości, używa do posług samych Polaków, otwierając im pole do zasług i majątku. Jeździł po razy kilka do Petersburga w interessach publicznych, a w tym biegącym roku witał imperatorową Rossyjską w Połocku, zostawując zawsze szacunek osoby swojej, a pamięć grzecznej, poważnej i cnotliwej gościnności. Obdarzyła go ta Monarchini orderem Ś. Jędrzeja, mającego już oba królewskie. Miły w narodzie, jako dobry i kraj swój kochający obywatel, posłował na Sejmy dwa razy; teraz jednostajnemi prawie głosami obrany Konsyliarzem Rady Nieustającej, a większością głosów Marszałkiem tejże, czyni pewną nadzieję dalszych Ojczyźnie posług, a pomnożenia sobie sławy i miłości. Architektura z historyą naturalną i krajową, ze się być zdają w Poniatowskim najmilszą dla niego w części Literatury rozrywką, świadkiem są tego piękne budowle, i pilne staranie w pomnożeniu biblioteki pismami krajowemi, a gabinetu rzadkościami różnych ziemnych tworów i produktów. Liczy Xiążę Poniatowski rok życia swego 27. 

Pisano 1780 d. 30 9-bris.

MARTEAU LUDWIK. 

Powiedziano było o tym malarzu francuzie w Warszawie osiadłym, iż szczegóły życia jego, a nawet imię chrzestne, nie są wiadome. Niektóre ciekawe uzupełnienia wiadomości o jego żywocie przywodzi Adolf Siret, Dict. des Peintres 1848 str. 271. Powiada, iż imię jego chrzestne było Ludwik; że przyszedł na świat w Paryżu, a przeniósłszy się do Polski, był tu pensyonarzem królewskim, strawił w kraju tym żywot prawie cały; w bardzo zaś podeszłym wieku r. 1805 tutaj (niewątpliwie w Warszawie) umarł. Przydaje, iż wszyscy współcześni panowie Polscy dali mu się malować; że dla wielkiej ilości obstalunków jakiemi był obsypany, skłonił się do obioru rodzaju malowania pastelami, w którym świetniał siłą i lekkością.

Przechowuje się jeszcze w Warszawie o tym artyście wiadomość, iż pewien czas miał mieszkanie na Krakowskiem Przedmieściu pod Złotym Orłem naprzeciw kościoła Ś. Krzyża. Nosił się zawsze po francuzku, we fryzurze, w trzewikach a krótkich spodniach z pończochami białemi, nawet w zimie. Chodził często na objad do księcia Augusta Czartoryskiego Wojewody Ruskiego, do Pałacu na Krak. Przedmieściu dziś Potockich; a kiedy było na ulicy błoto lub śnieg, że nigdy jechać nie chciał, przeto dwaj hajducy księcia rozmiatali mu wtedy od mieszkania drogę do przejścia. Dziać się to musiało przed rokiem 1782, gdyż w roku tymże dnia 4 Kwietnia Książę Czartoryski August zszedł z tego świata w Warszawie. Zdaje się że przedtem miał Marteau owe mieszkanie na ulicy Jezuickiej, o którem wspomniane było poprzednio.

Że malarz ten Francuz rodem, w całym ciągu panowania Stanisława Augusta z portretów pastellowych tyle wsławiony, przybył do Polski jeszcze za rządów Augusta III i do jego dworu należał, okazuje się to z rewizyi Zamku Warszawskiego, po śmierci tego króla z polecenia Podskarbiego W. Kor. Wessla uskutecznionej. Tam widzimy, iż Marteau malarz miał nadane sobie mieszkanie w Zamku Warszawskim, które w czasie owej rewizyi tamże zajmował. Były to dwa pokoje na dole, z widokiem na taras. Oto są głowa rzeczonej rewizyi; „Dolne mieszkania Zamkowe ... Nr. 32 ... Izba jedna y gabinet. Okno jedno na Taras wychodzące. Piec biały polski. W tej Izbie mieszka Marteau malarz."

MARYCKI A. 

W zbiorze rycin p. Aleksandra Junoszy Borkowskiego (w Barańczycach w obwodzie Samborskim), znajduje się rycina, portret niewiasty, z podpisem: A. de Marycki Regis Pol. piet. pinx. et. sc. (Rozmaitości lwowskie z r. 1834 Nr. I str. 7). Z tego okazuje się, i z A. Marycki był malarzem nadwornym króla polskiego, a przy tem trudnił się rytownictwem. Nie wiadomo kiedy żył i którego króla był malarzem. 

Marycki miał na imię Adam, a był jak się o nim rzekło malarzem nadwornym Augusta III i może jeszcze Augusta II; zdaje się iż około r. 1735-1736 przebywał i pracował w Dreźnie. Poucza nas o tych szczegółach, jedna z prac jego malarskich, nabyta w Dreźnie, a znajdująca się obecnie u Xięcia Sergiusza Goliczyna w Starej wsi w Podlaskiem. Jest to pięknie wykonany portret olejny w owalu młodej niewiasty w stroju bogatym, a włosach pudrowanych. Z tyłu obrazu na blejtramie napis tamtoczesny: „Adam Maricki pinxit 1735-1736.“ Jedyne to znane nam dzieło artysty, objawia wyższe jego w sztuce uzdolnienie; z żalem więc wyznać przychodzi, iż wszelkie żywotu jego szczegóły a podejmowane prace, zupełnie na teraz pozostają nam niewiadome. 

MASSALSKI. 

Miał być malarzem na dworze króla Stanisława Leszczyńskiego w Lunewilu, gdzie zdejmował wizerunki Polaków czy to na dworze Leszczyńskiego bawiących, czyli go tamże odwiedzających. Takowych to jego portretów 150, posiadać ma w znamienitych zbiorach swych w Paryżu p. Cichocki; domyślać się trzeba ze to są rysunki lub ze są wykonane farbami wodnemi. 

X. MAZURKIEWICZ BENEDYKT. 

Zakonnik bernardyński z pierwszej połowy wieku 18-go. Malował al-fresco kościół XX. Bernardynów we Lwowie, z wielką pracowitością. Malowanie to jest piękne, w ozdobach nawet przesadzone: przedstawia na sklepieniu wielkiem wjazd do nieba Ś. Franciszka Serafickiego, jedzie na wozie tryumfalnym sześcioma końmi ciągniony, po bokach na obłokach siedzą ojcowie kościoła, apostołowie i różni święci; nad chórem Aniołowie z muzycznemi narzędziami; w prezbiterium S. Trójca ic glory i; w pobocznych kaplicach różni święci Bernardyni i ich cuda. Gorliwy miłośnik sztuki p. Marcin Jabłoński wykrył u góry owych malowań napis objaśniający, następującej treści: „Ten kościół zaczęty malować roku 1738, malował go X. Benedykt Mazurkiewicz. R. S. Bartnicki. P. J. Woliński, J. Sroczyński zakończyli 1740.” - W kościele tymże XX. Bernardynów jest takoż kilka odznaczających się obrazów olejnych pędzla X. Benedykta Mazurkiewicza. 

MEEL JOZIASZ. 

Malarz elblągski, żyjący około r. 1645. Malował przedmioty historyczne. Jego obraz Morderstwo dzieci był w galleryi w Salzdahlum. 

(J. R. Fuessli 1779 fol. str. 412. - G. K. Nagler VIII, 566). 

MERESZKO. 

Malarz, zdaje się z Litwy pochodzący, który w drugiej połowie 18-go wieku pracował wiele dla księcia Józefa Sapiehy krajczego litewskiego. W pałacu wielickim, własności tego pana, jak to wykazuje inwentarz w r. 1792 sporządzony, znajdowały się prace tego artysty następujące: 

W przedpokoju nad oknami krajobrazy dwa. 

W pokoju sypialnym księżny krajobrazy dwa, nad drzwi. 

W pokoju pierwszym mieszkania księcia zwierciadło nad kominem przyozdobione jego malowaniem.

Tamże obraz: Ceres bogini. 

W sali górnej nad drzwiami krajobraz. 

W innym tego księcia pałacu Szamborskim, w pokoju gościnnym dwa krajobrazy: Rybaki i Okręt rozbity. 

O artyście tym nic się więcej wywiedzieć nie udało dotąd. 

MERTENSY JAKÓB. 

Malarz rodem z Antwerpii (Antorf), był w końcu 16-go wieku osiadłym w Krakowie i pisał się mieszczaninem krakowskim. Tu pojął w małżeństwo Barbarę wdowę po malarzu Pawle Tomtorn, takoż mieszczaninie krakowskim. R. 1598 wybierając się z Krakowa do swego kraju rodzinnego, napisał testament, mocą którego uczynił zapis tejże żonie swojej tysiąca czerwonych złotych, licząc każdy z nich po pięćdziesiąt sześć groszy polskich. Testament ów oryginalny znajduje się w archiwum miasta Krakowa, a w odpisie u p. Ambr. Grabowskiego. R. 1605 zaszła na malarza tego przed urząd rajców krakowskich skarga o życie bezobyczajne: „Albertus Kwaśniowski civis tellioque Cracov. sub juramento zeznawam, że lento pan Jakób Mertens maliarz po kilku dekretach pp. radziec krakowskich aby białych głów nierządnych w mieszkaniu tamtem, które od p. Franciszka Bizaldego trzymał, nie chował, nic na te dekreta nie uczynił, y owszem teraz jeszcze te białogłowe nierządne chowa w temże mieszkaniu. ”Drugi świadek Aleksander Wieczorek zeznał takoż pod przysięgą: „iż tento pan Jakób Mertens maliarz pierwej w piwnicy którą trzyma od p. Bizaldego wielki nierząd chował, białych głów pełno w niej miewał: teraz jeźli tam te białe głowy są, nie wiem.” Acz mogły to być modele do malowania z natury, wszelako Mertens nie byt w istocie wielce porządnym człowiekiem, gdyż r. 1606 siedział w więzieniu ratusznem, w sprawie z zgromadzeniem malarzów krakowskich, z wyroku rajców zapadłym, zkąd go malarz Fr. Śniadecki effidejussit, wyrabiając mu uwolnienie za zaręczeniem za nim, iż wyrokowi rajców zadosyć uczyni, pod obowiązkiem powrotu do kozy. (Z akt radzieckich m. Krakowa). Jakie zaś byłyby prace malarskie J. Mertensa w Krakowie i jakiej wartości, wiadomo nie jest; czas może one wykryje.

MICHAŁ. 

Malarz krakowski. R. 1513 kupił dom w ulicy Grodzkiej od Jakóba Glazera (może szklarza) z Dobschycz za zło. 270 po pół kopy, jak to świadczą akta radzieckie krakowskie, ks. A. 5 str. 72. Też akta wspominają malarza Michała pod r. 1514, str. 149, a pod r. 1517 jako starszego cechu malarskiego. Michał malarz krakowski wspominany jest znowu w rzeczonych aktach w późniejszych latach; acz mógłby to być tenże sam, czy może już inny. Wzmiankują go akta radzieckie r. 1532, ks. A. 12 str. 69, i znowu r. 1538, ks. Nr. 3-14 str. 2; zaś r. 1537 wspomniany jako malarz nadworny królewski: Michael Regiae maj. Pictor; ks. Nr. 13. R. 1540 już nie żył, ks. Nr. 4-15 str. 152. 

MICHAŁ. 

Inny malarz krakowski, r. 1547 miał dom w ulicy Grodzkiej, jak to świadczą akta radzieckie tego miasta ks. 7-18 str. 134. 

R. 1523 malarz Michał, Michel moler, przyjął prawo miejskie w Krakowie. (Z księgi, Liber juris civilis inceptus A. 1493, A. Grabwski Skarbniczka str. 42). 

Roku 1539 w aktach radzieckich Krakowskich wspomniany jest Michael pictor, jako właściciel domu w ulicy Szerokiej. (Tamże, str. 175). 

Mówiliśmy na swojem miejscu (II, 40) o dwóch Michałach malarzach Krakowskich, wzmiankowanych w aktach miejskich w latach 1513-1517, i znowu w latach 1532-1537, z których ten ostatni był nawet malarzem Królewskim roku 1537, a r. 1540 już nie żył. Powyższe tu przytoczenia, odnoszą się widocznie do tego drugiego Michała. Wszakże wyznać trzeba, iż rozróżnienie obu jest dziś trudne i wątpliwe; to tylko pewne, iż są to dwa różni malarze. Dodamy, iż w Krakowie był w tamte takoż czasy jeszcze Michał Lanicz z Kitzingen, który r. 1507 prawo miejskie przyjął, i mógłby być pierwszym z owych dwóch Michałów. 

MICHAŁ. 

Znakomity w Gdańsku w początkach 16-go wieku osiadły artysta, o którym poszukiwane starannie w źródłach miejscowych podania, przekazał gruntowny kościoła Gdańskiego Panny Maryi dziejopisarz Prof. Teodor Hirsch, lubo stronnym duchem niemczyzny przesiękły i w jej kierunku rzeczy przedstawiający. Ztamtąd zbliżeniem rozrzuconych wskazówek, czerpać się dała wiadomość następująca: 

Majster Michał, Michael był szwabem z Augsburga, około r. 1510 osiadły już w Gdańsku, a pozyskał tu sobie wziętość i poważanie u przedniejszych obywaleli miasta, tak, że go roku 1518 odznaczone bractwo Ś-go Rajnolda do grona swojego przyjęło. Był to artysta niepospolicie uzdolniony, uczeń jak się domyśla Hirsch, Albrechta Durera i z nim w dalszych stosunkach pozostający, zarówno biegły malarz, snycerz i pozłotnik. Kiedy miasto Gdańsk zamierzyło przyozbobić główny swój kościół Panny Maryi okazałym ołtarzem wielkim, zawarło roku 1510 kontrakt z malarzem Michałem, który podjął się ten ołtarz dziełmi snycerctwa i malarstwa świetnie ozdobić, wszystkie farby, złoto, robotę i co tylko do tego wypadnie swoim kosztem dostarczyć, a cały ołtarz złożyć w całości, tylko żelazo dostarczy kościelny dozór. Za tę całą robotę otrzymać miał 2886 grzywien, która to summa w roku 1512 na jego żądanie o pięćset grzywien podwyższoną została. Jakoż zapisano o tem było w księdze kościelnej: „Kostet also dieses Mahlwerk mit samt dem Vergulden 3386 Mark und hat dieser Maier darilber gearbeitet bis anno 1512 urn den Dominikstag.‘‘ W regestrze zaś Xiędza Gerarda Komerer przy kościele Panny Maryi, wyrażone jest o tem: „że nowy obraz (Tafel) na wielkim ołtarzu kosztował 7000 grzywien i więcej, co zapisane nie było.“ (Bötticher str. 145). Z tegoż Böttichera str. 156 i zgodnego z nim Melmanna doczytać się można dalej: „1516 am Tage Gervasii e Protasio (19 Czerwca) ward das alte hohe Altar abgebrochen, und das neue, davon vorgemeldet, was es gekostet, widerum aufgerichtet ... 1517 am Montag nach Pauli Bekehrung (25 Stycznia) ward die schöne neue Tafel auf das hohe Altar in der Pfarrkirche überantwortet und gewahret von Meister Michael und ward eine Messe gesungen von der Himmelfahrt Maria. Die blinden Flügel (stałe szafiaste skrzydła) warden hernach gemacht.“ Z tego wszystkiego okazuje się, że cały ten wielki ołtarz z nowa wspaniale wystawiony, a z dzieł zarówno snycerskich jak malarskich i pozłot złożony, r. 1511 rozpoczęty, r. 1516 co do części malarskiej, zaś r. 1517 co do snycerstwa ukończony został; że robota snycerska, malarska i pozłotnicza kosztowała grzywien 3386, cały zaś ołtarz grzywien przeszło 7000. Wnosi Hirsch, że wydatki na równoczesne przyozdobienia tego ołtarza wielkiego, ponosiły pojedyncze miejskie rzemiosła i bractwa, a doczytał się w starożytnym rękopiśmie księgozbioru miejskiego str. 121, iż ogólny nakład na ten ołtarz obliczony był na 13,550 grzywien, szelągów 14. Takoż Bomach w Kronice powiada o ogromnych kosztach owego ołtarza, z powodu których napisano na malarza wiersze: 

Meister Michael hot sieli reich gestolen 

Daher er nu nicht mehr darf molen. 

Ołtarz ten składał się z podwójnej szafy, mnogich snycerskich słupów, posągów Świętych i samej Matki Boskiej, tudzież malowań, wszystko przedmioty z Pisma Ś-go i życia Najśw. Maryi Panny przedstawiające. Opisuje one szczegółowo Prof. Hirsch, a dopatruje w nich wielkie wzorowanie się i podobieństwo do właśnie co podtenczas wyszłych drzeworytów i sztychów Alberta Durera, zkąd wnosi, że Michał musiał być uczniem Dürera, a zachował z nim i nadal bliższe stosunki. 

Mniema takoż Prof. Hirsch, że w wykonaniu wspaniałego ołtarza w kaplicy Ś. Rajnolda, około tego czasu, bo r. 1516 wystawionego, miał podobnie udział Majster Michał, który roku 1518 do bractwa Ś-go Rajnolda przyjęty został. 

Człowiek ten tak znakomity w sztuce, okazuje się w latach następnych jako niepoślednią odgrywający rolę w poczynającem się odszczepieństwie Gdańszczan od Katolickiego Kościoła. Skłaniając umysł ku przewrotnym nowościom, dopuszczał się na publicznych miejscach żartów z przykazów Kościoła, „w piątki i inne dnie postu dawał sobie gotować mięso, chwytał się innych złych przykładów i swawoli." Postępowanie to jego wpłynęło niebawem na bractwo Ś-go Rajnolda, którego jak się rzekło był członkiem, a w którem dla posiadanych bogactw i stosunków zagranicznych panowała wyższa swoboda i tryb nieuległego życia. Członkowie tego bractwa roku 1521 rozpoczęli jawnie przeciw Katolickiemu Kościołowi wystąpienie, publicznem z duchowieństwa szyderstwem; wzmagał się za każdym dniem wmieście duch odszczepieństwa, przez zlutrzonego Xięcia Pruskiego Alberta silnie podżegany. Nie tu jest miejsce dalszych spraw owych pasmo wytaczać; powiemy tylko, że w tych początkowych do luterskiego wyznania skłonnościach i poruchach, ważny musiał mieć udział nasz malarz Majster Michał, gdy w liście pasterskim Biskupa Kujawskiego roku 1523, wykazany jest w rzędzie głównych miasta Gdańska kacerzy, a z tego powodu wraz z innymi naczelnikami przez Radę miejską d. 19 Kwietnia napomniany został, roku zaś 1516 wcale z miasta, przy ogólnem ukaraniu kacerzy, na wygnanie go skazano. Przecie pomimo tych wypadków, wysoka jego w sztuce zdolność i wykonane znakomite dzieła, podniosły tak dalece jego wziętość i sławę, że mu zjednały względy możnych panów i króla samego. Znał go z blizka Szydłowiecki Krzysztof Kanclerz W. Kor., który z królem Zygmuntem I pod te czasy do Prus jeździł, a w przedmiotach sztuk rady artysty zasięgał: w liście do Xięcia Pruskiego Alberta pisanym dnia 9 Marca 1526 r. z Malborga, prosi tegoż ażeby mu pozwolił wziąć do siebie pewnego rzeźbiarza, o którego wielkiej biegłości powiadał mu Gdański malarz Michał. (Joh. Voigt, Ueber die Baumeister und einige Bildhauer in Preussen zur Zeit des Herzogs Albrecht, rozprawa w Neue Preuss. Prov. Blaetter Königsberg 1847. IV, 307). Biskup Krakowski (a zatem Piotr Tomicki) wstawił się za nim do Rady miejskiej, żeby do miasta mógł być powrócony, a gdy i sam król Zygmunt I podobne życzenie objawił, wolność powrotu wkrótce uzyskał. Roku 1527 pismem do Biskupa Krakowskiego, feria VI post Stanislai, Rada usprawiedliwiała się jeszcze, iż wezwaniu Biskupa zadosyć uczynić nie może, gdyż malarz między wichrzycielami był „non postremus dux et ante signatus,“ przyjęcie więc jego z powrotem do miasta stałoby się niebezpieczne. Atoli już dnia 10 Czerwca 1527 roku doniosła Rada królowi Zygmuntowi Ii Biskupowi Krakowskiemu, że stosując się do woli królewskiej, malarz zwrócony jest do używania prawa miejskiego „non sine occulta molestia multorum bonorum Civium, quibus ille ob plerasque patratas insolentias suas vehementer se exosum fecit.“ Ciekawą wzmiankę o tym malarzu i jego w onych odszczepeństwa poruchach czynnem działaniu, przechowała tamtoczesna pieśń luterska, w czterowierszu następującym: 

Meister Michel war der allererste, der dies Spiel half fahen an, That hinten nach am allermeisten verrathen den gemeinen Mann, Er darf itzund nicht mehr mohlen, ist noch ins Raths verbund, Die Bürger auszuholen, und thun es dem Rathe kund.“ 

Jakie było dalsze życie i podejmowane prace tego wielce odznaczonego artysty, niknie zupełnie wiadomość w odleglejszej przeszłości. 

(Dr. Theodor Hirsch, die Ober-Pfarrkirche von St. Marien in Danzig, 1843. I, 208, 262, 435, 442-451, dodaek str. 46. - J. A. Romberg und F. Faber Conv. Lexicon Leipzig. II, 542). 

X. MICHAŁ. 

Był to zakonnik Reformat, około połowy 18-go wieku żyjący, a z imienia nam tylko wiadomy. Na małej rycinie Strachowskiego, wyobrażającej „Obraz Ś. Anny na Górze Chełm, od dawnych czasów łaskami wielorakiem słynącej,“ podpisany jest F. Michael Reform del. - Strachowsky sc. Vrat. X. Michał był tedy widocznie zakonnikiem w klasztorze Chełmskim XX. Reformatów, iw nim sztuką się zabawiał. 

MICHAŁOWSKI. 

Malarz warszawski, o którym znajduje się wzmianka w aktach radzieckich miasta Star. Warszawy w r. 1758, ks. 87 str. 53: wymieniony w specyfikacyi dłużników wedle rachunków kupieckich po Makinim rajcy i kupcu warszawskim w r. 1758 zmarłym. 

MICHAŁOWSKI PIOTR, herbu JASIEŃCZYK. 

Jeden z najznamienitszych tegoczesnych Polskich malarzy, rozgłośnej europejskiej sławy, zgasły przedwcześnie d. 9 Czerwca r. 1855 w majętności swej Krzysztoforzyce pod Krakowem, licząc rok życia 54. 

Z zacnego pochodzący Jasieńczyków szczepu, z rodziny której jakoby stałą cechą była prawość nieugięta i przedziwny rozsądek, czerpał od młodu w wzorach poprzedników zasady, które go w dalszym żywocie świetnie odznaczały. Uposażony od Opatrzności zdolnością niepospolitą, rozwinął pilną nauką tak różnostronne wiadomości, że trafiało się, iż ci co go z blizka nie znali, dzielili go w mniemaniu swem na kilka jakby osób, rozumiejąc że jest nie jeden i ten sam Michałowski, lecz że ich jest wielu, to wielki filolog, to odznaczony w górnictwie krajowem zwierzchnik, to znowu znakomity administrator, to wiejski gospodarz, wreszcie pierwszego rzędu malarz.

W Krakowie pobierał początkowe nauki szkolne i dalsze Uniwersyteckie. „Pamiętamy, tak o nim powiada Krakowski jego pozgonny biograf, jak ośmnastoletni młodzieniec ogorzałej twarzy, przenikliwych oczu, wysokiego czoła, zwracał ogólną uwagę. Odludny a zapamiętały w pracy, pełen ironii w dowcipie a zapału w duszy, pracował w filozofii i bibliofrafii polskiej, pod znakomitymi mistrzami swego czasu Szugtem, Münichem, Bandtkiem; młody, miał ustalone imię i powagę, wrażał nawet trwogę trafnością odpowiedzi i już wtenczas genialnego pędzla. Gorliwy ojciec wyprawił go po ukończeniu nauk akademickich do słynnej Göttyngi. Cztery lata znowu, poświęcił uporczywej pracy, której owocem rzadka biegłość w języku i literaturze greckiej, łacińskiej, angielskiej, hiszpańskiej, że pominiemy dostępniejsze: każdym językiem pisał poprawnie, mówił dokładnie, nawet w rozmaitych dyalektach. Z takim zapasem, do którego dodać należy biegłość w matematyce i naukach przyrodzonych, powraca do kraju.“ 

Przybywszy do Warszawy, umieszczony zostaje w Kommissyi Skarbu, przy boku ówczesnego Ministra Xięcia Lubeckiego. Ten odgadując od razu wysoką zdolność i przymioty Michałowskiego, a życząc wydział górniczy na nowo urządzić, na tegoż czele go postawił. „Orłem okiem odgaduje wady ludzi i organizacyi, żelazną energią kruszy wszystko, co mu stawia zapory ... pięć lat nie minęło, ale pięć lat prawie bezsennych, pięć lat krwawej pracy, Michałowski zostawia fabryki w stanie kwitnącym w jakim zastał je rok 1830; administracyę natchnioną jego duchem, to jest duchem pracy, porządku, poświęcenia dla dobra publicznego; szkołę górniczą i rozpoczęte olbrzymie fabryki ...“ Tak o tej epoce życia jego, wyraża się znowu jego biograf. 

Wkrótce potem, opuściwszy służbę publiczną, zwrócił się znowu Michałowski z zapałem do nauk i sztuki. Roku 1832 udał się do Paryża, a tu lubo już poprzednio posiadał w malarstwie niepospolite uzdatnienie, zaczyna się właściwie dla niego zawód ten tak świetnie go odznaczający. Był podtenczas w Paryżu rysownik i malarz znakomity Charlet, w którego pracowni zgromadzali się młodzi artyści, znajdując tam do studiowania doborowe modele ludzkie i konne. Tam tedy oddał się Michałowski pracy skwapliwie, a gdy zaraz na wstępie uznał go Charlet mistrzem iz pierwszej wykonanej roboty takim go powitał, podwoiło to jeszcze jego gorliwość, tak że całe niemal dnie kształceniu się dalszemu poświęcał. Zdumiewał też wszystkich łatwością, szybkością a poprawnością, z jakiemi wykrywał swe studia; wkrótce sam Charlet oceniając wysoką jego znajomość anatomii konia i rysunku, w pracach własnych nie raz rady jego zasięgał. Niebawem zwrócił na siebie uwagę znawców i sztuki miłośników: genialne jego szkice zaczęły być poszukiwane, wnet je już przepłacano, a lubownicy zwłaszcza Angielscy rozrywali je po niesłychanych cenach; nie miał też odtąd spoczynku od nalegań rozprzedawaczy dzieł sztuki Paryzkich. Uznany za pierwszego malarza koni stawiony na równi z nieżyjącym już słynnym Gericault, posiadał wiele z nim podobieństwa: ten sam rodzaj, tenże śmiały i szeroki pędzel, takież znawstwo i zamiłowanie koni, konnej jazdy i wszelkich ciała ćwiczeń. Wiadomo, że tu przydamy, iż Gericault dosiadając rozhukanego ogiera, którego chciał uskromić, padłszy z nim razem, stał się sam zgonu swego przyczyną. Przedmioty które podówczas rabiał Michałowski, były powiększej części miejscowe Francuzkie, brane z natury: ciężkie normandzkie konie, ładowne wozy, zaprzęgi, dyliżanse i t. p. Największa część tych akwarelli została we Francyi lub przeszła do Anglii. Do tego życia artysty okresu, odnosi się takoż piękna próba wszechstronnej jego zdolności, w małym posągu Napoleona na koniu, odlanym następnie z bronzu, który pozyskał ogólną znawców pochwałę, a serdeczny poklask weteranów zachwyconych nadzwyczajnem podobieństwem ubóstwianego wodza. 

Lat trzy spędzonych wśród ulubionej sobie sztuki i powodzenia, nie mogły stłumić w sercu Michałowskiego tęschnoty za rodzinnym krajem. Porzuca więc Paryż i wraca do Krakowa. Tu akwarelista dotąd, przechodzi do malarstwa olejnego i oddaje mu się głównie. W starym Wielopolskich pałacu, jedna z obszernych sal służyła mu za malarnię, a w krótkim czasie zapełniła się wybornemi studiami. Wzorów do nich dostarczał powiększej części piękny pułk huzarów austryjackich, stojący podówczas w Krakowie. Z tej też epoki pochodzi jeden z najpiękniejszych artysty utworów olejnych, myśl do większego obrazu, przedstawiający owych huzarów powracających z rewii: obraz ten oddany przez malarza z kilku innemi na sprzedaż w celach dobroczynnych, nabyty za wysoką cenę przez Hr. Piotra Moszyńskiego, do naczelnych zbioru jego ozdób należy. 

Atoli to lubo tak czynne artystyczne życie w Krakowie, nie wystarczało jeszcze silnemu a wielostronnych zajęć łaknącemu umysłowi; polskiego szlachcica pociągała skłonność do wioski i roli. Posiadał Michałowski wieś jedną pod Krakowem Krzysztoforzyce, inną majętność w okolicy Przemyśla. W nich więc naprzemian osiada i gospodaruje dzielnie, przeplatając pracę powszednią i obowiązki ojca rodziny, sztuką i literaturą. Tak znowu schodziły mu lata w odosobnieniu, a lubo rozgłośnego już w kraju imienia i sławy, pozostaje mało znanym z osoby, dla szczupłej tylko liczby rzec można wybranych bliżej dostępny. W te to czasy zamyślał o tworach malarstwa na wielkie rozmiary: marzył o Sali Hetmanów, któraby przedstawiała wizerunki takowych konne w przyrodzonej wielkości; o Wyobrażeniu bitwy pod Sommo-Sierra. Do pomysłu pierwszego przygotowywał liczne studia, pozostające dziś cenną po nim spuścizną, wizerunki konne Hetmanów Chodkiewicza, Rewery Potockiego, Jabłonowskiego, Jana Klemensa Branickiego. Zamiar drugi nie doszedł takoż do zupełnego skutku; przecie wykończony koń siwy Cesarza, zalicza się do dzieł mistrza najcelniejszych. 

Wpośród tych spokojnych zajęć myśliciela i artysty, nadszedł rok 1848 brzemienny w niebezpieczeństwa i trwogi. Na ich objaw, obudzą się Michałowski, występuje z odosobnienia, śpieszy do Krakowa. Posłuchajmy znowu co tu o jego działaniu opowiada naoczny świadek, Krakowski jego biograf. „W czasach tak trudnych, powagą swoją ze spokojem pośredniczy: otwiera zdanie zdrowe i poważne, a kiedy władza uważała potrzebę wzmocnienia porządku publicznego użyciem wspódziaiania wpływów miejscowych, staje z zaufaniem Rządu a poklaskiem obywateli na czele Rady Administracyjnej W. X. Krakowskiego. Trzy lata przewodniczył wśród stosunków nie łatwych: jak przewodniczył, dowodem zaszczyt którym go łaska sprawiedliwa Monarchy uczciła -wiedzą tutejsi mieszkańcy ... Pracowity, zawsze i dla każdego dostępny, zaniechał dla ogólnego dobra i rodziny i gospodarstwa i tyle mu drogiej sztuki; od rana do wieczora oddany usługom publicznym ... Pamiętamy wszyscy, że rok 1847 i 1848 zostawił spuścizną dla naszego miasta nowy rodzaj ludności, tak zwanych pauprów, która mniejsza iż zalegała ulice, ale gotowała na przyszłość pokolenie zbrodniarzy. Skarga była ogólna - pomocy nigdzie. Michałowski ulitował się tej większej jeszcze moralnie jak materyalnie nędzy. Poświęca całą swoją trzy tysiące złotych reńskich wynoszącą pensyę, pojmuje myśl wykształcenia parobków gospodarskich, podnosi zakład który całą niemal tę ludność ogarnął; oprócz funduszu, dodaje mu osobistą pieczę i nadzór. Urzędowanie jego skończyło się, ale nie skończyła opieka. Dotrwał do ostatniej chwili życia w przedsięwziętem dziele i tulił koło siebie, utrzymywał własnemi funduszami, nie raz pracą rąk swoich, przybrane sieroty; karcił, uczył pracy i bojaźni Pana Boga ...To była korona życia przepędzonego w pracy uporczywej, prawie nadludzkiej, która razem z wadą sercową zniszczyła żelazną konstytucyę “ Jakoż przed kilku laty utraciwszy dziecko, popadł odtąd w chorobę sercową, która ostatecznie przy nadmiarze trudów i pracy, do grobu go sprowadziła. 

Z dzieł jego znanych w Warszawie, przytoczyć możemy: 

Dyliżanse Francuzkie, dwie akwarelle sobie odpowiednie, własność Xiężny Alexandry Radziwiłłowej. 

Woły Podolskie orzące, akwarella dużego rozmiaru, w posiadaniu Pani Giżyckiej. Przydać tu wypada, iż Michałowski nie tylko był wybornym malarzem koni, lecz i innych zwierząt, jako to psów, rogatego bydła. 

Oszczędny w pochwały, a wysoki sztuki znawca, Hr. Atanazy Raczyński, wspomniał był o nim jeszcze dawniej krótko lecz nader pochlebnie: powiada iż akwarelle jego przedstawiają konie, zaprzęgi, wnętrza stajni i t. p. przedmioty, a mają europejską sławę. (Hist. de Part moderne en Allemagne Paris 1841. III, 531). Podobnie za Hr. Raczyńskim, wychwala go G. K. Nagler (IX, 241-242), mówiąc, iż w dojrzałym wieku poświęcił się sztuce, około roku 1833, a w niedługim czasie do wysokiej doskonałości postąpił, w malowaniu zwłaszcza zwierząt; długo bawił w Paryżu, gdzie jego akwarelle bardzo były pożądane i drogo płacone. Pisze go zaś Nagler Michailowski. 

(Jego nekrolog w Czasie Krakowskim z roku 1855 Nr. 135). 

MIESZKOWICZ JAKÓB. 

Pochodził ze Lwowa, będąc synem Wojciecha i Reginy małżonków Mieszkowiczów przedmieszczan lwowskich. R. 1647 przyjął prawo miejskie w Warszawie, jak o tern świadczą akta miasta Star. Warszawy, księga Album Civium zwana, Nr. 517 str. 95. W tymże roku występuje w rzeczonych aktach jako malarz nadworny królewski, pictor Srae Rae Mttis) przeto króla Władysława IV; jako taki naznaczony jest wykonawcą testamentu Maryanny Czosnowskiej z Bolemowa, wdowie po Jakobie Świątku obywatelu z miasta Grodziec, z tego zaś tytułu miał wiele nieprzyjemności i naraził się na liczne processa, o czem przekonywają akta m. Star. Warsz. ks. 31 str. 129 i następ. Będąc malarzem królewskim, posiadać musiał pewne uzdolnienie, a wykonywać rozmaite prace. Przecie żadnego innego o nim i jego dziełach śladu, odszukać się nie udało. 

MIKOŁAJ. 

Malarz krakowski ścienny al-fresco, z drugiej potowy 14-go wieku. W aktach radzieckich miasta Krakowa znajduje się umowa zr. 1397 z malarzem Mikołajem przed urzędem radzieckim zawarta, o malowanie trzech krzyżów sklepienia w kościele Panny Maryi, a to pod dosyć twardemi warunkami, między innemi i siedzenia wieży, na przypadek uczynionego zawodu. Za każdy zaś krzyż sklepienia otrzymać miał nagrody „XX marcas quartenses” (A. Grabowski, Starożytności hist. Polskie, Kraków 1840 I, 414 - 415 ).

Przywiedliśmy malarza Krakowskiego Mikołaja, który roku 1397 zobowiązał się malować trzy krzyże sklepienia w kościele Panny Maryi. Tenże sam zapewne Mikołaj był malarzem królewskim Władysława Jagiełły, gdyż w aktach katedralnych Krakowskich znajduje się list kapituły z roku 1403 na sprzedaż ogrodu na Stradomiu Mikołajowi malarzowi Królewskiemu. (X. Ludwik Łętowski, Katalog Biskupów 1852 I, 321). W innem miejscu powtarza to znowu X. Łętowski za aktami kapitulnemi, iż Mikołaj Poraj kanonik Krakowski "sprzedaje roku 1403 ogród na Stradomiu Mikołajowi malarzowi Królewskiemu. (Archiw. Kapit. fasc. XII).“ Jest to pierwsze wspomnienie, dodaje X. Łętowski, na malarza Królewskiego, i przypada pod Władysławem Jagiełło." III, 344. 

MIKOŁAJ. 

Nicolaus pictor, użyty r. 1529 w zaniku Niepołomickim do różnych przyozdobień pokojowych, za którą to robotę otrzymał czerw. zło. 6 groszy 32. (Księga rękopiśmienna rachunków Seweryna Bonera na odnowienie zamków królewskich z r. 1529, przywiedziona wyżej; patrzyć Jan Dürer). 

MIKOŁAJ. 

Malarz Warszawski, który r. 1449 posiadał dom na Starem Mieście. Przechowały tę wiadomość akta m. starej Warszawy Ks. 525. str. 261: roku tegoż 1449 Tomasz Pisarz Warszawski przedając dom swój w rynku starego miasta położony, wymienia ze nieruchomość ta jego stoi w sąsiedztwie z jednej strony domu Macieja... z drugiej Mikołaja malarza.

X. MIKOŁAJ, CYSTERS. 

X. Mikołaj Cysters Mogilski, malarz miniaturowy i ścienny, wiele ksiąg w tymże klasztorze zbobił malowaniem miniaturowem, szczególniej cantuales i nocturnales. Między r. 1460 a 1463 malował nowo tamże wzniesiony kościół ś. Bartłomieja, satis honest'*, jak o tem świadczy księga rękopiśmienna Żywotów Opatów Mogilskich. (Pod dwudziestym Opatem Piotrem z Biecza alias Irsberg). 

MIKOŁAJ Z KRES. 

Niclos moler von Kres, został mieszczaninem Krakowskim r. 1423. (Za aktami radzieckiemi miasta Krakowa A. Grabowski Skarbniczka str. 39). 

MIKOŁAJ Z SANDOMIERZA. 

Malarz ten Krakowski przywiedziony jest w aktach tego miasta radzieckich pod rokiem 1499. Nicolaus pictor de Sandomiria. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 41). 

Też akta wzmiankują jeszcze pod rokiem 1481 malarza Krakowskiego Nicolaus pictor, (Tamże str. 185). Być może iż to jest tenże sam malarz. 

MILIKOWSKI TOMASZ. 

Malarz Lwowski z drugiej połowy 17-go wieku. Jedyną jego dochowującą się pracą, jest obraz wielkiego rozmiaru, w dziedzińcu obok cerkwi Stauropegialnej czyli Wołoskiej znajdujący się; lubo więcej ciekawy jak zaletami sztuki zalecony. Obraz ten podzielony na dwa pola, wyobraża w górnem miasto Jeruzalem, część zaś dolna jest krajoobrazem i zarazem mappą ziemi Izraelskiej, zasianą górami i miastami, przerżniętą rzekami, podzieloną na pokolenia i napełnioną odpowiedniemi napisami. Środkiem obrazu napis: „Anno Domini 1696. Pamionka Pana Hadzi Kiriaka ekonoma Góry Synajskiej. Tomasz Milikowski pinxit.“ (Fel. Łobecki, Opis obrazów w kościołach Lwowskich, w Dodatku do Gazety Lwów, z r. 1854 Nr. 19, str. 76). 

MILIŃSKI JAN. 

Malarz Warszawski za czasów króla Sobieskiego. Kiedy r. 1691 odbywało się w Warszawie z wielką uroczystością w esele Królewicza Jakóba z Jadwigą Księżną Neuburgską, miasto stara Warszawa z zebranych na ten cel funduszów poniosło znaczne wydatki ku zwiększeniu świetności obchodu. Wystawiono bramę tryumfalną na Krakowskiem Przedmieściu przed kościołem OO. Bernardynów, ozdobioną malowaniami. Takowe między innemi przedstawiały wizerunki: w pośrodku Cesarza Leopolda, po bokach spokrewnionych monarchów, Królów Rzymskiego, Portugalskiego, Polskiego, Hiszpańskiego, Książąt Parmy, oraz małżonek tychże, i matki Królewiczownej Kiężnej Neuburgskiej. Nadto wyobrażone były cztery części świata, Europa, Azya, Afryka i Ameryka wiezione przez Orły. Za robotę malarską do tej bramy, zgodzony był ogółowo malarz Jan Miliński na złotych 700. Wiadomość powyższa z akt miejskich wyczerpana, znajduje się w ciekawym opisie zaślubin Królewicza Jakóba Sobieskiego przez Aleksandra Wejnerta, w Bibl. Warsz. z r. 1851 IV, 152 i 156. 

MILTWITZ BARTŁOMIEJ. 

Gdańszczanin, wsławił się wnętrzami; mianowicie robił wnętrza świątyń i innych budowli ze ścisłą perspektywą, nadając tworom swym krój historyczny, które ożywiał licznemi figurami pilnie wykonanemi. Umarł r. 1655 czy 1656. Piszą go takoż Milzwith, lecz mylnie. 

W kościele Ś. Katarzyny w Gdańsku u chóru małego organu jest jego obraz: Wejście Chrystusa Pana do Jerozolimy. 

W galleryi D. Schwarza w Gdańsku znajdował się jego obraz: Wejście króla Stefana Batorego do Gdańska (J. Bernoulli I, 292). 

(O nim: Johann Bernoulli’s Reisen.... in den Jahren 1777 und 1778. Leipzig 1779 I, 264. - Gotthilf Löschin, Danzig.... 1836 str. 99. - J. R. Fuessii 1779 fol. 428. G. K. Nagler IX, 300). 

MINASOWICZ JAN KLEMENS. 

Rodem z Warszawy, syn tutejszego kupca i obywatela Augustyna Minasowicza, z Ormian w Polsce niegdyś osiadłych pochodzącego, pobierał początkowe nauki w kollegium XX. Pijarów, następnie poświęcając się malarstwu lat siedm uczęszczał na wydział sztuk pięknych Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu nauk akademickich, wyjechał roku 1829 za granicę, końcem doskonalenia się w sztuce dalszego, w Paryżu i Rzymie. Powróciwszy do Warszawy r. 1835, stale tu odtąd zamieszkał, trudniąc się ciągle sztuką, malowaniem zwłaszcza portretów. Tegoż roku w miesiącu Sierpniu, ogłaszając w Kuryerze Warsz. Nr. 212 gotowość swą do przyjmowania obstalunków malarskich i dawania godzin rysunków, pisze się członkiem Towarzystwa przyjaciół sztuk pięknych w Paryżu, a miał wtedy pracownię na Krakowskiem Przedmieściu naprzeciw portyku Bernardyńskiego pod Nr. 443. Przez jakiś czas był nauczycielem rysunków w szkole obwodowej przy ulicy Muranów. Umarł w Warszawie dnia 3 Grudnia 1854 roku w wieku lat 57, pochowany na Powązkach. Zostawił po sobie zbiorek obrazów szkół różnych; nadto jako człowiek wysokiego wykształcenia i miłośnik piśmiennictwa, posiadał zasobny księgozbiór. Roku 1852 wydał zbiór własny wierszy, Śpiewy duchowne i inne poezye religijne z francuzkich poetów przez siebie wierszem przełożone. Był on rodzonym bratem Józefa Dyonizego, odznaczonego wierszopisa, a tłumacza Szyllera. 

J. K. Minasowicz, malował jak się rzekło, najwięcej portretów, podobieństwem zalecających się; obok tego robił wiele kopii, tudzież kilka oryginalnych kompozycyi. Na wystawach Warszawskich bywały zawsze jego prace, tak w czacie kiedy był jeszcze Akademii uczniem, jaki później gdy już został artystą. 

Celniejsze jego obrazy: 

1. Wnętrze kościoła S. Jana w Warszawie w czasie obchodu żałobnego w dniu 7 Kwietnia 1826 roku. Obraz olejny okazany na wystawie z r. 1828. 

2. Wnętrze kościoła S. Klemensa w Rzymie, z natury. 

3. Wnętrze kościoła S. Agnieszki w Rzymie, z natury. 

Oba powyższe obrazy były na wystawie Warszawskiej z roku 1841.

4. Mieszkanie artysty w Paryżu, to jest jego własne, w Paryżu wykonane. Było na wystawie Warsz.  zr. 1836. 

5. Najś. Panna Marya Szkaplerzna, w całej postaci, do kościoła w Krzemienicy. 

6. S. Franciszek Seraficki, w pól postaci, przyrodzonej wielkości. Był na wystawie r. 1845. Obraz ten ofiarował artysta klasztorowi XX. Bernardynów w Warszawie, z warunkiem, ażeby go nad wejściem do klasztoru umieszczono, co też dokonanem zostało. 

Portrety. 

7. Pan Legier. 

8. Pan Deneville. 

9. Pan Prevot. 

10. Portret własny malarza. 

Te cztery wizerunki malowane były w Paryżu, następne zaś w Warszawie. 

11. Zofia z Xiążąt Czartoryskich hr. Zamojska. 

12. X. Bystrzycki Prowincjał XX. Pijarów. 

13-14. Rodzice  malarza. 

15. Józef Dyonizy Minasowicz, wierszopis, brat malarza. 

16. Naj. Cesarz i Król Mikołaj I, do sali posiedzeń Trybunału Cywilnego w Siedlcach; w całej postaci. 

Nadto w Warszawie wykonał różne wizerunki osób prywatnych tak olejne jak akwarellą, z których kilka widziano na wystawach Warszawskich. 

Kopie. 

17. Bóg Ojciec, farbami wodnemi. Na wystawie z roku 1819. 

18. Nawrócenie S. Pawła, z obrazu olejnego Montego, farbami wodnemi. Na wystawie z r. 1819.

19. Starcy z Rembrandta, akwarella. 

20. Głowa starca, akwarella. 

Obie te kopie były na wystawie zr. 1821. 

21. Najś. Panna z dzieciątkiem Jezus z Mignarda, sepią. Na wystawie z r. 1823. 

22. Najś. Panna z Annibala Caracci. Na wystawie z roku 1838. . 

23. Najś. Panna z Panem Jezusem, z Guido Reni, farbami wodnemi. 

(Wspomnienie o nim w Kuryerze Warsz. z roku 1854 Nr. 332). 

MINTER KAROL FRYDERYK. 

Rodem był z miasta Szczecina, wychowanie otrzymał w Kopenhadze, a mając upodobanie do malarstwa, uczył go się tamże, i portrety olejne i miniaturowe odrabiał. Powróciwszy do Prus, na wezwanie króla Fryderyka Wilhelma III r. 1814 portret jego w całej postaci malował, któreto dzieło dotąd w ratuszu miasta Koblentz znajduje się. Roku 1822 przybył do Warszawy, i trudnił się jakiś czas malowaniem miniatur, ostatnią zaś którą wykonał, była Johanny z Grudzińskich księżnej Łowickiej (♰ w Petersburgu d. 29 listopada 1831 r.). Założywszy litografię, sam wiele rysował na kamieniu do odbicia obrazów świętych i wizerunków znakomitych Polaków. R. 1828 otworzył w własnym domu fabrykę wyrobów kruszcowych i lakierowanych, która piękne i pożyteczne przedmioty dostarcza, a wielu pracownikom zarobki i utrzymanie ułatwia. R. 1847 dnia 2 Lutego zszedł z tego świata w Warszawie ten wielu zasług w mieście obywatel, lat 67 życia licząc; pochowany na cmętarzu gminy ewangelicko-augsburgskiej. 

Zdaje się że jego to wzmiankuje G. K. Nagler IX. 308, mówiąc: iż około r. 1812 w Berlinie pracował, robił zaś fam miniatury i płaskorzeźby z bursztynu i t. p. 

de MIRYS SYLWESTER. 

Malarz historyczny i portretowy. Ze szkockiego pochodzenia, urodzony d. 8 stycznia 1700; ojciec jego do szlachty szkockiej należący, wyniósł się za wygnanym królem Jakóbem do Francyi. Syn czując powołanie do malarstwa, we Francyi początkową onego naukę otrzymał, i uzyskał złoty medal akademii paryskiej, poczem udał się na dalsze doskonalenie do Rzymu. Tutaj ozdobił go Papież orderem złotej ostrogi. W młodym jeszcze wieku będąc, namówiony przez księcia Jabłonowskiego, wyjechał z nim do Polski.

Początkowy jego pobyt w tym kraju odznaczył się różnemi awanturniczemi zdarzeniami, które niemal za tło powieściopisarzowi służyćby mogły. Było tam i złe w mniemaniu malarza obejście się z nim księcia, i długie więzienie, pojedynek i pokonanie aż dwóch przeciwników, wskutek zaś tego ukrywanie się po klasztorach, to u pań znakomitych. W końcu tego wszystkiego schronił się do Gdańska, gdzie długi czas bawił i wiele malował. W późniejszym czasie wziął go do siebie Branicki Jan Klemens hetman W. kor. a w domu jego i jego wdowy pozostał już do końca życia, malując dla nich wiele historycznych obrazów, któremi pałac w Warszawie i wiejski w Białymstoku przyozdobili. Umarł w bardzo podeszłym wieku w Białymstoku około r. 1785, jeżeli nie później. 

Miał on być nauczycielem rysunku synów księcia Orleańskiego; a V. Green sztychował podług niego 1781 r. portret pani de Genlis. Lecz to się nie zdaje zgadzać z datami życia malarza. 

W młodych latach był Mirys przystojnym i pełnym zapału człowiekiem, co właśnie mogło stać się mu powodem doświadczonych osobliwszych przygód; w wieku podeszłym był rzeźkim i pięknym staruszkiem, przyjemnej rozmowy, zawsze pilnie pracujący. W potocznem życiu bardzo był szczególnym, i różnych dziwactw dopuszczającym się. Tak między innemi zarzekł się jedzenia mięsa i potraw ciepłych; zażywając tabakę namiętnie, postanowił raz zaprzestać jej używania, co mu tak stało się przeciwnem, że aż zemdlał i do tabaki wrócić musiał. Chodził po kuchniach i zabierał w nich używane ścierki, które kazał zszywać i na nich obrazy malował, twierdząc że takie płótno do malowania najlepsze. W robotach Mirysa kompozycya jest dobra, wiele wyobraźni, rysunek poprawny, koloryt nieco zimny; talent jego wyższym był nad współczesne onego poznanie i cenienie. 

Z robót jego kilka znajdowało się w galleryi króla Stanisława Augusta: 

1. Chrystus Pan na krzyżu, obraz ołtarzowy. Miara cali 67-37, cena w spisie czer. zło. 25. 

2. Niewiasta w ubiorze błękitnym z trzema dziećmi, z których jedno bawi się z kotem. Cali 56-50; cena czer. zło. 8. 

3. Kopia z L. Jordansa Tarkwiniusz i Lukrecya. Cali 45-58; czer. zło. 20. 

4. Portret własny malarza, rysunek. Cali 17½-14; czer. zło. 5. 

W Białymstoku było jego wiele robót. Pokoje zamkowe zdobiły wielkie historyczne obrazy; w budynku pomarańczami, w pięciu dużych al-fresco obrazach, przedstawił obrzęd nadania Branickiemu orderu S. Ducha; w teatrze zamkowym odmalował olejno kortynę, bogatej kompozycyi z figur mitologicznych, wielce chwaloną (wspomina o niej nader zaletnie W. Bogusławski w Dziejach Teatru Nar. Dzieła IV, 201). 

Do kościoła w Tykocinie, wystawionego przez hetmanowę Branickę, malował wielkie obrazy religijne. 

Pracował on też bardzo wiele dla księcia Sapiehy Józefa Krajczego lit. tudzież jego żony Teofili z książąt Jabłonowskich. Inwentarz pozostałości po tym księciu r. 1792 sporządzony, obejmuje następujące Mirysa obrazy.

W pałacu wielickim: 

W sieni nad drzwiami krajobraz. 

W przedpokoju portret Augusta III; nad kominem w górze portrecik Mirysówny, owal, może córki malarza. 

W pokoju pierwszym mieszkania księcia, portret księcia Sapiehy wojewody mścisławskiego, oryginał. Tamże: 

Portret księcia Józefa Sapiehy krojczego lit. w dziecinnym wieku lat 7 mającego, krajobraz polowanie. Portret sam z dawniejszego oryginału zdjęty. W inwentarzu przerzeczonym malarz oznaczony jest Mirys Augustyn, lubo imię jego było Sylwester, być może ze dwóch imion. 

W pokoju pobocznym mieszkania księcia, nad kominem i zwierciadłem w górze, portret księcia Józefa Sapiehy krojczego lit. pastellami. 

W pałacu szumskim. 

W pokoju bawialnym: Rodzina Chrystusa Pana, obraz dużego rozmiaru, oryginał, oznaczony Nr. 19. - N. Panna Bolesna, obraz oznaczony Nr. 18. - Apollo z Dyanną, oryginał. - Kleopatra, obraz wielkiego rozmiaru, Nr. 27. - Herkules, obraz wielkiego rozmiaru, Nr. 31. 

W pokoju stołowym: Samarytanka z Panem Jezusem, Nr. 37. - Samarytanin z koniem siwym, ratujący człowieka napadniętego od rozbójników; obraz podługowaty, N. 39. - Laboturna; małego rozmiaru, Nr. 40. 

Portret własny malował z upodobaniem wielokrotnie, czyniąc z niego upominki znajomym. Dwa takowe są u piszącego. 

W galleryi Ignacego hr. Krasickiego arcyb. gnieźnieńskiego, znajdowały się obrazy jego następujące:

Cztery nad drzwi, wyobrażające zabawy dzieci; miara cali 32-44. 

Stary i nowy Testament, miara cali 61-44. 

Pasterka, miara cali 35-38. 

Tragedya, cali 34½ -38. 

Komedya, cali 36-40. 

Muzyka, cali 35-39. 

(O Mirysie wiadomość w J. Bernoulli’s Reisen.... Leipzig 1780 VI, 57-61. - Wzmianka w Rozmaitościach do Gazety Korr. Warsz. z r. 1819 Nr. 33. - Podobna wzmianka w Ruskim Inwalidzie z r. 1819 Nr. 247. - G. K. Nagler IX, 314). 

Do wiadomości o tym malarzu podanych przydać jeszcze trzeba, że roku 1788 otrzymał od króla Stanisława Augusta tytuł barona, z przelewem onego na wszelkich z prawego łoża potomków, a to dla okazanej biegłości w naukach i sztukach pięknych. Dyplom ten wydany w Warszawie d. 4 Czerwca 1788 r. z pieczęcią W. X. Litewskiego, znajduje się w archiwum głównem Król. Polskiego, Metryki W. X. Lit. Ks. 220 str. 373, którego wierny odpis zamieszcza się poniżej w całkowitości. Z dokumentu tego okazuje się, iż S. de Mirys żył jeszcze roku 1788. ze zaś rodził się roku 1700, zatem liczył podówczas lat żywota 88; nadto zdaje się z treści tego aktu, ze musiał być żonatym i mieć potomstwo. Jakoż miał podobno syna i córkę; lecz kto była jego żona, nie jest wiadomo. W dyplomie przywiedzionym pisany jest Miris, atoli zwykle pisany bywa Mirys.

Mówiliśmy, ze w Białymstoku u Hetmana J. Cl. Branickiego pokoje zamkowe przyozdobione były Mirysa wielkiemi historycznemu obrazami. Między temi był szereg obrazów przedstawiających Bitwy Alexandra Wielkiego. Był tamże piękny jego obraz: Hieronim Radziwiłł przebrany, uciekający z pewną białogłową. 

W Dubiecku u Hr. Krasickich w kościele farnym, na ścianie zawieszony, pięknego wykonania a ciekawy obraz rodziny Krasickich: Anna z Starzechowskich Krasicka Kasztelanowa Chełmska otoczona calem potomstwem swojem, to jest pięciu synami: Ignacym (późniejszym biskupem Warmińskim, słynnym poetą), Antonim, Xawerym, Marcinem i Karolem; tudzież dwiema córkami: Maryanną (później Rościszewską) i Brygitlą (potem Starzewską, a drugiego ślubu Morską). Obraz ten znamienitej wartości malował Mirys, bawiąc w Dubiecku u Krasickich. 

Portret jego Zuzanny Poltzowej, żony malarza nadwornego Daniela Poltza, jest u pana Maurycego Gąsiorowskiego w Warszawie.

MISZEWSKI JULIUSZ. 

Uczeń szkoły wileńskiej, wyjechał był do Rzymu dla dalszego sposobienia się. Gdy malował z natury widok w Subiaco w okolicach Rzymu, przez nieostrożność spadł ze skały w przepaść i życie postradał. Stało się to w lecie r. 1826. Tablica marmurowa z napisem w kościele po-Bazyliańskim Ś. Sergiusza w Rzymie, pamięć artysty i smutnego owego wypadku przechowuje. (Wspomnienie w Kuryerze Warsz. z r. 1826 Nr. 203, tudzież w Gazecie Korresp. Warsz. z r. 1826 Nr. 138 iw Gazecie Warsz. z r. 1826 Nr. 138). 

MNISZECH HRABINA MARYA JÓZEFA. 

Amatorka, malowała, rysowała i sztychowała kwiaty, około roku 1767. Niektóre jej roboty znajdują się w zbiorach pana Gwalberta Pawlikowskiego w Medyce. 

(Wspomina o niej za Fuesslim G. K. Nagler IX, 328). 

MOCK JAN SAMUEL. 

Pochodził z Saksonii, a był malarzem nadwornym obu Augustów królów polskich, elektorów saskich. R. 1731 otrzymał tytuł naczelnego malarza dworu. Przebywał dłuższy czas w Warszawie, co się już okazuje ze słów Fuesslego, który utrzymuje: iż u niego w Warszawie pozostawał na nauce przez lat ośm gdański malarz Jan Benedykt Hoffmann. Atoli o zupełnem jego zamieszkaniu aż do śmierci w Warszawie, bliższe dowody dochowują akta miasta Star. Warszawy. Jest on w nich pisany Mole Samuel Jan malarz J. K. M. uprzywilejowany, pictor Sae Rae Mttis privilegiatus. Już r. 1732 d. 15 maja przyjął był tutejsze prawo miejskie, ks. Album Civium Nr. 518 sir. 156. R. 1736 posiadał tu dom, a miał z tego powodu proces ze stolarzami, którzy go pozwali iż w domu swym pozwolił prowadzić rzemiosło stolarskie do cechu nie przypuszczonemu rzemieślnikowi: Akta m. Star. Warszawy ks. 75 str. 2326. Umarł tutaj r. 1740, jak to dowodzi akt urzędownie naznaczonej opieki nad pozostałą po nim wdową Barbarą de Sacres i trojgiem nieletnich dzieci: ks. 78 str. 77 i 264. Mock jako malarz nadworny królewski, musiał być w sztuce wyższego usposobienia; jako zaś długoletnio w Warszawie zamieszkały, podejmował tu zapewne rozmaite prace. Siadu przecie takowych natrafić się nie udało, tak że o nim pod względem sztuki nic wcale wyrzec dziś nie można. 

(J. R. Fuessli 1779, fol. str. 430. - G. K. Nagler IX, 333.)

Portret tego malarza nadwornego Polskiego sztychował J. F. Mylius, takoż w Warszawie pracujący rytownik. 

Nadany mu tytuł nadwornego malarza przez króla Augusta II w r. 1731, ponowił August III dyplomem z dnia 8 Sierpnia 1735 r. którym mianuje go pierwszym malarzem w Koronie i W. X. Litewskiem, a wyraża tamże, iż jest szlachcicem (Sygillaty 24, 94). 

MÖLLER ANTONI. 

Piszą go takoż Miller, Moller i Müller, gdańszczanin, żył w latach 1580 1010 a zapewne i dłużej. Malarz ten wzorował się na wielkich mistrzach włoskich i hollenderskich, ztąd dzieła jego cechy i zalety tych różnych szkół wykrywają. Poprawność rysunku, piękność kolorytu, wyborny wyraz w postaw ach i twarzach mnogich figur jego utworów, głównemi są tego artysty zaletami. Umiał z szczególnym darem uosabniać moralne przywary i występki ludzkie, które na pierwsze wejrzenie zaraz się rozpoznać dają. Wszystkie te przymioty najświetniej objawiają się się w naczelnym jego obrazie Sądu ostatecznego, w którego rysunku i układzie upatrują znawcy wierne w utwory Rafaela wliczenie się. 

Dzieła znane A. Möllera: 

1. Sąd ostateczny r. 1601 odmalowany, w giełdzie gdańskiej znajdujący się. O tym obrazie dochowała się powieść, iż w nim malarz w postaci jednej przywary zrobił portret córki burmistrza miasta, właśnie o podobną niecnotę obwinianą. Na ukaranie tej satyryczności, zniewolony został artysta, by i siebie na obrazie między potępionymi do piekła idącymi wystawił, a poznać go można po trzymanej w ręku paletrze. 

2. Obraz w kościele Panny Maryi w Gdańsku.

3-5. Trzy obrazy w sali dolnej ratusza gdańskiego kassę depozytową zawierającej, między łukami sklepień umieszczone: Świątynia Salomona, Znoszenie składki miejskiej na Długim rynku, Odniesienie składki miejskiej na Bleihof. 

6. Występki otaczające tron Wenery, w głębi widać miasto Gdańsk. Obraz w prywatnem posiadaniu w Królewcu będący. 

7. W kościele S. Mikołaja w Królewcu w ołtarzach są godne widzenia jego obrazy. 

8. Rysunek ręczny, gdzie się sam wystawił na wesołych godach we wsi Ostrowice, i podpisał: ln Ostrowise 8 Junii nocte A. M. 

9. Rysunek ręczny piękniejszy od poprzedzającego, wystawiający Świętego Denariusa jako rządcę świata. Znajduje się w prywatnem posiadaniu w Królewcu. 

10. Szkic obrazu Sądu ostatecznego, który w wykonaniu samem uległ niektórym zmianom. W galleryi Kabrunskiej. Wreszcie z rysunków jego wykonane są sztychy przy dziele: Omnium statuum foemini sexus ornatus et usitali habitus Gedancnses, ad oculos positi et devulgati ab Antonio Moellero ibidem pictore. Anno salutis 1601. 

(O A. Mölierze: J. Bernoulli Reisen.... in den Jahren 1777 und 1778 Leipzig 1779, 1, 55 i 264. - J. A. Fuessli, 1779 fol. str. 445.- Gotthilf Löschin Danzig.... 1836 str. 188-9 i 58. - G. K.. Nagler IX, 341 i 543).

O życiu i tworach tego wielce znakomitego malarza Gdańskiego, zebrał pilnie gruntowną i szczegółową wiadomość A. Hagen; kilku nowoczesnych tamtej krainy niemieckich badaczy, zajmowali się takoż jego pracami. Z podań takowych czerpać się dają uzupełnienia do zamieszczonego poprzednio życiorysu tego artysty. 

Pomimo, że był w sztuce tak odznaczającym się mistrzem, dwom nad-Baltyckim grodom niepośledni zaszczyt przynoszącym, przecie za życia nie doznał on dostatecznego tamże ocenienia, zlekceważono jego wysoką zdolność i wykonanych dzieł niepospolite zalety; ztąd wynikło, iż i żywota jego szczegóły poszły w zapomnienie, tak dalece, że nawet lata jego urodzenia i zgonu wiadomemi dziś nie są. Powodem tego, jak to trafnie zauważa uczony Hagen, był wpływ niekorzystny na malarską sztukę reformacyi, która w krainach nią zarażonych wykluczając obrazy z kościołów, jak z domów wszelkie przedmioty katolickie, ścieśniła dziedzinę malarstwa do samych portretów i allegoryi, ściągnęła na malarzów mniejsze o nich wówczas dbanie. Podniesienie przeto sławy tyle odznaczonego artysty, stało się dopiero staraniem znawstwa i gorliwości nowszych czasów sztuki badaczy. 

Möller Antoni przyszedł na świat w Królewcu około roku 1560, gdzie ojciec jego tegoż co on imienia zostawał felczerem i golibrodą nadwornym Xięcia Albrechta I. W młodości obumarł go ojciec, a matka roku 1577 wyszła w powtórne związki małżeńskie z innym felczerem Janem Węger, takoż w Królewcu osiadłym. Wkrótce opuścił Antoni ojczyma i dnia 22 Kwietnia 1578 roku poszedł na naukę do jakiegoś malarza, przy którym do r. 1585 pozostawał. Przy nim uczył się z wielką pilnością, a prace Alberta Dürera takie w nim wtedy zamiłowanie obudzały, iż wziąwszy się do przerysowania dokładnego jego drzeworytów, poświęcał tej robocie noce i każdą we dnie wolną godzinę. Ukończywszy ową u swojego mistrza naukę, udał się młody malarz do Gdańska, gdzie sztuki pod tę porę doznawały więcej sławy i opieki. Roku 1597 bawił jeszcze w tem mieście, jak to dowodzi dochowany z tego roku jego rysunek; po dłuższym zaś pobycie w Gdańsku wyjechał za granicę, naprzód zdaje się do Antwerpii, ztąd do Włoch a zwłaszcza do Wenecyi. Przed rokiem 1602 był już z powrotem w Gdańsku, gdy tę datę nosi naczelne tamże jego dzieło obraz Sądu ostatecznego. Odtąd zamieszkał w Gdańsku, zkąd prawdopodobnie udawał się niekiedy do rodzinnego miasta Królewca, i tutaj znamienitsze takoż dzieła wykonywał. Umarł w Gdańsku, lat wieku przeszło pięćdziesiąt domierzywszy: ostatnia jego znana robota z monogrammem jest z roku 1612, ostatnia zaś którą mu Hagen przypisuje z roku 1619; tyle tylko z dat owych wnioskować można z przybliżenia o czasie jego zgonu. Jest rzeczą dosyć zadziwiającą, że król Zygmunt III jako wielki sztuk a w szczególności malarstwa znawca i miłośnik, nie używał wcale tak znakomitego artysty, jakim był Möller, nie przyciągnął go na dwór swój, co tem łatwiej nastąpić mogło, że w Gdańsku za jego życia nieumiano ocenić sztukmistrza. Wnosić wypada, że Möller był lutrem, a Zygmunt III jak wiadomo odszczepieńców nie lubił.

A. Möller malował olejno na płótnie i drzewie, niemniej klejowo ściennie; najznakomiciej odznaczył się w kompozycjach historyczno-allegorycznych, malować miał takoż portrety, a pozostawił nie mało wysokiej wartości rysunków. Zwykle na swoich tworach umieszczał nomogramm z dwóch związanych głosek A. M. złożony, obok których rok; monogramm ten skreśla Fr. Brulliot, Dict. des Monogrammes, Munich 1832. I, 77, Nr. 592. 

Uzupełnienia szeregu prac A. Möllera: 

Sąd ostateczny w pomniku grobowym Anny Grunau, w kościele Panny Maryi w Gdańsku po za wielkim ołtarzem, obraz oznaczony rokiem 1595, a przypisywany malarzowi przez Schultza i Hagena. 

Sąd ostateczny w giełdzie Gdańskiej, nie jest z roku 1601 jak było powiedziano: po stronie lewej nosi monogramm i rok 1602, po stronie zaś prawej „1603 Antoni Möller Fec." jako zapewne data ukończenia dzieła. Miara stóp 26-22. Najznakomitsze a sławę ustalające jego dzieło. 

Trzeci jego Sąd ostateczny obraz ołtarzowy, w kościele zwanym Polskim w Królewcu. Ołtarz ten był szafiasty, mający wnętrze i dwa skrzydła czyli drzwi otwierające się; przeto i malowanie składało się z części środkowej i czterech bocznych po obu stronach skrzydeł ruchomych. Późniejsze odnawianie przyniosło temu dziełu niemały uszczerbek, obecnie zaś drzwi ołtarza przytwierdzone są stale do części wnętrznej, tak, że przedstawiają obraz w trzech oddziałach, to jest Niebo, Sąd ostateczny i Piekło, dwa zaś malowania na bokach odwrotnych skrzydeł oglądać można tylko od tyłu ołtarza samego. Na obrazie środkowym znajduje się monogramm malarza; miara jego stóp 3½-6, miara pobocznych stóp 1½-6. Całe dzieło niedomierza w zaletach obrazowi Gdańskiemu, objawia przecie wysoką zdolność artysty. 

Czwarty jeszcze Sąd ostateczny jest jemu przypisywany, a jest to wielkiego rozmiaru obraz wcale dziś zniszczony i zaniedbany, w Królewcu w sali miejskiej sądowej w kącie tyłem do izby w poniewierce stojący. 

W kassie depozytowej ratusza Gdańskiego były przedtem cztery jego obrazy; trzy z nich dochowane jak się o nich rzekło, czwartego szczęty już tylko pozostają. 

W kościele Panny Maryi w Gdańsku jest jego piękny obraz, zawieszony na jednym ze słupów, malowany roku 1607, którego pomysłem przedstawienie uczynków miłości wypływającej z wiary. 

Allegorya pod Nr. 6 przywiedziona, malowaną jest na drzewie, a była oglądana z zajęciem na wystawie w Królewcu w r. 1834. 

Inna allegorya z monogrammem malarza i rokiem 1612 przedstawiająca Zbytek (luxuria), malowana na drzewie, średniej wielkości. Obraz ten restaurował J. Löschin.

Przypisują mu jeszcze malowania na pomniku grobowym Wernsdorffa (♰ 1606 r.) i jego żony (♰ 1619 r.) w kościele katedralnym w Królewcu, gdzie jest allegorya i dwa portrety owalne. 

A. Möller za świadectwem dziennika Jerzego Schroedera (pod r. 1669), malować miał wiele pięknych portretów na drzewie; atoli prace te jego obecnie ukrywają się w nie wiadomości. Dwa powyższe wizerunki na drzewie, i inny w bibliotece miejskiej Królewieckiej wystawiającej Niewiastę „aetatis suae 31 Ao. 1608,“ malowany na płótnie są jedynemi portretami jemu przyznawanemi, lubo ogołocone z monogrammu, a przeto zdanie o nich na domyśle tylko oparte. 

Hagen mniema, że malowania ścienne sklepienia w kościele zamkowym Królewieckim r. 1604 prawdopodobnie wykonane, dziełem są A. Möllera. Odznaczające się te malowania przedstawiają zdarzenia z dziejów starego i nowego Testamentu, a nadto postacie Apostołów, Świętych i inne allegoryczne Cnót, w których artysta góruje mistrzowsko. 

Co do jego rysunków piórem i tuszem: 

Rysunki jego z drzeworytów A. Durera posiadał roku 1794 Inżynier Sechter w Pradze: zbiór ten obejmował wiele sztuk wykonanych między latami 1579-1584, przedstawiających Zdarzenia z życia i męki Pańskiej, tudzież z Żywota Matki Boskiej, i t. p. 

Rysunek tuszem biesiadowania na wsi w Ostrowicach pod Gdańskiem, ma podpis w rogu; „Ostrowise 1597 8 Junii nocte A. M.“

Rysunek satyryczny Świętego Denaryusa, o którym była takoż mowa, nosi cyfrę A. M. i rok 1606. 

Przypisywany jest mu jeszcze dowcipny rysunek na arkuszu treści satyrycznej, na wybór któregoś z Rady miejskiej zapewne ułożony, a wyobrażający Ubóstwienie Osła z podpisem: „Begengnis der Abgotterei dieses stinkenden Esels.“ Przecie rysunek ten poparty nie jest cyfrą malarza. 

(A. Hagen, Ueber die Künstler Anton Möller und Joachim Bering und ihre Arbeiten, w Neue Preussische Provinzial-Blätter, Konigsberg 1847. IV, 410 - 432; 455-458; 464 - 470. - Dr. Theodor Hirsch, Ueber den Handelsverkehr Danzigs … tamże IV, 226-227 i 239-241. J. C. Schultz, Ueber altertümliche Gegenstände der bildenden Kunst in Danzig 1841 str. 53-54). 

MOLINARI ALEKSANDER.

Biegły portrecista, z włoskiego pochodzenia, gdyż jego ojciec był rodowitym włochem lecz w Niemczech osiadłym. Aleksander przyszedł na świat w Berlinie dnia 5 stycznia 1772 r., w Niemczech doskonalił się w sztuce, następnie puścił się na północ szukając losu. Przybył do Warszawy z Petersburga wr. 1817, lat kilka tu pozostał, a w czasie tego pobytu wiele portretów malował. R. 1822 wyniósł się do Drezna, i tamże śmiercią nagłą zszedł z tego świata dnia 20 stycznia r. 1831, tknięty apoplexyą. 

Portrety przez niego w Warszawie wykonane: 

Cesarz i król Aleksander I, wielokrotnie w różnych postawach malowany. Portrety te odznaczają się wielkiem podobieństwem i wykończeniem. Dla kommissyi wojew. kaliskiego w całej figurze; w popiersiu dla Xięcia Namiestnika Zajączka, dla Komm. Rządowej Wojny, dla Komin. Wojew. Mazowieckiego; jeden w galleryi willanowskiej Nr. 425. 

Józef książę Zajączek, namiestnik król. polskiego gen. piechoty, senator wojewoda, ♰ w Warszawie dnia 28 lipca 1826 w 74 roku wieku swego, pochowany w Opatówku. Malowany dwa razy. 

Maurycy hr. Hauke, generał artylleryi, senator wojewoda, ♰ w Warszawie d. 29 listopada 1830 r. 

Zofia z Lafonlainów Hauke, żona generała. 

Ignacy Blumer, generał brygady, ♰ w Warszawie d. 29 listopada 1830 r. 

Maryanna z hr. Ceccopieri Blumer, żona generała.

Zofia z hr. Chodkiewiczów hr. Ossolińska. 

Ludwik Kicki, ♰ pod Ostrołęką d. 26 maja r. 1831. 

Zofia z Matuszewiców Kicka, ♰ w Warszawie d. 5 listopada 1822 r. przeżywszy lat 20 wieku. 

Jakób Redel, general w artylleryi. 

Barbara z Dąbrowskich Redel, żona generała. 

Zuzanna z Redlów Wilczyńska, ochmistrzyni Instytutu wychowania panien; ♰ w Warszawie d. 3 listopada 1837 r. w 74 roku wieku. 

Augustyn Gliński, radzca stanu, ♰ d. 17 marca 1828 r. w Warszawie. 

Rajmund Rembieliński, radca stanu, prezes Komm. Woje. Mazowieckiego, ♰ w Łomży dnia 12 lutego 1841 r. licząc lat 66 wieku. Dwukrotnie malowany, w wielkości naturalnej i w małym rozmiarze, w owalu. 

Tegoż żona Antonina z domu Weltz, w małym rozmiarze, w owalu. 

Aleksander Rożniecki, generał jazdy. August hr. Potocki, w dziecinnym wieku; owal. (W Willanowie). 

Książę Józef Poniatowski, miara cali 42-31 (u p. Jahołkowskiego w Warszawie. 

Cesarz Napoleon (tamże). 

Prócz tego wykonał w Warszawie wizerunki wielu jeszcze innych osób. 

A. Molinari robił niekiedy takoż portrety miniaturowe; portret jego własny miniaturowy jest u piszącego. 

Portret Molinarego, w małym formacie farbami wodnemi, malował A. Orłowski (jest u pułkownika Ignacego Wendorfa w Warszawie). 

(Wzmianka u S. Ciampiego, Bibliogr. critica, II, 252).

MOLITOR JAN PIOTR. 

R. 1757 dnia 2 stycznia przybył malarz ten z Pragi czeskiej do Krakowa, lecz wkrótce bo dnia 3 kwietnia tegoż roku umarł, pochowany przy kościele Wszystkich Świętych. (Z dziennika rękopis. Andrzeja Radwańskiego). 

Malarz ów zwany takoż w Niemczech Müller, przyszedł był na świat r. 1702 w hrabstwie Westerburg pod Koblenz; kształcił się w sztuce w Bonn, Berlinie i Dreźnie, ar. 1734 osiadł w Pradze. Tutaj dostąpił wyższej sławy, robił olejno i al-fresco, obrazy historyczne kościelne, portrety, niemniej kwiaty, owoce, małe obrazy rodzajowe i krajobrazy. R. 1756 wyjechać miał do Wiednia, i tamże wedle Naglera roku następnego umarł; co jest mylne, gdy śmierć jego nastąpiła niewątpliwie w Krakowie. 

(O nim G. K. Nagler IX, 370). 

Krótki pobyt tego malarza w Krakowie i zejście jego w tem mieście, rozjaśnia nieco proces, który po jego śmierci toczył się tu między pozostałym synem a sługą nieboszczyka dom jego prowadzącą. Akta tego processu wyszukał niespracowany badacz A. Grabowski. Z nich okazuje się, że Molitor już w roku 1756 nie żył, gdyż we Wrześniu tego roku śledztwo względem jego pozostałości toczyło się. Przeto zdaje się, że Radwański zapisując, jak się rzekło, przybycie Molitora do Krakowa i zgon jego w r. 1757, pomylił się co do roku, i że to nastąpiło w r. 1756. Nadto z badań owych sądowych wychodzi wiadomość, że w Krakowie podejmował artysta prace dla OO. Karmelitów na Garbarzach, za co mu wypłacili czer. złotych 56; również, że tu malował portret Chorążyca Koronnego. 

(A. Grabowski, Skarbniczka str. 46-49). 

MOLITOR FRANCISZEK IGNACY. 

W kościele cysterskim w Mogile w ołtarzach bocznych są niezłego pędzla obrazy tego malarza: S. Józef, S. Bernard, S. Floryan i S. Benedykt. Świadczą to podpisy na tych obrazach artysty z datami lat 1761 i 1762. Wnosić wypada ze ten malarz przebywał w Krakowie. 

W gmachu Seminaryum XX. Missyonarzy na Stradomiu w Krakowie jest jego obraz: S. Wincenty a Paulo, klęczący przed krucyfixem, nad nim w obłokach Aniołki, przed stołem siedzi Anioł; podpis: F. J. Molitor pinxit A: 1778. (A. Grabowski, Skarbniczka str. 66). Ztąd i z tego co się o nim poprzednio mówiło okazuje się, że ten malarz długie ata w Krakowie przebywał i pracował.