Monety bite przez Austryę

W r. 1772 w skutek pierwszego rozbioru Polski, część krajów polskich pod nazwą Galicyi i Lodomeryi wraz ze starostwem Spiskiem , wpierw jeszcze samowolnie zaaneksowanem, tudzież księstwa Oświęcimskie i Zatorskie ostatecznie wcielone zostały pod panowanie Austryi.

Spiż wraz z Galicyą i Lodomeryą zabrane zostały na mocy urojonych pretensyi, odziedziczonych jakoby w spadku jeszcze po Andrzeju królu węgierskim; księstwa zaś Oświęcimskie i Zatorskie oderwano od Polski bez powoływania się na jakiekolwiek prawa do nich. To też Galicyę i Lodomeryę Austrya uważa tylko jako ziemie dawniej oderwane, a wtedy prawnie znowu włączone do królestwa węgierskiego i od razu wprowadziła tam całą administracyę i porządki niemieckie. — Ponieważ zaś tego samego gwałtu nie można było upozorować co do Oświęcimia i Zatora, przyłączono je do Niemiec na mocy niby dobrowolnego żądania mieszkańców tych księstw, ciążących do pobratymczego Śląska, chwilowo więc pozostawiono im ustrój administracyjny Polski. Faryzeuszostwo zaś swoje co do życzliwości względem mieszkańców, uwzględnienia ich przyzwyczajeń i tradycyi posunięto nawet do tego stopnia, że gdy stopa monetarna polska była różną od niemieckiej, rozkazano wybijać specyalną monetę dla księstw Oświęcimia i Zatora, stosując do niej w zupełności stopę menniczną polską.

W r. 1774 rozkazano w węgierskiej mennicy miedzianej w Szomolnoku (Schmollnitz) wybijać monetę miedzianą szelężną, a w wiedeńskiej miejskiej — monetę srebrną: złotówkową czyli 15 krajcarową (równając krajcar z groszem ) i dwuzłotówkową czyli 30 krajcarową. W dobroci ziarna srebra porównano ją także z monetą polską, lecz wybijano według wagi grzywny wiedeńskiej; przez zamianę zaś groszy na krajcary przygotowywano i przyzwyczajano ludność do robienia rachunków według monety niemieckiej. Szelągi miedziane bito tylko w r. 1774, monetę zaś srebrną w latach 1775— 1777. Wkrótce jednakże przestano wybijać te specyalne pieniądze i, wraz z administracyą, wprowadzono monetę państwową.

W r. 1794, kiedy w Polsce w celu wyzwolenia się z pod wpływów obcych, pod wodzą Kościuszki wybuchnęło ogólne powstanie narodowe, Niemcy, bojąc się o swe posiadłości oderwane od Polski, gromadzą w tych prowincyach siły zbrojne i jednocześnie kokietują Polaków. Pragnąc zaś zamanifestować swe niby serdeczne uczucia względem nich, rozkazują wybijać dla Galicyi i Lodomeryi specyalną monetę — groszową i trzygroszową, przedtem w Niemczech nieznaną, stosując się w zupełności nietylko do stopy mennicznej polskiej, lecz nawet na samej monecie zaznaczając jej wartość polskiego grosza: GROS(SUS) POL(ONICUS), pomimo, że na stronie głównej naokoło herbu cesarskiego w półkolu zamieszczono napis: MONET(A) AER(EA) EXERCIT(US) CAES (AREI) REG(II). Z napisu tego widzimy, że przeznaczeniem

tej wyjątkowej monety, była wypłata żołdu dla wojska, rozmieszczonego w obrębie prowincyi dawnej Polski; była to więc moneta specyalnie przeznaczona dla Galicyi. Kiedy powstanie zaczęło przybierać pomyślny obrót, gdy połączone rosyjsko-pruskie wojska zostały zmuszone do odstąpienia od oblężenia Warszawy, Niemcy zaniepokojone, chcąc się przypodobać Polakom, zamyślają wprowadzić w Galicyi i inne gatunki monety już srebrnej, specyalnie wybijanej według stopy polskiej. Temu, jak się zdaje, zawdzięcza swe pochodzenie sześciogroszówka, dotychczas znana w dwóch egzemplarzach (Tab. I Nr. 13) i z tego powodu zaliczona do rzędu monet próbnych.

Później nie było już ani czasu do robienia nowych stempli do innych gatunków monety ani nawet potrzeby dalszego wybijania poprzednich. Bitwa pod Maciejowicami położyła koniec wszelkim wątpliwościom i była jakby ostatniem hasłem do upadku niepodległości Rzeczypospolitej polskiej. To też Wiedeń, tradycyjnie na dwóch stołkach siedzący, zwija chorągiewkę swych sympatyi dla Polaków i nietylko, że nie wprowadza zamierzonej monety srebrnej, lecz już nawet uważa za bezcelowe utrzymanie w kursie monety miedzianej; po ostatecznym zaś rozbiorze Polski ze zdwojoną energią i w spokoju o swe zabrane prowincye, oddaje się prześladowaniu Polaków i celom germanizacyjnym.